Pobierz Komunikacja interpersonalna - Notatki - Psychologia - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
najmniej trzech poziomach: zmysłowego spostrzegania, zapamiętywania i rozumienia oraz interpretowania (Nęcki, 1996). Kolejnym etapem w komunikowaniu się jest odkodowywanie tj.: „przekładanie odebranych sygnałów na treści, jakie ze sobą niosły ” (Grzesiuk, Trzebińska, 1978, s.27). Aby nie doszło w tej fazie do zakłóceń, odbiorca musi spełnić dwa podstawowe warunki: użyć tego samego kodu co nadawca, rozumieć znaczenie poszczególnych sygnałów podobnie jak nadający je partner. Trudno jest o niezakłócony przebieg odkodowywania szczególnie wtedy, gdy rozmówcy posiadają odmienne doświadczenia życiowe na skutek przebywania w różnych środowiskach. Ostatnim etapem w procesie komunikacji jest interpretacja, która oznacza tyle co próba domyślenia się przez odbiorcę intencji nadawcy. Można w nim wyróżnić następujące uwarunkowania zniekształceń: kontekst sytuacyjny toczącej się rozmowy, doświadczenia rozmówców, wiarygodność źródła informacji, założenie, iż stosunek nadawcy do odbiorcy jest wrogi lub rywalizacyjny (Grzesiuk, Trzebińska, 1978). Proces wnioskowania o cechach i motywacjach wewnętrznych, nie zauważalnych bezpośrednio, nazywany jest atrybucją (Nęcki, 1996). Ma on doprowadzić do odpowiedzi na pytania: dlaczego jakaś osoba postąpiła w ten sposób i czy jest on przejawem stałej jej cechy czy też czynników zewnętrznych. Ma to niebagatelne konsekwencje dla procesu komunikacji i tego, czy w ogóle będzie kontynuowana interakcja (Nęcki, 1996). Ważnym elementem wpływającym na interpretację zachowania partnera jest stopień jego dostosowania do sytuacji społecznej i pełnionej roli. Przy czym jeśli zachowanie odbiega od pełnionej roli lub norm społecznych respektowanych przez rozmówcę, wnioskuje on wówczas, iż wynika ono ze stałych – negatywnie w tym przypadku ocenianych – cech partnera interakcji. Jeśli natomiast jego zachowanie jest zgodne z oczekiwaniami partnera
- jego geneza jest upatrywana w pełnionych przez rozmówcę rolach (Nęcki, 1996). Jak widać z wyżej przedstawionych danych główne czynniki powodujące zakłócenia w procesie komunikacji leżą po stronie nadawcy lub odbiorcy. Zakłócenia mogą nastąpić na każdym z etapów nadawania i odbioru co doprowadza do braku porozumienia między komunikującymi się osobami. Porozumienie można rozumieć dwojako: 1) jest to zgodność pomiędzy intencją nadawcy a interpretacją odbiorcy, 2) gdy
treść wiadomości odtworzonej przez odbiorcę zgodna jest z treścią wiadomości jaką przekazał nadawca (Grzesiuk, Trzebińska, 1978). Osiągnięcie porozumienia w znacznym stopniu decyduje o tym czy interakcja będzie uznana przez jej uczestników za satysfakcjonującą. Wiąże się z tym problem kryteriów jakimi należy się kierować przy podziale komunikacji na normalną i zaburzoną.
Partnerski styl komunikacji Sposób komunikowania się oraz cele, które pragnie się w jej toku osiągnąć są wyrazem relacji istniejącej pomiędzy ludźmi. Badacze analizują rozmaite jej wymiary. Często spotykanym jest np. wymiar „zależność – niezależność”, czy „podmiotowość – przedmiotowość”. Lidia Grzesiuk i Ewa Trzebińska są zwolenniczkami rozpatrywania komunikowania się na wymiarze „partnerski – niepartnerski”. Przy podejściu wartościującym oba krańce owych różnorodnych wymiarów można dojść do podziału komunikowania na „zaburzone” i „normalne” (za: Domachowski, w: Sęk, 1993).
W takim ujęciu styl partnerski można uznać za wyraz komunikacji „normalnej” natomiast brak partnerstwa za komunikację „zaburzoną”. Przemawiają za tym różne właściwości obydwu wymienianych stylów. Styl partnerski można określić jako taką formę komunikowania się, w której osoba przyznaje takie same prawa i obowiązki sobie jak i rozmówcy (Grzesiuk, Trzebińska, 1978). Inaczej można powiedzieć, iż uznaje siebie za równego względem partnera. „ Niepartnerski styl komunikowania przejawia się w tym, że człowiek inaczej traktuje własne potrzeby, preferencje i zamierzenia niż oczekiwania i dążenia swego rozmówcy ” (Grzesiuk, Trzebińska, 1978, s.141).
Chcąc scharakteryzować styl partnerski można powiedzieć, iż człowiek nim się posługujący : nie narzuca swojego punktu widzenia nie nakłania rozmówcy, aby zmienił własne poglądy czy postępowanie, nie ocenia zachowania partnera, toleruje odmienne przekonania drugich, nie formułuje nakazów, rad, co najwyżej informuje rozmówcę o konsekwencjach jego dotychczasowego postępowania i innych możliwościach działania, nie podporządkowuje własnych poglądów czy postępowania oczekiwaniom i wymogom drugiego człowieka, lecz dąży do zrealizowania własnych intencji, koncentruje podczas rozmowy uwagę na wypowiedziach rozmówcy,
- osoby ujawniające własne „ja” – są to tacy ludzie, którzy swoje osobiste sprawy ujawniają bliskim i znajomym a nie czynią tego wobec obcych,
- osoby nie ujawniające swego „ja” – to znaczy nie ujawniające swoich intymnych spraw nawet wobec najbliższych, dobrze znanych osób, osoby nadmiernie ujawniające własne „ja” – to ci, którzy w swoje osobiste sprawy wtajemniczają nawet osoby obce, mało znane (Grzesiuk, Trzebińska, 1978). Jeśli spojrzeć na ten problem z perspektywy „zaburzonego” i „normalnego” komunikowania się to szczególnie istotne wydają się dwie kwestie. Pierwsza to zachowanie równowagi w zakresie granic informacji o sobie tak by stopień ich otwartości nie był ani zbyt duży ani zbyt mały. Druga wiąże się z możliwością manipulacji przez jednostkę zamykaniem i otwieraniem granic w celu realizowania własnych dążeń i interesów (Domachowski w: Sęk, 1993).
Czynniki wpływające na dobrą komunikację między małżonkami
W licznych publikacjach pojecie komunkacji bywa stosowane zamiennie z pojęciem porozumiewania się (Janicka 1990) W.G.Powers, K.Hutchinson i H.Eysenk uważają proces komunikacji werbalnej i niewerbalnej za ważny czynnik w interakcji między małżonkami. W małżeństwie komunikacja posiada własna specyfikę, która nie jest podobna do komunikacji pojmowanej w szerszym zakresie ( Rostowski w: Janicka, 1990). Odkrycie korelacji porozumiewania się z satysfakcją małżeńską wpłynęło na zainteresowanie się tą tematyką i przeprowadzenie licznych badań, które koncentrowały się wokół trzech perspektyw : satysfakcji, interakcji i typologii. ”Szerokie poparcie uzyskała teoria głosząca, iż trafność komunikacji zarówno werbalnej jak i niewerbalnej jest związana a dostosowaniem się w małżeństwie” (Janicka 1990, s.147). Małżeństwa szczęśliwe posiadają umiejętność komunikacji bardziej efektywnej w porównaniu z małżeństwami nieszczęśliwymi. Częściej spotykane są poczucie humoru, akceptacja pomysłów partnera, skoncentrowanie na pozytywnych zachowaniach rozwiązujących problemy. Istotnym elementem są umiejętności męża w wyrażaniu pozytywnych uczuć, wrażliwość na niewerbalne komunikaty ze strony żony (Gottman 1979, Wegner, Rubin, Barry, Vincent, Riskin w: Janicka, 1990).
Nie wszystkie formy komunikacji są korzystne dla powodzenia diady. „Dla zainicjowania, rozwinięcia i podtrzymania satysfakcjonujących i pełnych związków
potrzebne są pewne podstawowe umiejętności, które D.W. Johnson (l985) dzieli na cztery zakresy:
- otwarta komunikacja decydująca o wzajemnym poznaniu i zaufaniu partnerów;
- przekazywania ciepła, sympatii, rzutowania emocjonalnego kontaktu i wyznaczające dokładne i jednoznaczne wzajemne porozumienie;
- komunikowanie swej akceptacji i wsparcia w sytuacji udzielania pomocy, konstruktywna pomoc;
- wspólne rozwiązywania problemów i konfliktów.” (Janicka, 1990, s.153) Wszystkie wymienione zakresy decydują o jakości stosunków interpersonalnych. W wypowiedzi słownej psychologia komunikacji międzyludzkiej wyróżnia cztery warstwy znaczeniowe :
- zawartość rzeczowa
- ujawnienie własnego samopoczucia (ewentualnie stosunku do samego siebie)
- stosunku do rozmówcy
- apelu skierowanego do rozmówcy, nie zawsze ujawnionego słowami. Do wypowiedzi należy ton, współbrzmienie uczuciowe towarzyszące słowom, za pomocą którego ujawnia się stosunek mówiącego do rozmówcy (Sujak, 1983). Istnieją dwa czynniki , które warunkują autentyczną komunikację : otwartość i empatia. Te dwa czynniki umożliwiają nieustanne poznawanie swego partnera i wypracowanie takich zachowań, które pozwalają łatwiej z nim żyć (Jean Guilhot w: Braun Gałkowska 1985 ). „ Autentyczne porozumienie uwzględniające nie tylko poznanie się ale również wzajemne zrozumienie partnerów stanowi niezastąpiony czynnik scalający diadę, a nawet przywracający jej stabilność oraz harmonię współżycia” (Janicka, 1990, s. 153). Otwarty współmałżonek uwzględnia w swoich zachowaniach potrzeby partnera, liczy się z jej zdaniem, potrafi rezygnować ze swych dążeń, jeśli godzą one w dobro innego człowieka. Jednostka będąc członkiem diady małżeńskiej ma ukształtowany swój własny sposób komunikowania się z współmałżonkiem. Osoba otwarta na osobę współmałżonka będzie w większym stopniu (od osoby zamkniętej) stosować formy komunikacji zmierzające do porozumienia,; są one bowiem bliższe jej „naturze", aniżeli formy odrzucające zasady konstruktywnej komunikacji(Płaszczyński
Przyjrzyjmy się grupy: teraz dokładniej poszczególnym kanałom ekspresji niewerbalnej. Można je podzielić na dwie ruchy ciałazależnosci przestrzenne
Do pierwszej grupy - ruchy ciała - zalicza się: mimikę, kontakt wzrokowy, gesty, pozycję ciała, dotyk.
Zależnosci przestrzenne natomiast to po prostu dystans, jaki utrzymujemy z rozmówca w czasie interakcji.
Wyodrębniono cztery różne rodzaje ekspresji niewerbalnej: mimika, proksemika, kinezjetyka, parajęzyk.
(^) Mimika twarzy stanowi zródło informacji na temat stanów emocjonalnych i postaw, takich jak sympatia czynastępujacym emocjom: szczęscie, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda. wrogosć. Naukowcy stwierdzili, że istnieje szesć głównych rodzajów mimiki odpowiadajacych Proksemika nimi, sposobu strukturyzowania i wykorzystania mikroprzestrzeni. Zachowania proksemiczne pozostaja dostarcza informacji o partnerach interakcji na podstawie przestrzennej odległosci miedzy pod wpływem dwóch sprzecznych potrzeb: afiliacji i prywatnosci. Kinezjetyka komunikowania brzmi, iż jest to zjawisko nieuchronne. Można przestać mówić w sensie wokalnym ale analizuje postawy ciała, gesty i inne ruchy ciała. Jeden z podstawowych aksjomatów nie można w ogóle wstrzymać emitowania informacjiwysyła sygnały poprzez postawę, pochylenie, rozluznienie, napięcie, gesty.- intencjonalnie lub nieintencjonalnie ciało stale Czwartym wysokosć, natężenie, tempo mówienia, wahania i inne zakłócenia płynnosci mowy. systemem komunikacji niewerbalnej jest parajęzyk. zródłem informacji sa cechy głosu-
Język słów, ze swa zadziwiajaca złożonoscia struktury i bogactwem słownika, jest głównym srodkiem, za pomocktórego ludzie wyrażaja swoje mysli i uczucia. Przyjęcie założenia, że język słów jest jedynym srodkiem porozumiewania się, byłoby poważnym błędem. Ważna zasada w zakresie komunikacji interpersonalnej jest zachowanie spójnosci pomiędzy przekazem werbalnym a ekspresja niewerbalna. Najważniejsza natomiast pozostaje przyjazna i życzliwa postawa wobec rozmówcy. Potrafi ona zrekompensować wszelkie deficyty kompetencji komunikacyjnej.
