Kompetencje osobiste - Notatki, Notatki z Psychologia marketingu

Pobierz Kompetencje osobiste - Notatki i więcej Notatki w PDF z Psychologia marketingu tylko na Docsity!

Kompetencje osobiste

Wykład 1. Dorosłość - okres pomiędzy dorastaniem a starością 20/25- 65- ❖ 20-40 r.ż. – wczesna dorosłość (podejmowanie „dorosłych” ról życiowych) 40-60 r.ż – średnia dorosłość (pełna aktywność zawodowa i społeczna) ❖ Powyżej 60 r.ż – późna dorosłość, starość (wycofanie z aktywności, zamknięcie ról zawodowych i społecznych. Ograniczenie sprawności fizycznej? Umysłowej? Problemy zdrowotne?) „O granicach poszczególnych okresów w życiu konkretnego człowieka decyduje nie wiek biologiczny […], ale rodzaj interakcji między osobą a środowiskiem. Jej wiodące parametry, to styl życia, rodzaj realizowanych zadań i biologiczna kondycja organizmu” (Oleś, 2011, s. 16). Dojrzałość/ dorosłość: ➢ Rodzaj zadań życiowych, jakie przyjmuje i realizuje. ➢ Odpowiedzialność za siebie i innych. ➢ Niezależność, zwłaszcza emocjonalna od rodziców ➢ Wolność wyboru, siła do spełniania pragnień, realizacji dążeń (wytrwałość w podejmowaniu zadań, znoszeniu trudów życia, przezwyciężaniu przeszkód). ➢ więcej przemyślanych decyzji ➢ mniejsza impulsywność, większa refleksyjność ➢ Większy udział procesów świadomych i racjonalnych, mniejszy – procesów automatycznych (zwłaszcza w relacjach z innymi). ➢ więcej przemyślanych decyzji, odpowiedzialność ➢ Nabywanie mądrości – zdolność wspierania innych, ustanawiania i realizowania celów. ➢ Tworzenie stabilnej tożsamości, określenie sensu życia. ➢ Umiejętność określenia, jakie działania sprzyjać będą własnemu pełnemu rozwojowi (praca nad sobą). Kryteria rozwoju w kierunku dojrzałości

1. Powiększanie wewnętrznego bogactwa (np. podróżowanie)
2. Dążenie do szczęścia (dostrzeganie radości na co dzień)
3. Wybór celów i realizowanie dążeń życiowych
4. Ćwiczenie giętkości adaptacyjnej i adekwatności reagowania
5. Zwiększanie odporności na frustrację (coraz mniejsza potrzeba wsparcia społecznego, radzenie sobie lepiej z problemem)
6. Klaryfikowanie hierarchii wartości i orientacji wartościującej
7. Zaangażowanie na rzecz dobra wspólnego
8. Transgresja (wykraczanie poza to co jest znane, realizacja innych twórczych dróg do celu)
9. Kształtowanie szacunku wobec drugiego człowieka
10. Wyrabianie odpowiedzialności

11. Dążenie do rozsądnej autonomii (zdrowa niezależność od innych/partnera, zdrowy dystans, stawianie granic)
12. Budowanie dojrzałości moralnej Czym są kompetencje osobiste? Wg Golemana, kompetencje osobiste wskazują na to, jak radzimy sobie sami ze sobą, a ich komponenty, to m.in.: ➢ Samoświadomość – w tym świadomość własnych emocji i ich skutków, adekwatna samoocena, wiara w siebie. ➢ Samoregulacja – w tym samokontrola i spolegliwość, rozumiana jako zdolność podporządkowania się normom, bycie uczciwym; a także sumienność, zdolność przystosowania się do zmian, innowacyjność. ➢ Motywacja – w tym dążenie do osiągnięć, zaangażowanie, inicjatywa, optymizm. Ocena satysfakcji z życia ❖ Wiąże się z przyjmowaną przez człowieka koncepcją szczęścia, jest pochodną bilansu życia, który prowadzi do odpowiedzi na pytanie o sens ludzkich dążeń. ❖ Poziom satysfakcji częściowo uwarunkowany jest czynnikami genetycznymi, ale także intencjonalną aktywnością. ❖ Do komponentów satysfakcji z życia należą: samoakceptacja, życiowy cel, rozwój osobisty, panowanie nad otoczeniem, autonomia, pozytywne relacje z innymi (Ryff i Singer, 2004). ❖ Do poczucia satysfakcji z życia przyczyniają się takie czynniki osobowościowe, jak: prężność ego (ego resiliency), przekonanie o osobistej skuteczności, poznawczo-afektywne właściwości systemu Ja (spójna i uporządkowana samowiedza, innowacyjność, zdolność do transgresji), wysoka samoocena, optymizm (tzw. orientacja pozytywna). ❖ Na lepszą ocenę satysfakcji z życia wpływa także: zaangażowanie (wewnętrzne) w realizację zadań i celów. Według badań wyższą satysfakcję z życia mają ekstrawertycy, otwartość, poczucie koherencji, odporność itd. Poczucie sensu (zasady optymalnego istnienia człowieka)
13. „Staraj się służyć czemuś poza sobą, na przykład celom społecznym i kulturowym.
14. Poszukuj zrównoważonego zaspokojenia potrzeb.
15. Bądź gotów do pracy nad sobą […].
16. Bierz odpowiedzialność za swoje cele i wybory.
17. Słuchaj swojego organizmu i naturalnego procesu wartościowania i bądź gotów na zmianę swych celów, gdy jest to konieczne” (Sheldon, 2004, s. 199). Motywacja a poczucie sensu ❖ Motywacja zewnętrzna – wynika z chęci uzyskania nagród od otoczenia i uniknięcia kar. Z motywacją zewnętrzną rzadko są związane działania prospołeczne, bywa związana z przedmiotowym traktowaniem innych ludzi, tendencjami do manipulacji.

Optymistyczny styl wyjaśniania powiązany jest: ❖ z mniejszym prawdopodobieństwem rozwoju chorób somatycznych, depresji, skłonności samobójczych w obliczu wysoko stresujących wydarzeń życiowych (także w odniesieniu do żałoby i straty) ❖ z l epszymi osiągnięciami naukowymi, sportowymi, przystosowaniem zawodowym i bardziej satysfakcjonującym życiem rodzinnym Radzenie sobie ze stresem „Stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki , mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań , ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby ” (Lazarus i Folkman, 1984). Wzbudzanie emocji pozytywnych (Folkman i Moskowitz, 2000): ❖ Pozytywne przewartościowanie (dzięki temu się rozwijam, jestem mądrzejszy, nauczyłem się cierpliwości, bardziej doceniam życie). ❖ Radzenie sobie skoncentrowane na problemie (będę się opiekować bliskim chorym, pomogę mu w sprawach urzędowych; koncentracja na celu, nie na źródle stresu). ❖ Kreowanie pozytywnych zdarzeń i nasycanie zwykłych zdarzeń pozytywnym afektem (zorganizuję miłe spotkanie w gronie przyjaciół, wyjadę na kilka dni nad jezioro, obejrzę dobry film; ależ ta tęcza jest piękna, cieszę się, że mam zdrowe dzieci, pada, więc ogród będzie wkrótce zielony). ❖ Regulacja emocji (Gross, 1998): procesy, za pomocą których ludzie wywierają wpływ na to, jakie mają emocje, kiedy je mają oraz w jaki sposób ich doświadczają i je wyrażają, np. wybór lub aktywne unikanie (sytuacji, ludzi, miejsc, przedmiotów), aby wywołać emocje lub im zapobiec; przemieszczanie uwagi. Sprężystość psychiczna ❖ Jest stałą cechą osobowości , którą charakteryzuje zdolność powrotu do normy po negatywnych doświadczeniach i elastyczna adaptacja do nieustannie zmieniających się wymagań życia (Fredrickson, Tugade, Waugh i Larkin, 2003, s. 367). ❖ U podstaw sprężystości leży nadzieja, poczucie własnej skuteczności i pozytywna emocjonalność (Stajkovic, 2006; Tugade i Fredrikson, 2004). ❖ Ma swoje korelaty neuronalne ( wyspa, ciało migdałowate, kora orbitoczołowo-czołowa ) i fizjologiczne. ❖ Sprężystość psychiczna nie ma bezpośredniego związku z następstwami stresu, ale działa poprzez emocje pozytywne → ochrona przed psychopatologicznymi następstwami stresu (depresja) i rozwój zasobów psychologicznych w syt. stresu (Fredrickson i in., 2003). ❖ Sprężystość psychiczna ujawnia się szczególnie wobec przeciwności w postaci tolerancji i wysokiego progu rozwoju psychopatologii pod presją niesprzyjających okoliczności (Celiński, 2012). ❖ Badania reakcji na śmierć bliskiej osoby: 10-15% przeżywa ją w sposób określany jako psychopatologiczny, 35-40% doświadcza trwałego, wyraźnego obniżenia dobrostanu, pozostałe osoby wracają do dobrego funkcjonowania (sprężystość; za: Trzebińska, 2008).

❖ W sytuacjach zagrażających własnemu życiu sprężystość obserwowana była u 45% żołnierzy, którzy brali udział w działaniach wojennych i u 75-80% osób, które znalazły się w niebezpieczeństwie z powodu ulicznych rozruchów lub wypadków motoryzacyjnych (za: Trzebińska, 2008). Osobowość odporna (Kobasa, 1979)

1. Kontrola – przekonanie o możliwości sprawowania kontroli nad zdarzeniami
2. Zaangażowanie – zdolność do angażowania się we własną aktywność życiową
3. Wyzwanie – oczekiwanie, że zmiany życiowe będą wyzwaniem dla rozwoju własnego Osobowość odporna a zdrowie ➢ W badaniach podłużnych mniejsza była liczba objawów chorobowych u osób „odpornych” w warunkach dużego stresu , ale nie było takiej zależności w odniesieniu do stresu niewielkiego (Kobasa, 1979). ➢ Badanie podłużne kobiet: 1 – pomiar odporności, WZA, LOC, choroby, stresu; 2- pomiar chorowania w ciągu minionych 12 m-cy. Wyniki: odporność i LOC buforują związek między stresem a chorowaniem, a WZA wiąże się z częstszym chorowaniem (Lawler i Schmied, 1992). ➢ Odporność obniża stres akademicki i jest buforem w relacji stres – objawy chorobowe (Hystad i in., 2009) ➢ Odporność wpływa na lepsze zdrowie w sytuacjach stresu nie tyle bezpośrednio, co poprzez interpretację wydarzeń życiowych (Roth i in, 1989). Perspektywa rozwoju osobowości (Oleś, 2012) ❖ Rozwój i zmiana cech ( cechowe podejście do osobowości ): Ich nasilenia; Sposobów przejawiania się cech ❖ Rozwój i zmiana koncepcji siebie, autonarracji ❖ Zmiana przekonań (podejście poznawcze do osobowości) ; Nabywanie nowych; Modyfikowanie obecnych, np.: wyrażanie ich w nowy sposób; Porzucanie starych ❖ Zmiany w obrębie wartości Efektami rozwoju osobistego powinny być: (Oleś,2012) ❖ Wzrost refleksyjności i spadek impulsywności ❖ Wzrost rozumienia i zdolności do empatii w relacjach interpersonalnych ❖ Wzrost przystosowania społecznego (nie konformizmu) ❖ Wzrost zdolności wyboru celów spójnych wobec wyznawanych wartości i doboru adekwatnych środków do ich realizacji ❖ Posiadanie spójnej historii (umiejętność połączenia i rozumienia różnych wątków ze swojego życia) ❖ P oczucie sensu życia i tożsamości – wiem kim jestem, dokąd dążę i czego chcę Rozwój osobisty powinien prowadzić do zwiększenia kapitału psychologicznego (Luthans, Youssef & Avolio, 2007) ❖ Zwiększenia samoskuteczności pozwalającego podejmować wysiłek i realizować ważne cele

socjoekonomiczne, normy kulturowe; wyjaśniają przebieg zmian i opisują linie rozwojowe osób o podobnych cechach osobowości, ale będących w interakcji z różnymi warunkami środowiskowymi (i odwrotnie). Szanse, zmiany, wyzwania - ROZWÓJ ❖ Specyficzne dla zakończenia konkretnego stadium cyklu życia (np. zakończenie szkoły podstawowej/gimnazjum). ❖ Specyficzne dla przejścia z jednego stadium w kolejne (np. rozpoczęcie szkoły średniej zlokalizowaniej dalej od miejsca zamieszkania). Tworzenie i porzucanie długotrwałych nawyków (np. kontrola wagi ciała). ❖ Codzienne szanse i wyzwania np. radzenie sobie z korkiem na ulicy). Niecodzienne szanse i wyzwania (np. żałoba). Każde z powyższych wydarzeń może stanowić wyzwanie dla naszych umiejętności radzenia sobie i dawać szansę na wzrost osobisty. Zmiany są NIEUNIKNIONE Siły w obliczu wyzwań i szans ❖ Siły biograficzne – wczesne doświadczenia (np. styl wychowania) ❖ Siły osobiste – atrybuty pozwalające na rozwiązywanie złożonych problemów: charakter, inteligencja, twórczość, poczucie własnej skuteczności, wartości, itp. ❖ Siły kontekstowe – pozytywne cechy aktualnej sieci społecznej i stylu życia (np. związki w rodzinie, aktywność w wolnym czasie, satysfakcjonujące role zawodowe) Pozytywne efekty skutecznego zmierzenia się z wyzwaniem/szansą ➢ Zdrowie somatyczne ➢ Dobrostan psychiczny ➢ Stany optymalnego doświadczenia ➢ Zwiększenie sił osobistych Zrozumienie procesu zmian i dopasowanie strategii przyspiesza owe zmiany. Brak dopasowania strategii → spowolnienie procesu zmiany. Fazy zmian (Prochaska, 1999) ❖ Prekontemplacja ➢ Zaprzeczanie, że problem istnieje ➢ Unikanie informacji dotyczących problemu ➢ Przecenianie kosztów rozwiązania problemu ➢ Niedocenianie kosztów nierozwiązania problemu ➢ Obarczanie innych winą za trudności ➢ Stosowanie mechanizmu racjonalizacji ❖ Kontemplacja ➢ Akceptacja tego, że problem istnieje i że można się nim zająć w niedalekiej przyszłości. ➢ Ambiwalencja co do zysków i kosztów wynikających z zajęcia się problemem (strach przed zmianą). ➢ Przedłużanie się tej fazy wynika z zastępowania konkretnych działań jedynie myśleniem o działaniach, ciągłym szukaniem absolutnej pewności co do jedynego słusznego rozwiązania, czekaniem na „ten właściwy moment”.

❖ Planowanie ➢ Postanowienie dokonania zmiany w najbliższym czasie (miesiącu). ➢ Zamiana ogólnej decyzji o zmianie na planowanie konkretnych kroków jej realizacji. ➢ Zbieranie informacji co do możliwych rozwiązań. ➢ Aby z tej fazy móc przejść do kolejnej, potrzebne jest przekonanie o zdecydowanej przewadze zalet nad wadami związanymi z próbą rozwiązania problemu. ❖ Działanie ➢ Wdrażanie planu w życie. Pułapki: Brak wystarczającego planowania, Chęć zmiany, ale niechęć do wysiłku, Niewłaściwy wybór rozwiązania problemu, Powtarzanie tego samego rozwiązania problemu, które jest tylko częściowo efektywne ❖ Utrzymywanie ➢ Aktywne kroki upewniające w przekonaniu, że nie wróci się do starego nawyku. Pułapki: Presja otoczenia społecznego, Testowanie silnej woli, Szczególne sytuacje (okazje), Myślenie z nadmierną pewnością siebie o problemie, Zaprzeczanie, racjonalizacja ❖ Zakończenie ➢ Brak ochoty na to, by wrócić do starych zachowań. ➢ Pewność co do tego, że można poradzić sobie z trudnościami. ➢ Faza ta występuje rzadko. Najczęściej pozostajemy w fazie utrzymywania, okresowo wracając do wcześniejszych faz. ➢ Wniosek: to normalne, że w procesie dokonywania zmian kilkakrotnie doświadczymy porażki! Oczekiwanie sukcesu „od razu” prowadzić może do zniechęcenia AVE – specyficzny wzorzec myślenia ❖ Abstinence Violation Effect (AVE) – efekt pogwałcenia warunków abstynencji. ❖ Dotyczy każdego z nas i może się pojawić, kiedy próbujemy sprostać wyzwaniu („tylko jeden kieliszek”, „tylko jeden pączek”). ❖ Nawrót do starych nawyków musi nastąpić kilkakrotnie , abyśmy nauczyli się, jakie trudności możemy napotkać w procesie zmiany (sytuacje, relacje, sposoby myślenia, zachowania, uczucia). ❖ Kluczem do ostatecznego sukcesu jest rozpoznanie wzorca myślenia AVE i uniknięcie go.

❖ Zaprzeczanie (ignorowanie problemu) ❖ Zamartwianie się (strach przed tym, co można odkryć, rozważanie negatywnych stron sytuacji) ❖ Zazdrość (inni mogą być ocenieni lepiej) ❖ Autosabotaż (urzeczywistnianie negatywów) Model Kübler-Ross (1997) reakcji na stratę/zmianę Model zmiany Bridgesa (2008) Schematy błędnego myślenia utrudniające/spowalniające zmianę (Rogers, 2010) ❖ Pesymista (wszystko będzie szło źle) ❖ To wszystko moja wina ❖ Inni mogą mnie uszczęśliwić lub zasmucić

❖ Określa mnie moja przeszłość ❖ Superkompetentny ja (bycie niekompetentnym jest katastrofą) ❖ Nie ma koloru szarego (kocham lub nienawidzę, ludzie są okropni lub dobrzy) ❖ To nie fair (oczekuję, że wszystko będzie fair, ale nie jest) ❖ Mogę zmienić innych (udzielanie rad i złoszczenie jeśli ktoś nie słucha) ❖ Zdyscyplinowany perfekcjonista (muszę i powinienem) ❖ Kompulsywny opiekun (poświęcenie, życie to służba, nie należy okazywać rozczarowania i gniewu) ❖ Wszystko powinno być spokojne i harmonijne (konflikt jest przerażający i zły) ❖ Musisz być twardy (okazywanie słabości jest zabójcze) ❖ Narcyz Wykład 3. Podejście egzystencjalne Śmierć (jej świadomość) może być „nagłym wstrząsem”, „sytuacją graniczną”, która przenosi ze stanu zapomnienia o sobie do życia życiem autentycznym, czyni przyjemność z życia silniejszą. ❖ Konfrontacja ze śmiercią bywa momentem zmiany osobistej: ➢ o nabranie „apetytu na życie”, „życie chwilą”, ➢ o zmiana w postawach, przeorganizowanie priorytetów, ➢ o większe współczucie, ➢ o decydowanie, że nie będzie się robić tego, czego robić się nie chce, ➢ o poczucie życia w teraźniejszości (rzadsze odkładanie spraw na później), ➢ o żywy odbiór codziennych faktów: liść na ziemi, śnieg na szybie, zmiana pór roku, itp. ➢ o głębsza komunikacja z bliskimi, ➢ o mniejszy strach przed odrzuceniem i ogólnie mniej obaw interpersonalnych. Odpowiedzialność ❖ W podejściu egzystencjalnym odpowiedzialność oznacza „autorstwo” – świadomość „tworzenia siebie, swojego przeznaczenia, sytuacji życiowej, uczuć oraz

• gdy tak się składa – swojego cierpienia” (Yalom, 2008, s.226). ❖ Nic nie ma znaczenia, dopóki człowiek mu go nie nada. ❖ Odpowiedzialność jest powiązana z wolnością – człowiek może konstruować świat na wiele sposobów, odpowiada zarówno za działanie, jak i za jego zaniechanie. Świadomość odpowiedzialności za konstytuowanie siebie i świata jest źródłem lęku (brak oparcia). Człowiek szuka struktury, autorytetu, czegoś większego od siebie, aby ukoić ten lęk. Odpowiedzialność w praktyce terapeutycznej ❖ Tworzenie świata psychicznego , w którym osoba nie jest wolna, ale zdominowana przez jakąś siłę (kompulsje). To, że mam taki seksualny popęd, to nie moja wina, po prostu on mną steruje. Po współżyciu jestem wprawdzie z siebie niezadowolony, boję się, że żona to odkryje, nieraz gardzę sobą, ale nie mogę sobie wyobrazić, by nie pójść do łóżka z kobietą, którą spotkam.

➢ Wybór jednej rzeczy oznacza rezygnację z czegoś innego (metafora głodnego psa, który nie może wybrać między dwoma porcjami jedzenia). ➢ Podjęcie decyzji wystawia człowieka na lęk przed brakiem oparcia. ➢ Może wiązać się z poczuciem winy – zwłaszcza gdy jako dziecko doświadcza się sytuacji, kiedy własne decyzje są krytykowane, odczuwane jako złe, zabronione. Izolacja ❖ Interpersonalna – samotność. ❖ Intrapersonalna – oddzielenie się od części samego siebie – duszenie swoich uczuć, pragnień, brak zaufania do siebie – własnych sądów (odniesienie do psychopatologii). ❖ Egzystencjalna – oddzielenie jednostki od innych i od świata. Izolacja egzystencjalna ❖ Nie można umrzeć z kimś i dla kogoś – umieranie jest najbardziej samotnym doświadczeniem. ❖ Człowiek jest samotny w odpowiedzialności za swoje życie. ❖ W konfrontacji z nicością pojawia się lęk, który próbujemy uciszyć (rozrywki, znane miejsca, role, zasady, ludzie); lęk pojawia się również, kiedy znany świat staje się nieprzewidywalny – doświadczenie uczucia, że wszystko, co cenne, może zniknąć. Izolacja a rozwój ❖ Proces rozwoju prowadzi do stawania się kimś odrębnym, do polegania na sobie, bycia niezależnym. ❖ Człowiek przeżywa strach przed izolacją egzystencjalną, który z kolei stanowi o jego relacjach interpersonalnych. ALE! - mierzenie się z samotnością pozwala na głębokie i sensowne relacje z innymi pod warunkiem, że nie będzie nami kierować „strach przed otchłanią samotności”. ❖ Najlepsza relacja to taka, która jest wolna od potrzeb – kochanie kogoś dla niego samego. ❖ Osoby zorientowane na rozwój są mniej zależne od innych, nie oczekują pochwał, nagród, potwierdzenia własnej wartości i innego rodzaju zaspokajania potrzeb, w przeciwieństwie do osób zorientowanych na brak – one wchodzą w relacje, w których druga osoba ma być użyteczna, a inne relacje budzą lęk, wrogość, irytację. „Kochać, to znaczy aktywnie troszczyć się o życie i rozwój drugiego człowieka. Trzeba być wrażliwym na jego potrzeby (fizyczne i psychiczne). Trzeba szanować jego wyjątkowość, widzieć go takiego, jakim jest; i pomagać mu się rozwijać i rozkwitać na jego własny sposób, dla jego dobra, a nie po to, by nam służył. Prawdziwa znajomość drugiego – uważa Fromm

• jest możliwa jedynie wtedy, gdy człowiek przestaje zajmować się sobą i widzi drugiego w jego własnych kategoriach” (za: Yalom, 2008, s.381). Sens ❖ Jaki jest sens życia? Dlaczego żyjemy? Po co żyjemy? „Czy w moim życiu jest jakikolwiek sens, którego nie zniszczy moja nieuchronna śmierć? (Tołstoj, 1929).

➢ Człowiek potrzebuje sensu – celów, wartości. Brak sensu powoduje cierpienie. ➢ Świat jest przypadkowy, wszystko, co jest, mogłoby być inne. Nie istnieje sens sam w sobie , bo świat sam w sobie nie ma planu. Jedyne wskazówki co do życia tworzy sam człowiek. „Jak istota, która potrzebuje sensu, znajduje sens we wszechświecie, który nie ma sensu?” Sens a cel ❖ Sens życia człowieka obejmuje jego cel. Człowiek doświadcza poczucia sensu wtedy, gdy jego życiem kieruje jakiś nadrzędny cel (rozumienie świeckie tzw. sensu ziemskiego). ❖ Sens kosmiczny – założenie istnienia pewnego wzorca, który istnieje poza daną osobą, odniesienie do duchowego porządku we wszechświecie (w religii katolickiej schemat sensu opiera się na zasadzie podporządkowania świata i ludzi części Boskiego Planu). ❖ Ten rodzaj sensu potrzebny jest człowiekowi zwłaszcza wtedy, gdy zdarzenia przekraczają jego zdolności pojmowania – zrozumienie sensu cierpienia, bólu, śmierci. ❖ Odczuwanie sensu kosmicznego zwykle wiąże się z jednoczesnym posiadaniem sensu świeckiego. Sens świecki ❖ Odpowiada nie na pytanie dlaczego żyjemy?, ale na pytanie – jak żyć? ❖ Człowiek powinien wymyślić własny sens , a potem zaangażować się w jego wypełnianie (Camus, Sartre). Dobrze i słusznie jest zanurzyć się w strumieniu życia. ❖ Altruizm – pozostawianie świata po sobie lepszym, dawanie, bycie użytecznym dla innych. ❖ Oddanie sprawie – praca dla większej całości (rodziny, dzieci, państwa, religii), stwarzanie czegoś od nas większego, pozostawianie czegoś, co nie zniknie po naszej śmierci. Wyniesienie jednostki ponad samą siebie. ❖ Twórczość – stwarzanie piękna, czegoś nowego, harmonijnego. Twórcze podejście do KAŻDEJ pracy nadaje życiu sens. ❖ Rozwiązanie hedonistyczne – celem jest pełne życie , szukanie przyjemności, cieszenie się życiem , układanie tak planów, aby ich realizacja dostarczała radości. Takie podejście może zawierać w sobie wszystkie wcześniej wymienione. ❖ Samorealizacja – angażowanie się w realizowanie wrodzonych możliwości. „Żyjemy, by zrealizować nasze możliwości” (Maslow). ❖ Przekraczanie samego siebie – z mierzanie do czegoś lub kogoś poza sobą lub ponad sobą. Przeciwna postawa jest najlepiej widoczna w niesatysfakcjonujących relacjach interpersonalnych. ➢ W cyklu życia następuje przechodzenie od skupienia na sobie (np. poszukiwanie swojej tożsamości w wieku dojrzewania, budowanie pozycji zawodowej w wieku wczesnej i średniej dorosłości) do szukania sensu w działaniach przekraczających siebie (troska o potomstwo, naturę, itp.). Widać to zwłaszcza u mężczyzn, podczas gdy kobiety często altruistyczne wcześniej, zaczynają myśleć o sobie dopiero w starszym wieku.

Mobilizacja do rozwoju ❖ Tillich „od człowieka oczekuje się, że w ramach granic swego istnienia, uczyni z siebie to, czym ma się stać, że wypełni swoje przeznaczenie”. ❖ Gdy nie realizujemy swojego potencjału, gdy odwracamy się od siebie – czujemy się winni wobec samych siebie (Tillich, Rank, Horney) ❖ Spotkanie z tym doświadczeniem może być konstruktywną siłą mobilizującą do rozwoju. Psychologia humanistyczna – C.Rogers Osoba rozwijająca się ❖ Jest otwarta na doświadczenie ❖ Nie jest nastawiona obronnie ❖ Ma kontakt z rzeczywistością (jasna świadomość) ❖ Ma bezwarunkowe poczucie własnej wartości ❖ Ma harmonijne relacje z ludźmi Praca z osobą jest ukierunkowana na wydobycie potencjału i wzmocnienie cech, które będą wspierały rozwój. Podejście psychologii pozytywnej: cnoty i siły charakteru Główne tezy psychologii pozytywnej (Csikszentmihalyi, 2000, Seligman, 2000) ❖ Rozwijanie i maksymalizowanie doświadczeń pozytywnych jako strategia osiągania satysfakcji życiowej. ❖ Przeciwwaga dla koncentracji na własnych słabościach i angażowania się w próby ich udoskonalenia. ❖ Ludzie są z natury dobrzy. ❖ Akcent na to, co może się stać niż na to co było lub co jest. ❖ Koncentracja na tym, co sprawia, że życie jest warte życia. ❖ Badania mają wyjaśniać tajemnicę ludzkiej siły, a praktyka ma przyczyniać się do jej wzrostu. Cnota – „odrębny, skoordynowany system myśli, przekonań, emocji, motywacji i działania, który umożliwia osobie myślenie i zachowywanie się tak, że przynosi to korzyści jej samej i społeczeństwu”. ❖ Cecha ceniona przez filozofów moralności, myślicieli religijnych. ❖ Prawdopodobnie uniwersalne, wspierane w procesie ewolucji. ❖ Posiadane cnoty tworzą charakter, czyli obszar osobowości, który kształtuje się w toku życia i może być oceniany z punktu widzenia wartości dla dobra własnego i innych ludzi.

Siła charakteru – to ogólna zdolność do skutecznego radzenia sobie w obliczu wyzwań i trudności. ❖ Przejawia się w całej gamie zachowań jednostki w sposób, który można poddać ocenie (jest podobna do cechy). ❖ Przyczynia się do tworzenia tego, co dla nas i dla innych dobre. Nie chodzi tylko o brak dyskomfortu i zaburzeń. ❖ Wnoszą coś pozytywnego, dodanego do naszego życia, ale nie są warunkiem przetrwania. Podlegają ocenie moralnej , nawet jeśli nie dają ewidentnych korzyści, tak jak to bywa w przypadku innych cech, np. inteligencji czy sprawności fizycznej. ❖ Zdolności mogą być zmarnowane, ale siły charakteru – nie. ❖ Wykorzystywanie siły charakteru nie przynosi negatywnych konsekwencji dla innych. Raczej podnosi ich na duchu. ❖ Siły charakteru wyrażają się w różnych postaciach archetypowych (opowieści, przypowieści, motta, piosenki, wiersze itd). Istnieją wzorce cnót, powszechnie znane.

Osoby wykorzystujące w działaniu swoje siły sygnaturowe ❖ Mają wyższy poziom dobrostanu, poczucie spełnienia. ❖ Gdy wykorzystują siły w nowych sytuacjach, w inny sposób niż dotychczas – ich poczucie szczęścia rośnie i maleje poziom depresji; efekt utrzymuje się przez dłuższy czas. ❖ Są bardziej pewne siebie, mają wyższą samoocenę. ❖ Mają wyższy poziom witalności i energii. ❖ Doświadczają niższego poziomu stresu. ❖ Wychodząc poza strefę komfortu, mają wyższy poziom sprężystości psychicznej (resilience). ❖ Z większym prawdopodobieństwem osiągają swoje cele i są bardziej usatysfakcjonowani z rezultatów (Linley, Nielsen, Wood, Gillet, Biswas-Diener, 2010). Wykład 5. Wartości Wartości – definicja (Schwartz, 1992) ❖ „Poznawcza reprezentacja (zwykle przekonanie) motywacyjnego, godnego pożądania, ponadsytuacyjnego celu ” (za: Cieciuch, 2013, s.37). ❖ Założenie centralne : „struktura ludzkich wartości jest w kształcie uniwersalnego, motywacyjnego, kołowego kontinuum ” (za: Cieciuch, 2013, s.37). ❖ Indywidualne preferencje wartości ułożone są hierarchicznie. Reguły ułożenia są opisane poprzez model kołowy. ❖ Wartości wg Schwartza są „modyfikacją, rozszerzeniem i udoskonaleniem” propozycji Rokeacha (za: Cieciuch, 2013, s.43). Charakterystyki wartości ❖ Są pojęciami lub przekonaniami (wywołują pozytywne / negatywne emocje). ❖ Dotyczą pożądanych celów , są definiowane przez motywacyjne cele. ❖ Przekraczają konkretne sytuacje ( dotyczą raczej zbioru sytuacji ). ❖ Kierują selekcją i oceną zachowań oraz zdarzeń (są podstawą oceniania czegoś jako dobre / złe, usprawiedliwione / nieusprawiedliwione, ważne / nieważne). Kryteria ocen są jednak często nieuświadomione, a ich świadomość pojawia się w sytuacji konfliktu wartości. ❖ Są uporządkowane wg ważności ( hierarchiczność ). ❖ Zachowaniem kieruje względna ważność wielu wartości ( system wartości ). Struktura i treść wartości wg Schwartza Kategoryzacja wartości jest mniej ważna w modelu Schwartza w porównaniu z ich strukturą, a kluczowym pojęciem w tym kontekście jest kontinuum kołowe. ❖ Kontinuum - oznacza, że wartości ułożone obok siebie są do siebie podobne, tj. wartość A jest podobna do B, a B do C, z kolei C jest mniej podobne do A niż do B. Kontinuum wartości można dzielić na wiele sposobów (porównanie do podziału czasu). ❖ Kołowe – wartości nie są ułożone na linii prostej, ale na planie koła, gdzie wartości leżące naprzeciw siebie są do siebie najmniej podobne, są przeciwieństwami (reguły zgodności i konfliktu).

❖ Nie jest możliwa jednoczesna (w jednym działaniu) realizacja wartości ułożonych po przeciwnych stronach modelu kołowego. ❖ Wartości zawarte w modelu kołowym są uniwersalne – nie jest możliwe dopisanie do niego kolejnej wartości, katalog ludzkich wartości jest skończony. Koło wartości Schwartza (2012) w modelu zmodyfikowanym Konsekwencje realizacji wartości w działaniu Jeśli realizujemy daną wartość, ma to konsekwencje dla innych wartości. Część z nich może być zgodna z nimi, a część – nie. ❖ Sprzeczne konsekwencje praktyczne : wybór konkretnego działania uderza w inną wartość w sposób rzeczywisty, np. zachowuję się inaczej niż ktoś tego oczekuje, a zależy mi jednocześnie, by nie sprawić mu przykrości. ❖ Sprzeczne konsekwencje psychologiczne – poczucie sprzeczności, dostrzeganie niemożności realizacji obu wartości ❖ Sprzeczne konsekwencje społeczne – wybór działania zgodnego z ważną wartością wywołuje aprobatę lub dezaprobatę społeczną.