Kościoły i związki wyznaniowe w Polsce, Egzaminy z Wiedza o społeczeństwie

Pobierz Kościoły i związki wyznaniowe w Polsce i więcej Egzaminy w PDF z Wiedza o społeczeństwie tylko na Docsity!

Kościoły i związki wyznaniowe w Polsce

Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Marcin Przyciszewski, Relacje państwo Kościół – model polski, 13.01.2019 r., dostępny w internecie: ekai.pl [dostęp 27.04.2020 r.]. Źródło: Bartłomiej Ceglarski, Jak zarejestrować kościół/związek wyznaniowy w 2018 r.?, 23.11.2017 r., dostępny w internecie: infor.pl [dostęp 28.04.2020 r.]. Źródło: Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, dostępny w internecie: lexlege.pl [dostęp 27.04.2020 r.]. Źródło: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 27.04.2020 r.].

Przeanalizujesz stosunki RP z wybranym związkiem wyznaniowym. Przedstawisz modele relacji państwo–Kościół we współczesnym świecie.

Dla zainteresowanych

Kościół katolicki w Polsce. Konkordat

Religijność w Polsce Finansowanie Kościołów i innych związków wyznaniowych w czasach III Rzeczypospolitej

Podstawy prawne działalności związków wyznaniowych

Przeczytaj

Kościoły i związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej i PRL

W polskiej tradycji historycznej zjawiskiem powszechnym była wieloreligijność wynikająca z funkcjonowania wielonarodowościowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Nikogo nie dziwiła tolerancja religijna w okresie wojen religijnych, a rozwiązania w postaci konfederacji warszawskiej z 1573 r. mogły uchodzić za wzór dla innych państw. Po okresie zaborów i odzyskaniu niepodległości rodząca się II RP była wielonarodowościowa i wielowyznaniowa.

Dane statystyczne z roku 1931 wskazują, że zdecydowaną większość społeczeństwa polskiego stanowili katolicy obrządku łacińskiego:

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W II RP oficjalnie uznanych zostało tylko siedem wyznań.

Kościół rzymskokatolicki, który funkcjonował na podstawie konkordatu zawartego między Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską w 1925 r.

W konsekwencji II wojny światowej i zmiany granic Polska stała się państwem jednolitym narodowościowo i religijnie. Katolicy stanowili do 95,5% społeczeństwa.

W roku 1947 zarejestrowanych było sześć związków wyznaniowych. Rejestracja czterech z nich wynikała z kontynuowania legalnej działalności z okresu okupacji, a dwa wyznania wystąpiły o zgodę na funkcjonowanie do władz państwowych.

Kościół rzymskokatolicki

Wschodni Kościół Staroobrzędowy Żydowski Związek Wyznaniowy Muzułmański Związek Religijny Karaimski Związek Religijny Kościół Ewangelicko‐Augsburski Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Kościół Ewangelicko‐Metodystyczny

Konkordat między Rzeczpospolitą Polską i Stolicą Apostolską

Do podpisania międzynarodowej umowy normującej stosunki między państwem a Kościołem katolickim doszło 28 lipca 1993 r. Została ona zawarta w siedzibie Rady Ministrów przez arcybiskupa Józefa Kowalczyka, który pełnił funkcję nuncjusza apostolskiego w Polsce, i ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego. Ratyfikacji konkordatu dokonał Sejm RP 8 stycznia 1998 r., a 23 lutego 1998 r. konkordat podpisał Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski. Ratyfikacji konkordatu ze strony Stolicy Apostolskiej 23 lutego 1998 r. dokonał papież Jan Paweł II. Wzajemna wymiana dokumentów ratyfikujących nastąpiła 25 marca 1998 r. Ostatecznie konkordat wszedł w życie 25 kwietnia 1998 r. Składa się on z preambuły i 29 artykułów.

28 lipca 1993 r. został podpisany konkordat między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską. Podpisali go w Urzędzie Rady Ministrów Krzysztof Skubiszewski, ówczesny minister spraw zagranicznych i abp Józef Kowalczyk, nuncjusz apostolski w Polsce. W uroczystości uczestniczyli też (stoją od lewej) prezydent Lech Wałęsa, premier Hanna Suchocka i marszałek sejmu Wiesław Chrzanowski. Źródło: domena publiczna.

Zastanów się, jakie były konsekwencje podpisania konkordatu.

Relacje państwo – Świadkowie Jehowy w Polsce

Związek wyznaniowy Świadków Jehowy w Polsce liczy około 116 000 członków i dzieli się na 1288 zborów. Jest trzecim pod względem liczebności związkiem wyznaniowym w Polsce. Po okresie nielegalnej działalności w czasach PRL 12 maja 1989 r. Świadkowie Jehowy zostali

oficjalnie zarejestrowani w Polsce, a 31 stycznia 1990 r. wyznanie zostało wpisane do rejestru Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji pod numerem 34. Od 13 maja 2014 r. związek wyznaniowy nosi nazwę Świadkowie Jehowy w Polsce.

Relacje państwo – kościół we współczesnym świecie

We współczesnym świecie funkcjonują różne modele stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Do najważniejszych zaliczamy:

1. Państwo wyznaniowe – jest najstarszym modelem relacji między państwem a kościołem, wyrazem tego jest uznanie w konstytucji, że dany kościół jest w pozycji uprzywilejowanej, co się wiąże z jego finansowaniem z budżetu państwa lub dyskryminacją innych kościołów i związków wyznaniowych.
2. Państwo świeckie (laickie) – ma w nim miejsce rozdział kościoła od państwa, co nie jest jednak wpisane w konstytucję państwa, dzielimy je na:

państwo radykalnie świeckie, gdzie zakazane jest jakiekolwiek eksponowanie symboli religijnych i uzewnętrznianie przekonań religijnych w życiu publicznym, państwo umiarkowanie świeckie, w którym konstytucja gwarantuje wolność sumienia i religii, istnieje poszanowanie suwerenności i niezależności kościoła i państwa.

3. Państwo ateistyczne (ateizm państwowy) – państwo, w którym władze oficjalnie zakazują religii i wyznań, prowadzona jest walka z praktykami religijnymi, co było związane z funkcjonowaniem ideologii komunistycznej w Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, Albanii, Korei Północnej, Kambodży. Idea zrodziła się podczas rewolucji francuskiej.

Słownik

konkordat

(z łac. concordatum – umowa uzgodniona); umowa międzynarodowa zawierana między państwem (władza świecka) a Stolicą Apostolską (władza religijna), dotycząca kwestii stosunków między państwem a Kościołem katolickim

kościół

wspólnota religijna ludzi pochodzących z wszystkich narodów świata, połączona wiarą w jednego Boga i wyznaniem; w teologii chrześcijańskiej to wspólnota założona przez Jezusa Chrystusa, będąca Ludem Bożym

prawo wyznaniowe

Mapa interaktywna

Polecenie 1

Zapoznaj się z informacjami na mapie interaktywnej i wykonaj zadania.

Oprac. na podst.: Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2019, Warszawa 2019, stat.gov.pl [online, dostęp: 27.04.2020]. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o.

Ćwiczenie 1

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij, na czym polega rozdział kościoła od państwa. Wskaż przykłady takich państw.

Wymień państwa o wyznaniu państwowym. Wyjaśnij, na czym ono polega.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1 Dokończ zdanie. W świetle prawa RP jest państwem…

ateistycznym.

Kościoła państwowego.

wyznaniowym.

umiarkowanie świeckim.

Ćwiczenie 2 Zaznacz, kiedy doszło do podpisania konkordatu między Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską.

15 kwietnia 1998 r.

23 lutego 1998 r.

13 września 1993 r.

28 lipca 1993 r.

Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2

kwietnia 1997 r.

Art. 53

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania

religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie

lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez

uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach,

praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także

posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb

ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej

tam, gdzie się znajdują.

3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania

i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi

przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej

sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy

czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie

w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony

bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia,

moralności lub wolności i praw innych osób.

6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do

nieuczestniczenia w praktykach religijnych.

7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do

ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub

wyznania.

Źródło: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 27.04.2020 r.].

Wyjaśnij, co oznacza zapis, że nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej

do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania. Odpowiedź

uzasadnij.

z wyborów tego komitetu, a także dane personalne członków (takie jak

ww.).

Źródło: Bartłomiej Ceglarski, Jak zarejestrować kościół/związek wyznaniowy w 2018 r.?, 23.11.2017 r., dostępny w internecie: infor.pl [dostęp 28.04.2020 r.].

Wyjaśnij, w jakim przypadku wniosek o wpis do rejestru kościołów i związków wyznaniowych

zostanie odrzucony przez MSWiA.

Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.

Marcin Przyciszewski

Relacje państwo Kościół – model polski

(…) Artykuł 1 polskiego Konkordatu przypomina więc, że „Rzeczpospolita

Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół katolicki

są – każde w swej dziedzinie – niezależne i autonomiczne oraz

zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych

stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra

wspólnego”.

Koncepcja „autonomii i niezależności” Kościoła i państwa została

wpisana także do polskiej Konstytucji jako podstawowa (ustrojowa)

zasada relacji ze wszystkimi Kościołami. Jej art. 25 ust. 3 określa, że

„stosunki między państwem a Kościołami i innymi związkami

wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich

autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak

również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego”.

A konkretnie, w ślad za tymi unormowaniami, państwo uznaje

osobowość prawną struktur Kościoła katolickiego, respektując prawo

kierowania się przezeń swym wewnętrznym prawem (kanonicznym).

Przyznaje też Kościołowi autonomię w zakresie obsadzania wszystkich

urzędów kościelnych, bez uprzedniej zgody władzy świeckiej.

Autonomią cieszą się również cmentarze, te, które są własnością

Kościoła i są zarządzane przez parafie. Konkordat tworzy więc

rzeczywistość, w której „suwerenny” Kościół pełni swą misję

w suwerennym, wolnym państwie.

Źródło: Marcin Przyciszewski, Relacje państwo Kościół – model polski, 13.01.2019 r., dostępny w internecie: ekai.pl [dostęp 27.04.2020 r.].

Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z fragmentem ustawy i wykonaj zadanie.

Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach

wolności sumienia i wyznania

Art. 8. Sytuacja prawna i majątkowa kościołów i związków

wyznaniowych w RP. Kościoły i inne związki wyznaniowe w Polsce

działają w konstytucyjnych ramach ustrojowych Rzeczypospolitej

Polskiej; ich sytuację prawną i majątkową regulują przepisy rangi

ustawowej.

Art. 9. Stosunek państwa do kościołów i związków wyznaniowych

1. W Rzeczypospolitej Polskiej stosunek państwa do wszystkich

kościołów i innych związków wyznaniowych opiera się na

poszanowaniu wolności sumienia i wyznania.

2. Gwarancjami wolności sumienia i wyznania w stosunkach państwa

z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są:

oddzielenie kościołów i innych związków wyznaniowych od

państwa;

swoboda wypełniania przez kościoły i inne związki wyznaniowe

funkcji religijnych;

równouprawnienie wszystkich kościołów i innych związków

wyznaniowych, bez względu na formę uregulowania ich sytuacji

prawnej.

(…) Art. 11. Niezależność kościołów i związków wyznaniowych od

państwa i ich ochrona prawna

1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są niezależne od państwa przy

wykonywaniu swoich funkcji religijnych.

2. Kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich działalność podlegają

ochronie prawnej, w granicach określonych w ustawach.

3. Kościoły i inne związki wyznaniowe mogą składać wnioski do

Trybunału Konstytucyjnego na zasadach i w trybie określonych

w przepisach o Trybunale Konstytucyjnym.

Źródło: Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, dostępny w internecie: lexlege.pl [dostęp 27.04.2020 r.].

Oceń, czy Kościół katolicki w Polsce jest uprzywilejowany przez prawo.