KOMUNIKACJA WERBALNA I NIEWERBALNA, Notatki z Komunikacja werbalna i niewerbalna

Pobierz KOMUNIKACJA WERBALNA I NIEWERBALNA i więcej Notatki w PDF z Komunikacja werbalna i niewerbalna tylko na Docsity! Komunikacja werbalna i niewerbalna Wprowadzenie Przeczytaj Gra interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela Bibliografia: Źródło: Barbara Koc-Kozłowiec, Bariery komunikacyjne w rodzinie, „Wychowanie w rodzinie” 2012, t. VI, s. 102. Źródło: SMS – jak zmienił komunikację między ludźmi?, 2020 r., dostępny w internecie: smsplanet.pl [dostęp 2.11.2020 r.]. Źródło: Natalia Nóżka, Joanna Łukasik, Skuteczne komunikowanie się - barierą (nie) do przejścia?, „Debata Edukacyjna” 2011, nr 4, s. 47. Źródło: Jolanta Antas, Gesty – obrazy pojęć i schematy myśli, Kraków 2007, s. 199. Źródło: Aneta Załazińska, Po co językoznawcy badania gestów, po co badaniom gestów językoznawca?, „LingVaria” 2007, nr 2 (4), s. 44. Przeczytaj Przyjmuje się, że informacje przekazywane są za pośrednictwem języka. Mówienie nie służy jednak tylko do przekazywania informacji, ale także do ustanawiania i podtrzymywania kontaktów międzyludzkich i więzi społecznych. Ludzie, poznając świat poprzez zmysły, interpretują te doświadczenia za pomocą języka mówionego i pisanego, używanego zarówno w komunikacji z innymi ludźmi, jak i podczas prowadzenia wewnętrznego dialogu w wyobraźni. Badania nad komunikacją wykazują jednak, że język nie jest jedynym instrumentem przekazywania informacji i znaczeń. Komunikacja niewerbalna jest istotną częścią komunikatu, ale nie jedyną. Zwrócono zatem uwagę na takie elementy, jak: tempo wypowiedzi, intonację, śmiech, akcent, mowę ciała, w skład której wchodzą gesty, mimika oraz gospodarowanie przestrzenią. Komunikacja niewerbalna nie tylko uzupełnia komunikację werbalną, ale w niektórych sytuacjach wręcz ją zastępuje (np. gest pomachania ręką na pożegnanie czy skinienie głową na potwierdzenie). Skuteczna komunikacja polega na spójnym powiązaniu sygnałów werbalnych i niewerbalnych – sygnały niewerbalne przyczyniają się zatem do lepszego zrozumienia sygnałów werbalnych. Dlatego też należy zadbać o spójność różnego rodzaju przekazów, jako że sygnały sprzeczne powodują u odbiorcy dezorientację i niepokój. Komunikacja przebiega wielopłaszczyznowo. Komunikacja jako spójna kombinacja sygnałów Poniższy schemat ilustruje wielotorowy proces komunikowania się z uwzględnieniem różnych kanałów komunikacji. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Komunikacja werbalna Kanał werbalny to używanie słów o określonym znaczeniu, posługiwanie się konkretnymi strukturami gramatycznymi i krótkimi lub długimi zdaniami. Kanałem werbalnym przekazuje się treść merytoryczną. Głównym instrumentem komunikacji werbalnej jest język. W celu lepszego zrozumienia znaczenia kanału werbalnego należy przeanalizować poszczególne jego elementy. Ważną częścią tego kanału są słowa. Dobór słów w celu opisu zdarzeń ma wpływ na wyobraźnię. Niektóre badania pokazują nawet, że słowo (a więc nazwanie zjawiska) jest często pierwotne wobec uczucia, jakie zjawisko to wywołuje u człowieka, mimo że czas między nazwaniem danej rzeczy a spowodowaną przez nią emocją jest niedostrzegalny. Dlatego w kontekście komunikowania nadawca decyduje, jakimi słowami posłużyć się w komunikacie w celu wywołania u odbiorcy określonego zachowania czy też uczucia. Ewa Brzezińska podaje przykład, w jaki sposób, opisując to samo zdarzenie za pomocą różnych słów, można zmienić sposób jego interpretacji u odbiorcy, a zatem także zmodyfikować oddziaływanie przekazu: 1. W trakcie akcji porządkowej na stadionie, w starciach z policją, zostało ciężko rannych trzech kibiców. Zostali oni odwiezieni do szpitala. komunikacja werbalna pisemna{value=30} ustna{value=30} bezpośrednia{value=30} rozmowy,[br] negocjacje,[br] konferencje {value=30} pośrednia{value=30} rozmowy [br]telefoniczne, [br]telekonferencje,[br] radio, TV{value=30} niewerbalna{color=#F16472} przestrzeń{value=30} czas{value=30} dotyk{value=30} kanał wizualny{value=30} kanał wokalny{value=30} 2. Policja pobiła trzech kibiców na stadionie. Ranni przebywają w szpitalu i walczą o życie*. Dobór słów w przytoczonych cytatach całkowicie zmienia interpretację wydarzenia przez odbiorcę. Pierwsze zdanie jest neutralne zarówno pod względem treści, jak i intencji nadawcy, ma charakter czysto informacyjny. W drugim zdaniu wskazany jest winny zaistniałej sytuacji, a zarazem zasugerowana została określona interpretacja wydarzenia. Kolejnym elementem istotnym w kontekście komunikacji werbalnej są struktury gramatyczne zastosowane w przekazie. Dobór określonej struktury gramatycznej ustanawia (określa) rodzaj relacji między nadawcą a odbiorcą. Obok przekazania treści merytorycznych kanał werbalny może zatem przekazywać także inne informacje, dotyczące relacji władzy, zależności czy uległości. 1. Użycie trybu rozkazującego sugeruje, że nadawca ma władzę nad odbiorcą: Na jutro ma pan przygotować sprawozdanie. 2. Użycie trybu oznajmującego – neutralne, nie ustanawia sytuacji zależności: Chciałbym, aby pan na jutro przygotował sprawozdanie. 3. Użycie trybu pytającego sugeruje, że odbiorca dominuje, a nadawca jest od niego (lub jego decyzji) zależny: Czy mógłby pan na jutro przygotować sprawozdanie?* Niezwykle istotne jest także, aby komunikat był dostosowany do potrzeb, doświadczenia lub umiejętności odbiorcy. Na przykład posługiwanie się fachowym/naukowym żargonem w stosunku do odbiorcy, który nie pracuje w danej branży lub nie ma doświadczenia w określonej dziedzinie, spowoduje, że komunikacja będzie nieskuteczna, a nadawca nie osiągnie zamierzonego celu. Należy pamiętać, że to nadawca jest odpowiedzialny za wynik komunikacji. Komunikacja niewerbalna Na poniższej grafice przedstawiono dystans, jaki zachowują ludzie podczas komunikowania się. Należy zwrócić uwagę na fakt, że im lepiej dana osoba zna swojego rozmówcę i bardziej mu ufa, tym bardziej jest skłonna dopuścić go do siebie bliżej. Odległość jest jednym z ważniejszych elementów składowych komunikacji niewerbalnej. Źródło: conntonbro, domena publiczna. Kanały komunikacyjne Bardzo ważnym elementem komunikacji są kanały komunikacyjne. Są one środkiem, który umożliwia przenoszenie komunikatu (przesyłają informacje od źródła do adresata). Manipulacja (w pozytywnym i negatywnym tego słowa znaczeniu) bierze swój początek w znajomości funkcjonowania poszczególnych kanałów i umiejętnego zastosowania sygnałów właściwych różnym kanałom i skomponowania ich w spójną całość, mającą za zadanie przekazanie konkretnego znaczenia. Nawet gdy mamy do czynienia z komunikacją ustną bezpośrednią, w procesie przekazania komunikatu zaangażowane zostają trzy podstawowe kanały: Kanał wokalny Posługiwanie się głosem o określonych atrybutach. Może być to np. głos męski bądź kobiecy. Ważne są: ton głosu, jego siła, artykulacja, modulowanie, akcentowanie, tempo wypowiedzi. Kanał wizualny Świadome lub nieświadome zachowanie nadawcy, jego wygląd, zaangażowanie, gesty i mimika. To także pomoce wizualne, kolory, kształty, symbole, którymi nadawca się posługuje w celu przekazania określonego znaczenia. Przestrzeń Dystans w komunikacji interpersonalnej ma ogromne znaczenie dla budowania relacji między nadawcą i odbiorcą. Oczywiście granice stosownej przestrzeni różnią się w zależności od kręgu kulturowego czy kultury narodowej zaangażowanych w proces komunikowania osób. Zbyt mały lub zbyt duży dystans może wywołać u odbiorcy negatywne emocje, a wówczas osłabieniu ulega skuteczność pozostałych kanałów komunikacji, w konsekwencji także efektywność samego przekazu. W analizie przestrzeni należy uwzględnić cztery strefy: intymną, osobistą (osobniczą), społeczną i publiczną. Poszczególne dystanse różnią się w zależności od wspomnianych wcześniej czynników kulturowych. Znaczenie poszczególnych kanałów komunikacji Komunikacja interpersonalna wymaga zbudowania pewnego stosunku emocjonalnego między nadawcą a odbiorcą, kanał werbalny nie ma więc absolutnie znaczenia dominującego. Ponieważ kanał werbalny pozwala uwzględnić tylko jedną cześć komunikatu (treść), pozostałe kanały decydują o tym, jak komunikat zostanie przekazany, czyli jak nadawca mówi (kanał wokalny) i jak się w tym czasie zachowuje (kanał wizualny). Dlatego komunikat należy rozpatrywać w dwóch aspektach: w odniesieniu do jego merytorycznej zawartości i w odniesieniu do kontaktu emocjonalnego i siły perswazji. Przykład manipulacji W USA w prezydenckich kampaniach wyborczych tradycyjnie rywalizują kandydaci dwóch dominujących partii: demokratów i republikanów. Tematem, wokół którego republikanie starali się skupić uwagę wyborców w 1988 r., był stosunek kandydatów do kary śmierci oraz tzw. weekend pass, czyli prawa, które umożliwiało więźniom wychodzenie na przepustki. Cała uwaga zwolenników Busha skupiała się na osobie Williama Hortona, czarnoskórego więźnia, który po wyjściu na przepustkę zgwałcił kobietę na oczach jej narzeczonego, a następnie dotkliwie pobił mężczyznę. Kandydat demokratów Michael Dukakis głosował za przepustkami, więc w reklamach republikanów był przedstawiany jako winny tragedii. W reklamie zatytułowanej Drzwi obrotowe widać więźniów wchodzących jedną stroną, a wychodzących drugą. Narrator informuje widzów o polityce weekend pass, którą wspierał Dukakis. Gdy narrator podaje informację, że wielu przestępców uciekło i popełniło kolejne zbrodnie, na ekranie ukazuje się informacja: „268 zbiegło”. W połączeniu z tym, co mówi narrator, odnosi się wrażenie, że liczba 268 to liczba zbiegłych przestępców pierwszego stopnia, którzy popełnili przestępstwa, korzystając z przepustek, co jest oczywistym przekłamaniem i wynikiem sprawnego połączenia kanału wizualnego i dźwiękowego w celu manipulacji percepcją odbiorcy. Według statystyk, w ciągu 10 lat czterej przestępcy pierwszego stopnia zbiegli, a jeden z nich, właśnie Horton, dopuścił się gwałtu i pobicia. Słownik komunikacja interpersonalna proces, w trakcie którego dochodzi do porozumiewania się między ludźmi proksemika nauka zajmująca się m.in. badaniem wpływu relacji przestrzennych na proces komunikowania się struktura gramatyczna element właściwy dla wszystkich języków i dialektów, tworzy podstawę ich funkcjonowania słowo elementarna część języka, za pomocą słów określa się wszelkie pojęcia, np. obiekt lub klasę obiektów rzeczywistych i pojęcia abstrakcyjne Sprawdź się Pokaż ćwiczenia: 輸醙難 Ćwiczenie 1 Zaznacz, na jaki dystans będą komunikować osoby, które dobrze się znają i lubią, ale nie są w intymnej relacji. dystans publiczny dystans społeczny dystans intymny dystans osobniczy (prywatny) Ćwiczenie 2 Zaznacz, co należy do komunikacji niewerbalnej. intonacja charakter pisma SMS mimika mowa ciała          輸 輸 Ćwiczenie 3 Zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe. Stwierdzenie Prawda Fałsz Komunikując się słowami, zawsze używamy komunikacji ustnej. Język jest głównym instrumentem komunikacji werbalnej. Elementy niewerbalne mogą zmienić znaczenie komunikatu przekazanego werbalnie. Każdy komunikat musi zawierać element komunikacji werbalnej i niewerbalnej.         輸 Ćwiczenie 4 Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie. SMS – jak zmienił komunikację między ludźmi? 160 znaków – ile treści, szczególnie w języku polskim, można zmieścić w tak krótkiej formie? Okazuje się, że wiele. SMS przez lata swojej kariery służył do wyznawania miłości, kończenia relacji, umawiania się na spotkania, informowania o miejscu swojego pobytu… Liczba możliwych do wysłania wiadomości w pakietach z roku na rok rosła, a ich cena malała w stosunku do kosztów przeprowadzonych rozmów telefonicznych. SMS to też świetny sposób przekazania informacji w momencie, gdy druga strona nie może odebrać telefonu. Jest to także idealne rozwiązanie dla introwertyków, dla których każda rozmowa wiąże się z olbrzymim stresem! Źródło: SMS – jak zmienił komunikację między ludźmi?, 2020 r., dostępny w internecie: smsplanet.pl [dostęp 2.11.2020 r.]. “ Wyjaśnij, dlaczego SMS jest określany jako „zabójca relacji międzyludzkich”. 醙 Stwierdzenie Prawda Fałsz Komunikacja niewerbalna uzewnętrznia sens wypowiedzi wyrażony za pomocą komunikacji werbalnej. Ćwiczenie 7 Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie. Natalia Nóżka, Joanna Łukasik Skuteczne komunikowanie się - barierą (nie) do przejścia? Stuart Halem (…) uważa, że najczęstsze przyczyny nieporozumień dotyczą sytuacji, gdy odbiorca nie oswoił się z językiem przekazu, a pojęcia, które przejawiają się w przekazie, są mu nieznane. Odbiorca może nie znać terminów pojawiających się w komunikacie. W tym miejscu nasuwa się nam przykład rozmowy z lekarzem czy adwokatem, którzy niekiedy nieświadomie używają w rozmowie języka specjalistycznego, niezrozumiałego dla przeciętnego klienta. Odbiorca może nie nadążać za logiką prezentowania argumentów współrozmówcy, czy za sposobem narracji. Bardzo często zdarza się, że intencja odbiorcy nie jest tożsama z intencją nadawcy. Źródło: Natalia Nóżka, Joanna Łukasik, Skuteczne komunikowanie się - barierą (nie) do przejścia?, „Debata Edukacyjna” 2011, nr 4, s. 47. “ Rozstrzygnij, czy tekst dotyczy problemów związanych z komunikacją niewerbalną. Uzasadnij swoje zdanie. Rozstrzygnięcie: tak Uzasadnienie:   難 Ćwiczenie 8 Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie. Aneta Załazińska Po co językoznawcy badania gestów, po co badaniom gestów językoznawca? Dotychczasowa analiza tych mechanizmów poszerzyła pole badawcze językoznawstwa o takie elementy zdarzenia komunikacyjnego, jak: kontekst, intencja, skutek czy rola nadawcy i odbiorcy. (…) Takie podejście, którego źródeł dopatrywać należy się w XIX-wiecznych koncepcjach psychologizujących i tradycjach językoznawstwa funkcjonalnego, znalazło wydźwięk w badaniach nad pragmatyką mowy i doprowadziło do rozbudowania badań z zakresu teorii komunikacji. Kamieniem milowym usamodzielniającej się teorii komunikacji stało się twierdzenie, że każde zachowanie jest komunikatem, wobec tego nie można nie komunikować. Dało ono podstawę badaniom traktującym zachowania słowne i pozasłowne jako równoprawne środki wyrazu. Źródło: Aneta Załazińska, Po co językoznawcy badania gestów, po co badaniom gestów językoznawca?, „LingVaria” 2007, nr 2 (4), s. 44. “ Wyjaśnij, na czym polegała zasadnicza zmiana rozumienia pojęcia „komunikowanie się”, która pojawiła się w XIX w. 難 Dla nauczyciela Autorka: Małgorzata Krzeszowska Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie Temat: Komunikacja werbalna i niewerbalna Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony Podstawa programowa: Zakres rozszerzony I. Człowiek w społeczeństwie. Uczeń: 8) przedstawia różnorodne formy komunikowania się; wykazuje znaczenie komunikacji niewerbalnej w porozumiewaniu się. Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie. Cele operacyjne: Uczeń: wyjaśnia pojęcie komunikacji; charakteryzuje zagadnienia komunikacji werbalnej i niewerbalnej; analizuje znaczenie komunikacji w życiu codziennym. Strategie nauczania: konstruktywizm. Metody i techniki nauczania: śniegowa kula; rozmowa nauczająca; mapa myśli; drama.