Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Przeanalizujesz, dlaczego przed konferencją w Teheranie to Józef Stalin miał dominującą pozycję w koalicji antyhitlerowskiej. Omówisz ustalenia konferencji w ...
Typologia: Streszczenia
1 / 21
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Wprowadzenie Przeczytaj Film edukacyjny Film + Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: [w:] Stanisław Cynarski, Historia powszechna 1500–1648. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Cynarski, Kraków 1981, s. 139–140. Źródło: J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. XX wiek, Warszawa 2012, s. 378.
Źródło: W. Roszkowski, Historia Polski 1914−2015, Warszawa 2017, s. 141. Źródło: Jan M. Ciechanowski, Powstanie warszawskie, Pułtusk 2004, s. 133–134. Źródło: Postanowienia Karty Atlantyckiej. Cytat za: h ps://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_Atlantycka. Źródło: Fragment deklaracji ogłaszającej detronizację króla hiszpańskiego na terenie Zjednoczonych Prowincji. Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Pierwsze rewolucje burżuazyjne w Europie, t. 16, oprac. Z. Libiszowska, s. 3–5.
Twoje cele
Przeanalizujesz, dlaczego przed konferencją w Teheranie to Józef Stalin miał dominującą pozycję w koalicji antyhitlerowskiej. Omówisz ustalenia konferencji w Teheranie w sprawie Polski. Scharakteryzujesz, jaki był stosunek rządu polskiego do ustaleń Wielkiej Trójki.
Przeczytaj
W styczniu 1943 r. Franklin D. Roosevelt, Winston Churchill oraz Charles de Gaulle spotkali się w Casablance w celu ustalenia dalszej alianckiej strategii dotyczącej działań w trakcie II wojny światowej. Stojący na czele ZSRS Józef Stalin również został zaproszony na to spotkanie, ale odmówił, ponieważ wówczas na froncie wschodnim toczyła się bitwa stalingradzka, która okazała się być punktem zwrotnym w zmaganiach Sowietów z Niemcami. W tajnych rokowaniach w Casablance alianci postanowili, że doprowadzą do bezwarunkowej kapitulacji państw Osi. Ustalili też wstępnie, że w celu wsparcia Związku Sowieckiego w zmaganiach z Trzecią Rzeszą zostanie utworzony tzw. drugi front. Stalin słusznie uważał, że ponosi główny ciężar wojny, ponieważ jego armia wiązała w walce ponad 80 proc. sił niemieckich, oczekiwał więc wsparcia innych państw. Choć pod koniec 1943 r. do koalicji antyhitlerowskiej należało kilkadziesiąt krajów, to najważniejszą rolę odgrywały w niej właśnie trzy mocarstwa: ZSRS, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. I to one miały mieć decydujący głos w dalszych ustaleniach odnośnie wizji powojennej Europy i świata podczas serii trzech konferencji Wielkiej Trójki: w Teheranie, Jałcie i Poczdamie.
Pierwsza z tych konferencji trwała od 28 listopada do 1 grudnia 1943 r. w Teheranie. Stalinowi zależało przede wszystkim na deklaracji dotyczącej utworzenia drugiego frontu w Europie. Jednocześnie chciał uzyskać akceptację sojuszników dla swojej wizji przyszłej Europy, podziału Niemiec na strefy okupacyjne i przesunięcia terytorialnego ZSRS na zachód. Jesienią 1943 r. było jasne, że to wojska sowieckie, stojące już nad Dnieprem, pierwsze wkroczą do Środkowej Europy. Tymczasem Wielka Brytania i Stany Zjednoczone wciąż nie były gotowe do otwarcia drugiego frontu, który odciążyłby Związek Sowiecki. Wprawdzie w lipcu 1943 r. alianci wylądowali na Sycylii, a we wrześniu we Włoszech, ale obrona wąskiego, górzystego Półwyspu Apenińskiego (jego szerokość waha się od 30 km do 230 km) nie angażowała większych sił niemieckich. Za to wojska sowieckie prowadziły z sukcesem operacje na całej szerokości kontynentu, od Jeziora Ładoga na północy aż po Krym na południu (około 3000 km w linii prostej). Stalin przyjechał do Teheranu jako główny rozgrywający w wojnie, a do tego umiejętnie wykorzystywał różnicę zdań między Churchillem i Rooseveltem. Stanom Zjednoczonym zależało bowiem na szybkim otwarciu drugiego frontu i przyśpieszeniu zwycięstwa nad Niemcami (liczyły bowiem na pomoc ZSRS w wojnie z Japonią na wschodzie). Natomiast Churchill odwlekał jego utworzenie, wyczekując odpowiedniego momentu, którym miało być osłabienie armii niemieckiej, i wahając się w kwestii jego lokalizacji.
znajdowały się zaanektowane po 1939 r. m.in. Estonia, Łotwa, Litwa oraz połowa Polski. Churchill i Amerykanie, zdając sobie sprawę z dominującej roli Związku Sowieckiego w wojnie z Trzecią Rzeszą, od dawna próbowali nakłonić Polaków do ustępstw w sprawie granic wschodnich. Stalin uzależniał od tego uznanie rządu polskiego w Londynie za legalne władze. Stanisław Mikołajczyk (a wcześniej Sikorski) odrzucał wszelkie sugestie w tej sprawie i starał się utrzymywać dobre stosunki z sojusznikiem. Gdy w kwietniu 1943 r. Niemcy poinformowali świat o zbrodni dokonanej przez NKWD w lesie katyńskim, Stalin odrzucił zarzuty i obwinił o to stronę niemiecką, jednocześnie zrywając w tym samym miesiącu stosunki dyplomatyczne z rządem polskim w Londynie.
Jesienią 1943 r. było oczywiste, że to Armia Czerwona, a nie Anglicy i Amerykanie, wyzwoli Polskę od okupacji niemieckiej. Kwestią otwartą pozostawał tylko kształt i skład przyszłego rządu polskiego – czy będą to władze, które powrócą do kraju z Londynu, czy może nowy gabinet, narzucony przez Stalina. Churchill w ustaleniach konferencji teherańskiej widział ostatnią szansę na osiągniecie w tej sprawie porozumienia korzystnego dla Polski. Dlatego zdecydował, że choć nie ma upoważnienia od rządu polskiego, sam podejmie decyzję o przebiegu polskiej granicy wschodniej. Po powrocie do Londynu zamierzał zakomunikować Polakom, że od ich akceptacji dla tych ustaleń uzależnia dalsze poparcie dla rządu Mikołajczyka.
W Teheranie przedstawiciele Wielkie Trójki szybko zaakceptowali koncepcję omawianą wcześniej w różnych gremiach (ale odrzucaną przez Polaków), że punktem odniesienia dla wytyczenia nowej granicy ZSRS z Polską będzie tzw. linia Curzona. Nie budziła kontrowersji także kwestia zachodnich granic Polski. Uczestnicy teherańskiej konferencji zgodnie przyjęli, że Polskę „przesunie się” do linii Odry, a także zostanie do niej włączony Gdańsk, część Pomorza Zachodniego, południowa część Prus (bez Królewca) oraz Opolszczyzna.
Stanisław Mikołajczyk (ur. 18 lipca 1901 roku, zm. 13 grudnia 1966 w Waszyngtonie), przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) i premier rządu polskiego na emigracji. Stanowisko to objął po śmierci gen. Władysława Sikorskiego w lipcu 1943 roku. Początkowo odrzucał uznanie linii Curzona. Zaakceptował ją jesienią 1944 roku. W listopadzie złożył dymisję i wraz z ministrami z PSL wrócił do Warszawy żeby zostać wicepremierem w rządzie kierowanym przez komunistów. Wierzył w przeprowadzenie wolnych wyborów w Polsce, do czego przekonywali go Brytyjczycy i Amerykanie. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Rysunek czeskiego karykaturzysty i pisarza Adolfa Hoffmeistera opisujący w formie rebusa konferencję w Teheranie. Rozszyfruj poszczególne symbole. Czy z wymową tego rysunku zgodziliby się Polacy? Źródło: Adolf Hoffmeister, licencja: CC BY-SA 4.0.
Polacy o ustaleniach konferencji teherańskiej dowiedzieli się w formie nieco zawoalowanej, ponieważ Roosevelt poprosił Stalina i Churchilla o zachowanie tajemnicy – w Stanach zbliżały się wybory prezydenckie, w których liczył na głosy Polonii amerykańskiej. Dlatego decyzje Wielkiej Trójki zaprezentowano Polakom jako stanowisko Churchilla. Taka forma przyczyniła się potem do uformowania poglądu, podzielanego również przez wielu historyków, że Polacy nie wiedzieli o stanowisku sojuszników w kwestii granic Rzeczpospolitej. Tymczasem 20 stycznia 1944 r., tuż powrocie z Teheranu, Churchill spotkał się Mikołajczykiem, ministrem spraw zagranicznych Tadeuszem Romerem i ambasadorem Edwardem Raczyńskim. Premier brytyjski nie ukrywał, co jego zdaniem powinna uczynić Polska. Tak to spotkanie relacjonował prof. Jan M. Ciechanowski:
Powstanie warszawskie Brytyjski premier nalegał, aby Rząd Polski „nie tylko w zasadzie, ale i z entuzjazmem” przystał na linię Curzona (…) jako nową granicę z Rosją, a w zamian za to przyjął ofiarowane mu odszkodowanie na zachodzie: Prusy Wschodnie, Gdańsk, Pomorze aż po Odrę, oraz Górny Śląsk. (…) Churchill ostrzegł jednak Polaków, iż było wręcz nie do pomyślenia, aby Wielka Brytania, nie mówiąc już o Stanach Zjednoczonych, stanęła do wojny z Rosją o wschodnie granice Polski. (…) Przypomniał też polskim przywódcom, iż nie byli oni panami sytuacji we własnym kraju, a ich wpływ na jego przyszłość był ograniczony. (…) Sama Wielka Brytania nigdy nie byłaby w stanie przywrócić Polsce niepodległości; dopiero wysiłki rosyjskiej armii to
Żołnierze Armii Krajowej i Armii Czerwonej w Wilnie, po jego zdobyciu 13 lipca 1944 roku. AK rozpoczęła szturm na miasto o świcie 7 lipca, ale została odepchnięta przez Niemców. Wieczorem do bitwy włączyli się Rosjanie. Po tygodniu walk miasto zdobyto. Odziały AK w Wilnie Rosjanie rozbroili, a oficerów aresztowano. Tych, którzy się opierali – zabijano. Rosjanie traktowali Wilno jako część ZSRS, a AK – jako obce wojsko na swoim terytorium. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
akcja „Burza”
operacja wojskowa Armii Krajowej przeciw wojskom niemieckim w końcowej fazie okupacji niemieckiej; jej celem było przejęcie władzy na ziemiach polskich przed wkroczeniem na nie Armii Czerwonej
alianci
(z franc. alliance – przymierze) alianci to inaczej sojuszników, sprzymierzeńcy; podczas II wojny światowej nazywano tak kraje, które wspólnie walczyły w koalicji antyhitlerowskiej i przeciwstawiły się blokowi państw Osi, tj. Niemiec, Włoch i Japonii
aneksja
(z łac. annexio – przyłączenie) zagarnięcie, przyłączenie przez jedno państwo aktem jednostronnym całości lub części terytorium innego kraju, bez jego zgody, najczęściej przy użyciu siły lub w wyniku wygranej wojny
drugi front
umowna nazwa prowadzonych przez aliantów działań zbrojnych przeciwko przeciwko Niemcom w czasie II wojny światowej na zachodzie Europy; drugi front utworzono w czerwcu 1944 r. wraz z lądowaniem sił sprzymierzonych na plażach Normandii
kresy wschodnie
tereny położone na wschód od linii Curzona, czyli obecnej granicy polskiej, zamieszkałe w większości przez Litwinów, Białorusinów i Ukraińców
linia Curzona
proponowana linia oddzielająca wojska polskie i bolszewickie zaproponowana w lipcu 1920 r. przez brytyjskiego Ministra Spraw Zagranicznych lorda George’a Curzona; podczas konferencji Wielkiej Trójki w Jałcie i Poczdamie przyjęto ją jako podstawę do wyznaczenia powojennej granicy polsko‐radzieckiej
PKWN
tzw. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, utworzony w Moskwie prze Stalina, tymczasowy organ władzy reprezentujący Polaków, którzy zgodzili się z nim współpracować na jego warunkach
drugi front, linia Curzona, kresy wschodnie, Akcja „Burza”, Teheran, Wielka Koalicja, Wielka Trójka, II wojna światowa, przebieg II wojny światowej, Polska pod okupacją, polskie władze na uchodźstwie
J. Karski, Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919‐1945. Od Wersalu do Jałty, Wydawnictwo Poznańskie, 2019.
K. Kersten, Narodziny systemu władzy. Polska 1943‐1948, Wyd. Libella, Paryż 1986.
Z. Wojtkowska, Wiek ambasadora. Opowieść o życiu Edwarda Raczyńskiego, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2017.
Film + Sprawdź się
Polecenie 1
Zapoznaj się z dalszą częścią wykładu prof. Włodzimierza Borodzieja i wykonaj kolejne polecenia.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GtbJyrK
Film opowiadający o sprawie polskiej na konferencji w Teheranie.
Polecenie 2
Zaproponuj, co Polacy (rząd polski) powinni byli zrobić w zaistniałej sytuacji międzynarodowej przed konferencją w Teheranie i po niej.
Polecenie 3
Wyjaśnij przyczyny niewielkiego zainteresowania Franklina Delano Roosevelta sprawą polską.
Twoja odpowiedź
Twoja odpowiedź
Ćwiczenie 1
Rozstrzygnij, czy fragment opracowania historycznego i fotografia odnoszą się do tego samego wydarzenia. Odpowiedź uzasadnij.
Źródło 1
Źródło 2
Historia powszechna. XX wiek
Po raz pierwszy przywódcy trzech mocarstw mieli okazję zobaczyć się razem […]. Spotkanie Wielkiej Trójki, pod kryptonimem „Eureka”, od 28 listopada do 1 grudnia 1943 r., było poświęcone przede wszystkim wypracowaniu wspólnej strategii działań wojennych wobec Niemiec. Stalin mistrzowsko wygrywał różnice zdań między Rooseveltem i Churchillem. Radziecki dyktator nalegał na otwarcie drugiego frontu przez aliantów zachodnich we Francji, co miało zmniejszyć ciężar ponoszony przez Armię Czerwoną w walce z III Rzeszą. Prezydent USA i jego doradcy, traktując zawsze kampanię we Włoszech zupełnie drugoplanowo, ochoczo na to przystali. Roosevelt odrzucił także wysuniętą przez Churchilla propozycję lądowania w Grecji. Prawdopodobnie było to na rękę radzieckiemu dyktatorowi, który w ten sposób zyskiwał pewność co do swobody ruchu w Europie Środkowej i na Bałkanach. Dla prezydenta amerykańskiego najistotniejsza pozostawała deklaracja Stalina o przyłączeniu się do wojny z Japonią po pokonaniu III Rzeszy.
Źródło: J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. XX wiek, Warszawa 2012, s. 378.
醙
Ćwiczenie 2
Zapoznaj się z materiałami, a następnie wykonaj polecenia.
Źródło 1
Źródło 2
Historia Polski 1914−
Na posiedzeniu 28 XI Stalin opowiedział się za przyznaniem Polsce granicy na Odrze, co zostało w zasadzie zaaprobowane przez rozmówców zachodnich. 1 XII do kwes i polskiej powrócił Roosevelt, wyrażając nadzieję na przywrócenie stosunków polsko-radzieckich. Stalin odparł, że zerwanie stosunków było rezultatem „przyłączenia się rządu RP do Hitlera w jego oszczerstwach przeciw Związkowi Radzieckiemu”. Churchill zaproponował formułę w sprawie polskiej w brzmieniu: „Ognisko państwa i narodu polskiego powinno znajdować się między linią Curzona a linią rzeki Odry, z włączeniem w skład Polski Prus Wschodnich i prowincji opolskiej. Jednakże ostateczne wytyczenie granic wymaga dokładnych studiów i w niektórych punktach ewentualnego przesiedlenia ludności”. Stalin wyraził zgodę na tę formułę, podobnie jak Roosevelt, który prosił jedynie o nieogłaszanie postanowień ze względu na wybory 1944 r. i głosy Polonii amerykańskiej.
Źródło: W. Roszkowski, Historia Polski 1914−2015, Warszawa 2017, s. 141.
Postanowienia Karty Atlantyckiej
難
Źródło: Postanowienia Karty Atlantyckiej. Cytat za: h ps://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_Atlantycka.
Dla nauczyciela
Autor: Stanisław Mrozowicz
Przedmiot: Historia
Temat: Konferencja w Teheranie a sprawa polska
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa: Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe L. Działalność władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym kraju. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
opisuje, dlaczego przed konferencją w Teheranie to Stalin miał dominującą pozycję w koalicji antyhitlerowskiej; wymienia ustalenia konferencji w Teheranie w sprawie Polski; wyjaśnia, jaki był stosunek rządu polskiego i Polaków do ustaleń Wielkiej Trójki.
Strategie nauczania:
konstruktywizm; konektywizm.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Faza wstępna:
Faza realizacyjna:
Faza podsumowująca:
Praca domowa:
Materiały pomocnicze:
