Komentarz M. Allerhanda do Kodeksu Handlowego z 1934 roku, Publikacje z Business and Labour Law

Pobierz Komentarz M. Allerhanda do Kodeksu Handlowego z 1934 roku i więcej Publikacje w PDF z Business and Labour Law tylko na Docsity!

M A U R Y C Y A L L E R H A N D

K O D E K S

HANDLOWY

KOMENTARZ

L W Ó W

„ K O D E K S " S P Ó Ł K A W Y D A W N I C Z A

Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ. 1935.

IV Spis rzeczy Rozdział II. Przepisy szczególne dla obszaru mo

• Lwowska Drukarnia Nowoczesna — Lwów, Pasaż Mikolascha. Tel. 16-
• KODEKS HANDLOWY CZĘŚĆ I. Słowa wstępne VII—VIII
• Źródła prawa
• Księga pierwsza. Kupiec
• Dział I. Pojęcie kupca
• Dział II. Rejestr handlowy •
• Dział III. Firma
• Dział IV. Zbycie przedsiębiorstwa
• Dział V Rachunkowość kupiecka
• Dział VI. Pełnomocnicy handlowi
• Dział VII. Kupiec jednoosobowy
• Dział VIII. Osoba prawna
• Dział IX. Spółka jawna
• Rozdział I. Przepisy ogólne
• Rozdział II. Stosunek do osób trzecich
• Rozdział III. Stosunki wewnętrzne spółki
• nika Rozdział IV. Rozwiązanie spółki i ustąpienie spól-
• Rozdział V Likwidacja
• Rozdział VI. Przedawnienie roszczeń
• Dział X. Spółka komandytowa
• Rozdział I. Przepisy ogólne
• Rozdział II. Stosunek do osób trzecich
• Rozdział III. Stosunki wewnętrzne spółki
• nika Rozdział IV. Rozwiązanie spółki i ustąpienie spól-
• Dział XI. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
• Rozdział I. Powstanie spółki
• Rozdział II. Prawa i obowiązki spólników
• Rozdział III. Władze spółki
• Oddział 1. Zarząd
• Oddział 2. Nadzór
• Oddział 3. Zgromadzenie spólników
• Rozdział IV. Rachunkowość spółki
• Rozdział V Zmiana umowy spółki
• Rozdział VI. Rozwiązanie i likwidacja spółki Str.
• Rozdział VII. Wyłączenie spólnika
• Rozdział VIII. Łączenie się spółek
• Rozdział IX. Odpowiedzialność cywilna i karna
• Dział XII. Spółka akcyjna
• Rozdział I. Powstanie spółki
• Rozdział II. Prawa i obowiązki akcjonarj uszów
• Rozdział III. Władze spółki
• Oddział 1. Zarząd
• Oddział 2. Nadzór
• Oddział 3. Walne zgromadzenie
• Rozdział IV. Rachunkowość spółki
• Rozdział V. Zmiana statutu
• Rozdział VI. Rozwiązanie i likwidacja spółki
• Rozdział VII. Łączenie się spółek
• Rozdział VIII. Odpowiedzialność cywilna i karna
• z ograniczoną odpowiedzialnością Dział XIII. Przekształcenie spółki akcyjnej i spółki
• Księga draga. Czynności handlowe
• Dział I. Przepisy ogólne
• Dział II. Prawo rzeczowe
• Rozdział I. Prawo własności ,
• Rozdział II. Prawo zastawu ,
• Rozdział III. Prawo zatrzymania
• Dział III. Zobowiązania
• Rozdział I. Przepisy ogólne
• Rozdział II. Rachunek bieżący
• Rozdział III. Sprzedaż handlowa
• Oddział 1. Przepisy ogólne
• Oddział 2. Sprzedaż na raty
• Rozdział IV. Umowa ajencyjna
• Rozdział V. Komis
• Rozdział VI. Ekspedycja
• Rozdział VII. Przewóz
• Rozdział VIII. Umowa składu
• Oddział 1. Przepisy ogólne - ,
• Oddział 2. Domy składowe
• Rozdział IX. Spółka cicha ,
• Przepisy końcowe
• CZĘŚĆ I. PRZEPISY W P R O W A D Z A J Ą C E KODEKS HANDLOWY
• Rozdział I. Przepisy ogólne
• wego francuskiego cy obowiązującej Kodeksu Handlo

Spis rzeczy

Str. Rozdział III. Przepis szczególny dla obszaru mocy obowiązującej T. XL cz. II. Zwodu Praw 1070 Rozdział IV. Przepisy szczególne dla obszaru mo cy obowiązującej kodeksu handlo wego francuskiego i T. XI. cz. II. Zwodu Praw.... 1 0 7 1 Rozdział V. Przepisy szczególne dla obszaru mocy obowiązującej kodeksu handlowego austrjac kiego.... 1 0 7 6 Rozdział VI. Przepisy szczególne dla obszaru mo cy obowiązującej kodeksu handlo wego niemieckiego... 1078 Rozdział VII. Przepisy przejściowe... 1 0 6 8 Rozdział VIII. Przepisy tymczasowe... 1129 Rozdział IX. Zmiany w przepisach o opłatach stemplowych... 1 141 Rozdział X. Wykonanie i wejście w życie prze pisów wprowadzających... 1141

SKOROWIDZ ALFABETYCZNY.... 1143

SŁOWO WSTĘPNE

Praca kodyfikacyjna nad prawem handlowem rozpoczęła się

jeszcze w roku 1919, bo ówczesny Minister Sprawiedliwości po*

wołał do życia komisję, której zadaniem było wypracowanie usta*

wy o spółkach akcyjnych. Komisja ta pracowała nader sumień*

nie, czego dowodem drukiem ogłoszone protokóły obrad, jednak

wskutek utworzenia Komisji Kodyfikacyjnej Rzp. Polskiej za*

niechała dalszych czynności.

W Komisji Kodyfikacyjnej Rzp. Polskiej rozpoczęto prace

nad kodeksem handlowym bardzo wcześnie, bo śp. Antoni Gór*

ski wypracował w roku 1920 projekt prawa o domach składo*

wych, a następnie w październiku 1920 r. przedłożył projekt

przepisów o kupcu, wychodząc z założenia, że polski kodeks

handlowy powinien się oprzeć wyłącznie na systemie podmioto*

wym. Projekt ten był omawiany na kilku posiedzeniach w szczup*

lem gronie członków sekcji prawa handlowego, zdania co do

podstawy kodeksu handlowego były jednak podzielone. Na*

stępnie opracował śp. Antoni Górski projekt całego kodeksu

handlowego, wzorowany na projekcie k. h. włoskiego, jednak

projekt ten, ogłoszony drukiem, nie był przedmiotem obrad Ko*

misji Kodyfikacyjnej, bo pracę nad kodyfikacją całokształtu pra*

wa handlowego odłożono i postanowiono na razie wypracować

tylko projekty prawa akcyjnego i prawa o spółkach z ogr. odp.,

uważając te działy jako najpilniejsze. Projekt prawa akcyjnego

został ukończony w roku 1924, przyczem uwzględniono także

pracę, podjętą jeszcze w roku 1919. Po zasiągnięciu opinji insty*

iucyj gospodarczych ogłoszono w roku 1927 projekt prawa ak*

cyjnego, który w roku 1928 otrzymał moc ustawy jako Rozpo*

rządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej.

Prawie równocześnie z pracą nad prawem akcyjnem przy*

stąpiła Komisja Kodyfikacyjna do pracy nad prawem o spółkach

z ogr. odp. Projekt, wypracowany w roku 1928 i ogłoszony

drukiem, został później w roku 1930 zmieniony, a w roku 1933

ogłoszony jako Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej.

Prace nad innemi działami kodeksu handlowego podjęła

Komisja Kodyfikacyjna w roku 1928, jednak przerwała je wsku*

tek śmierci głównego referenta, śp. Aleksandra Dolińskiego.

VIII Słowo^ wstępne

Dopiero w roku 1932 przystąpiono ponownie do pracy i na pod*

stawie referatów poszczególnych członków podkomisji prawa

handlowego wypracowano projekt, ogłoszony drukiem w roku

1933. Projekt ten uległ zmianie, bo objęto nim nietylko kupców

większych, lecz także mniejszych. W październiku 1933 r. ko*

dyfikację tę ogłoszono w formie Rozporządzenia Prezydenta Rze=

czypospolitej z dnia 27 października 1933 r. Nr. 57 Dz. U. R. P.»

poz. 600.

Ogłoszony w ten sposób Kodeks handlowy nie wszedł w ży*

cie, bo Komisja Kodyfikacyjna, kontynuując swoje prace, włą*

czyła do niego przepisy prawa o spółkach akcyjnych i o spół*

kach z ogr. odp., dalej przepisy prawa o domach składowych

z roku 1924, a wreszcie przepisy o sprzedaży na raty, i w maju

1934 r. ogłosiła projekt tak uzupełnionego kodeksu handlowego.

Ogłoszony projekt nie był całkiem zgodny z ogłoszonym ko*

deksem handlowym i ustawami, jakie do niego włączono, bo

w wielu punktach odbiegał od nich. W Ministerstwie Sprawie^

dliwości uległ projekt Komisji Kodyfikacyjnej nieznacznym

zmianom, a następnie został ogłoszony w obecnie obowiązującej

postaci jako Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia

30 czerwca 1934 r. Nr. 57 Dz. U. R. P., poz. 502.

Kodeks handlowy oznaczony jest jako Część I., nie obejs

muje więc całego prawa handlowego. Ma być uzupełniony pras

wem morskiem i prawem ubezpieczeniowem, będzie więc skła-

dał się z trzech części. Nie obejmuje natomiast Kodeks handlom

wy prawa upadłościowego i układowego, chociaż one dotyczą

tylko kupców, bo te ogłoszono jako osobne ustawy, i nie obejs

muje prawa giełdowego, bankowego, kartelowego, o zwalczaniu

nieuczciwej konkurencji i t. d., co do których to działów nadal

obowiązują ustawy odrębne.

Polski Kodeks handlowy wzorowany jest na prawie nies

mieckiem, odbiega jednak od niego co do pojęcia kupca a także

w wielu przepisach jest samodzielny. Wielką pomoc przy wykłas

dni k. h. może więc oddać literatura niemiecka, a zwłaszcza wieU

kie komentarze, oraz judykaiura Sądu Rzeszy. Uwzględnić /e*

dnak należy, że mimo oparcia się o prawo niemieckie kodeks

handlowy jest samodzielnym tworem i że pozostaje w ścisłej

łączności z innemi ustawami polskiemi, wskutek czego nie za*

wsze można przyswoić sobie zdanie, objawione odnośnie prawa

niemieckiego.

2 Źródła prawa. Art. I

(^2) ) Stosunki handlowe nie muszą się opierać na stanie fak tycznym, o którym mowa w kodeksie handlowym, lecz mogą też wypływać z faktów, których skutki normują ustawy szcze gólne, odnoszące się do kupców, bez względu na to, czy nadają im prawa, czy też nakładają na nich obowiązki; stosunek han dlowy zachodzi więc, gdy się towar przewozi koleją, gdy się popełnia czyn, zawierający znamiona nieuczciwej konkurencji (ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 r. 9 6 / 5 5 9 / 1 9 2 6 o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji), gdy chodzi o stosunek kupca do pra cowników, u niego zatrudnionych (Rozp. Prez. Rzp. z dnia 16 marca 1 928 r. 35/323/1 928 o umowie o pracę pracowników umysłowych) i t. d. (^3) ) Stosunki handlowe nie są identyczne ze sprawami han dlów emi (art. 217 k. p. c ) , przez które rozumie się spory, prze kazane wydziałowi handlowemu (art. 14 § § 1 i 2 k. p. c ) , spo ry takie bowiem mogą wyjątkowo wyniknąć także z czynności niehandlowych. (^4) ) Szczególne ustawy, dotyczące stosunków handlowych, .należy uwzględnić, chociaż kodeks handlowy na nie się nie po wołuje; powołane są szczególne przepisy w art. 35 § 2, 4 7 , 61 4. (^5) ) Ustawa wyklucza lokalne prawo zwyczaj owe, przepis jej jednak uważać należy za pozbawiony doniosłości, bo ustawa z góry nie może uznać, że pewna norma prawna, jaka w przysz łości powstanie, pozbawiona jest mocy, zaczem przepisowi art. 1 można tylko to nadać znaczenie, że sądy mają stosować prawo cywilne subsydjarnie w braku, czy to pisanego prawa handlowe go, czy też powszechnego prawa zwyczajowego, a lokalne prawo zwyczajowe stosować można dopiero wówczas, gdy brak także odpowiedniej normy prawa cywilnego. (^6) ) Art. 1 nakazuje stosowanie powszechnego w państwie prawa zwyczajowego, z czego jednak nie wynika, b y pewna za sada zwyczaj owa obowiązywała tylko wtedy, g d y się ją stosuje tak w handlu, jak i poza tymże, wystarcza bowiem, gdy się jej trzymają wyłącznie kupcy. (^7) ) Prawo zwyczajowe stosuje się wtedy, g d y odnośnie da nego stosunku brak przepisu tak w kodeksie handlowym, jak i w ustawach szczególnych, przez co jednak rozumieć należy ustawy, dotyczące stosunków handlowych, a nie cywilnych; po wszechne prawo zwyczajowe ma więc pierwszeństwo przed szcze gólną ustawą cywilną, choćby nawet później wydaną, a wynika to z tego, że prawo cywilne stosuje się dopiero w braku po wszechnego prawa zwyczajowego. (^8) ) Art. 1 stawia prawo zwyczajowe na równi z prawem handlowem, z czego wynika, że może ono uchylić moc przepisu ustawy handlowej. (^9) ) Od prawa zwyczajowego odróżnić należy zwyczaj han dlowy, który niewątpliwie obowiązuje, g d y się nań powołuje ustawa, jak np. w art. 67 § 2 co do ustanowienia terminów za-

Źródła prawa. Art. (^1 )

płaty przez zajętego poza zakładem pełnomocnika, uprawnio nego do sprzedaży towaru, w art. 68 co do zakresu uprawnień osoby, zajętej w lokalu przedsiębiorstwa kupca, w art. 532 § 1 co do tego, jakie znaczenie ma określenie czasu wykonania zobo wiązania: na wiosnę, jesień lub w inny podobny sposób, w art. 552 § 1 co do czasu zbadania towaru, w art. 5 7 6 co do wyso kości prowizji ajenta i t. d.; o zwyczajach jest mowa także w ko deksie zobowiązań, jak w art. 60, 61 § 2, 68, 71 § 1, 74 § 1, 86 § 1, 131 L. 2, 355 L. 3, 389 § 2, 4 1 0 , 442 § 2, 448 § 1, 451 § § 1 i 2, 453, 454, 4 8 1 , 503 § 1, 518, o przyjętym zwy czaju w art. 2 9 6 § 3, 384 § 1, 525 § 1, o zwyczaju miejscowym w art. 524, 5 9 9 § 1, o zwyczaju uczciwego obrotu w art. 107, 1 89, 5 2 1 , 0 zwyczaju handlowym w art. 249 § 2. W przypad kach, o których mowa, zwyczaj handlowy stanowi pośrednią treść ustawy, bo nakazuje ona jego stosowanie, i dlatego zwy czaj należy tak traktować, jak ustawę, w następstwie czego w przypadkach, w których k. h. powołuje się na zwy czaj, przyznane jest mu pierwszeństwo przed prawem pisańem, a więc nawet przed handlowem, a tern bardziej przed prawem cywilnem. Traktowanie zwyczaju, na który się ustawa powołuje, na równi z wyraźnym przepisem prawnym jest do niosłe, gdy chodzi o dopuszczalność środka odwoławczego, a ten jest ograniczony do naruszenia ustawy, jeżeli bowiem zwyczaj uzupełnia ustawę, to z powodu mylnego jego stosowania do puszczalny jest środek odwoławczy tak, jak g d y b y ustawę na ruszono. (^1 0) ) Zwyczaj zachodzi, chociaż ustawa używa nie tego słowa, lecz innego wyrażenia, jak np. ,,zazwyczaj'^5 w art. 66 § 1, 68, przyjęty w stosunkach handlowych'* w art. 552 § 1 i t. p. (^1 1) ) O zwyczaju handlowym można mówić tylko wtedy, g d y

się w pewien sposób postępuje, czy to wogóle w państwie, czy też na pewnym tylko obszarze, albo też w pewnych tylko sfe rach, nie zachodzi więc zwyczaj, g d y pewna organizacja handlo wa ustala warunki, pod któremi interesy należy zawierać, w szcze gólności, gdy takie warunki oznacza się dla interesów na giełdzie, bo to nie dowodzi jeszcze, że się w podany sposób postępuje; zwyczaju handlowego nie można zaś uwzględnić, gdy sprzeciwia się on dobrym obyczajom, bo wtedy zachodziłoby uwzględnienie nadużycia, taki zwyczaj może zaś powstać w stosunkach do osób, które albo nie są kupcami, albo są nimi, ale należą do innej kategorji, czy to ze względu na rozmiar przedsiębiorstwa, czy też ze względu na jego przedmiot. (^1 2) ) Pytanie zachodzi, czy zwyczaj należy uwzględnić^ jeżeli

ustawa na tenże się nie powołuje, j a k np. co do tego, kiedy za płata ceny kupna m a nastąpić i czy można ją pokryć wekslami, czy za tarę należy potrącić pewien ułamek wagi, czy komisanto wi należy się prowizja za wydanie towaru w razie, gdy interes nie dochodzi do skutku, kiedy przewoźnik ma rozpocząć prze-

Pojęcie kupca. Art. (^2 )

K S I Ę G A P I E R W S Z A.

KUPIEC

DZIAŁ I.

Pojęcie kupca.

Art. 2.

§ 1. Kupcem jest, kto we własnem imieniu^1 ) prowadzi (^2) ) 3 ) 4 ) przedsiębiorstwo z a r o b k o w e. 5 ) 6 ) 7 ) 8 ) 9 ) 1 0 )

§ 2. Gospodarstwa rolnego1 1 ) nie uważa się za przed siębiorstwo zarobkowe.1 2 ) § 3. Gospodarstwem rolnem w rozumieniu kodeksu ni niejszego jest również gospodarstwo l e ś n e 1 3 ) , ogrodowe1 4 ), hodowlane1 5 ), r y b n e 1 6 ) , łowieckie1 7 ) lub pszczelarskie.1 8 )

(^1) ) Dla pojęcia kupca jest konieczne prowadzenie przedsię biorstwa w imieniu własnem^ a zachodzi to nietylko wtedy, g d y się w przedsiębiorstwie osobiście jest czynnym, lecz także wów czas, gdy się je prowadzi na własny rachunek, choćby przez inne osoby; kupcem jest więc niewłasnowolny, dla którego przedsię biorstwo prowadzi ojciec, opiekun lub kurator, dalej upadły, dla którego przedsiębiorstwo prowadzi zarządca masy upadłości, wreszcie ten, czyje przedsiębiorstwo znajduje się w zarządzie przymusowym. Prowadzenie przedsiębiorstwa w imieniu innej osoby nie nadaje charakteru kupca; kupcem nie jest więc pro kurent (art. 60 i nast.) lub pełnomocnik handlowy (art. 6 6 i nast.), członek zarządu spółki z ogr. odp. (art. 195 i nast.) lub spółki akcyjnej (art. 366 i nast.) i nie jest nim likwidator spółki handlowej, jako taki (art. 1 25 § 1, 1 26 § 1, 266 § § 1, 3 i 4, 447 § § 1, 3 i 4 ). (^2) ) Przedsiębiorstwo prowadzi we własnem imieniu nietylko ten, kto jest wyłącznie uprawniony, lecz i ten, kto j e prowadzi także w imieniu i na rzecz innych osób; kupcem jest więc jawny spólnik, bo przedsiębiorstwo prowadzi się także w jego imieniu (art. 75 § 1 ) , a bez doniosłości powinno być> że się je prowa dzi także dla innych spólników, nie jest zaś kupcem komandy tariusz (art. 28 § 2 ) , bo nie prowadzi przedsiębiorstwa, lecz tylko uczestniczy w niem sumą komandytową, a bezwarunkowo nie jest kupcem rejestrowym (art. 4 § 1 ) , tern bardziej nie jest kupcem spólnik cichy (art. 682 § 1 ). Za kupca należy uważać nietylko tego, kto jest właścicielem przedsiębiorstwa, lecz także tego, kto prowadzi przedsiębiorstwo innej osoby, ale w e własnem imieniu, na swoją rzecz i na własny rachunek, jak dzierżawca

(^6) Pojęcie kupca. Art. 2

lub użytkownik, bo w tym przypadku rzecz ma się tak samo, j a k wówczas, gdy prowadzi się przedsiębiorstwo przy pomocy przed miotów wygodzonych, a więc do innej osoby należących. Kup cem jest także ten, kto prowadzi przedsiębiorstwo pod firmą innej osoby, a nie jest nim ten, kto użycza mu swojej firmy, chociaż odpowiada trzecim osobom, które uważają go za prowa dzącego przedsiębiorstwo (art. 10 § 1, 24 § 1 ). (^3) ) Zarobkowe pośredniczenie przy interesach, zawieranych przez inne osoby, lub zawieranie dla nich interesów, nadaje cha rakter kupca, bo przedmiotem przedsiębiorstwa nie są interesy innych osób, lecz działalność pośrednictwa lub zlecenia, kupcem jest więc ajent (art. 5 6 8 ) i komisant (art. 581 ) ; nie można jednak za kupca uważać osoby, która na podstawie upoważnie nia publicznego w sposób zarobkowy pośredniczy przy tranzak- cjach handlowych, makler przysięgły nie jest więc kupcem, lecz osobą publicznego zaufania. (^4) ) By być kupcem, musi się przedsiębiorstwo rzeczywiście prowadzić, nie wystarcza więc zamiar prowadzenia tegoż w przyszłości, prowadzi się zaś przedsiębiorstwo nie dopiero wte dy, gdy się już rozpoczęło czynności, które mają być dokony wane w przedsiębiorstwie, a więc zawarto przynajmniej jeden interes, lecz już wcześniej, gdy wszystko przygotowano w celu prowadzenia przedsiębiorstwa, a więc np. gdy urządzono lokal, w którym czynności ma się dokonywać, i umieszczono w nim towary, a oprócz tego otwarto go dla odbiorców i przyjęto po trzebny personel, umieszczo.no ogłoszenia bądź w pismach, bądź przez rozesłanie cyrkularzy i t. p.; wszystkie te czynności razem wzięte, a w pewnych okolicznościach i niektóre z nich wskazują na to, że prowadzi się przedsiębiorstwo, ale także i z innych fak tów może to wynikać, jak np. ze zgłoszenia przedsiębiorstwa do rejestru handlowego, u władzy przemysłowej, podatkowej i t. p. Z chwilą zaprzestania prowadzenia przedsiębiorstwa, traci się charakter kupca, choćby nawet firma była nadal w rejestrze uwidoczniona, jednak wskutek śmierci właściciela nie przestaje jeszcze istnieć przedsiębiorstwo, gdyż można je prowadzić dla masy spadkowej, a także spadkobiercy mogą je kontynuować. Nie traci też charakteru kupca, kto sam nie może prowadzić przedsiębiorstwa z powodu utraty wlasnowolności, albo z powo du upadłości lub zarządu przymusowego; nie jest zaś kupcem ten, kto przedsiębiorstwo wydzierżawił (art. 39 i n a s t. ) , lub ustanowił na niem użytkowanie (ant. 5 3 ) , bo wprawdzie posiada on przedsiębiorstwo, ale sam go nie prowadzi, zaczem za kupca należy uważać dzierżawcę, względnie użytkownika. (^5) ) Przez przedsiębiorstwo w znaczeniu subjektywnem rozu mieć należy trwałe oddawanie się pewnym czynnościom w pew nym celu, przedsiębiorstwem w znaczeniu objektywnem jest zaś ogół urządzeń, mających służyć trwałemu oddawaniu się pew nym czynnościom, a więc ogół przedmiotów, pozostających ze

(^8) Pojęcie kupca. Art. 2

zajmuje się umieszczaniem ogłoszeń na miejscu publicznem lub w pismach, kto udziela wywiadów o stosunkach innych osób, kto buduje domy ,na obcy rachunek, kto zajmuje się prowadze niem parcelacji, choćby nawet gruntami, które sam nabywa, kto prowadzi teatr, kino, varieté i t. p.; nie można jednak uważać za przedsiębiorstwo prowadzenia czynności, które ze względów publicznych są zabronione, j a k utrzymywanie sali gry hazardo wej, handel artykułami przemycanemi, utrzymywanie lokalu schadzek i t. p., czego atoli nie można przyjąć, gdy czynność jest dopuszczalna, ale tylko zakazana pewnej kategorji osób, jak urzędnikom, notarjuszom, adwokatom i t. p. Od przedsiębior stwa zarobkowego odróżnić należy zatrudnienie zarobkowe, cho ciażby ono w myśl art. 1 prawa przemysłowego (Rozp. Prez. Rzp. z dnia 7/6 1927 r. 53/468/1 9 2 7 ) miało być uważane za przemysł. Przedsiębiorstwo zarobkowe może być wytwarzające, handlowe lub zasługowe. (^8) ) Osoba, prowadząca przedsiębiorstwo, które po myśli art. 2 Rozp. Prez. Rzp. z dnia 7 czerwca 1927 r. 5 3 / 4 6 8 / 1 9 2 7 o prawie przemysłowem w brzmieniu art. 1 22 L. 6 Rozp. Prez. Rzp. z dnia 1 7 marca 1928 r. 3 4 / 3 2 1 / 1 9 2 8 , ustawy z dnia 17 marca 1932 r. 2 9 / 2 9 3 / 1 9 3 2 , ustawy z dnia 24 marca 1933 r. 2 5 / 2 0 9 / 1 9 3 3 i ustawy z dnia 10 marca 1934 r. 4 0 / 3 5 0 / 1 9 3 4 nie stanowi przemysłu, może mimo to b y ć kupcem, jak np. prowadzenie przedsiębiorstwa emigracyjnego, zakładu elektrycz nego, zakładu leczniczego, przedsiębiorstwa zabaw, koncertów, przedstawień teatralnych, widowisk i innych rozrywek publicz nych, przedsiębiorstwa parcelacji, osadnictwa i regulacyj rolnych, przedsiębiorstwa detektywów prywatnych, przedsiębiorstwa ochrony mienia czyli stróżów nocnych, biura pośrednictwa mał żeństw i t. p. (^9) ) Do istoty przedsiębiorstwa zarobkowego należy pewna czynność, wykonywana w sposób przemysłowy a mająca na celu zarobek względnie zysk. Nie podpada pod to pojęcie zwyczajne fruktyfikowanie majątku o charakterze lokacyjnym, niezależne od czynności zarobkowej właściciela. Nie jest więc przedsiębior stwem zarobkowem wynajmywanie w e własnej posiadłości lo kali, działek placu na stragany, ogródki i t. p., rozp o życz ani e własnych kapitałów na procent w sposób nieprzemysłowy, loko wanie własnych kapitałów w papierach wartościowych, udziałach naftowych i t. p. (^1 0) ) Kupcem może być osoba fizyczna (art. 7 0 ) lub prawna (art. 7 4 ) , a z osób prawnych także państwo, gmina lub zakład ; nie może jednak przedsiębiorstwa prowadzić osoba, nie posia dająca zdolności do działania, wskutek czego nie jest ona kup cem, jeżeli je sama prowadzi, co też należy podnieść odnośnie zrzeszeń, które nie posiadają osobowości. 1 1 ) Art. 2 § 2 wypowiada zasadę, że produkcja pierwotna, rolnicza, lasowa lub z niemi związana, nie może nadać charak-

Pojęcie kupca. Art. 2 9

teru kupca, jednak wskutek prowadzenia przedsiębiorstwa u- bocznego w rolnictwie, rolnik staje się kupcem, ale tylko od nośnie przedsiębiorstwa ubocznego (art. 8 ) , takie zaś przedsię biorstwo zachodzi, g d y się produkt rolniczy przerabia, np. g d y się dokonuje przemiału zboża lub suszenia jarzyn, z kartofli wy rabia się spirytus, z jęczmienia i chmielu piwo i t. p. ; nie ma zaś mowy o przedsiębiorstwie ubocznem, gdy się dokonuje zwyk łych czynności, w rolnictwie przyjętych, jak młócki zboża, choć by nawet maszynami, prasowania siana i t. p.; prowadzenie go spodarstwa rolnego nadaje jednak charakter kupca w przypad kach art. 7 § § 1 i 2. (^1 2) ) Prowadzenie gospodarstwa rolnego zachodzi nietylko

wtedy, gdy je prowadzi właściciel, lecz także, gdy mu się oddaje użytkownik albo dzierżawca, bo i wtedy brak charakteru czyn ności handlowych. (^1 3) ) Gospodarstwem leśnem objęty jest także wyrąb drze

wa, choćby dokonywany w celu odsprzedaży, jednak wykony wanie czynności przy pomocy osobnych urządzeń, jak np. tar taku, uważać należy nie za gospodarstwo, lecz za przedsiębior stwo, zaczem ten, kto eksploatuje lasy w sposób przemysłowy, jest kupcem w znaczeniu art. 2 § 1, bo w takim przypadku na cisk kładzie się nie na wyrąb drzewa, lecz na osobne urządzenia, przy pomocy których dokonuje się przeróbki produktu, przezna czonego na zbycie. (^1 4) ) Gospodarstwo ogrodowe może dotyczyć hodowli kwia tów, owoców lub jarzyn. (^1 5) ) Gospodarstwo hodowlane może dotyczyć chowu koni,

bydła, owiec, królików, drobiu i t. p., nie ma natomiast mowy o gospodarstwie hodowlanem, g d y chowa się dzikie zwierzęta w celu uzyskania futra, bo wtedy zachodzi zwykłe przedsiębior stwo zarobkowe. (^1 6) ) Gospodarstwo rybne zachodzi także wtedy, gdy się j e

prowadzi w zamkniętych wodach, jak w stawach, i utrzymuje urządzenia, jak śluzy w celu spuszczania wody i łowienia ryb, skrzynie i t. p. 1 7 ) Gospodarstwo łowieckie zachodzi, choćby zwierzęta ho dowano w osobnych parkach, jak np. sarny, bażanty i t. p., dalej choćby było ono obliczone na zysk. (^1 8) ) Wyliczenia art. 2 § 3 nie można uważać za taksatywne,

to też pod pojęcie gospodarstwa podpada także wydobywanie piasku, żwiru, torfu, gliny, gipsu, wapna i t. p., jeżeli jednak czynności takie połączone są z urządzeniami, wskutek których powstaje osobne przedsiębiorstwo, choćby uboczne, przyjąć na leży po myśli art. 8, że prowadzący jest kupcem, ale tylko wte dy, gdy rozmiary są większe, jako to wówczas, gdy chodzi o ce gielnię, gipsownię, wapniarkę i t. p. ; tern bardziej należy to przyjąć, gdy wskutek odrębnych urządzeń istnieje przedsiębior stwo kopalniane.

Pojęcie kupca. Art. 4

§ 2. Minister Przemysłu i H a n d l u w porozumieniu z Mi

nistrami Skarbu, Sprawiedliwości oraz Rolnictwa i Reform

Rolnych określa w drodze rozporządzenia, jakie przedsiębior

stwa uważa się za prowadzone w większym rozmiarze.^5 )

(^1) ) Tylko do kupca rejestrowego odnoszą się przepisy o fir mie (art. 2 6 i n a s t. ) , o rachunkowości kupieckiej (art. 54 i nast.), o prokurze (art. 6 0 i nast.) i o spółce jawnej (art. 75 i n a s t. ). (^2) ) Kupiec jest rejestrowym, chociaż nie spełnił jeszcze swe go obowiązku wpisania się do rejestru handlowego (art. 6 ) , do niego odnoszą się więc uprawnienia oraz obowiązki kupca, pro wadzącego przedsiębiorstwo w większym rozmiarze. (^3) ) Kupcem rejestrowym jest nietylko ten, kto prowadzi przedsiębiorstwo zarobkowe w większym rozmiarze, lecz także ten, kto takiego przedsiębiorstwa nie prowadzi, ale uzyskał wpis do rejestru handlowego, jeżeli ten wpis jest konstytutywnym, j a k według art. 7 § 1 ; w tym ostatnim przypadku charakter kupca nadaje nie zgłoszenie do rejestru handlowego, lecz do piero wpis, z drugiej strony w innych przypadkach zgłoszenie a nawet wpis pozbawione są doniosłości, jeżeli się okaże, że albo nie zachodzi przedsiębiorstwo zarobkowe, albo nie prowadzi się go w większym rozmiarze, co atoli nie wyklucza stosowania przepisu art. 1 0 i 24 § 1. (^4) ) Kupiec może prowadzić kilka odrębnych przedsię biorstw, może więc obok przedsiębiorstwa większego prowadzić mniejsze, a wtedy odnośnie tegoż ma być uważany za kupca nierejestrowego, wskutek czego ustanowionemu dla tegoż przed siębiorstwa pełnomocnikowi nie przysługują uprawnienia z art. 61 § 1, choćby go nazwano prokurentem; natomiast prokurent, ustanowiony dla większego przedsiębiorstwa, może po myśli po wołanego przepisu dokonywać czynności także odnośnie przed siębiorstwa mniejszego; w przedsiębiorstwie mniejszem nie m a też kupiec obowiązku prowadzenia księgowości (art. 54 i n a s t. ). (^5) ) Według § 1 Rozp. Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 2 lipca 1 934 r. 60/5 15/1934, wydanego w porozumie niu z Ministrami Skarbu, Sprawiedliwości oraz Rolnictwa i Re form Rolnych w sprawie określenia przedsiębiorstw, prowadzo nych w większym rozmiarze, za przedsiębiorstwo zarobkowe, prowadzone w większym rozmiarze, uważa się tak przedsiębior stwo handlowe w ścisłem tego słowa znaczeniu, j a k i przemysłowe, przyczem w obydwu przypadkach roz strzyga wymiar podatku przemysłowego. Za przed siębiorstwo handlowe, prowadzone w większym rozmiarze, uwa ża się to, które w myśl ustawy z dnia 15 lipca 1925 r. 17/1 10/1932 o państwowym podatku przemysłowym zostały zaliczone do przedsiębiorstw handlowych kategorji L, a więc prowadzą ,,handel hurtowny czyli zbyt wszelkiego rodzaju to-

12 Pojęcie^ kupca.^ Art.^ 4-—

warów przeważnie w większych ilościach (partjami) głównie kupcom i przemysłowcom^4 *, albo cło przedsiębiorstw handlowych II kategorji, których roczny obrót, ustalony ostatniem prawo - mocnem orzeczeniem władzy skarbowej, przewyższa kwotę 100.000 zł., a do tych kupców należą ci, którzy zajmują się handlem detajlicznym czyli sprzedażą zarówno drobnym kup com j a k i spożywcom, drobną sprzedażą nawet wyłącznie kup com towarów, posiadających cechy produkcji wytworniejszej, jako to handlem kamieni szlachetnych, pereł i prawdziwych ko rali i t. p., wyrobów z kości słoniowej, bursztynu, masy perłowej i szyldkretu i t. p., bronzów, wyrobów z kryształu i porcelany, antyków z wyjątkiem książek, mebli wyścielanych, rzeźbionych i t. p., skór meblowych i t. d., handlem specjalnym pachnidłami, artykułami kosmetycznemi, dziełami sztuk plastycznych i t. d. sprzedażą zarówno drobnym kupcom, jak i spożywcom mięsa z wyrębem. Za prowadzone w większym rozmiarze uważa się to przedsiębiorstwo przemysłowe, które zostało zaliczone do przed siębiorstw przemysłowych kategorji I—V, a więc bez względu na produkcję lub ilość zatrudnionych robotników: cukrownie, olejarnie parowe, zakłady drożdżowo-gorzelnicze, fabryki droż dży prasowanych, fabryki wódek, rektyfikacje okowity, rafiner je cukru, fabryki zapałek, przedsiębiorstwa wodociągowe, gazownie, elektrownie i przedsiębiorstwa wykonywania filmów dla kine matografów; według minimalnej produkcji: kopalnie węgla ka miennego, rudy, nafty lub gazów ziemnych, gorzelnie i browary; według ilości zatrudnionych robotników: miodosytnie, zakłady wyrabiające lakier spirytusowy i politurę, przędzalnie, blicharnie, i t. d., zajęcia rzemieślnicze, rękodzielnicze, dorożkarstwo i fur- maństwo. Oprócz tego za prowadzone w większym rozmiarze należy uważać wszystkie przedsiębiorstwa przemysłowe katego rji VI—VIII, jeżeli kupcy, prowadzący je, posiadają zakłady sprzedaży artykułów własnej produkcji, prowadzone na pod stawie świadectw przemysłowych kategorji I i II przedsiębiorstw handlowych lub kart rejestracyjnych. Według § 2 tegoż rozpo rządzenia ,,jeżeli przedsiębiorstwo zarobkowe z powodu zwolnie nia od podatku przemysłowego nie jest zaliczone do żadnej ka tegorji, uważa się je za należące do tej kategorji, do której by łoby zaliczone, g d y b y podlegało temu podatkowi".

Art. 5.

§ I. S p ó ł k a handlowa jest kupcem rejestrowym.^1 )

§ 2. Spółkami handlowemi są spółki j a w n e 2 ) , spółki

komandytowe^3 ), spółki z ograniczoną odpowiedzialnością^4 )

i spółki akcyjne.^5 )^6 )

(^1) ) Nie jest spółką handlową spółdzielnia, chociaż według art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 2 9 października 1 9 2 0 r. 1 1 1/733/