Pobierz Kredyty gotówkowe na cele konsumpcyjne na przykładzie banku - Finanse - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity!
33 por. tamże s. 45 34 por. W. Otta: Działalność kredytowa banku. op. cit. s. 25- Zasady udzielania tych kredytów zawarte są w regulaminach kredytowych poszczególnych banków udzielających takich kredytów. Do wniosku o udzielenie kredytu dewizowego kredytobiorca dołącza, oprócz dokumentów składanych przy wniosku o udzielenie kredytu złotowego, dokument potwierdzający import. W przypadku kredytów dewizowych przyznawanych ze środków zagranicznych instytucji finansowych warunki ich udzielania ustalone są przez te instytucje.^35
Biorąc pod uwagę prawną formę zabezpieczenia kredyty możemy podzielić na :
- kredyty lombardowe – są to kredyty zabezpieczone zastawem z tym, że przedmiot zastawu jest w posiadaniu banku. Bank, przyjmując zastaw, nabywa prawo jego sprzedaży w przypadku niespłacenia kredytu. Dla ograniczenia ryzyka banki udzielają kredytu lombardowego w niższych kwotach niż łatwości jego zbycia na rynku. Stąd najchętniej przyjmują jako zastaw łatwe do zbycia papiery wartościowe, czy weksle odpowiadające warunkom dyskonta. Mają one dodatkowo i tę zaletę, że są łatwe do przechowywania.^36
W zależności od przedmiotu zastawu można wyróżnić następujące rodzaje kredytu lombardowego:
- pod zastaw papierów wartościowych, są to przede wszystkim obligacje o stałym oprocentowaniu (jest udzielany do 90% ich wartości) oraz akcje notowane na giełdzie (do 70% ich wartości)
- pod zastaw towarów (udzielany do 60% ich wartości), na podstawie odpowiednich dokumentów składowych czy transportowych (konosamentów)
- pod zastaw weksli
- pod zastaw należności, np. z tytułu ubezpieczeń^37
- kredyty hipoteczne – są to kredyty zabezpieczone hipoteką ustanowioną na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy lub osoby trzeciej.^38
35 por. I. Heropolitańska:, E. Borowska: Kredyty i gwarancje bankowe. op. cit. s. 63- 36 por. Z. Krzyżkiewicz: Podręcznik do nauki bankowości. op. cit. s. 101. 37 por. W. L. Jaworski: Bankowość – podstawowe założenia. op. cit. s. 61. 38 por. I. Heropolitańska:, E. Borowska: Kredyty i gwarancje bankowe. op. cit. s. 61. Kredyt hipoteczny może być udzielany przez każdy bank. Niektóre banki specjalizują się w jego udzielaniu. Na podstawie przyjętych do zabezpieczenia nieruchomości emitują one listy zastawne. W ten sposób zdobywają środki na udzielanie kredytu hipotecznego.^39
Kredyty hipoteczne są z reguły udzielane na zasadach spłaty annuitetowej. Roczna suma spłaty kapitału i odsetek pozostaje stała podczas całego okresu spłaty. Ponieważ oprocentowanie jest naliczane w stosunku do aktualnie nie spłaconej części kapitału, znaczy to, iż udział odsetek w rocznych ratach maleje, a rośnie udział spłat kapitału.
Efektywne oprocentowanie ustala się dokładnie zwykle poprzez uzgodnienie wysokości disagio, tj. naliczanie rat spłaty kapitału i odsetek dokonuje się na podstawie nominalnej wysokości kredyty, który jest jednak wypłacany z pewnym pomniejszeniem.
Dodatkowo są w ten sposób uwzględnione koszty opłat i prowizji. Kredytobiorca ponosi również koszty związane z przygotowaniem zabezpieczenia kredytu (np. kosztu wpisu do księgi wieczystej). Jeśli nie dysponuje się dodatkowymi źródłami uzupełniającymi brakujące środki, zmusza to do zwiększenia minimalnej sumy kredytu, aby jego wielkość – już po uwzględnieniu disagio – zaspokoiła potrzeby kredytobiorcy. Innym rozwiązaniem może być zaciągnięcie tzw. Pożyczki na disagio (swoistego rodzaju kredytu pomostowego) w jego wysokości. W tym przypadku pierwotny kredyt hipoteczny nie jest w pierwszym roku obciążony spłatą, a jest naliczane tylko oprocentowanie. W tym czasie jest spłacana pożyczka na pokrycie disagio. Oprocentowanie kredytów hipotecznych jest zazwyczaj ustalane na okresy krótsze niż cały okres spłaty kredytu. Obecnie stosowane okresy ustalonej wielkości oprocentowania wynoszą 5 – 10 lat, ale spotyka się również okresy krótsze (2 lub 4 lata) i swobodnie zmieniającą się stopą procentową.^40
Przyjmując za kryterium formę kredytu można je podzielić na:
- kredyt w rachunku bieżącym
- kredyt w rachunku kredytowym
- kredyty dyskontowe
- kredyty akcentacyjne.
Oprócz wymienionych wcześniej różnych rodzajów kredytów w literaturze możemy spotkać także klasyfikację kredytów według kategorii ryzyka.
39 por. W. L. Jaworski: Bankowość – podstawowe założenia. op. cit. s. 145 40 por. M. Bitz: Produkty bankowe. Rynek usług finansowych. Poltext, Warszawa 1996r., s. 71- Dokonywana jest ona w układzie i według wskazówek nadzoru bankowego (w okresach kwartalnych). Analizą i przeglądem banki obejmują całość swych należności (w tym z tytułu udzielonych kredytów i gwarancji). Wyniki tych przeglądów winny być udokumentowanie i przesłane do nadzoru bankowego w formie specjalnego sprawozdania.
Przy ustalaniu ryzyka bankowego wykorzystuje się dwa niezależne od siebie kryteria:
a) terminowość spłaty kapitału i odsetek b) sytuację ekonomiczno-finansową dłużnika.^41
Kierując się powyższymi kryteriami – banki dokonują klasyfikacji kredytów (bez odsetek) na następujące kategorie:
- należności (kredyty) normalne – obejmujące te kredyty , w odniesieniu do których nie występowały poważniejsze nieprawidłowości w spłatach kapitału i odsetek, a sytuacja ekonomiczno-finansowa nie budzi szczególnych obaw
- należności (kredyty) poniżej standardu – opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek wynosi powyżej jednego miesiąca i nie dłużej niż 3 miesiące, a sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużnika ulega wyraźnemu pogorszeniu (zwłaszcza gdy po noszone straty utrzymują się dłużej niż 3 miesiące)
- należności (kredyty wątpliwe – opóźnienia w spłacie kapitału lub odsetek wynoszą ponad 3 miesiące i nie dłużej niż 6 miesięcy, a sytuacja ekonomiczno- finansowa kredytobiorcy ulega znacznemu pogorszeniu (zwłaszcza gdy ponoszone straty naruszają fundusze własne).
- należności (kredyty) stracone – opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek wynosi więcej niż 6 miesięcy. Nastąpiło nieodwracalne pogorszenie sytuacji ekonomiczno-finansowej, uniemożliwiające spłatę długu; dłużnik postawiony w
Ocena ryzyka kredytowego jest częścią podstawowego badania prowadzonego w ramach działalności kredytowej banków jakim jest ustalenie zdolności kredytowej kredytobiorcy. Biorąc to pod uwagę można wyróżnić cztery grupy kredytobiorców:
Pierwsza grupa to kredytobiorcy czyli podmioty gospodarcze dobrze znane bankowi, kredytowane przez dany bank, dotyczące kredytów krótkoterminowych. W takim przypadku można ograniczyć się do stwierdzenia , czy podmiot ma zdolność do spłaty określonego kredytu wraz z odsetkami w przewidzianym terminie. Jeżeli wypracowany zysk, wpływy na rachunek bieżący lub lokaty kształtują się na poziomie zabezpieczającym spłatę kredytu, ryzyko nieściągalności kredyty nie wystąpi. W przypadku stwierdzenia słabej kondycji finansowej , niskich wpływów, braku środków – bank powinien ograniczyć kwotę lub wręcz odmówić udzielenia kredytu.
Druga grupa to podmioty nieznane bankowi, a więc podmioty nowe na rynku lub dotąd nie kredytowane przez bank, starające się o kredyt krótkoterminowy. W tym przypadku rozpoznanie powinno być skoncentrowane na ekonomice podmiotu pod takim kątem, jak w przypadku pierwszej grupy. Po wyrobieniu sobie poglądu przez bank co do wiarygodności podmiotu, badanie ryzyka może być ograniczone stosowanie do stwierdzonej sytuacji.
Trzecia grupa to potrzeby kredytowe u podmiotów znanych bankowi, lecz na długi okres. W takich sytuacjach konieczne są pogłębione badania prowadzone w dwóch kierunkach: wiarygodności przewidywań w zakresie wyników ekonomicznych oraz skuteczności rozwiązań rozwojowych w aspekcie finansowym.
Czwarta grupa to podmioty nieznane starające się o uzyskanie kredytów długoterminowych. Jest to grupa obarczona największym stopniem ryzyka nieściągalności kredytu, a zatem badanie powinno być wielokierunkowe i dogłębne.
Najczęściej banki dzielą kredytobiorców na cztery grupy:^46
- Kredytobiorcy o zdolności kredytowej wyraźnie dobrej i prawie zerowym ryzyku kredytowym. W tym przypadku warunki kredytowania są dogodne a kredyt w pełni dostępny, często niżej oprocentowany, bez dodatkowego zabezpieczenia.
- Podmioty o stanie zdolności kredytowej dobrej. Ryzyko banku jest nieco wyższe niż w przypadku grupy pierwszej. Rozważenia wymaga uzależnienie kredytowania od konkretnych warunków umownych.
- Kredytobiorcy o przeciętnym stanie zdolności kredytowej, ryzyko większe niż w grupie drugiej, obowiązkowe będzie więc prawne zabezpieczenie kredytu, a warunki kredytowania zróżnicowane.
- Kredytobiorcy o słabej zdolności kredytowej, ryzyko banku będzie duże. W tym przypadku banki nie powinny udzielać kredytów, a jeżeli przedsiębiorstwo jest już kredytowane, kredyt powinien być wypowiedziany w trybie natychmiastowym.
RYZYKO W DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ
Istota ryzyka
Działalność bankowa jest bardzo mocno związana z ryzykiem. Bank działa w warunkach niepewności przyszłych zdarzeń, a nadto jego służby nie zawsze działają bezbłędnie. Informacje posiadane podczas podejmowania decyzji zazwyczaj nie są pełne i dokładne, dalszy rozwój wydarzeń też nie zawsze można trafnie przewidzieć. Ryzyka nie można uniknąć, jest bowiem wiele różnych czynników powodujących stan niepewności.
Zewnętrzne względem banku są czynniki wynikające z polityki gospodarczej państwa i stanu gospodarki. Jest to np. wzrost lub regres gospodarczy, zmiany poziomu inflacji, istotne zmiany w polityce banku centralnego. Czynniki polityczne, polegające na zmianie układów i orientacji działalności gospodarczej państwa też mają wpływ na gospodarkę i jej efektywność. Działają także czynniki społeczne, jak np.,. zmiana skłonności do oszczędzania, skala istniejącego bezrobocia.
W obszarze decyzji dotyczących działalności bankowej mają znaczenie również czynniki wewnętrzne. Wpływ na jakość decyzji podejmowanych przez szefów i pracowników banku ma stan ich przygotowania do tej roli i stopień zaangażowania w sprawy banku.
46 por. Praca zbiorowa pod redakcją K. Znanieckiej „Finanse w procesie urynkowienia gospodarki” AE Katowice 1993r. s.9. Zobacz także Z. Fedorowicz. „Podstawy teorii finansów” Poltext Warszawa 1995r. s. 19 Ryzyko kredytowe
Ryzyko kredytowe ma w praktyce największe znacznie kwotowe i wpływ na finanse banku. W literaturze rozróżnia się aktywne i pasywne ryzyko kredytowe.
Aktywne ryzyko kredytowe – jest związane z postępowaniem banku w fazie udzielania kredytu – sformułowaniem umowy kredytowej i zabezpieczeniem wykorzystanego kredytu.
Aktywne ryzyko kredytowe to niebezpieczeństwo, że udzielone kredyty i należne odsetki okażą się nieściągalne.
Ryzyko dotyczy kredytów udzielonych podmiotom krajowym i zagranicznym. Istnienie tego ryzyka jest łatwo sprawdzalne, bo jego praktyczne skutki polegające na niespłaceniu kredytów i odsetki są wymierne. Źródłowe przyczyny niespłacalności kredytu mogą być różne. Mogą to być powody natury makroekonomicznej wynikające ze zmian zachodzących w gospodarce kraju i powody wynikające z działań kredytowanego podmiotu. Ryzyko dotyczy kredytów udzielanych na cele gospodarcze – dużych i małych oraz kredytów i pożyczek dla ludności, niezależnie od formy w jakiej są udzielane.
Mierzenie ryzyka kredytowego jest trudne, a precyzja nawet nie jest możliwa ze względu na charakter czynników, które je powodują. Przyjęto uproszczony system oceny ryzyka kredytowego, wprowadzony przez nadzór bankowy. Ustalono pięć klas ryzyka, do których zalicza się wierzytelności kredytowe. Ustalono również odpowiednie wagi ryzyka z tytułu narażenia banku na niespłacenie kredytu, mianowicie: 0, 10, 20, 50, 100 procent. Nadzór bankowy zaleca polskim bankom, by przy ustalaniu ryzyka na jakie narażony jest bank wykorzystywać dwa niezależne od siebie kryteria oceny, mianowicie terminowość spłacania przez klienta kapitału i odsetek oraz ogólną sytuację ekonomiczno-finansową dłużnika. Trzeba stosować te kryteria obiektywnie do wszystkich dłużników.
Pasywne ryzyko kredytowe nie ma związku z jakością decyzji kredytowej lecz występuje po stronie źródeł finansowania.
obowiązku jest zagrożone konsekwencjami dla banku oraz personalnie dla członków jego władz. Obowiązujące regulacje bardzo dokładnie precyzują kryteria ocen i decyzji podejmowanych w tych sprawach. Ustawodawca chce zapewnić jednakowe postępowanie wszystkich banków, zgodnie z intencją regulacji. Przedstawione zostaną intencję i zasady postępowania, które mają eliminować lub minimalizować ryzyko albo możliwe jego skutki. Te sprawy omówione będą jednak bez wnikania w szczegóły i niuanse, a tylko w zakresie umożliwiającym zrozumienie problemu.
Systemowe zabezpieczenia od ryzyka:
A. Ustalenie ograniczające wielkość ryzyka:
- suma wierzytelności banku u jednego podmiotu;
- suma wierzytelności banku u „dużych” klientów;
- kwota nabywanych akcji, udziałów itp.;
- zadłużenie członków organów banku;
- normy (wskaźniki) płynności;
- normy równoważenia pozycji walutowych;
- dodatkowe ustalenia w Prawie bankowym ; B. Ustalenia zmniejszające skutki ryzyka:
- wymagania dotyczące wyposażenia kapitałowego;
- wysokość współczynnika wypłacalności;
- tworzenie rezerw na pokrycie skutków ryzyka;
- utrzymywanie rezerw obowiązkowych w NBP
Wewnętrzne działania ograniczające ryzyko
Z opisu różnych rodzajów ryzyka wynika, że ryzyko związane jest albo ze sposobem przeprowadzenia poszczególnych transakcji, np. ryzyko kredytowe, albo jest uzależnione od ukształtowania pewnych pasywów i aktywów bilansu banku, np. ryzyko płynności. Logiczne jest, że w pierwszym przypadku oddziaływanie na ryzyko musi odnosić się do sposobu przeprowadzenia transakcji, natomiast w drugim powinno polegać na odpowiednim kształtowaniu struktury aktywów i pasywów.
Zarządzanie ryzykiem jest określeniem powszechnie używanym w praktyce bankowej. W szerokim rozumieniu obejmuje wszystkie rodzaje działań mających na celu eliminowanie albo ograniczanie każdego ryzyka jakie występuje lub może wystąpić; oznacza to ogół działań prewencyjnych w sprawach ryzyka bankowego. W rozumieniu wąskim oznacza działania dotyczące określonego rodzaju ryzyka, podejmowane w celu zapobiegania jego powstania lub ograniczenia możliwych skutków.
Wewnętrzne działania podejmowane w celu ograniczenia ryzyka są wielorakie. W szerokim zakresie występują ponadto powiązania różnego rodzaju uregulowań, działań i decyzji ze sprawami ryzyka. Dotyczy to również licznych spraw organizacyjnych i personalnych w centrali i oddziałach banku. Jako najważniejsze należy wymienić działania ujęte poniżej.
Wewnętrzne zabezpieczenia od ryzyka:
- dobór ludzi na odpowiednie stanowiska;
- wydawanie regulaminów i instrukcji;
- podział kompetencji decyzyjnych;
- limitowanie wielkości ryzyka;
- procedury postępowania;
- system księgowości, także epd;
- system informacji zarządczej
- kontrola wewnętrzna i nadzór
Zarządzanie ryzykiem kredytowym
Jako zarządzanie ryzykiem kredytowym rozumie się w praktyce ogół działań związanych z załatwianiem spraw kredytowych. Są to sprawy występujące na wszystkich etapach procesu kredytowania, poczynając od przyjęcia i załatwiania wniosku kredytowego. Proces ten kończy spłata udzielonego kredytu i pożyczki, wykup weksla zdyskontowanego przez bank, a w przypadku poręczeń i gwarancji upływ terminu jej ważności, względnie zwrot przez klienta kwoty odszkodowania wypłaconego beneficjantowi zobowiązania banku.
Zarządzanie ryzykiem kredytowym, a dokładniej stopień jego skuteczności, przesądza w wielu przypadkach o sytuacji finansowej banku komercyjnego. Straty ponoszone na skutek nieściągalności udzielonych kredytów, poręczeń i gwarancji w licznych przypadkach powodowały nawet niewypłacalność i upadłość banku. Zarządzanie ryzykiem kredytowym ma zapobiegać takim stratom.
Zakres spraw i działań zaliczanych do zarządzania ryzykiem kredytowym nie jest w żaden sposób unormowany. Można wobec tego rozumieć to określenie w wąskim zakresie lub rozszerzająco. Do zarządzania ryzykiem kredytowym należy zaliczyć elementy procesu kredytowania ujęte poniżej.
Elementy zarządzania ryzykiem kredytowym:
- badanie zdolności kredytowej i stopnia ryzyka przed udzieleniem kredytu;
- ustalanie prawnych zabezpieczeń kredytu.
- podział uprawnień do podejmowania decyzji kredytowych;
- monitorowanie sytuacji finansowo-gospodarczej i działań kredytobiorcy w okresie kredytowania;
- przechowanie ważnych dokumentów, ewidencjonowanie zaszłości i ocena sytuacji;
- reagowanie na ujawniane negatywne zjawiska;
- negocjowanie ugody w sprawach spłaty zadłużenia albo jego restrukturyzacji;
- postępowanie podczas przymusowej windykacji kredytu.
