Pobierz Koncepcja temperamentu - Notatki - Psychologia i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
Zajęcia 5 – Koncepcja temperamentu wg J. Strelaua
I) POJĘCIE TEMPERAMENTU
- Przez temperament Strelau rozumie: względnie stałe cechy organizmu , pierwotnie biologicznie zdeterminowane. Przejawiają się one w formalnych cechach zachowania , sprowadzających się do poziomu energetycznego i charakterystyki czasowej reakcji.
- Względnie stałe cechy zachowania jako składnik temperamentu: (a) jeśli porównamy cechy temperamentu z innymi cechami psychicznymi, to można stwierdzić, że te pierwsze zmieniają się najmniej. (b) temperament zmienia się w rozwoju ontogenetycznym, lecz pomimo tych zmian w charakterystyce temperamentu stwierdza się duża spójność. (c) cechy temperamentu ulegają zmianie pod wpływem środowiska np. długotrwałe deprywacje, złe odżywianie, klimat, gęstość zaludnienia. Mamy więc trzy prawidłowości dotyczące cech temperamentu:
- są najmniej zmienne na tle innych cech psychicznych
- ulegają zmianom w ciągu ontogenezy
- zmienia je środowisko
- Przejawy temperamentu w formalnych cechach zachowania: a) każde zachowanie ma swój styl, a różnice indywidualne w odniesieniu do tego stylu polegają na energetycznej i czasowej charakterystyce zachowania. b) Cechy temperamentalne mogą być mierzone na podstawie wszystkich rodzajów zachowania oraz przejawiają się one tylko w zachowaniach i reakcjach ponieważ nie istnieją jako odrębne zjawisko. c) Temperament nie stanowi treści zachowania i bezpośrednio go nie determinuje, choć obok wielu innych zmiennych
- Temperament jako zjawisko pierwotnie biologicznie zdeterminowane: a) T. stanowi wynik ewolucji biologicznej b) T. występuje także u zwierząt c) T. kształtuje się w życiu płodowym, na podłożu wyposażenia genetycznego, i w rozwoju ontogenetycznym pod wpływem zmian fizjologicznych (dojrzewanie) oraz środowiskowych.
II) POZIOM ENERGETYCZNY ZACHOWANIA – główny składnik temperamentu
- Czynniki składające się na strukturę temperamentu: a) energetyczność b) emocjonalność c) refleksyjność d) uspołecznienie e) równowaga procesów nerwowych f) męskość
- Energetyczność : jest to czynnik, który odpowiada w największym stopniu za zróżnicowanie takich cech jak- impulsywność, ekstrawersja, towarzyskość, przywództwo, górowanie, siła procesu pobudzania i aktywności. Poziom energetyczny to ilość energii, która człowiek posiada, jest ona objawiana przez reaktywność oraz aktywność (oba te określenia stanowią wynik rozważań teoretycznych i nie zostały wyodrębnione na podst. Analizy czynnikowej).
Reaktywność a) Reaktywność jest cechą temperamentu, która determinuje względnie stałą i charakterystyczną dla jednostki intensywność reakcji. Stanowi ona wymiar, pod względem którego jednostki różnią się
miedzy sobą, a różnice te mogą być wyrażone ilościowo. b) Próg wrażliwości - jest to próg przy, którym da się zarejestrować najmniejsza reakcja na bodziec. Jednostki różnią się pod względem wielkości bodźca jaki musi być eksponowany aby zaszła reakcja. c) Wyróżniamy jednostki wysoko reaktywne charakteryzujące się duża wrażliwością oraz małą wydolnością i jednostki nisko reaktywne , które maja niską wrażliwość przy dużej wydolności. d) Mechanizm fizjologiczny reaktywności co decyduje o wielkości reakcji:
- receptory
- układ endokrynny
- inhibitor MAO jako czynnik współdeterminujący przewodnictwo synaptyczne
- AUN: równowaga pomiędzy układem sympatycznym a parasympatycznym
- Ośrodki podkorowe: szczególnie układ siatkowaty
- Cechy kory mózgowej Strelau zakłada, że wszystkie te układy, ściśle ze sobą powiązane, działają jako blok o względnie stałej strukturze. Zakłada jednak, że szczególna role odgrywa pętla: układ siatkowaty – kora. e) Współczynnik energetycznego przetwarzania bodźców
Sn O Rnx gdzie: Sn- wartość stymulacji
O - organizm Rn- wielkość reakcji
SnORn+x Wzór dla jednostek wysoko reaktywnych gdzie bodźce wywołują wyższe reakcje, gdyż mechanizm fizjologiczny wzmacnia stymulacje. Jednostki wysoko reaktywne posiadają wysoki współczynnik energetycznego Przetwarzania bodźców (WEPB).
SnORn-x Wzór dla jednostek nisko reaktywnych gdzie bodźce wywołują niższe reakcje, gdyż mechanizm fizjologiczny tłumi stymulacje. Jednostki nisko reaktywne posiadają niski WEBP. f) Reaktywność jako stan - stan reaktywności, nie będąc zjawiskiem Temperamentalnym, stanowi wynik takich zmiennych, jak: siła bodźca, znaczenie bodźca, aktualny poziom aktywacji, motywacja, ogólny stan organizmu oraz charakterystyczna dla jednostki reaktywność jako cecha temperamentalna. g) Reaktywność jako cecha – traktowana jest jako względnie stała tendencja do reagowania na bodźce z określoną intensywnością. h) Sensytyzacja – czyli podwyższenie wrażliwości organizmu, wywołane głównie utrzymującym się stanem deprywacji, które wzmacnia stymulacje. i) Desensytyzacja – obniżenie wrażliwości organizmu, które występuje pod wpływem utrzymującego się przeciążenia organizmy, powoduje tłumienie stymulacji. j) Reaktywność a siła układu nerwowego :
- reaktywność to zjawisko psychiczne, a siła układu nerwowego to właściwość fizyczna
- reaktywność współdeterminuje wrażliwość i wydolność
- kiedy przekroczony jest punkt wydolności to nie znaczy to, że reaktywność zanikła; ona istnieje jako właściwość organizmu jednostki
- siła układu nerwowego jest pojęciem węższym, w porównaniu z rozumieniem (wg Strelaua) mechanizmu fizjologicznego reaktywności, gdzie kora mózgowa to tylko jeden z elementów wpływających na reaktywność
Aktywność a) Aktywność jest cechą temperamentu, która determinuje ilość i zakres podejmowanych działań o określonej wartości stymulacyjnej.
lub sytuacja, która ja wywołała zanikła. Miernikiem jest czas utrzymywania się reakcji po zaprzestaniu działania bodźca.
- Tempo reakcji – zdolność wykonywania jednolitych reakcji w określonej jednostce czasu. Jest to maksymalna możliwość częstości występowania reakcji.
- Rytmiczność reakcji – charakteryzuje się ją stopniem regularności przedziałów czasowych między reakcjami jednorodnymi. Im bardziej regularne przedziały czasowe miedzy poszczególnymi reakcjami, tym większa rytmiczność reakcji.
Czasowe właściwości temperamentu wyodrębnione w drodze badań
- Utrzymywanie się reakcji
- Powtarzanie reakcji (miara jest okres, w którym występuje powtarzanie reakcji lub ilość powtórzeń reakcji)
- Regularność reakcji (rytmiczność)
- Szybkość reagowania
- Tempo reakcji ! Dwie pierwsze cechy to podzielona na dwie osobne trwałość reakcji
Zajęcia 6 - Temperament a działanie
I) STYL DZIAŁANIA W RELACJI DO TEMPERAMENTU I JAKO REGULATOR WARTOŚCI
STYMULACYJNEJ SYTUACJI
- Styl działania – rozwija się pod wpływem oddziaływania środowiska na gruncie wyposażenia temperamentalnego (szczególnie reaktywność i ruchliwość zachowania). Jest jednym z regulatorów zapotrzebowania na stymulację.
- Podział czynności wg Tomaszewkiego – a) Czynności zasadnicze (CzZ): prowadzą bezpośrednio do osiągnięcia wyniku; modyfikują bezpośrednio wynik działania b) Czynności pomocnicze (CzP): organizują warunki umożliwiające wykonanie czynności zasadniczych; modyfikują pośrednio wynik działania; zapewniają wykonanie czynności zasadniczych; dzielą się na: - przygotowawcze: modyfikacja warunków, w jakich czynność przebiega - zabezpieczające: jw. - kontrolne: ustalenie stopnia zbieżności miedzy uzyskanym wynikiem wykonywanej czynności a wynikiem oczekiwanym - korekcyjne: modyfikacja warunków w czasie wykonywania czynności zasadniczych, bądź modyfikacja ich samych
- Hipotezy
H1 Jednostki wysoko reaktywne: CzZ < CzP Jednostki nisko reaktywne: CzZ CzP Wykonując czynności pomocnicze, osoby wysoko reaktywne unikają napięć, które mogły by obniżyć efektywność działania czy wydajność. Dzięki temu jednostki wysoko reaktywne osiągają ten sam poziom wykonania co jednostki nisko reaktywne.
H2 Jednostki wysoko reaktywne: CzC < CzPr
Jednostki nisko reaktywne: CzC CzPr Jednostki wysoko reaktywne przy wykonywaniu długich czynności, organizują czas w ten sposób, że stosują więcej przerw. Zapewniają więc sobie przewagę czynności przerywanych (CzPr) nad czynnościami ciągłymi (CzC).
H3 Jednostki wysoko reaktywne: CzJ < CzR Jednostki nisko reaktywne: CzJ CzR
Jednostki wysoko reaktywne preferują wykonywanie czynności różnorodnych (CzR) niż wykonywanie czynności jednorodnych (CzJ). Osoby wysoko reaktywne wolą zmianę czynności na inną, pomimo nie wykonania poprzedniej.
- Wyniki badań Ad. H a) Badania nad stylem pracy odlewników: Do pomiaru reaktywności zastosowano metodę krzywej czasu reakcji. Jako wskaźnik reaktywności zastosowano stosunek czasu reakcji na bodziec najsłabszy do czasu reakcji na bodziec najsilniejszy. Badania potwierdziły założenia H1 - jednostki wysoko reaktywne wykonywały prawie dwukrotnie więcej czynności pomocniczych niż jednostki nisko reaktywne. Czas poświęcony na wykonywanie czynności pomocniczych też był dłuższy u jednostek wysoko reaktywnych !!! Ilość, jak i czas trwania czynności pomocniczych wzrasta wraz ze wzrostem poziomu reaktywności. b) Badania poświęcone relacji miedzy poziomem reaktywności, a stylem działania kierowcy taksówki:
- wysoko reaktywni poświęcają dwa razy więcej czasu na przerwy w nocy niż w dzień w porównaniu z nisko reaktywnymi
- wysoko reaktywni poświęcają więcej czasu na przegląd techniczny wozu
- nie wykazano różnicy w efektywności pracy
c) Eksperyment z ajentami ubezpieczeniowymi: eksp. laboratoryjny; oceniano zachowanie badanego pod względem czasu trwania czynności zasadniczych i pomocniczych.
- osoby wysoko reaktywne wykonywały więcej czynności pomocniczych
d) Eksperyment z instrukcją heurystyczną, która pozwalała uniknąć czynności pomocniczych oraz instrukcja algorytmiczna, przy której wykonuje się więcej czynności pomocniczych:
- wyniki potwierdziły H, że jednostki wysoko reaktywne preferowały instrukcję algorytmiczną
Ad. H2 i H a) Eksperyment, w którym badani wykonywali takie zadania jak: podliczanie słupków w ciągu 3h bez przerwy, podliczanie słupków z przerwą 15 min. po każdej godzinie (czynność przerywana), wykonanie 6 różnych zadań przez 3h bez przerwy (czynności różnorodne). Wyniki:
- u jednostek wysoko reaktywnych w przypadku czynności ciągłych spadek wykonania jest bardziej znaczny niż u nisko reaktywnych
- wysoko reaktywni lepiej wykonywali zadania w przypadku czynności przerywanych
II) WPŁYW TEMPERAMENTU NA WYBÓR AKTYWNOŚCI I SYTUACJI O OKREŚLONEJ
WARTOŚCI STYMULACYJNEJ
zachowania, w którym wyraża się stosunek do świata i samego siebie.
zależności miedzy temperamentem a osobowością
- Wpływ temperamentu na interakcję między jednostką a otoczeniem:
- na początku życia cechy temperamentalne przejawiają się w pierwotnych popędach i emocjach, różnie u różnych jednostek
- wraz z rozwojem cechy temperamentu przejawiają się w bardziej złożonych reakcjach
- cechy temperamentalne dziecka wpływają na zachowanie rodziców i na najbliższe otoczenia dziecka
- temperament, który wpółwyznacza sposób postępowania z dzieckiem wpływa na tworzenie się określonych struktur poznawczych i czynnościowych. Wpływ ten ma charakter pośredni
- T S O czyli: (T)emperament jednostki wywołuje zmiany w (Ś)rodowisku, które z kolei wpływają na (O)sobowość
- Temperament jako czynnik modyfikujący wpływ środowiska na jednostkę:
- cechy temperamentalne modyfikują efekty wpływów środowiska (dwie różne osoby reagują inaczej na te sama sytuację
- wartość sytuacji zależy, m.in., od cech temperamentalnych jednostki
- S T O czyli: środowisko wywołuje różne wpływy na jednostkę w zależności od cech temperamentalnych, wpływając pośrednio na kształtowanie się osobowości
- Temperamentalnie uwarunkowane zapotrzebowanie na stymulację jako czynnik wpływający na kształtowanie osobowości: - zapotrzebowanie na stymulacje jest determinowane przez mechanizm fizjologiczny leżący u podstaw wymiaru reaktywności - jednostka podejmuje takie działania, aby z jednej strony utrzymać optymalny poziom stymulacji, a z drugiej strony być w zgodzie z oczekiwaniami społecznymi - w wyniku powyższego tworzą się pewne nawyki czy stereotypy zachowania - T Az s O czyli: cechy temperamentalne determinują (A)ktywność jednostki, której celem jest regulacja stymulacji poprzez wybór odpowiednich (z)achowań, będących bezpośrednim źródłem stymulacji, bądź też której celem jest organizacja (ś)rodowiska o określonej wartości stymulacyjnej. Te preferencje zachowań wpływają na rozwój osobowości
- Wpływ cech osobowości na temperament:
- O St T czyli: wymiary osobowości, jeżeli maja w sobie określoną wartość (St)ymulacyjna, mogą pośrednio wpłynąć na kształtowanie się cech temperamentalnych.
II) DANE EMPIRYCZNE CO DO ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY TEMPERAMENTEM A OSOBOWOŚCIĄ
- Poziom reaktywności a odporność na nacisk społeczny:
- niezgodność napływających informacji jest przyczyna napięć emocjonalnych
- Strelau zakłada, że jednostki wysoko reaktywne będą maksymalnie redukować niezgodności, natomiast nisko reaktywni nie będą unikali sytuacji rozbieżności pomiędzy własnymi nastawieniami a napływającymi informacjami
- Wyniki : jednostki wysoko reaktywne w sytuacji nacisku grupowego ulegają silnemu stanowi napięcia emocjonalnego, nisko reaktywni na odwrót
- „Ja” idealne i „ja” realne a zapotrzebowanie na stymulacje:
- duża rozbieżność między „ja” idealnym a realnym jest źródłem napięcia emocjonalnego
- Wniosek : jednostki wysoko reaktywne będą dążyły do jak najmniejsze rozbieżności, natomiast jednostki nisko reaktywne będą miały dużą rozbieżność
- Wyniki : istnieje duże prawdopodobieństwo na poparcie powyższego wniosku. Dla wysoko reaktywnych duża rozbieżność będzie niepożądana, dla nisko reaktywnych odwrotnie
- Makiawelizm a reaktywność:
- Dwa bieguny wymiaru postawy makiawelistycznej: (1) Syndrom oziębłości- typowy dla silnych tendencji makiawelistycznych (cechy: odporność na wpływy społeczne, dobre funkcjonowanie w sytuacjach dużego napięcia emocjonalnego, tendencje do kontrolowania sytuacji) (2) Syndrom przychylności- typowy dla słabych tendencji makiawelistycznych (cechy: wrażliwość na wpływy społeczne, uleganie naciskowi, koncentracja na partnerze)
- Wniosek : syndrom oziębłości (chłodu) częściej powinien występować u jednostek nisko reaktywnych, a syndrom przychylności (ciepła)
- Wyniki : potwierdzony wniosek. Wyższa stymulacja towarzyszy silniejszej tendencji makiawelistycznej i na odwrót
- Poziom aspiracji a reaktywność
- duża rozbieżność pomiędzy poziomem aspiracji a poziomem osiągnięć jest typowa dla osób wysoko reaktywnych i vice versa
- wykazano niski poziom aspiracji u osób wysoko reaktywnych, a u nisko reaktywnych poziom aspiracji jest wysoki
- Styl poznawczy a reaktywność
- nisko reaktywni preferują taki styl poznawczy, który charakteryzuje się maksymalnym wydobywaniem nowości i złożoności z postrzeganego otoczenia
- wysoko reaktywni preferują style poznawcze gdzie jest tendencja do ignorowania lub redukowania nowości i złożoności
Zajęcia 8 Temperament a tendencja do zachowań psychopatycznych
POSPISZYL "PSYCHOPATIA"
Czynniki społeczne wpływające na powstawanie cech psychopatycznych
I) Narcyzm:
Z. Freud i Anna Freud
- Dziecko przychodzi na świat w stanie "całkowitego narcyzmu" i dzięki dobrej opiece macierzyńskiej przechodzi z "libido narcystycznego" do "libido obiektu".
- Gdy opieka jest nieodpowiednia to dziecko przejdzie w okres "narcyzmu wtórnego", który jest przejawem psychopatii.
- Cechy narcystyczne utrwalają się w dziecku gdy matka przejawia silne cechy narcystyczne.
B. Bursten
- Osobnik psychopatyczny ceni człowieka wtedy gdy ten przejawia dla niego jakąś wartość
L. Eichbaum- podział psychopatów
- agresywni
- nieadekwatni (odmieńcy, ekscentrycy)
