Pobierz Koncepcje psychologiczne człowieka - Notatki - Psychologia (2) i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE CZŁOWIEKA
Koncepcja psychoanalityczna człowieka składa się :
- metoda badań psychiki człowieka
- leczenie człowieka
- psychologiczna koncepcja ludzkiej psychiki. METODA KLASYCZNA Z. FREUD.
- twórca Z. Freud ( jego samo życie wpłynęło na niego, że powstała psychoanaliza). Z wykształcenia Freud był biologiem, neurologiem; pochodzenia żydowskiego; aby zarobić na życie otworzył gabinet. Psychoanaliza powstała w gabinecie psychoanalitycznym. Freud chciał objąć katedrę neurologii na akademii medycznej w Wiedniu, ale pochodzenie semickie uniemożliwiły mu to. Aby się utrzymać otworzył gabinet psychoanalityczny. Pojęcie nieświadomości: podstawowe pojęcia Freuda; pojęcie wywiódł z obserwacji hipnotycznych. -każdy człowiek, to co myśli, czuje, prawdziwe powody są nieznane ( chyba że psychoanaliza); przyczyną naszego działania jest coś, czego my nie jesteśmy świadomi. Przedmiotem badań powinno być to co nieświadome- nieświadomość. Wrócił do Wiednia i rozpoczął praktykę, leczył głównie znerwicowane kobiety. W nieświadomości wiele konfliktów, życie polega na rozwiązywaniu nieświadomej wewnętrznej konfliktowości. Nieświadomość- kłębowisko popędów często wzajemnie sprzecznych. Dynamikę osobowości określają zależności między id, ego i superego. ID - system pierwotny zawiera całe dziedziczenie człowieka; prawdziwa rzeczywistość nie ma z realnością żadnego kontaktu zawiera popędy biologiczne- cała energia życiowa człowieka te popędy dążą aby potrzeby, które reprezentują zostały zaspokojone ID kieruje się zasadą przyjemności Proces pierwotny usiłuje rozładować napięcie:
- tworzy wyobrażenia, fantazje; są to czynności odruchowe, które zachodzą mimowolnie, ale nie mogą zredukować, usunąć swego napięcia. EGO – organ wykonawczy dla ID, jest świadome. W danym momencie nie możemy być wszystkiego świadomi; człowiek utożsamia się z nim; potrafi rozróżniać to co w naszych myślach a światem zewnętrznym; kieruje się zasadą rzeczywistości; rozróżnia to co zewnętrzne od tego co wewnętrzne.
Procesami którymi się kieruje- procesy wtórne; jest to proces rozładowywania napięcia Kateksja obiektu – siła pochodząca z popędu z ID zostaje skierowana na określony przedmiot aby zaspokoić ten popęd. Proces antykateksji – powstrzymać się przed popędu, stłumienie popędu na określony obiekt. Realistyczne działanie to EGO, które myśli, podejmuje decyzje, ale całą energię czerpie z ID SUPER EGO - instancja obserwująca całość psychiki, oceniająca, cenzuruje i krytykuje psychikę. Powstaje najpóźniej ( ok. 5 r. życia ).Reprezentuje całość norm, ideałów społecznych. Podstawowym pośrednikiem między kulturą a psychiką dziecka są rodzice, którzy są przekaźnikami tych wartości. Opiera się na zasadzie kar i nagród. Jest to też instancja moralna człowieka – sumienie w pełni świadome, część super ego, zasada doskonałości. Ideał EGO / idealne “ja” – model idealnego i doskonałego EGO, nas. Super ego napiera na naszą psychikę aby dążyć do ideału; naciska na EGO aby porzuciło zasadę rzeczywistości na rzecz zasady idealności; hamuje impulsy wysyłane przez ID. Między 3 instancjami ID, EGO, SUPER EGO zachodzi ciągły konflikt jak i w samych instancjach. EGO ma także swoje potrzeby wtórne. POPĘD – są to napędowe czynniki osobowości; popęd sprawuje wybiórczą kontrolę nad zachowaniem. Pochodną popędu jest fizjologia , to dążenie napędowe do działania. ENERGIA ŻYCIA – tworzą ją wszystkie popędy razem wzięte. KAŻDY POPĘD MA: a) swoje źródło b) określony cel- usunięcie, rozładowanie c) przedmiot – cała droga od popędu do rozładowania d) siłę – wyraz natężenia, potrzeba. Cała dynamika wiąże się z przekazywaniem energii. Po I wojnie światowej wprowadził Freud do ID popędy agresji : a) potrzebny do obrony człowieka b) destrudo - dąży do zniszczenia, śmierci, popęd zniszczenia. Freud ogromne znaczenie przypisywał popędowi seksualnemu, bo do tej sfery odnosi się największa liczba zakazów funkcjonująca w SUPER EGO. Dominującą rolę ma energia seksualna. W ID znajdują się popędy seksualne i wrogie. Konflikt między ID a SUPER EGO odbywa się na poziomie nieświadomym, ale pojawia się LĘK. EGO próbuje wtedy zlikwidować napięcia w zastępczy sposób przyzwolony przez SUPER EGO. Działają tu mechanizmy obronne sublimacja.
Kompleks Edypa – odchodzenie od własnej popędowości; ukierunkowuje ją w stronę rodziców, koleżanek, kolegów ( zainteresowanie ich organami) ; pojawia się pod koniec 4 czasami 5-6 rok życia. Chłopiec dąży do bliskości z matką, jego sytuacja się nie zmienia, jest to nieświadome w ramach popędu seksualnego, natomiast świadomy jest bliski kontakt; zaczyna odczuwać wrogość w stosunku do ojca, którego traktuje jako rywala (nie wie skąd się to bierze).Chłopiec zaczyna więc wypierać wrogie uczucia do ojca i zaczyna się identyfikować z nim ( lęk kastracyjny ). Sytuacja komplikuje się gdy matka nieświadomie zaczyna kierunkować na wrogość w stosunku do ojca, może dziecko w większej mierze identyfikować się z matką. Doprowadzi to do lęku przed mężczyznami, będzie lgnął do kobiet, może mieć kłopoty z nawiązywaniem kontaktów z kobietami. Dziewczynka jest blisko matki, odchodzi od niej i wykształcają się ambiwalentne uczucia, pojawiają się nieświadome impulsy popędowości w stosunku do ojca, pojawia się wrogość kastracyjna w stosunku do matki i pojawia się większa chęć do kontaktów z ojcem. Dziewczynka musi się wyprzeć tych uczuć i utożsamić się z matką, w ten sposób będzie mogła posiąść ojca w sposób pośredni. W momencie urodzenia dziecka kończą się te ambiwalentne uczucia w stosunku do matki i zaczynają się kształtować stosunki przyjaźni i bliskości. Lęk kastracyjny u chłopców- to lęk przed karą. Lęk kastracyjny u dziewczynek- to wrogość do matki, ambiwalentność uczuć ( potrzebuje jej nadal ale wini ją za brak penisa ). W tej fazie kształtuje się SUPER EGO i to ego dojrzewa do najwyższego poziomu, którym jest wyrzucenie tych niezdrowych uczuć. Pojawiają się złe zachowania i muszą one zostać wyparte przez energię, którą należy wykorzystać do togo aby jednak utożsamiać się z matką lub ojcem. PRZEŻYCIE SCENY PIERWOTNEJ - to sytuacja w której dziecko obserwuje stosunek płciowy swoich rodziców. Dla Freuda ważne było aby drzwi do sypialni rodziców były zamknięte. Może to bowiem wywołać stany lękowe, ale tak być nie musi. Dziecko postrzega ojca jako kogoś kto chce zrobić krzywdę mamie i potęguje nienawiść do ojca. Dla zdrowej sytuacji edypalnej wg Freuda drzwi muszą być zamknięte Po tej fazie dziecko umie wypierać, odrzucać gratyfikacje, powstrzymywać się od rzeczy przyjemnych. OKRES LATENCJI 7-12 lat- libido zostaje powstrzymane, energia zużytkowana jest na rozwój fizyczny i umysłowy; w tym okresie dziecko przechodzi silny trening społeczny; rywalizacja z rodziców zaczyna przenosić się na kolegów, pojawiają się inne autorytety niż rodzice. FAZA GENITALNA - popęd seksualny skierowany jest na osobników płci przeciwnej. ADOLESCENCJA pojawia się między 12-24 rokiem życia – wg współczesnych psychologów to bardzo ważny etap w życiu Pełną fazę genitalną osiąga się po 24 roku życia ; pełną dojrzałość psychiczną osiąga się dopiero w 30 roku życia.
Wg Freuda rozwój dokonuje się przez pokonywanie różnych frustracji. W obronie przed tymi frustracjami może pojawić się fiksacja lub regresja. REGRESJA – to wybór wcześniejszej fazy rozwojowej; powstaje w wyniku lęku przed nieznanymi obowiązkami ( wiąże się to też z fiksacjami ).Pojawiają się wtedy kiedy czujemy się jak dziecko; kiedy czujemy się niepewnie, jesteśmy zależni od kogoś lub od jakiejś sytuacji. Silniejsze regresje w toku rozwoju libido mogą doprowadzić do silnych nerwic, fiksacji. REGRESJA W ZAKRESIE ID – człowiek powraca do dziecinnej chęci bliskości, czułości, przyjemności i do uzyskania dużej gratyfikacji. REGRESJA SUPER EGO – pobudzanie archaicznych warstw charakteryzujące się widzeniem czegoś albo w białym albo w czarnym kolorze. Postrzeganie ludzi i in. sytuacji jako złych lub dobrych rzeczy. REGRESJA EGO – EGO będzie spostrzegało, podejmowało decyzje na poziomie dzieci. Osoba będzie dostrzegać tylko to co będzie chciała zobaczyć. Myślenie będzie nie logiczne ale konkretne. Decyzje podejmowane są bardzo irracjonalnie, bez przemyśleń. Regresja może objąć jeden z tych regresów albo wszystkie 3 razem. TEORIA LĘKU LĘK – pojawia się w tym samym czasie co EGO jeżeli napięcia z ID nie są rozładowywane to wtedy EGO zaczyna wypełniać się lękiem
- to ta nie rozładowana energia z ID LĘK NEUROTYCZNY – to napięcia nie rozładowane, które są gromadzone wewnątrz, jest irracjonalny bo nie wiąże się z realnym zagrożeniem; jest także nieproporcjonalny. Musimy sobie z nim radzić za pomocą mechanizmów obronnych ale nie wszystko można wyprzeć z siebie i zawsze coś zostaje. LĘK REALISTYCZNY - to coś czego boimy się w rzeczywistości, realnych sytuacji, których się boimy. Nasilenie tego lęku jest proporcjonalne do nasilenia strachu. LĘK MORALNY – lęk przed własnym morale; czujemy się winni, zawstydzeni. LĘK TRAUMATYCZNY – silny lęk związany z wewnętrznym napięciem ID i mechanizmy obronne nie są w stanie wyprzeć go z organizmu. Wyleczyć ten lęk można poprzez przerzucenie tego lęku w objaw i umiejscowienie go. NERWICA – stopniowo pojawiają się lęki wewnętrzne albo bardzo silny lęk traumatyczny, z którym organizm nie może sobie poradzić, powstają lęki w miarę realistyczne. LĘKI LOKOMOCYJNE – to lęk przed podróżowaniem; są lękami neurotycznymi ale nie realistyczne. Ten lęk został przyczepiony do danego przedmiotu w miarę realistycznego. LĘKI ANANKASTYCZNE – lęki, które charakteryzują się tym, że dany człowiek nie będzie mógł wykonywać jakiejś czynności co może doprowadzić do śmierci.
Po śmierci Freuda długa dyskusja i kłótnia między Anną Freud i Melanie Klein. PSYCHOLOGIA EGO – A. Freud i Frantz Hartman. Jest to najwyższa instancja, dziecko rodzi się z EGO i ono decyduje o życiu człowieka. Anna Freud zajmowała się psychologią i analizą dzieci, w wyniku czego przekonała się, że każde dziecko ma EGO. Badała funkcjonowanie i zasadę kontaktowania się dzieci z rzeczywistością. Podkreślała syntetyzujące funkcje EGO. Określiła w jaki sposób podporządkowane są mu procesy poznawcze. Oboje podkreślali rolę świadomości w funkcjonowaniu człowieka. Opisała mechanizmy obronne człowieka, pokazała w jaki sposób się one rozwijają ( 40 różnych metod obronnych, kiedy które się pojawiają, które są najbardziej pierwotne ).Podkreślała autonomię EGO; EGO ma swoją energię, własne jej zapasy, własne popędy. MELANIE KLEIN , RONALD FERBER , MARGARET MALER M. Klein zakwestionowała założenia Freuda, poddała w wątpliwość, że psychika rozwija się wraz ze wzrostem popędowości. Dynamika, rozwój psychiki odbywa się nie tylko przez zaspakajanie popędu, bardziej zależy od tego dlaczego i jak rozładowujemy popęd ( teoria relacji do obiektu ). Wczesnodziecięce relacje z obiektami są podstawą do późniejszego życia. Badała także dzieci. Fazy rozwojowe badała w odniesieniu do obiektu. I rok życia jednak na samym początku jest jedność, nie ma rozróżnienia między sobą a obiektem, np. matką; nie tolerują sprzecznych stanów ( Ferber , Klain ). Zanim dojdzie do oddzielenia, a potem oddalenia “ self” od obiektu zachodzą różne pośrednie procesy. Małe dziecko nie znosi poczucia ambiwalentności; zaczyna dostrzegać w sobie elementy, które są gratyfikujące i frustrujące. Zaczyna widzieć matkę osobno ( też jako dobrą i złą ). Dziecko nie jest w stanie wejść w relacje ze “złą” matką więc identyfikuje się z matką “dobrą” a jej “złą” część wchłania w siebie – INTROJEKCJA. Potem, kiedy nie może znieść zła w sobie, całą złą część siebie i tę złą część matki projektuje z kolei na matkę –PROJEKCJA ( gdy dziecko nie toleruje w sobie złych rzeczy, cech, które przekazuje matce ). DOROBEK KLEIN I MALER Faza oralna i analna zostały rozbite 1-2 m-c życia – to autyzm, nie ma obiektu, faza bezobiektualna ( Freud też wspominał o autyzmie nazywając to pierwotnym narcyzmem ). 3-5 m-c życia – wg Klein to faza symbiotyczna – więź między matką i dzieckiem ( self – objekt ).
- wg Maler to faza schizoparanoidalna- w tym okresie pojawia się rozróżnianie dobra i zła; tutaj dziecko nie odróżnia rzeczywistości od swoich marzeń, fantazji.
To co w myślach to i w polu postrzeganym; dziecko musi zmagać się z lękami przed utratą matki ( silne lęki dezintegracyjne );nie ma zdolności oddalania gratyfikacji; ( out of sight , out fo mind ). Mechanizm obronny – mechanizm rozczepienia, oddzielenie matki dobrej od złej, nie ma matki złej. Badały wpływ regresji i fiksacji na małe dzieci, regresja może doprowadzić do schizofrenii. 5/6 – 7/9 m-c życia – wg Meler to faza różnicowania – tu pojawia się element rozdzielenia S- O ; dziecko jest bardziej rozwinięte ruchowo i fizycznie, może określać swoje części ciała
- wg Klein to faza depresyjna – w tej fazie charakterystyczne jest wchłanianie złej części matki do siebie ( czasami też i dobrej ) – jeśli matka znika to znaczy, że jestem niedobry, prowadzi to do uczucia winy, pojawia się lęk anichilistyczny- to lęk przed tym, że przestanie istnieć, przeżywa siebie jako coś złego. Pojawiają się mechanizmy obronne w postaci obiektów podtrzymujących – misie, maskotki, pieluszki – za pomocą których redukuje swoje lęki i przenosi na nie dobrą część swojego EGO. Pierwotny sposób relacji z matką decyduje znacząco o późniejszym rozwoju psychicznym człowieka. Na bazie relacji do matki dojrzewa popędowość. 9-14 m-c życia – wg Maler to faza praktykowania – dziecko powiększa zdolności lokomocyjne, motoryczne, świat staje się dostępny, wie, że jest w stanie coś zrobić, ma ogromne poczucie omnipotencji ( poczucie siły ). 15- 20 m-c życia – faza ponownego zbliżenia – na skutek sprawstwa dziecko doznaje przykrości, zaczyna doświadczać własne słabości, dziecko wraca do matki i potrzebuje jej wsparcia ze wszystkimi słabościami. Często matka może odrzucić dziecko z jego słabościami; słabości sprawiają, że włączają się krótkotrwałe fale regresji; matki w tym okresie są sfrustrowane; to trudny okres; dziecko będzie mogło samo zaprzeczać złym częściom siebie albo zaprojektować złe części w stronę matki; regresje i frustracje dają zaburzenia neurotyczne jak też osobowości: osobowość narcystyczna oraz tzw. osobowość z pogranicza ( BORDER – LINE ), która nie potrafi utrzymać więzi między dwojgiem ludzi, atakują te więzi. koniec 2 początek 3 roku życia - następuje rozdzielenie S – O. KONCEPCJE PSYCHOKULTUROWE :
- odrzucają biologiczne popędy człowieka, ponieważ nie są one głównym czynnikiem dynamizującym osobowość człowieka a kształtowanie jej zależy do oddziaływań społecznych i kulturowych. I – działanie człowieka jest stymulowane przez siły dynamiczne za którymi stoją popędy i potrzeby. Popędy i potrzeby wtórne – nabywane w procesie socjalizacji, czyli kształtowania sposobów na zaspokajanie ich, odbywa się to za pomocą kulturowych i społecznych wzorców. II – wśród popędów i potrzeb wtórnych zawsze istnieje konflikt wewnętrzny , sposób dawania sobie rady z lękami kształtuje osobowość człowieka , potrzeby wtórne i konfliktowość jest nieświadoma
- racjonalizacja- to nieadekwatne wyjaśnianie własnych zachowań w stosunku do rzeczywistości; może podwyższać wartość celów do których dążymy ( ale to nie są cele pierwotne ) i obniżać wartości celu którego się nie osiągnęło
- badają i ujawniają konfliktowość wewnętrzną; terapeuta musi być bardziej aktywny, doszukiwać się tej konfliktowości. GŁÓWNI PRZEDSTAWICIELE KONCEPCJI PSYCHOKULTUROWYCH : ALFRED ADLER –
- uważał, że ludzie kierują się poglądami społecznymi
- najważniejsze dla człowieka jest poczucie, dążenie do mocy nabytej w procesie socjalizacji
- w dzieciństwie nabył poczucie, że jest słabszy, gorszy, niższy od rodziców i dlatego ma poczucie mocy, jest to zadośćuczynienie.
- JAŹŃ – jest podstawą struktury psychicznej człowieka pośredniczy między bodźcami a nieświadomymi jej wzorcami reakcji stawia cel do którego człowiek dąży, dążąc do celu skompensujemy poczucie nicości tworzy się na bazie doświadczeń życiowych i dziedziczności
- uważał, że bardzo ważne jest badanie świadomości człowieka. KAREN HORNEY:
- amerykanka, poddaje w wątpliwość teorię seksualności Freuda oraz lęk kastracyjny u kobiet;
- czynnikiem kształtującym osobowość u dziecka jest poczucie bezpieczeństwa i miłość do matki;
- lęk podstawowy, że nie otrzyma się miłości, bezpieczeństwa od matki w toku socjalizacji redukuje się
- jest kilka strategii dawania sobie rady z problemami :
- dziecko może stać się wrogiem dla otoczenia i chce się zemścić
- dziecko może stać się uległe i przez uległość odzyskać miłość matki
- może idealizować swój obraz
- może próbować kupować uczucia
- może zmuszać kogoś aby go kochano
- może liczyć na ludzkie współczucie
- poprzez uzyskanie władzy nad innymi
- poprzez wykorzystywanie innych, rywalizację
- każda z tych strategii może przybrać charakter popędu lub wtórnej potrzeby
- mają charakter neurotyczny, ponieważ kryje się za nimi lęk podstawowy i nie mogą być zaspokojone.
- opracowała 3 typy potrzeb :
- potrzeba związana z dążeniem ku ludziom, potrzeba miłości, zbliżenia się
- potrzeby, które odsuwają od ludzi, potrzeba niezależności
- występowanie przeciwko ludziom, potrzeba władzy, zemsta
- każdego z nas można przystosować do którejś z tych grup
- podkreślała dużą rolę terapii psychodynamicznej. ERIC FROM :
- ur. w pocz. XX w. (1900) we Frankfurcie w rodzinie żydowskiej, z dużą tradycją religijną, od dziecka nasiąkł ideą miłości, pokoju, harmonii
- w swoich badaniach psychoanalityczno-społecznych stworzył opis osobowości autorytarnej, i w jaki sposób się tworzyła ta osobowość
- natchnęła go myśl aby połączyć psychologię z marksizmem
- w 1941 wydaje pracę pt. “ Ucieczka do wolności”, w której analizuje faszyzm i jego idee; w książce zawarte są także poglądy na oddzielenie cywilizacji od natury, zerwanie naturalnej więzi; samoświadomość i świadomość własnej śmierci występuje tylko u człowieka i mając tę świadomość występuje ogromne uczucie osamotnienia, które musi przezwyciężyć, nadaje on dynamiki osobowości
- chciał znaleźć taką strukturę społeczną, która pomoże człowiekowi wyjść z uczucia osamotnienia, która da człowiekowi spokój, harmonię *** FORMACJE SPOŁECZNE W KTÓRYCH MOŻNNABY BYŁO PRZEZWYCIĘŻYĆ OSAMOTNIENIE** Formacje orgiastyczne – pierwotne wspólnoty plemienne, które przezwyciężają uczucie osamotnienia przez obrzędy religijne w których wpadają w trans; posiadają pokój; w Europie stany orgiastyczne osiągamy przez alkohol i in. używki, a także poprzez podporządkowywanie i wykonywanie odgórnych zadań, ten stan można przezwyciężyć poprzez ubezwłasnowolnienia
- postawa twórcza i to co pozostawia po sobie dany twórca-człowiek przezwycięża stan osamotnienia i doprowadza do harmonii i spokoju
- jedyną, właściwą postawą była postawa pełna miłości i myślenie produktywne. Formacja nie orgiastyczna – pośredni przez alkohol, narkotyki, nadużywanie leków, także przez podporządkowanie się faszyzmowi czujemy się wspólnotą.
- wykształcił rodzaje charakterów:
- na lata 50 i 60 przypada dynamiczny rozwój psychologii poznawczej, bowiem wtedy wiedza na temat symulacji ludzkiej psychiki rozwinęła się a to dało szereg warunków do rozwoju badań.
- podstawą badawczą są procesy myślenia
- człowiek jest samodzielną jednostką i badaczem tego świata, także eksploatatorem twórcą swej osobowości.
- procesy psychiczne i zachowanie człowieka zależą przede wszystkim od informacji i ich przetwarzania.
- informacja to podstawowy materiał w procesach myślenia; są 2 rodzaje informacji:
- inf. zewnętrzne ( sterowanie zewnętrzne ) – to wszystkie inf. docierające do człowieka z zewnątrz; inf. te człowiek świadomie przetwarza i wykorzystuje; selekcja inf. to w psychologii uwaga ( filtr selekcyjny ); przeciążenie inf. może powodować zaburzenia: emocjonalne, zapamiętywania, poczucia tożsamości; także brak inf. może być destruktywny dla człowieka ( izolacja sensoryczna ). Po pewnym czasie pojawiają się halucynacje potem zaburzenia emocjonalne, lęki a nawet brak poczucia tożsamości. Każdy człowiek ma taką barierę przeciążenia.
- inf. wewnętrzne ( sterowanie wewnętrzne ) – to inf., które mamy zapisane w naszym mózgu za pomocą reprezentacji umysłowych; struktury poznawcze to system inf. o świecie zew., ludziach, o nas samych, o sposobach działania, strategiach, wiedza o relacjach między ludźmi. Regulują nasze zachowanie, umiemy się przystosować do warunków jakie nas otaczają. Ten system ma cechy względnie trwałe, które są cechami osobowości człowieka, zawierają inf. reprezentowane umysłowo, cechują się pewną trwałością ale mogą ulegać zmianie i mogą być modyfikowane pod wpływem naszego życia i tego czego się uczymy .Jest jednak w nich trzon, szkielet ( w str. poznawczych). CECHY FORMALNE STRUKTUR POZNAWCZYCH :
- złożoność – w różnym stopniu proste i złożone; to liczba i zakres inf.
- abstrakcyjność-konkretność – może być albo konkretna albo abstrakcyjna
- otwartość-zamknięcie – albo podlegają zmianie poprzez inf. albo mają sztywne struktury na nowe poglądy, mocno uszczelnione
- aktywność-bierność – albo często używamy inf. z tych struktur albo zamykamy te informacje i nie używamy ich potem. FUNKCJE STRUKTUR POZNAWCZYCH :
- dzięki strukturą człowiek ma poczucie swojej tożsamości, własnego ja, w nich zawarta jest historia naszego życia, nasze poglądy
- orientowanie się w świecie zewnętrznym – percepcja, zdolność do myślenia i rozwiązywania problemów
- ułatwiają ocenę wartości działań i zdarzeń
- dostarczanie inf. o programach działania – wiedza o różnych strategiach działania. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA DZIELI SIĘ NA: A. psychologię procesów orientacyjnych :
- jak człowiek przetwarza inf.
- jaką rolę pełni uwaga, proces pamięci, rodzaje pamięci, percepcja
- człowiek formuje określone oczekiwania, przewiduje co się może wydarzyć, może planować
- zdarzenia zależne od działań człowieka określa prawdopodobieństwo subiektywne – to stopień pewności podmiotu, że znajdzie określony stan rzeczy, który przyniesie określony wynik. prawdopodobieństwo obiektywne – to przewidywanie pogody, zjawiska socjologiczne.
- im więcej wiedzy posiadają o zjawisku subiektywnym to tym większa wiara, że to zajdzie. Są dwa typy ludzi : optymista – wiedza o wartości pesymista – wiedza o prawdopodobieństwie wydarzenia jakiegoś zdarzenia
- ludzie modyfikują system oczekiwania
- TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO FESTINGERA : wyjaśnia zachowania człowieka w wielu dziedzinach; człowiek dąży do uzyskania konsonansu poznawczego natomiast dysonans jest nieprzyjemny dla człowieka, dysonans pojawia się wtedy, gdy występują sprzeczne inf. i one napływają do nas. Jeżeli te inf. są mało ważne to nie będzie dysonansu, jeżeli on wystąpi, czyli inf. te były ważne, to musimy dysonans zredukować. Festinger znalazł 3 sposoby na uzyskanie konsonansu :
- blokada dostępu do świadomości inf. sprzecznych
- deformacja inf. zaprzeczających
- zmiana pierwotnych przekonań, inf. PSYCHOLOGIA PROCESÓW WARTOŚCIOWANIA
- nie tylko określenie prawdopodobieństwa o pojęciu działania, ale i nadanie wartości celowi, do którego się dąży
- użyteczność celu – to subiektywna wartość celu, jego ocena zależy od naszych struktur poznawczych i od aktualnych inf.
- człowiek tworzy sobie subiektywne cele wartości – użyteczność. 5 podstawowych grup wartości
- wartości dionizyjskie – konsumpcja, do rzeczy materialnych, do przyjemności
Te strategie często się przeplatają. TYPY ZADAŃ – różne sytuacje problemowe, jest to zestaw inf., sytuacji problemowych, które oddziaływają na nasz system przetwarzania inf. w celu przetworzenia inf. dających rozwiązanie. PODZIAŁ ZADAŃ :
- otwarte-otwarte – czy są znane hipotezy i metody rozwiązania zadań , nie znamy ani rozwiązań ani sposobu dojścia do nich, nie wiemy jak je rozwiązać.
- zamknięte-otwarte – znany wynik ale nie znana metoda dojścia do niego.
- otwarte-zamknięte – nie znane rozwiązanie ale znana metoda dojścia do niego
- zamknięte-zamknięte – wszystko jest znane. PAMIĘĆ TRWAŁA :
- deklaratywna to wszelka wiedza, którą można określić “ wiem że”; wiedza konkretna określająca pewien określony fragment rzeczywistości.
- proceduralna “ wiem jak “ to wiedza o różnych procedurach, strategiach, operacjach co robić z określonym fragmentem rzeczywistości, co robić z daną procedurą. Psychologowie podzielili się na dwie grupy zwolenników tych teorii. Koncepcja Andersona - łączy te dwie wiedze ( proceduralną i deklaratywną ) ale są one osobno reprezentowane. Koncepcja schematów - w jednym schemacie zawarte są i deklaracje i procedury i są reprezentowane jako jedność. Zadawano sobie pytania, która wiedza jest we władzy której, z której wiedzy łatwiej jest nam korzystać. Pierwotna jest wiedza proceduralna a dopiero potem jest wiedza deklaratywna i tak ta wiedza jest gromadzona ( w takiej kolejności dziecko ją przyswaja ). Łatwiej nam korzystać z wiedzy proceduralnej, wiedze deklaratywną zawsze sprawdzamy, ponieważ tej wiedzy nie jesteśmy pewni i zapisujemy ją w postaci deklaracji. *. semantyczna i epizodyczna w obu pamięciach zgromadzona jest ta sama wiedza ale w inny sposób : wiedza epizodyczna – to zapis doświadczenia w konkretnym czasie i przestrzeni wiedza semantyczna – to reprezentacja rzeczywistości wyabstrahowanej z kontekstu czasoprzestrzennego; reprezentuje to co stałe, niezmienne. SCHEMAT POZNAWCZY to sposoby zorganizowania pamięci epizodycznej, z której można wydobywać konkretne epizody; koncepcje te odnoszą się do wielu innych koncepcji psychologicznych. Założenia schematów poznawczych
- schemat poznawczy jest wzorcem poznawczym wyznaczającym sposób naszego myślenia w odniesieniu do określonego obszaru rzeczywistości
- nie jest wierną kopią rzeczywistości którą reprezentuje tylko specyfistyczną reprezentacją ( specyfistyczną idealizacją ); reprezentuje najbardziej oczywiste elementy tej rzeczywistości
- nadają procesom poznawczym charakter konstrukcyjny, to znaczy, że proces poznawczy nie rej struje biernie ale polega na interpretowaniu, organizowaniu, przekształcaniu inf. w odniesieniu do schematu, który reprezentuje dany fragment rzeczywistości. Schematy poznawcze mają 3 główne właściwości : 1 każdy schemat poznawczy ma strukturę wewnętrzną i sam wchodzi w skład bardziej złożonych schematów.
- schematy poznawcze są zorganizowane w sposób hierarchiczny
- struktura wewnętrzna schematu oko nie wchodzi w skład schematu wewnętrznego
- co daje nam hierarchiczne zorganizowanie schematów poznawczych :
- zapewnia ekonomiczność w gromadzeniu wiedzy, bowiem im więcej musimy uaktywniać subschematów to tym dłużej musielibyśmy zastanawiać się nad odpowiedzią.
- schematy poznawcze są ze sobą bardzo licznie powiązane
- mają wybiórczy charakter aktualizowania i gromadzenia inf.
- najpierw kształtują się elementarne schematy potem złożone
- ludzie różnią się zhierarchizowaniem tych schematów
- u wszystkich ludzi zawsze dochodzi się do schematów podstawowych, których nie da cię rozłożyć; są to elementarne właściwości substytutów
- schemat relacyjny – reprezentuje różne czynności ludzkie i zdarzenia i wiążą ze sobą wszystkie pozostałe schematy
- schematy czynności podstawowych : posiadanie, branie, dawanie te schematy wchodzą w skład schematów nadrzędnych. 2. każdy schemat poznawczy jest rdzeniem pojęciowym mającym swój obszar dopuszczalnych transformacji;
- rdzeń zawiera najbardziej typowe elementy rzeczywistości, które reprezentuje ten schemat
- typowe cechy + typowe reakcje = rdzeń pojęcia
- obszar dopuszczalnych transformacji – to zmiana rdzenia pojęcia ( jego transformacja ); istnieje dopuszczalny obszar transformacji; każdy schemat poznawczy ma lepsze lub gorsze egzemplarze; im bardziej typowy egzemplarz tym łatwiej daje się rozpoznać. 3. każdy schemat poznawczy jest procedurą poznawczą – w każdym schemacie zawarta jest procedura rozumienia, dzięki temu co zawiera proces poznawczy udaje się nam wyjaśnić schemat poznawczy, który reprezentuje fragment rzeczywistości. Aktywizacja schematu to udostępnienie go naszej świadomości
Wg HITTA : psychologia zainteresowana jest :
- człowiekiem jako takim
- sensem kondycji ludzkiej
- szuka wartości humanistycznych wynikających z ludzkiego doświadczenia
- wszelka wiedza jest względna i ulega zmianom
- nadawali kluczową rolę doświadczeniu ludzkiemu – podejście fenomologiczne 6.nie neguje dorobku innych psychologii chce je włączyć w swoje badania
- osobowość to osoba człowieka. Wg Karla ROGERSTA centralnym konstruktem wyjaśniającym pojęcie osobowości to struktura “ja”, która pojawia się w dzieciństwie poprzez doświadczenia dziecka i zapamiętywanie symboliczne w świadomości człowieka, wraz z jej rozwojem rozwija się potrzeba samoakceptacji, jest bezwarunkowa, chce doświadczać siebie w sposób pozytywny bez względu na komunikaty innych; komunikaty niespójne dla dziecka zagrażają integracji poprzez zniekształcenia; doświadczenia negatywne zepchnięte do nieświadomości zostają nie ustrukturyzowane i zniekształcone. Akcentuje olbrzymią rolę otoczenia, które decyduje o obronie pozytywnego swojego “ja”. Zaburzenia polegają na tym, że człowiek skupia się na obronie a nie na rozwoju. Wewnętrzna wolność wytwarza się jeśli człowiek potrafi się w pełni akceptować, swoje uczucia i wszystko co jest związane z “ja”, pozwala na dokonywanie wolnych wyborów, do samorealizacji- osoba taka całkowicie odpowiada za swoje czyny, jest spontaniczna, całkowicie niezależna od zewnętrznych ograniczeń. SAMOREALIZACJA to wg MASLOVA :
- postawa pełna miłości; wyróżnił 2 typy :
- egoistyczna- zaspokajanie swoich potrzeb, jest skoncentrowana na tym aby zaspokajać te potrzeby
- typu B – to potrzeba dawania a niżeli brania, to skupianie się na innych
- postawa twórcza – to taki proces który wzbogaca wewnętrzną strukturę człowieka
- zachowania altruistyczne
- rozwój własnego JA. Jest wiele sprzeczności w postulatach humanistów Rozwój nie jest odległym celem do którego dąży, jest stawaniem się, on zachodzi, staje się, jest spontaniczny. Maslov badał warunki jakie sprzyjają rozwojowi:
- przyzwolenie, podziw, pochwała
- sytuacja bezpieczna dla człowieka, gratyfikująca potrzeby, uspokajająca
- sytuacja podtrzymania emocjonalnego, brak zagrożeń
- nie może być sytuacji oceniających i porównujących. Maslov pisał : Rozwój następuje wtedy kiedy kolejny krok na przód postrzegany jest jak coś wspaniałego. dwie tendencje, które wpływają na człowieka OBRONA OSOBA ROZWÓJ jeśli człowiek koncentruje się na obronie to się nie rozwija- zagrożone jest bezpieczeństwo wewnętrzne, rozwój jest nieatrakcyjny bo stwarza niebezpieczeństwo, że nie ma wolnych wyborów. Jeśli wybiera się rozwój to jest on atrakcyjny- blokuje obronę przed lękiem, stratami- jest nieatrakcyjny. Dziecku powinno się uatrakcyjniać rozwój, minimalizować obawy przed nim, zagwarantować bezpieczeństwo. Wtedy rozwój jest niekończącą się drogą wolnych wyborów. WARUNKI OPTYMALNEGO ROZWOJU DZIECKA wg MASLOVA :
- dziecko musi rozwijać się w otoczeniu z poczuciem bezpieczeństwa
- musi mieć poczucie samoakceptacji, buduje poczucie własnej wartości, ufa sobie
- może zaryzykować rozwój, który dokonuje się przez wolny wybór czyli spontaniczny, samodzielny, zgodny z subiektywną satysfakcją. Otoczenie dziecka nie powinno narzucać mu wyborów, ale może proponować pewne rozwiązania ale nigdy ich nie narzucać, wtedy dziecko ma uatrakcyjniony rozwój. Psychologowie stworzyli kilka rodzajów terapii, które koncentrują się na umożliwianiu rozwoju. Wszystkie koncentrują się na pomocy rozwoju zablokowanym przez obronę, poprzez odblokowanie różnych reakcji interpersonalnych. Ruch psychologów rozwinął grupy spotkaniowe, które pomagają w rozwijaniu się. Rogers uważał, że muszą być spełnione trzy warunki aby pomóc “klientowi” ; a. terapeuta, który ma pomóc swojemu klientowi musi być spontaniczny, musi być sobą (autentyczny),wyrażać swoje uczucia w sposób bezpośredni b. pełnym empatii – musi mieć zdolność współodczuwania tego co czuje klient c. musi bezwarunkowo akceptować swojego klienta. Podejście humanistyczne miało wpływ na rozwinięcie się wychowania bezstresowego, gdzie powinno się dbać o integrację osobowości dziecka, które z natury jest dobre , rozszerzać pole świadomości poprzez refleksyjność nad sobą i życiem, pomagać w formułowaniu swojej osobowości. TEORIA MOTYWACJI LUDZKIEJ MASLIVA stworzył w niej hierarchię potrzeb
