Pobierz Kronika Polska Galla Anonima: Analiza Dzieła i Postaci Autora i więcej Notatki w PDF z Historia i teoria literatury tylko na Docsity!
Kronika polska Gall Anonim
Uchodzi za I dzieło naszej literatury narodowej. Mimo, że w oryginale była pisana po łacinie.
Na początku pisano wyłącznie w języku łacińskim, ponieważ języki narodowe nie dojrzały jeszcze do użycia piśmiennego.
Autor nie był Polakiem, sam o sobie pisze, że jest cudzoziemem. Spisał kronikę, był zachęcony przez kanclerza księcia Bolesława Krzywoustego. Przedmiotem jego dzieła sa dzieje królów I książąt polskich.
Imię autora Nie znamy jego imienia, dopier Marcin Kromer, w którego posiadaniu znajdował się przez pewien czas jeden z ocalałych do dziś rękopis kroniki tzw. Kodeks Heilsberski, nazwał go Gallem. Miał na myśli Francuza, natomiast I wydawca kroniki – Gotfryd Lengnich ochrzcił autora mianem Martinus Gallus
Cudzoziemiec – benedyktyn Najwięcej informacji o autorze zawierają przedmowy. Z przedmowy do księgi III dowiadujemy się, że nie był on Polakiem, skoro zapewnia czytelników, że podjął się napisania dzieła nie po to, żeby chlubić swoją ojczyznę, będąc cudzoziemskim pielgrzymem. Podjął się tego, aby jakiś plon pracy zabrać ze sobą, gdzie składał śluby zakonne.
Związki z węgrami Autor zna prowincje bizantyjskie: Trację I Epir. Wspomina kilka miejscowości węgierskich: Starą Budę, klasztor benedyktyński pw. Św. Idziego w Somogyvar. Jest dobrze zorientowany w historii węgierskiej I zna królów z roku Arpadów oraz jednego księcia – Almusa.
Czas spisania kroniki W przedmowie do ks. I zwraca się do episkopatu polskiego: arcybiskupa gnieźnieńskiego Marcina oraz biskupów: Szymona, Pawła, Maura I Żyrosława.
Najprawdopodobniejszą datą jest 1112-1116 r, ponieważ o królu węgierskim Kolomanie pisze jako o osobie żyjącej, a zmarł on 3 lutego 1116 roku.
Pobyt w Polsce
Prawdopodobnie przybył do Polski dopiero na początku XII w, może kilka lat przed podjęciem dzieła lub bezpośrednio przed pisaniem.
Polscy protektorzy autora I z przedmów zwraca się do całego episkopatu Polski oraz kanclerza książęcego Michała z rodu Awdańców. Autor chciał zjednać wszystkich sobie dostojników duchownych. Byli oni pośrednikami pomiędzy jego dziełem, a księciem, nie umiejącym po łacinie. Mogli wyjaśnić władcy jego treść, kompetentnie wypowiedzieć się o jego wartości. Bliższe więzy łączyły autora – czego dowiadujemy się z II przedmowy – z biskupem poznańskim Pawłem – skierowana jest także znów do kanclerza Michała. Sytuacja zmienia się w przedmowie do księgi III, która dedykowana jest kapelanom książęcym – miał na myśli członków kancelarii książecej, których stara się nastroić przychylnie do swojego dzieła.
Kronikarz w kancelarii książecej Być może pełnił funkcje kancelaryjne. Nie jest to pewne, gdyż w przedmowie do ks. III pisze, że podjął się swojego dzieła, żeby nie stracić wprawy w dyktowaniu. Dyktowanie oznaczało układanie listów I dokumentów. Widocznie pisząc dzieło nie pracował w kancelarii, bo miałby wtedy mozliwość do praktyki w tej dziedzinie.
Czy powstała w krakowie? Mogła przeważnie powstawać w Krakowie, lecz to otoczenie nie wywarło żadnego wpływu na zawartość tego dzieła.
Dorobek pisarski kronikarza Kronika powstała na zamówienie, motywem jej spisania była nadzieja materialnej nagrody. O nią dopomina się autor we wstępach do ks. I I ks. III, stawia za wzór hojność Bolesławów: Chrobrego I Śmiałego.
Inne dzieła:
- Zaginione węgierskie “Gesta Ungarorum” – podobny do Kroniki. Ten sam gatunek literacki, obraz idealnego monarchy – w kronice to Bolesław Chrobry, a w Gesta
- Translacja św. Mikołaja
Gall był klerykiem żyjącym z pióra, nigdzie nie zagrzał długo miejsca. Znika zagadkowo, uderzający jest w Kronice brak jakiegoś wyraźniejszego zakończenia ks III I całości dzieła. Urywa się na 1113 r. w przedmowie do ks. III
Doszło do pokojowego ułożenia stosunków z Czechami. W 1114 r. doszło do układu w Nysie. Zwycięskie walki o Nakło w 1109 I 1113 r stanowią triumfalny wstęp I finał III księgi.
stosunki wewnętrzne Chrystianizacja Pomorza, pod kierunkiem Ottona z Bambergu, małżeństwo syna Władysława z księżniczką austriacką, układy z Lotarem III. Zagadkowy bunt wojewody Skarbimira w 1117 r. Roczniki mówią, że buntował się przeciw księciu I został oślepiony.
Polityka bolesławów Ks. I – opowieść o dziejach dynastii Piastowskiej do narodzin Bolesława Krzywoustego. Wypełnia ją opis panowania dwóch jego imienników, Bolesława Chrobrego I Śmiałego. Na łożu śmierci Chrobry w fikcyjnym I od samego autora pochodzącym przemówieniu znajdujemy aluzję do upadku potęgi Polski, który nastąpił niebawem po śmierci Chrobrego I do wygnania jego wnuka Kazimierza Odnowiciela. Umierający prorokuje, że świetność państwa zostanie przywrócona przez jego dalekiego potomka, czyli Krzywoustego.
Katastrofa zbigniewa Oślepienie I śmierć Zbigniewa na przełomie 1112 I 1113 r. po kilku latach zatargów I walk został przez młodszego brata siłą wyrzucony. Bolesław okazał się energiczniejszym I zręczniejszym władcą, polityką pomorską zyskał więcej zwolenników, a Zbigniew skompromitował się udziałem w najeździe niemieckim w 1109 r I nikt w Polsce nie dołączył, żeby bronić jego sprawy.
Jednak kiedy w II. Poł 1112 r doszło pomiędzy braćmi do porozumienia, Zbigniew powrócił do kraju – jego nagłe uwięzienie I egzekucja – śmierć wywołały oburzenie I jeden z najcięższych kryzysów wewnętrznych za panowania Krzywoustego. W oczach sympatyków Zbigniewa Bolesław stał się winnym bratobójstwa, a metropolita gnieźnieński Marcin obłożył go klątwą. Według ówczesnego prawa kościelnego zabójca bliskiego krewnego powinien udac się na wygnanie, lub długą pielgrzymkę zza granice I tam pokutować. Krzywousty w tajemnicy udał się na Węgry, do króla węgierskiego Kolomana, dla porozumienia, a przy tym odbył pielgrzymkę pokutną do grobu św. Stefana w Białogrodzie Królewskim oraz do opactwa swego patrona św. Idziego w Somogyvar. Pokuta zakończona na Wielkanoc w 1113 r w Gnieźnie. Dzięki tej pokucie zażegnane zostało niebezpieczeństwo utraty władzy na skutek klątwy.
Źródła galla: tradycja ustna “mówią”, “opowiadają”, “wspominają”
Większośc ustnych informacji dotarła do kronikarza za pośrednictwem kanclerza Michała I biskupa Pawła. Mieli dostęp do nielicznych dokumentów.
Źródła galla: autopsja Na początku sądzono, że przybył do Polski z Mieszkiem w 1086 r I był świadkiem pogrzebu Mieszka w 1089 r w Krakowie. Jest to mało prawdopodobne. Z autopsji na pewno węgierska pokuta B. Krzywoustego – pisze widzieliśmy.
źródła pisane Rozdz. 6 ks. I – informacje z zaginionego dziś “Żywotu św. Wojciecha. U Galla nie ma dat rocznych – są daty dopisane na czerwono na marginesach kodeksu Zamoyskich, pochodzą od późniejszego czytelnika, który uzupełnił ten brak.
Znany mu był rocznik polski – “Rocznik kapituły krakowskiej”. Miał też dostęp do zapisek kalendarzowych. U Galla spotykamy wiele dat dziennych, określanych wedle kalendarza kościelnego – Niedziela Palmowa, Wielkanoc, dzień św. Wawrzyńca.
Wartość źródłowa kroniki
A. Bruckner docenił literacką stronę dzieła – uznał je za pierwszą powieść historyczną. Trzeba docenić, że autor nie miał żadnego poprzednika, z niewielu źródeł mógł korzystać, aby stworzyć opowieść o dziejach mało znanego sobie narodu.
element fikcji Zwłaszcza mowy I listy
prawdomówność galla Prawdę woli nie raz przemilczeć, np. przedstawienia okoliczności wygnania B. Śmiałego, koniec kariery Sieciecha lub katastrofy Zbigniewa – zasłania się niewiedzą lub frazesem, że długoby o tym mówić.
co to jest kronika? Pochodzi od greckiego słowa “chronika”, wywodzące się od słowa “chronos” (czas) – to taki typ historycznego dzieła, gdzie nacisk spoczywał na chronologicznej kolejności wydarzeń.
kronika a rocznik Porządkowanie wydarzeń według dat = Rocznik I Kronika. Jednak rocznik bywa dość krótki, dotyczy na ogół ograniczonego terytorium, powstaje na bieżąco. Natomiast kronika obejmuje dzieje powszechne I sięga stworzenia świata. Jest obszerniejsza, po zakończeniu nie jest kontynuowana.
Dość prosta I charakterystyczna. Epizodyczność. Pisarz unika szerszych charakterystyk osób lub sytuacji. Autor przechodząc do następnego epizodu posługuje się frazesem typu: “tedy”, “a więc”, “tymczasem”.
sztuka dyktowania W liście wstępnym do ks. III przed kapelanami dworu Bolesława Krzywoustego mówi, że zabrał się do pisania, aby zachować wprawę w dyktowaniu. Termin dyktowanie oznaczał specyficzną technikę układania listów I dokumentów – dyktowano komuś innemu, a nie pisano własnoręcznie, aby lepiej kontrolować dźwiękowy efekt własnych słów. Utwór mógł nazywać się dyktatem, a jego twórca dyktatorem.
pierwsze wydanie I wydanie wydał Gotfryd Lengnich – oparł się na rękopisie Heilsberskim, który udostępnił mu biskup warmiński – Adam Stanisław Grabowski. Ta publikacja była niedoskonała – luka pod koniec ks. I wypełniona urywkiem z “Żywotu św. Stanisława”, brak końćowej partii ks. III.
Wydanie Lengnicha bez zmian powtórzył Wawrzyniec Mitzler de Koloff.
odkrycie czackiego Pełny tekst kroniki Galla odnalazł dopiero Tadeusz Czacki. Wzorował się na dość wiernym XV-wiecznym odpisie – tzw. Kodeksie Sędziwoja.
