Pobierz Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza i więcej Streszczenia w PDF z Etyka tylko na Docsity!
Wierność, zdrada, moralne koszty spiskowania.
Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza
Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod, Kraków 2019, s. 54–55. Źródło: Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod, Kraków 2019, s. 35–36. Źródło: Maria Janion, O genezie „Konrada Wallenroda”, „Pamiętnik Literacki” 1956, nr specjalny, s. 15. Źródło: Danuta Wilczycka, Konrad Wallenrod Adam Mickiewicza, Lublin 2018, s. 6. Źródło: Czesław Zgorzelski, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Próby zbliżeń i uogólnień, Warszawa 1976, s. 135.
Czesław Zgorzelski, badacz dzieł Adama Mickiewicza, zauważa, że powieść poetycka Konrad Wallenrod ukazuje nieobecny wcześniej w utworach wieszcza typ niejednoznacznego moralnie bohatera. Jest to jednostka naznaczona tragizmem, pełna wewnętrznych sprzeczności, ktoś, kogo życiowe decyzje wymykają się prostym ocenom etycznym. Konrad Wallenrod odsłania zatem złożoność natury ludzkiej –
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Czesław Zgorzelski
O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Próby zbliżeń i
uogólnień to człowiek nowożytny, jednostka, która waha się i wątpi, odwleka decyzje i miewa chwile groźnej słabości, ulega złudnym marzeniom i próżnym pokusom, a przede wszystkim przeżywa intensywnie wszystkie swe postanowienia i czyny. To osobowość, którą znamy od wewnątrz, choć stara się wielce, by to wnętrze ukryć przed innymi. Źródło: Czesław Zgorzelski, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Próby zbliżeń i uogólnień, Warszawa 1976, s. 135.
Wierność, zdrada, moralne koszty spiskowania. Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza
Przeczytaj
Konrad Wallenrod
Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich to utwór, który Adam Mickiewicz stworzył w latach 1825–1827, czyli w rosyjskim okresie swojej twórczości. Dzieło wydano w 1828 roku w Petersburgu. Mickiewicz przebywał w Rosji skazany na wygnanie z Litwy po procesie filomatów. Podczas przymusowej emigracji zaprzyjaźnił się z rosyjskimi dekabrystami oraz poetami rewolucjonistami takimi, jak Konrad Rylejew, Aleksander Bestużew czy Aleksander Puszkin. Ich poglądy znacząco wpłynęły na myśl polityczno‐niepodległościową twórcy.
Obserwacja realiów politycznych ówczesnej Rosji, doświadczenie upadku rewolucji dekabrystów oraz świadomość potęgi caratu skłoniły Mickiewicza do rozmyślań nad sposobami walki z tak silnym
Danuta Wilczycka
Konrad Wallenrod Adam
Mickiewicza Pobyt w Rosji zaowocował obserwacjami realiów politycznych, przede wszystkim, miażdżącej wszelką inicjatywę i wolność carskiej machiny władzy [...]. Despotyzm cara i potęga jego wpływów zrobiły na Mickiewiczu ogromne wrażenie [...]. Teraz jeszcze jaskrawej zarysowała się przed oczyma poety siła niszcząca jego naród i kierująca także jego indywidualnym losem. Rozbudowany system szpiegowania wszystkich, którzy mogli szkodzić interesom Rosji, sprawiał, że wygnańcy nie mogli się czuć bezpieczni, byli zmuszani do stałej ostrożności oraz kontroli swojego zachowania i wypowiedzi. Źródło: Danuta Wilczycka, Konrad Wallenrod Adam Mickiewicza, Lublin 2018, s. 6.
Pocztówka z ilustracją do Konrada Wallenroda Źródło: Polona, domena publiczna.
przeciwnikiem. Mickiewicz wykorzystał w powieści poetyckiej Konrad Wallenrod kostium historyczny. Tło utworu stanowi konflikt Zakonu Krzyżackiego i Litwy w latach 1391–1393. Poeta nie przedstawia jednak szczegółowo działań wojennych – bardziej od konfliktu historycznego interesuje go moralny dylemat człowieka. Poemat opatrzył Mickiewicz mottem zaczerpniętym z utworu Książę włoskiego filozofa, Nicollo Machiavellego: „Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia… trzeba być lisem i lwem”. Pochodzące z XVI wieku dzieło, będące zbiorem wskazówek dla osób sprawujących władzę, proponuje postawę nazywaną od nazwiska autora makiawelizmem. Włoski filozof uważał, że cele polityczne uświęcają wszelkie środki użyte do ich realizacji – także te niemoralne. Gdy niemożliwa jest otwarta walka, należy uciec się do podstępu, oszustwa, zdrady. Wybór wskazanego fragmentu na motto Konrada Wallenroda sygnalizuje, że jednym z najważniejszych problemów utworu Mickiewicza stało się pytanie o etyczną ocenę podstępu jako środka realizacji szlachetnych idei. Dla czytelników było jasne, że:
Wallenrodyzm
Tytułowy bohater powieści poetyckiej Mickiewicza stał się symbolem postawy nazwanej od jego imienia wallenrodyzmem. Określa ona działania człowieka, który w celu realizacji
Maria Janion
O genezie „Konrada Wallenroda” Konrad Wallenrod jest [...] wielką metaforą poetycką, zbudowaną nad występującymi w świadomości uczestników spisku, historycznie jedynymi, niepowtarzalnymi trudnościami moralnymi podjęcia decyzji rewolucyjnej. W wielkim symbolu poematu odzwierciedliła się historyczna męka działania, rozumianego przez współczesnych rewolucjonistów jako nieetyczne połączenie „podstępu i zdrady“, co dla twórcy Konrada Wallenroda wiązało się nieuchronnie z przyjęciem postawy tragicznej Źródło: Maria Janion, O genezie „Konrada Wallenroda”, „Pamiętnik Literacki” 1956, nr specjalny, s. 15.
Ilustracja do Konrada Wallenroda Źródło: Polona, domena publiczna.
Audiobook
Polecenie 1
Wysłuchaj nagrania, a następnie wyjaśnij, na czym polega dylemat moralny, przed którym stanął Konrad Wallenrod.
Audiobook można wysłuchać pod adresem: file:///tmp/puppeteerjf34Ey.html
Dylematy moralne w Konradzie Wallenrodzie
Konrad Wallenrod to utwór, którego akcja właściwa została osadzona w rycerskim średniowieczu, natomiast akcja symboliczna – w dziewiętnastowiecznym spisku. Utwór opiera się na wyrazistym rozdarciu między etosem rycerskim a etosem spiskowym.
„W pierwszych odczytaniach Konrada Wallenroda eksponowano przede wszystkim problem nieetycznych metod działania. Bohater utworu, który rozumiał, że »trzeba być lisem«, naruszał zasady kodeksu rycerskiego. To przecież Mickiewicz w młodzieńczych Warcabach pisał:
Sarmata, ufność w samej kładący odwadze,
Woła na cię przed bojem: »Zwalczę, lecz nie zdradzę!«
I nieco później dodawał w Świteziance:
Wszak kto przysięgę naruszy,
Ach, biada jemu, za życia biada!
I biada jego złej duszy!
Problem naruszenia przysięgi nie był więc bagatelny. W kontekście kultury rycerskiej (a taką chciała być przynajmniej kultura szlachecka) nie było miejsca na łamanie słowa, gwarantowanego autorytetem Boga. Nie znaczy to oczywiście, że nie istniał problem
szpiegostwa, czy działalności agenturalnej. Niemożliwe było tylko przedstawianie agenta jako bohatera pozytywnego, a poza sferą kreacji artystycznej traktowanie takiej działalności jako powodu do chwały. Mickiewicz pierwszy przedstawił takiego bohatera w formule niemal parenetycznej i to był znaczący przełom etyczny. Nie ten przełom był wszakże najważniejszy. Już on wywołał wprawdzie burzę, ale pierwsi czytelnicy, a także i późniejsi (pod wpływem ukonstytuowania się modelu recepcji utworu w czasie powstania listopadowego) nie zwrócili uwagi na aspekt znacznie groźniejszy. Konrad Wallenrod nie tylko decydował się na działalność agenturalną we wrogiej armii. Niezależnie od ocen ich działania, Krzyżacy nie przestawali być zakonem. Bohater utworu decydował się więc na złożenie fałszywych ślubów zakonnych lub funkcjonowanie w zakonie aż do godności wielkiego mistrza włącznie bez ślubów zakonnych. W każdym przypadku oznaczało to konieczność przyjmowania świętokradczych komunii, gdyż z oczywistych względów wielki mistrz (a wcześniej kandydat na mistrza) nie mógł się szczerze wyspowiadać. Nie przypadkiem wybór mistrza jest poprzedzony hymnem do Ducha Świętego i modlitwą o wskazanie właściwego kandydata i nie przypadkiem to, co zostaje odebrane jako znak ducha, stanowi precyzyjną manipulację, bo przesądzający głos świętej pustelnicy, która teoretycznie nie powinna nic wiedzieć o świecie poza wieżą, w której jest zamurowana, jest głosem udręczonej żony kandydata na superagenta. Tymczasem wśród najcięższych grzechów wymieniane są te przeciwko Duchowi Świętemu.
Dylemat moralny bohatera utworu okazywał się więc znacznie trudniejszy. Od początku bowiem wiedział on, że jego wybór oznacza zerwanie łączności z Bogiem i potępienie. Kiedy dojrzewał do tej najtrudniejszej decyzji, przyznawał: »stokroć przeklęta godzina, kiedy od wrogów zmuszony chwycę się tego sposobu«. Jak zauważał Juliusz Kleiner:
On, chrześcijanin, wie, że poświęca wieczność. W tej świadomości powie pustelnicy – Aldonie: »Chcę znać zawczasu, co mię w piekle czeka«. Ma pełną świadomość, że »niebo za młodu umiał poświęcić«.
Stwierdzenia te nie były w najmniejszym stopniu metaforyczne. Nie było »niebem« życie na Litwie z żoną wśród przyjaciół. Taka zresztą ofiara nie byłaby niczym szczególnym w kontekście rycerskich obowiązków. Walczący niemal codziennie z Krzyżakami każdorazowo narażał życie i nie przeżywał za każdym razem dylematu. Nie ofiary z życia i szczęścia rodzinnego obawiał się więc bohater, tak jak nie wahała się przed skrajnym poświęceniem Aldona. Straszliwe obawy pojawiały się tam, gdzie nieustraszony rycerz miał prawo, a nawet obowiązek się bać, a mógł bać się rycerz tylko Boga.
Źródło: Eligiusz Szymanis, Czym zawinił Konrad Wallenrod? Wallenrodyzm wobec absolutyzmu, „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza” 2002, nr 37, s. 73–78.
Polecenie 2
Wyjaśnij, w jaki sposób dylematy ukazane w Konradzie Wallenrodzie odnosiły się do realiów, w których powstał utwór Adama Mickiewicza.
Mickiewiczowi udawało. Konrad Wallenrod jako bohater (podobnie jak przedstawiający go utwór Mickiewicza) wpisywał się więc w tonację niepokoju i zagubienia typową dla ówczesnej literatury europejskiej.
Nawet jednak w tym momencie nie odrzucał Mickiewicz kontrowersyjnej wprawdzie, ale wyrazistej podstawy scalającej. W obrazoburczym utworze więź emocjonalna z narodem tworzyła przesłankę porządkowania rzeczywistości. W jakiejś mierze było to jeszcze bardziej niebezpieczne. Bohaterowie Byrona z założenia sytuowali się poza społeczeństwem. Traktowanie ich w kategoriach parenezy w ogóle nie wchodziło w grę. Tymczasem żarliwy patriotyzm bohatera Mickiewiczowskiego pozwalał przemycać kontrowersyjną etykę jako propozycję. Wallenrod miał pociągać za sobą naśladowców. Kryzys postawy nie ograniczał się do zbuntowanych jednostek, miał stać się doświadczeniem pokolenia a nawet całego narodu”.
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: (^) 輸 醙 難
Ćwiczenie 1
Zaznacz cechy etosu rycerskiego.
etyka walki
szacunek dla przeciwnika
dążenie do zwycięstwa za wszelką cenę
honorowe zachowanie
wierność danemu słowu
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj alegoryczne znaczenia związane z lwem i lisem, a następnie wyjaśnij, jak rozumiesz mo o do Konrada Wallenroda: „Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia… trzeba być lisem i lwem”.
Interpretacja mo a:
輸
輸
Ja sam może bym ojca, może bym braci mordował,
Gdyby nie wajdelota…” „Drogi Walterze ujedźmy,
Dalej w Litwę skryjmy się w lasy i góry od Niemców”.
„My odjedziem, a inne matki i dzieci zostawim.
Tak uciekali Prusacy: Niemiec ich w Litwie dogonił.
Jeśli nas w górach wyśledzi?…” „Znowu dalej ujedziem”.
„Dalej? dalej, nieszczęsna? dalej ujedziem za Litwę?
W ręce Talarów lub Rusi?…” Na tę odpowiedź Aldona
Pomieszana milczała: jej zdawało się dotąd,
Że ojczyzna jak świat jest długa, szeroka bez końca;
Pierwszy raz słyszy, że w Litwie całej nie było schronienia.
Załamawszy ręce, pyta Waltera, co począć?
„Jeden sposób, Aldono, jeden pozostał Litwinom,
Skruszyć potęgę Zakonu: mnie ten sposób wiadomy.
Lecz nie pytaj dla Boga! stokroć przeklęta godzina,
W której od wrogów zmuszony chwycę się tego sposobu!”
Więcej nie chciał powiadać, próśb Aldony nie słuchał,
Litwy tylko nieszczęścia słyszał i widział przed sobą.
Aż na koniec płomień zemsty, w milczeniu karmiony
Klęsk i cierpień widokiem, wzdął się i serce ogarnął;
Wszystkie wytrawił uczucia, nawet jedyne uczucie,
Dotąd mu żywot słodzące, nawet uczucie miłości.
Tak u białowieskiego dębu Jeżeli myśliwi,
Ogień tajemny wznieciwszy, rdzeń głęboko wypalą:
Wkrótce lasów monarcha straci swe liście powiewne
Z wiatrem polecą gałęzie, nawet jedyna zieloność,
Dotąd mu czoło zdobiąca, uschnie korona jemioły.
[...]
Walter nie spojrzał na żonę, słowa do niej nie wyrzekł;
Po niemiecku z Kiejstutem i wajdelotą rozmawiał.
Nie rozumiała Aldona, serce tylko wróżyło
Jakieś okropne wypadki. Gdy zakończyli obradę,
Wszyscy trzej ku Aldonie smutne zwrócili wejrzenie. Walter patrzał najdłużej z niemej wyrazem rozpaczy; Wtem gęstymi kroplami łzy mu rzuciły się z oczu, Upadł do nóg Aldony, ręce jej cisnął do serca I przepraszał za wszystko, co ucierpiała dla niego. „Biada — mówił — niewiastom, Jeśli kochają szaleńców, Których oko wybiegać lubi za wioski granice, Których myśli jak dymy wiecznie nad dach ulatują, Których sercu nie może szczęście domowe wystarczyć. Wielkie serca, Aldono, są jak ule zbyt wielkie, Miód ich zapełnić nie może, stają się gniazdem jaszczurek…”
Źródło: Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod, Kraków 2019, s. 35–36.
Ćwiczenie 4
Na podstawie podanego w ćwiczeniu 3. fragmentu Powieści Wajdeloty omów rozterki głównego bohatera oraz scharakteryzuj jego system wartości.
輸
Ćwiczenie 6
Na podstawie podanego fragmentu ostatniej pieśni powieści poetyckiej Konrad Wallenrod opisz stan emocjonalny Konrada oraz zinterpretuj wykonywane przez niego gesty.
Adam Mickiewicz
Konrad Wallenrod
„Zdrajco! twa głowa dzisiaj pod miecz padnie! Żałuj za grzechy, gotuj się do zgonu! Oto jest starzec, kapelan Zakonu: Oczyść twą duszę i umrzyj przykładnie!”
Z dobytym mieczem Alf czekał spotkania. Lecz coraz blednie, pochyla się, słania; Wsparł się na oknie i tocząc wzrok hardy, Zrywa płaszcz, Mistrza znak na ziemię miota, Depce nogami z uśmiechem pogardy: „Oto są grzechy mojego żywota!…
Gotowem umrzeć: czegóż chcecie więcej? Z urzędu mego chcecie słuchać sprawy?… Patrzcie na tyle zgubionych tysięcy, Na miasta w gruzach, w płomieniach dzierżawy! Słyszycie wicher? pędzi chmury śniegów, Tam marzną waszych ostatki szeregów! Słyszycie? Wyją głodnych psów gromady… One się gryzą o szczątki biesiady!
Ja to sprawiłem! Jakem wielki, dumny: Tyle głów hydry jednym ściąć zamachem, Jak Samson jednym wstrząśnieniem kolumny
醙
Zburzyć gmach cały, i runąć pod gmachem!…” Rzekł, spojrzał w okno i bez czucia pada [...]
Źródło: Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod, Kraków 2019, s. 54–55.
Ćwiczenie 7
W scenie śmierci tytułowego bohatera powieści poetyckiej Konrad Wallenrod wskaż aluzje – mitologiczną i biblijną. Wyjaśnij, jak je rozumiesz.
aluzja cytat znaczenie mitologiczna
biblijna
難
Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Lewandowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Wierność, zdrada, moralne koszty spiskowania. Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe.
- Czytanie utworów literackich. Uczeń:
- rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945– 1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
- rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
- interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
- rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
- wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
- rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
- przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
- wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
- rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości. III. Tworzenie wypowiedzi.
- Mówienie i pisanie. Uczeń:
- w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie; kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
wyjaśni, na czym polega tragizm Konrada Wallenroda; omówi koncepcję wallenrodyzmu; wskaże w utworze środki artystyczne i omówi ich funkcje.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; praca z tekstem; plakat.
Formy pracy:
praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; arkusze papieru, mazaki, kolorowe gazety.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
- Uczniowie przed zajęciami przypominają sobie lekturę Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza.
