Pobierz Kompetencje emocjonalne - wykłady i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
Kompetencje emocjonalne 2017/2018 - wykłady
WYKŁAD 1
Plan wykładu:
- Terminologia
2. Koncepcja kompetencji emocjonalnych C. Saarni
3. Koncepcja inteligencji emocjonalnej P. Saloveya i J. Mayera
- O czym mówimy kiedy mówimy o kompetencjach emocjonalnych? - Umiejętności związane z odczytywaniem poszczególnych emocji - Pozytywne podejście do^ życia - Umiejętności które pozwalają^ jednostce czuć^ się^ szczęśliwą
Terminologia (SJP)
- Kompetencja:^ zakres czyjejś^ wiedzy, umiejętności (część^ praktyczna)
- Wiedza : bardziej odnosi się^ do wiedzy faktograficznej
- (^) Ogół wiadomości zdobytych dzięki badaniom, uczeniu się itp.
- (^) Zasób informacji z jakiejś dziedziny
- (^) Znajomość czegoś
- Umiejętność:^ znajomość^ praktyczna, wiedza o czymś, biegłość, zdolność^ wykonywania czegoś
- Zdolność^ - określa^ łatwość^ nabywania wiedzy faktograficznej + nabywania / opanowywania umiejętności; predyspozycja do łatwego opanowywania pewnych umiejętności, zdobywania wiedzy, uczenia się, potencjalna sprawność, możność robienia czegoś, zdatność do czegoś Kompetencja = wiedza + umiejętność → podstawa - zdolności Zdolności → wiedza + umiejętności → kompetencja
Czym jest zdolność?
Różne rozumienie terminu zdolność (…)
- Capability / capacity^ - możliwość^ potencjalna - np.^ łatwość^ przyswajania wiedzy
- Ability^ - możliwość^ aktualna
- Performance^ - jednostkowy poziom wykonania - uwarunkowany różnymi czynnikami zewnętrznymi - nie musi odzwierciedlać rzeczywistych zdolności (Nęcka, 2003)
- W kompetencjach odnosimy się do ability
- Zdolność jako podstawa do rozwoju kompetencji
Kompetencje emocjonalne
Umiejętności i wiedza w obszarze odnoszącym się do sfery emocji
- Jakie umiejętności wchodzą^ w skład kompetencji emocjonalnych?
- (^) Koncepcja kompetencji emocjonalnej
- (^) Koncepcja inteligencji emocjonalnej Koncepcja kompetencji emocjonalnej C. Saarni Jakie umiejętności wchodzą w skład kompetencji emocjonalnej? Kompetencja emocjonalna skuteczność w przeprowadzaniu wywołujących emocje transakcji społecznych
- Skuteczność^ - zdolności pozwalające osiągnąć^ zamierzony cel;
- Dzięki tym umiejętnościom jednostka potrafi^ osiągać^ cele interpersonalne;
- Model pozytywnego nastawienia do innych^ - w odniesieniu do moralności kompetencja emocjonalna jest bardzo ważna - nie jest możliwe według niej żeby moralność / pozytywne nastawienie do innych były rozłączne;
- W jednym kontekście kulturowym jednostka może funkcjonować^ inaczej niż^ w drugim **Składowe kompetencji emocjonalnej:
- Świadomość własnych emocji**
- Odczytywanie ich na podstawie sygnałów płynących z własnego ciała
- Możliwość^ odczuwania więcej niż^ jednej emocji również^ o sprzecznym znaku
- Możliwość^ odczuwania ambiwalentnego stosunku do obiektu emocji
- Refleksja,^ że działamy według impulsów, których nie jesteśmy w stanie sobie uświadomić
- Refleksja dotycząca ograniczoności tej^ świadomości 2. Zdolność dostrzegania emocji innych ludzi
- Z twarzy, z chodu, na podstawie kontekstu sytuacyjnego
- Wiedząc,^ że pewne sytuacje są^ źródłem emocji jesteśmy w stanie ocenić, co jest u innych
- Odwołanie do szerszej wiedzy z zakresu teorii umysłu, tego co kto myśli na dany temat
- Branie pod uwagę^ że dwie osoby mogą^ odbierać^ sytuację^ zupełnie inaczej 3. Wyrażanie emocji w słowach
- Znajomość^ słownictwa wyrażającego emocje
- Ważny jest kontekst kulturowy - jak mówimy i wyrażamy emocje
- Rozwijanie bardziej pogłębionej wiedzy o emocjach
- Jednostka za pomocą^ języka jest w stanie rozwijać^ swoją^ wiedzę^ / reprezentacje o emocjach 4. Zdolność do empatii
- Zdolność^ do empatycznego, współczującego zaangażowania w relacji z innymi
- Bez empatii niemożliwe jest kompetentne wykorzystywanie wiedzy o emocjach (?)
Modele Inteligencji Emocjonalnej
Modele mieszane
- Model cech [Bar - On]^ - model kompetencji emocjonalnych i społecznych który pokazuje kwestię wyrażania siebie, osiągania celów, nawiązywania relacji
- Model kompetencji [Golemana]:^ umiejętności regulacyjne związane z odraczaniem gratyfikacji, zaspokajaniem popędów; szeroki model **Model zdolnościowy
- Model zdolności [Mayer, Salovey, Caruso]**^ - odwołuje się^ do zbioru zdolności, które determinują Inteligencje Emocjonalna (IE); Odwołanie do zdolności poznawczych umożliwiających przetwarzanie informacji na temat emocji Model Inteligencji Emocjonalnej [Mayera, Saloveya i Caruso] Cztery grupy zdolności: Spostrzeganie emocji:
- Identyfikacja emocji własnych^ przeżywanych przez jednostkę: (wrażliwość^ na sygnały płynące z własnego ciała / umiejętność dostrzegania zmian napięcia całego ciała)
- Identyfikacja cudzych emocji:^ bardziej złożone - postrzeganie i identyfikowanie emocji w wyrazach nie-wprost - np. w sztuce; wrażliwość + właściwe odczytywanie emocji
- Wyrażanie emocji:^ odnosi się^ do ekspresji o charakterze niewerbalnym, w zachowaniu, w postawie ciała, charakter werbalny + złożone wyrażanie emocji nie wprost np. przez sztukę przez wytwory artystyczne
- Wrażliwość^ na fałszowanie emocji:^ ukrywanie rzeczywistego stanu emocjonalnego; na ile ekspresja emocji drugiej osoby jest szczera Wykorzystanie emocji do wspomagania myślenia:
- Kierowanie uwagą:^ wykorzystujemy wartość^ informacyjną^ emocji, informacje emocjonalne mogą kierować naszą uwagą - co może stanowić zagrożenie lub źródło zasobów; jesteśmy w stanie kierować uwagą, na to co istotne w danej sytuacji
- Zdolność^ osądu i pamięć^ dotycząca uczuć:^ nie tylko wykorzystujemy emocje które się^ pojawiły ale też jesteśmy w stanie wzbudzić emocje żeby zrealizować cel np. wyobrazić sobie siebie w jakiejś sytuacji, aby łatwiej było nam podjąć decyzje, możemy ocenić czy chcemy się w dane działanie zaangażować lub nie; odtwarzanie w pamięci własnych emocji związanych z daną sytuacją aby lepiej wydobyć informacje zawarte w treściach emocjonalnych
- Rozważanie wielu punktów widzenia:^ w zależności od nastroju różnie oceniamy rzeczywistość np. nastrój pozytywny - pozytywne oczekiwania wobec świata etc.; świadomość zależności między sposobem oceniania a nastrojem → możemy lepiej oceniać sytuację, możemy bardziej skompensować myślenie o rzeczywistości
- Podejście do rozwiązywania problemów:^ w jakich sytuacjach lepiej funkcjonujemy; czy poczucie szczęścia sprzyja twórczości - żeby wzbudzić twórczość lepiej wprowadzić się w poczucie szczęścia; negatywny nastrój sprzyja analitycznemu myśleniu Rozumienie emocji i wykorzystanie wiedzy emocjonalnej
- Nazywanie emocji:^ z jednej strony pozwala lepiej komunikować^ emocje / klasyfikować^ je pod odpowiednią nazwą; różnicowanie emocji np. rozdrażniony a rozgniewany;
- Interpretacja znaczenia emocji:^ w kontekście relacji międzyludzkich, odniesienie do pewnej kategorii wydarzeń; jesteśmy w stanie powiązać kategorie emocji z pewnymi zdarzeniami; dzięki interpretacji znaczenia emocji jesteśmy w stanie zbudować wiedzę na ich temat;
- Rozumienie uczuć^ złożonych:^ nadzieja i wiara a optymizm; rozumienie^ że w jednej sytuacji może być wiele uczuć; jesteśmy w stanie zrozumieć ambiwalencję emocji w jednej sytuacji;
- Przewidywanie zmian stanów emocjonalnych:^ przebieg pewnych zmian emocjonalnych może być przewidziany np. złość może narastać = wściekłość → jesteśmy w stanie przewidzieć pewne działania jeśli chcemy taką sekwencję przerwać lub zatrzymać Zarządzanie emocjami: refleksyjna regulacja emocji w celu wspierania rozwoju emocjonalnego i intelektualnego
- Otwartość^ na uczucia:^ otwartość^ na emocje przyjemne jak i nieprzyjemne - bez takiej otwartości nie ma możliwości aby refleksyjnie nimi zarządzać - jeśli ich do siebie nie dopuszczamy nie jesteśmy w stanie refleksyjnie regulować swoim poziomem pobudzenia; nie chodzi o pochłonięcie przez emocje; otwartość prowadzi do:
- Świadomego angażowania się^ w emocje:^ bardziej^ świadoma kontrola pozwalająca odciąć^ się^ do emocji kiedy to jest potrzebne
- Świadome monitorowanie emocji:^ własnych i innych ludzi; podjęcie refleksji jak się^ czujemy; skupienie na emocjach, co przeżywamy i dlaczego umożliwia podjęcie skutecznych działań
- Panowanie nad emocjami:^ własnymi i innych ludzi przez modelowanie kontrolowania uczuć; odnosi się do skuteczności emocjonalnej Zmiany rozwojowe w Inteligencji Emocjonalnej
- Model Saloveya i Mayera powstał^ na podstawie badań^ zmian rozwojowych w IE
- W obrębie każdej gałęzi mówimy o zdolnościach prostszych prowadzących do bardziej złożonych
- Koncepcja Saloveya i Mayera odnosi się^ do zdolności bardziej podstawowych / prostszych
- Odniesienie do innych sfer rozwoju
WYKŁAD 2
Plan wykładu:
- Klasyfikacje metod badania kompetencji emocjonalnych
- Wybrane metody badania kompetencji emocjonalnych wykorzystywane w badaniach naukowych
- Wybrane metody diagnozy kompetencji emocjonalnych stosowane w Polsce
Klasyfikacje metod badania kompetencji emocjonalnych
Metody badania kompetencji emocjonalnych u dzieci
- Metody eksperymentalnego badania niemowląt;
- Metody obserwacyjne:^ Minnesota Preschool Affect Checklist (MPAC- RS)
- Testy badające pojedyncze kompetencje:^ Affective Knowledge Test („Puppet Task”)
- Testy badające grupy zdolności:^ Test of Emotion Comprehension (TEC)
Przykładowe metody eksperymentalnego badania niemowląt
Preferencja patrzenia
- Różnicowanie emocji na podstawie ekspresji mimicznej i wokalnej u osób znanych i nieznanych (Kahana-Kalman & Walker-Andrews, 2001)
- 12 tydzień: niemowle rozpoznaje emocje swojej matki
- Zaś^ kilka tygodni później: emocje innych obcych osób, głównie kobiet (być^ może dlatego,^ że mają podobny sposób ekspresji emocjonalnej, czy też podobny ton głosu) generalnie kobiety są bardziej ekspresyjne, wyraźniej wyrażają emocje.
- Później emocje ojca **Urwisko wzrokowe
- Odnoszenie społeczne:**^ rozpoznawanie emocji i wykorzystanie przekazu emocjonalnego do regulacji własnego działania (Campos et al.; Sorce et al., 1985) Szczególnie dzisiaj
- Jak wygląda badanie? - Stół^ składający się^ z dwóch części a z jednej strony znajduje się^ urwisko (…) - Sprawdzenie w zależności od ekspresji matki, czy dziecko przejdzie czy nie? - Gdy urwisko było bardzo głębokie nawet pozytywna ekspresja matki nie pomogła w przejściu, gdy urwisko było małe to nawet jak matka pokazywała strach, to dziecko szło. Najbardziej zwracało uwagę na matkę w sytuacji niepewności, kiedy samo nie mogło ocenić. - Radość : dzieci przechodziły przez urwisko - Strach : dzieci nie przechodziły przez urwisko - Smutek : połowa przechodziła a połowa nie
Przykładowe metody obserwacyjne badania niemowląt:
Minnesota Preschool Affect Checklist Revised/Shortened (MPAC-RS); (Denham et al., 2012) Minesocka Skala Afektu dla Dzieci w Wieku Przedszkolnym – wersja zrewidowana i skrócona (tłum. Stępień-Nycz & Rostek, 2017)
- 9 kategorii zachowań:^ pozytywny afekt, negatywny afekt, produktywne zaangażowanie, nieproduktywne zaangażowanie, pozytywna reakcja na frustracje, negatywne reakcja na frustracje, nietypowe zachowanie, umiejętności społeczne w relacjach z rówieśnikami, empatia - Dobre właściwości psychometryczne
Testy badające pojedyncze kompetencje:
Affective Knowledge Test “Puppet task” (Denham, 1986) Test Rozumienia Emocji – Puppet Task (tłum. Stępień-Nycz, 2014)
- Dziecko ma pokazać^ buzię, która odpowiada ekspresji emocji pacynki - Trzy rodzaje kompetencji:
- Rozpoznawania emocji na podstawie ekspresji mimicznej
- Nazywanie emocji
- Rozpoznawanie emocji na podstawie kontekstu sytuacyjnego
- (^) W sytuacjach stereotypowych
- (^) W sytuacjach niestereotypowych
Testy badające grupy zdolności
Test of Emotion Comprehension (TEC); Pons & Harris, 2000; Pons, Harris & de Rosnay, 2004 Test rozumienia emocji (Białecka-Pikul, adaptacja w przygotowaniu)
- Przegląd empiryczny -^ 9 komponentów rozumienia emocji:
- Świadomość^ wrażeń^ płynących z ciała^ (już^ u niemowląt)
- Świadomość^ tendencji do działania:^ co wywołują^ przeżycia, jakie działania podejmujemy odczuwając daną emocję
- Świadomość^ pojedynczych emocji:^ pojawienie się^ etykiet werbalnych (wyznacznik!), nazwanie konkretnych emocji, odróżnianie ich
- Świadomość^ kilku różnych uczuć:^ pojawiających się^ w tym samym czasie, zarówno podobne, jak i różne
- Świadomość^ złożonych kombinacji wielu różnych uczuć^ + pojawienie się^ metarefleksji nad własnym doświadczeniem, relacje między nimi
- Ocena na skali JA oraz INNI,^ przykład: Spędzasz wakacje za granicą. Poznany w czasie wakacji znajomy robi nieprzyjemne i poniżające uwagi o Twoim kraju. Jak byś się czuł(a)? Jak czułby się Twój znajomy?
- Poziom 0 – odpowiedzi nieemocjonalne
- Poziom 1 – fizjologiczne oznaki emocji
- Poziom 2 – tendencje do działania lub słabo zróżnicowane stany emo
- Poziom 3 – jedno słowo informujące o typowej, dobrze zorganizowanej emocji
- Poziom 4 – dwa lub więcej słów z poziomu 3
- Poziom 5 - gdy skala JA oraz INNI ocenione na 4 + inne emocje dla obu osób
- Przede wszystkim do badań^ dorosłych, ale wersja równoległa dla dzieci
- Ważna zdolność^ do symbolizacji, czyli ujmowania doświadczenia w słowa, refleksji nad nim, przyjmowanie różnych perspektyw, dzielenie doświadczenia
Testy
- Skala Inteligencji Emocjonalnej – Twarze^ (SIE-T) (Matczak et al., 2005)
- Zdolność^ rozpoznawania ekspresji mimicznej
- Zadanie : ocena ekspresji mimicznej w odniesieniu do podanych^ sześciu nazw emocji złożonych (pokazuje się zdjęcie twarzy z emocją, ocena w związku z jedną z 6 nazw emocji (czy pojawią się czy nie, każda nazwa oddzielnie)
- Przeznaczenie : młodzież^ od 16 r.ż. i dorośli
- Emocje złożone, nie podstawowe
- Menti.com
- Mayer-Salovey-Caruso Emotional Intelligence Test^ (MSCEIT) (Mayer et al., 2002) - 8 podtestów: - Twarze:^ rozpoznawanie emocji na podstawie ekspresji mimicznej - Obrazy:^ rozpoznawanie emocji w obrazach, grafikach, pejzażach - Doznania:^ powiązanie emocji z doznaniami zmysłowymi - Wspomaganie:^ ocena sprzyjania emocji różnym działaniom - Połączenia:^ określenie składowych części emocji złożonych - Zmiany:^ określanie emocji powst. na skutek nasilania się^ lub zmiany emocji pod wpływem sytuacji - Zarządzanie emocjami:^ sposoby radzenia sobie z własnymi trudnymi emocjonalnie sytuacjami - Zarządzanie związkami:^ sposoby radzenia sobie trudnymi sytuacjami innych
- Najbardziej powszechne narzędzie
- Dobre właściwości psychometryczne
Metody diagnozy kompetencji emocjonalnych stosowane w Polsce
- Skala Rozwoju Emocjonalnego^ (SkaRe); Sajewicz-Radtke & Radtke, 2016; - Trzy skale diagnostyczne: - Rozpoznawanie emocji na podstawie ekspresji mimicznej - Nazywanie emocji - Rozpoznawanie emocji na podstawie ekspresji i kontekstu sytuacyjnego
- Przeznaczenie : dla dzieci w wieku 3-6 lat
- Popularny Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej^ (PKIE; Jaworowska & Matczak, 2005);
- Skala Inteligencji Emocjonalnej – Twarze^ (SIE-T; Matczak et al., 2005);
- Test Rozumienia Emocji^ (TRE) (Matczak & Piekarska)
- Do pomiaru zdolności rozumienia emocji – wskaźnikiem jest wiedza emocjonalna;
- 30 zadań^ pogrupowanych w^ 5 podtestów^ (1 wynik)
- Przeznaczenie : młodzież^ od 15 r.ż. i dorośli
- Wysoka rzetelność^ i trafność
- Dwuwymiarowy Inwentarz Inteligencji Emocjonalnej^ ( DINEMO; Jaworowska et al., 2006)
- W oparciu o koncepcję^ Saloveya i Mayera
- Mierzone komponenty^ Inteligencji Emocjonalnej:
- Zdolność^ do pozyskiwania przez jednostkę^ dostępu do własnych i cudzych emocji, respektowania ich i rozumienia ich funkcji
- Ocena na podstawie:^ jak badany interpretuje emocjogenne syt. i jak skłonny jest na nie reagować? - 33 pozycje, 2 skale:^ INNI oraz JA
- Przeznaczenie : młodzież^ od 14 r.ż. i dorośli
📚 Matczak, A., Knopp, K.A. (2013). Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu
człowieka. Warszawa: Liberi Libri. (r. 2 Pomiar inteligencji emocjonalnej).
- Świadomość^ refleksyjna^ – wyższy poziom, dostęp za pośrednictwem procesów symbolicznych (przez język), dzięki niej następuje powiązanie emocji z wyższymi procesami + budowa złożonych schematów. DWUCZYNNIKOWA TEORIA EMOCJI - EKSPERYMENT SCHACHTERA I SINGERA Opis eksperymentu z Wikipedii:
- Podzielono badanych na dwie grupy (1 i 2)
- Następnie wszystkim osobom wstrzyknięto adrenalinę, która wywołuje m.in. takie skutki jak uczucie pobudzenia, kołatanie serca, pocenie się, podniesienie ciepłoty ciała.
- Grupie 1^ powiedziano,^ że wstrzyknięto im epinefrynę^ (adrenalinę) i wywoła ona takie skutki jak uczucie podniecenia itd.
- Grupę^2 okłamano,^ że wstrzyknięto im preparat witaminowy, który nie wywołuje^ żadnych odczuwalnych skutków.
- Osoby badane były przekonane,^ że teraz nastąpi następna faza eksperymentu, w którym będą badane ewentualne zmiany w ich spostrzeganiu pod wpływem otrzymanego środka.
- W przerwie między tymi dwoma fazami eksperymentu badani dostawali jednak do wypełnienia kwestionariusze, rzekomo zupełnie nie związane z eksperymentem nad spostrzeganiem.
- Kwestionariusz A^ (agresywny) zawierał^ obraźliwe pytania np.^ „Z iloma mężczyznami oprócz ojca sypia twoja matka”
- Kwestionariusz B^ (radosny/zabawny) zawierał^ pytania zabawne.
- Badani wypełniali te kwestionariusze w poczekalni, gdzie siedziała już^ inna osoba badana, wypełniająca ten sam kwestionariusz. W rzeczywistości był to jednak podstawiony przez badaczy aktor, który miał udawać, że podczas czytania wpada w złość (A) lub radość (B).
- Wyniki : okazało się,^ że emocje, które przeżywali badani w tych sytuacjach były bardzo różne. Badani, którzy byli przekonani, że wstrzyknięto im obojętny środek (czyli ci, którzy nie wiedzieli dlaczego kołacze im serce i czują podniecenie) wpadali w złość lub radość w zależności od tego, który kwestionariusz czytali obok aktora. Badani, którym powiedziano, że epinefryna wywołuje uczucie pobudzenia nie "zarażali się" żadną emocją - wypełniali kwestionariusz spokojnie od początku do końca.
- Interpretacja : Emocje zależne były od tego, czy badany czuł^ podniecenie na poziomie fizjologicznym (pierwszy czynnik) oraz od tego jak je sobie wytłumaczył (drugi czynnik). Jeśli był przekonany, że przyczyną pobudzenia jest wstrzyknięcie epinefryny, to nie "zarażał się" emocją aktora ani nie reagował impulsywnie na pytania kwestionariusza. Jeśli jednak czuł
podniecenie i nie wiedział, skąd się ono bierze (Grupa 2), to zastanawiał się „Dlaczego jestem podniecony, co ja czuję?” i zaczynał przeżywać taką emocję, jaką mu (podpowiadała) sytuacja.
- Schachter w swojej teorii twierdzi,^ że aby człowiek poczuł^ emocje, muszą^ być^ spełnione dwa warunki (właśnie: dwa czynniki powstawania emocji). - Po pierwsze musi uświadomić^ sobie,^ że jest pobudzony. - Po drugie musi w pewien sposób zinterpretować^ swoje pobudzenie.
- Bardzo często ludzie interpretują^ swoje pobudzenie zwracając uwagę^ na to w jakiej znajdują^ się sytuacji. Jakość przeżywanej emocji zależna jest więc od interpretacji a nie pobudzenia fizjologicznego, które jest niespecyficzne i podobne dla każdej emocji. JAKICH? Teoria emocji odróżnicowanych – C. Izard
- Wrodzone predyspozycje do odczuwania i wyrażania zróżnicowanych emocji podstawowych, bez komponentów poznawczych, dlatego już u małych dzieci. Teoria systemów dynamicznych - A. Fogel, A. Sroufe, L. Camras
- Emocje podstawowe wyłaniają^ się^ stopniowo z niezróżnicowanych stanów zadowolenia i niezadowolenia (z nich pojawiają się konkretne, zróżnicowane emocje)
- Ekspresja mimiczna wskazująca na przeżywanie różnych emocji
- Ekspresja mimiczna zgodna z kontekstem sytuacyjnym Ekspresja mimiczna
- Niemowlęta przyjmują^ odmienne wyrazy twarzy w odpowiedzi na różne bodźce
- Te wyrazy twarzy odzwierciedlają^ przynajmniej częściowo cechy charakterystyczne dla ekspresji różnych emocji przez ludzi dorosłych (Izard i in., 1980) Ekspresja a kontekst (Bennett, Bendersky & Lewis, 2002)
- Badania ekspresji mimicznej – wyróżniono zróżnicowane emocje, podobna ekspresja u dorosłych i niemowląt w różnym wieku.
- Czas pojawiania się^ emocji jest różny (1 dzień^ życia – wstręt)
- Ekspresja a kontekst – spójność^ jest niska (wstręt najrzadziej, ale w sytuacji najbardziej typowej, strach w większości, smutek przy podaniu kwaśnych substancji?)
- Chodzi o to,^ że ekspresje emocjonalne przejawiane przez niemowlęta w określonych syt. nie są spójne z emocjami, jakie sytuacje te zwykle wywołują (np. strach w proteście przeciw karmieniu) **W JAKIEJ KOLEJNOŚCI? (Lewis, 2005) 0-6 miesiąc życia
- Podstawowe emocje:**^ ZADOWOLENIE, ZAINTERESOWANIE, DYSTRES
Dziecko zdaje już sobie sprawę z tego, że cierpi kto inny, ale myli swój stan wewnętrzny ze stanem innej osoby i robi dla niej to, co jemu przyniosłoby pocieszenie. Dziecko coraz lepiej różnicują siebie od innych, cierpi widząc cierpienie innych, ale podejmują działanie mające na celu zmniejszenie cierpienia innej osoby, ale jest ono nieadekwatne tzn. sposoby są takie, które uspokoiłyby pomagające dziecko a nie osobę, które potrzebuje pomocy Właściwe cierpienie empatyczne Uczucia dziecka zbliżają się do uczuć drugiej osoby, bo nie utożsamia już ono stanów wewnętrznych innych osób z własnymi odczuciami Dziecko umie rozpoznać potrzeby drugiej osoby, na początku w odniesieniu do prostych sytuacji, emocji, później pojawia się refleksyjne i metapoznawcze rozumienie cierpienia Cierpienie empatyczne wykraczające poza konkretną sytuację Wykracza poza konkretną sytuacje (np. choroba, ubóstwo) Pojawia się gniew do sprawcy cierpienia, dziecko wykracza poza konkretną emocję, odnosi się do wszystkich doświadczeń, całego kontekstu życiowego
WYKŁAD 4
Plan wykładu
Spostrzeganie emocji
- Kiedy dzieci zaczynają dostrzegać emocje innych osób?
- Jak zmienia się przetwarzanie informacji emocjonalnych w biegu życia?
- Spostrzeganie ekspresji mimicznej
- Spostrzeganie emocji wyrażanych wokalnie
- Znaczenie kontekstu sytuacyjnego w spostrzeganiu emocji
I. Spostrzeganie twarzy w niemowlęctwie
Wyposażenie biologiczne
- Ostrość: dopiero pod koniec 1 r.ż. taka jak u dorosłych (1-3 msc najmniejsze możliwości)
- Twarz ludzka jako atrakcyjny bodziec^ →^ preferencja twarzy Fantz (1963) – ma charakter uproszczony – jedne bardziej przyciągają niż inne: np. wzorzyste, twarz ludzka – kontrasty (linia czoła i włosów, oczy), umiarkowanie rozłożenie bodźców, ruch;
- Twarz jako obiekt specjalny:
- Specyficzne podłoże mózgowe i specyficzne zaburzenia , np. prozopagnozja (niezdolność^ do rozpoznawania ludzkich twarzy)
- Model Haxby'ego:^ wyróżnił^ dwa systemy przetwarzania twarzy:
- Podstawowy^ – stałe i zmienne elementy
- Rozszerzony^ – np. przypisywanie stanów emocjonalnych
- Twarz jako obiekt specjalny cd.: - Odmienny mechanizm poznawczy^ – np. efekt inwersji twarzy – inne jest przetwarzanie jeśli twarz jest odwrócona - mózg wtedy nie przetwarza jej jako twarzy (już u 4 msc niemowląt) - Zdolność^ obserwowania od urodzenia Otoczenie społeczne
- Skutki wczesnej deprywacji: znaczne upośledzenie przetwarzania twarzy
- Interakcja twarzą^ w twarz – bliska odległość, zróżnicowana ekspresja mimiczna, wokalizacja
- Dodatkowe bodźce przyciągające uwagę
- Specjalizacja percepcji twarzy Specjalizacja percepcji twarzy
- Nadwrażliwość^ systemu nerwowego na bodźce przypominające twarze (na początku dzieci zwracają uwagę na bodźce które wyglądają jak twarz, później to się zmienia)
- Precyzyjne odwzorowanie złożoności ludzkiej twarzy (wyczulenie tylko na bodźce specyficzne)
- Efekt innego gatunku: do 6 m.ż. dzieci umieją^ różnicować^ inne gatunki, ale to potem ta umiejętność zanika – następuje specyfikacja
- Efekt innej rasy np. Azjaci Jakie elementy twarzy muszą być postrzegane, aby różnicować emocje?
- Kontrasty
- Oczy
- Zewnętrzne części twarzy
- Na podstawie brzmienia głosu możemy odczytywać^ różne komunikaty
- Strach i lęk jest najlepiej komunikowany
Spostrzeganie ekspresji wokalnej
Preferencja w niemowlęctwie dla wskazówek wokalnych, a później dla wskazówek wizualnych Noworodki
- Wrażliwe na cechy prozodyczne języka – dzieci reagują^ odruchem obronnym na wypowiedzi gwałtowne o wysokim natężeniu lub jeśli ton głosu jest uspokajający to orientacyjnie Pierwsze półrocze życia
- Preferencja ekspresji wokalnej – miara nasycenia pozytywnymi emocjami
- Preferencja dla wypowiedzi nasyconych pozytywnymi emocjami Około 5 m.ż.
- Rozpoznawanie ekspresji wokalnej Około 7 m.ż.
- Integracja wskazówek mimicznych i wokalnych Dalszy rozwój…
- Około 7-12 r.ż. dokładność^ rozpoznania ekspresji wokalnej przez dzieci na poziomie podobnym do osób dorosłych
- Zróżnicowana dokładność^ rozpoznawania emocji:
- Lepsze rozpoznawanie dźwięków paralingwistycznych niż^ prozodii
- Kulturowa uniwersalność^ ekspresji wokalnej? Rozpoznawanie podobnych emocji mimicznych - uniwersalnych kulturowo, ale wokal nie do końca – prezentowane same prozodyczne cechy lepiej rozpoznawali natywni posiadacze tego języka; Spostrzeganie ekspresji wokalnej:
- Niezgodność^ wskazówek semantycznych i prozodycznych:
- Dzieci w wieku przedszkolnym (4-6 lat) – skupiały się^ głównie na treści
- Od 10 r.ż. ważniejsze stają^ się^ wskazówki prozodyczne
- W okresie późnej dorosłości – ponownie ważniejsza treść
III. Wskazówki kontekstowe
- Rozpoznawanie emocji na podstawie kontekstu sytuacyjnego doskonali się^ w okresie^ średniego i późnego dzieciństwa - niemowlaki nie biorą pod uwagę kontekstu
- Wskazówki kontekstowe: niezgodność^ wskazówek:
- Badanie - historyjki: jak będziesz się^ czuł^ gdy dostanie się^ prezent (ok 5 r.ż.)
- Większe znaczenie wskazówek mimicznych niż^ kontekstowych
- Wzrost plastyczności w wykorzystaniu wskazówek **Spostrzeganie emocji w późnej dorosłości
- Metaanaliza:**^ spostrzeganie emocji na podstawie ekspresji mimicznej, ekspresji wokalnej, wskazówek kontekstowych/postawy ciała oraz integracja wskazówek mimicznych i wokalnych 28 badań: - 705 starszych dorosłych (średnia 70.2) - 962 młodszych dorosłych (średnia 23.9)
- Wnioski : zmienia się^ precyzja, dokładność, szybkość^ - nie zmieniają^ się^ umiejętności W późnej dorosłości spostrzegania emocji ulega zmianie:
- Ekspresja mimiczna:^ gorzej rozpoznawali wszystkie emocje poza wstrętem – wstręt nieco lepiej niż osoby młode, ale bez istotności
- Ekspresja wokalna:^ gorzej u dorosłych: złość, smutek i radość
- Postawa ciała / kontekst:^ gorzej złość, smutek i radość
- Integracja twarz / głos:^ wszystkie emocje gorzej niż^ młodsze **Najtrudniejsze: złość i smutek i radość Ogólne osłabienie i pogorszenie zdolności poznawczych
- Zmiany na poziomie**^ neuropsychologicznym: - Związane z wiekiem zmniejszenie objętości „mózgu społecznego”: - Kora orbitofrontalna (OFC): przetwarzanie złości - Kora zakrętu obręczy i ciało migdałowate: przetwarzanie smutku - Ciało migdałowate: przetwarzanie strachu - Związana z wiekiem zmniejszona aktywacja obszarów odpowiedzialnych za integrację emocjonalnych wskazówek wzrokowych i słuchowych - m.in.: ciało migdałowate, bruzda skroniowa górna, zakręt wrzecionowaty, wzgórze - Związane z wiekiem zmniejszenie ilości szarej i białej substancji - Związane z wiekiem zmiany w zakresie neuroprzekaźników
