Książka która może się przydać do instalacji, Publikacje z Język polski

Pobierz Książka która może się przydać do instalacji i więcej Publikacje w PDF z Język polski tylko na Docsity!

Spis treści

1.1. W oda w przyrodzie

Woda spada na Ziemię w postaci deszczu, śniegu lub gradu. Część opadów atmosfe rycznych zasila zbiorniki wody powierzchniowej, a część wsiąka w grunt zasilając wody podziemne. Z powierzchni terenu, z roślin oraz ze zbiorników wodnych i cieków woda paruje tworząc chmury. Z chmur ponownie spada w postaci opadów atmosferycznych. Na Ziemi występują dwa obiegi wody:

• obieg duży (globalny),
• obieg mały (lokalny). Woda zajmuje około 70% powierzchni globu ziemskiego i jest czynnikiem niezbędnym do życia na Ziemi. Wraz z rozwojem cywilizacji rosną potrzeby człowieka dotyczące zaopatrzenia w wodę. Jednocześnie wzrasta ilość ścieków. Ponieważ odbiornikami ścieków są głównie wody powierzchniowe to surowiec, jaki otrzymują stacje uzdatniania wody, jest coraz gorszej jakości. Powoduje to wzrost nakładów finansowych na uzdatnie nie wody i ma wpływ na jej właściwości organoleptyczne. Jeżeli weźmiemy pod uwagę fakt, że Polska znajduje się w klimacie o opadach niższych niż średnia świa towa, to oszczędne gospodarowanie istniejącymi zasobami wody jest koniecznością. Do pokrycia zapotrzebowania na wodę miast, osiedli oraz przemysłu woda po bierana jest z miejsc, w których występuje ona w znacznych ilościach - z użyt kowych zasobów wodnych. Zasoby te stanowią wody powierzchniowe, źródlane, wody podziemne i infiltracyjne. Wody powierzchniowe dzielimy na:
• wody płynące (rzeki, potoki),
• wody stojące (jeziora, morza, oceany). Wody podziemne, które mogą być wykorzystane dla celów gospodarczych, to wody znajdujące się w gruntach przepuszczalnych (piasek, żwir, spękane skały). Grunty nieprzepuszczalne, np. iły i gliny, mogą również zawierać wodę, ale jest ona silnie związana z gruntem i nie może z niego wypływać.

Wody podziemne można podzielić na:

• wody zaskóme - występują tuż pod powierzchnią terenu i nie nadają się do ujmowania na potrzeby gospodarcze,
• wody gruntowe - oddzielone od powierzchni terenu powierzchniową warstwą gruntu, zasilane są przez opady atmosferyczne,
• wody wgłębne - znajdują się w warstwach wydzielonych wodoszczelnym stropem i spągiem, nie mają bezpośredniej styczności z powierzchnią ziemi,
• wody głębinowe - występują głęboko pod ziemią, powstały z par wodnych wydzielających się ze stygnącej magmy. Wody infiltracyjne - powstają zwykle na skutek tzw. sztucznej infiltracji, która może się odbywać:
• pośrednio - wodę czerpie się z ujęć usytuowanych w pobliżu koryta wody powierzchniowej lub spod dna koryta,
• bezpośrednio - wodę powierzchniową wprowadza się do warstwy wodonośnej lub zalewa nią warstwę przepuszczalną gruntu.

1.2. Skład w ód naturalnych

Wody opadowe to skropliny atmosferycznej pary wodnej. W pobliżu obszarów przemysłowych w skład wód opadowych wchodzą rozpuszczone gazy, które są składnikami atmosfery oraz zanieczyszczenia, np. tlenki siarki, siarkowodór, tlenki azotu, amoniak, pyły, dymy. Na powierzchni ziemi ich zanieczyszczenie zwiększa się o składniki gleby. Część wód opadowych, wraz ze spływem powierzchniowym, trafia do wód powierzchniowych. Reszta przenika do głębszych warstw ziemi i dzięki naturalnej filtracji traci niektóre zanieczyszczenia. Bezpośrednie ujmowanie wód opadowych w Polsce nie ma praktycznego zastosowania. Wody powierzchniowe są głównym źródłem zaopatrzenia w wodę użytkową. Zasilane są przez wody opadowe i podziemne. Z reguły nie nadają się do bezpośred niego spożycia, bo zawierają rozpuszczone związki mineralne, związki organiczne oraz produkty ich rozkładu. W wodach powierzchniowych często występują znacz ne ilości zawiesin (najwięcej w czasie powodzi i wysokich stanów wód) oraz sub stancji koloidalnych i związków humusowych. Wody przepływające w pobliżu osiedli ludzkich i okręgów przemysłowych mogą zawierać składniki ścieków bytowo-gospodarczych i przemysłowych. Wiele z tych składników, np. sole metali ciężkich, cyjanki, fenole, składniki ropy naftowej, wywiera działanie toksyczne na organizmy żywe lub wywołuje liczne choroby. Temperatura wód powierzchnio wych śródlądowych, w zależności od pory roku, waha się w granicach od 0 do 25°C. Skład wód podziemnych zależy od rodzaju i grubości warstwy gruntu, pod którym zalegają oraz od stopnia kontaktu z wodami powierzchniowymi i opadowy mi. Cechą charakterystyczną tych wód jest obecność w nich dużych ilości dwu tlenku węgla, soli żelaza i manganu oraz stała temperatura w ciągu roku. Po wypływie na powierzchnię i kontakcie z atmosferą, wody podziemne zaczynają

• zasadowość - ma wtórne znaczenie sanitarne; wskaźnik ten określa agresy wność wody;
• dwutlenek węgla - w wodach powierzchniowych pochodzi głównie z procesów przemian biochemicznych organizmów żywych oraz rozkładu związków orga nicznych; nadaje wodzie własności korozyjne;
• żelazo - w wodach podziemnych występuje w postaci rozpuszczonej; nadmiar żelaza powoduje rozwój bakterii żelazistych i zarastanie rurociągów;
• siarczany - mogą być pochodzenia geologicznego lub pochodzić ze ścieków przemysłowych; ich nadmiar (powyżej 250 mg/dm3 S04) może być przyczyną korozji siarczanowej betonu;
• azot amonowy - może pochodzić z rozkładu związków białkowych, nawożenia gleby lub ze ścieków przemysłowych (w ilości powyżej 0,05 mg/dm3 i w obec ności niewielkich ilości związków miedzi aktywuje korozję rurociągów);
• azotany(III) i azotany(V) - mogą powstawać z utleniania azotu amonowego (zawartość azotanów(III) powyżej 15 mg/dm3N oraz obecność jonów chlorko wych i siarczanowych mogą być przyczyną korozji rurociągów). Istotne znaczenie przy określaniu chemicznego składu wody mają również takie wskaźniki jak utlenialność, chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT), bio chemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT) oraz sucha pozostałość. Ponadto oznacza się związki fenolowe, fosfor, węgiel, metale ciężkie, cyjanki i in., w zależności od przeznaczenia wody. Biologiczne badanie wody ma na celu ustalenie stopnia jej zanieczyszczenia bakteryjnego. Występowanie w wodzie bakterii grupy coli {Escherichia coli ) świad czy o jej zanieczyszczeniu fekaliami oraz wskazuje na niebezpieczeństwo obecności bakterii chorobotwórczych i wirusów.

1.4. W ymagania jakościow e staw iane w od zie

do picia i celów przem ysłow ych

W przyrodzie trudno jest znaleźć wodę, która spełniałaby wszystkie stawiane jej wymagania sanitarne. Woda do picia i gospodarstwa domowego;

• nie może zawierać substancji toksycznych lub szkodliwych dla zdrowia,
• powinna być bezbarwna, bez smaku, bez zapachu,
• nie może zawierać bakterii chorobotwórczych,
• nie powinna zawierać nadmiernej ilości związków wapnia, magnezu, żelaza, manganu, siarczków i chlorków,
• powinna zawierać mikroelementy (np. fluor, jod). Woda stosowana w przemyśle powinna mieć skład dostosowany do wymagań stawianych przez ten przemysł. Wymagania sanitarne stawiane wodzie stosowanej w budownictwie nie mają takiego znaczenia, jak np. w przypadku wody w prze myśle spożywczym. Przy wyrobie betonu niedozwolone jest używanie wody

morskiej, ścieków miejskich i przemysłowych, wód z zawartością glonów, olejów, mułu, wód bagiennych. Zawartość C 02 i siarczanów może działać szkodliwie na zbrojenie. Wymagania dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 19.11.2002 r. (DzU nr 203, poz. 1718).

1.5. Procesy uzdatniania w ody

Stacją uzdatniania wody' nazywamy zespół obiektów i urządzeń technologicznych służących do otrzymania wody o parametrach wymaganych przez odbiorcę. Wybór metody uzdatniania wody jest zależny od:

• jakości ujmowanej wody,
• przeznaczenia wody,
• kosztów związanych z jej uzdatnieniem.

Przy uzdatnianiu wody wykorzystuje się metody:

• fizyczne - cedzenie, sedymentacja2, filtracja3, napowietrzanie, odgazowanie,
• fizykochemiczne - koagulacja4, odkwaszanie, zmiękczanie, odżelazianie, od- manganianie, utlenianie, demineralizacja, dezynfekcja, wymiana jonowa,
• biologiczne - filtracja powolna.

Zazwyczaj stosuje się kilka procesów. Ich liczba zależy od rodzaju zanieczyszczeń znajdujących się w wodzie.

Schemat procesów uzdatniania wody powierzchniowej ujęcie (cedzenie) —» sedymentacja —> koagulacja —> filtracja —> dezynfekcja —» zbiornik wody czystej —> odbiorca Schemat procesów uzdatniania wody powierzchniowej z filtracją powolną ujęcie (cedzenie) —» sedymentacja —» filtracja pospieszna —> filtracja powolna —> dezynfekcja —» zbiornik wody czystej —> odbiorca

Schemat procesów uzdatniania wody podziemnej ujęcie wody podziemnej —> napowietrzanie —> filtracja —> dezynfekcja —» odbiorca

Schemat procesów uzdatniania wody podziemnej dla domu jednorodzinnego studnia —» odżelazianie —> filtracja (filtr węglowy) —> odbiorca

1Tłumaczenie na język angielski oraz definicje terminów złożonych pochyłym tłustym drukiem podano w skorowidzu ważniejszych terminów zamieszczonym na końcu książki. 2 Sedymentacja — opadanie cząstek o gęstości większej od gęstości wody, zachodzące pod wpływem siły ciężkości. 3 Filtracja — polega na przepuszczaniu zanieczyszczonej wody przez warstwę materiału porowatego, zatrzymującego cząstki zanieczyszczeń; filtr wypełniony węglem skutecznie pochłania zapachy oraz odbarwia wodę. 4 Koagulacja — usuwanie z wody cząstek o gęstości zbliżonej do gęstości wody, następujące w wyniku dodania do wody określonych substancji chemicznych, które pochłaniają (absorbują) zanieczyszczenia i razem z nimi opadają w postaci osadu.

U jęcia i m a g a z y n o w a n ie w o d y

Mając określone ogólne zapotrzebowanie na wodę, należy znaleźć takie źródło wody, które:

• pokryje zapotrzebowanie na wodę,
• dostarczy surowiec o odpowiedniej jakości,
• jest najtańsze w eksploatacji,
• nie zakłóci stosunków wodnych. Ujęcie wody jest to zespół obiektów i urządzeń służący do ujmowania wody powierzchniowej (płynącej lub stojącej) lub podziemnej.

Ujęcia wód płynących (np. z rzek) umieszcza się powyżej odpływów kanaliza cyjnych, na brzegu wklęsłym (linia nurtu znajduje się najbliżej brzegu). Przewody wlotowe powinny być umieszczone w naturalnych lub specjalnie wybudowanych zatokach. Zabezpiecza to ujęcie przed nadmierną ilością rumowiska, zawiesin oraz lodem i śryżem. Ponadto wloty należy zabezpieczyć kratą rzadką i umieścić je 1,0-1,5 m pod zwierciadłem niskiej wody. Przy ujmowaniu wody z dużych rzek stosuje się ujęcia zatokowe, które składają się z zatoki o głębokości 0,5-1,0 m większej niż głębokość rzeki oraz z czerpni.

6

Rys. 2.1. Ujęcie brzegowe otwarte 1 - krata rzadka, 2 - kanał wlotowy, 3 - krata gęsta, 4 - smok ssawny, 5 - ścianka szczelna, 6 - wnęki na szandory, NWW —najwyższa wysoka woda, SW - średnia woda, NNW - najniższa niska woda

Ujęcia brzegowe można stosować wówczas, gdy pozwalają na to warunki miej scowe: brzeg wklęsły, odpowiednia głębokość wody przy brzegu. Ujęcie takie składa się z kraty rzadkiej, kraty gęstej oraz kanału wlotowego i przewodu ssawnego (rys. 2.1). Jeżeli głębokość wody przy brzegu jest zbyt mała, wykonuje się ujęcia nurtowe. W ujęciu tego typu czerpnia umieszczona jest w nurcie rzeki, a woda doprowadzana jest do komory zbiorczej przewodem. Wody stojące (np. z jezior) ujmuje się, stosując ujęcia denne. Czerpnie w tego typu ujęciach umieszcza się tam, gdzie głębokość wody jest większa od 3,0 m, zabezpiecza się je kratą rzadką i łączy z pompownią za pomocą elastycznie połączonego przewodu ssawnego (rys. 2.2).

Rys. 2.2. Ujęcie denne wody z jeziora 1 - czerpnia stojakowa, 2 - pompownia, 3 - przewód ssawny, 4 - przewód tłoczny

Najczęściej stosowanymi ujęciami wód podziemnych są:

• studnie kopane (do 30 m),
• studnie abisyńskie,
• studnie wiercone. Studnie kopane zbudowane są z kręgów betonowych lub żelbetowych łączonych zaprawą cementową. Studnie kopane wykonuje się opuszczając kręgi (poprzez wybranie spod nich ziemi) na głębokość zapewniającą odpowiednią ilość wody. Na dnie wykonuje się filtr żwirowy. Studnia musi być zabezpieczona przed przenikaniem do jej wnętrza wód powierzchniowych. W tym celu wokół niej układa się np. bruk kamienny. Po ukończeniu budowy studnię należy zdezynfekować, np. podchlorynem wapnia, a następnie pobrać próbkę wody do analizy (rys. 2.3). Studnie abisyńskie składają się z rury ssawnej o średnicy 32-50 mm, filtru o długości 1,0-2,0 m zakończonego ostrzem lub świdrem umożliwiającym wkrę canie lub wbijanie w grunt kolumny rur. Górną część rury obudowuje się kręgami betonowymi, a następnie instaluje pompę ręczną (rys. 2.4) lub elektryczną.

¿MIMA

M M

Rys. 2.5. Studnia wiercona 7 - obudowa, 2 - rura płaszczowa, 3 - filtr, 4 - rura nadfiltro- wa, 5 - rura podfiltrowa, 6 - pompa głębinowa

Studnię wierconą wykonuje się z rur płaszczowych, do których opuszcza się filtr pobierający wodę. Rurę płaszczową zamyka się od góry specjalną głowicą i obudowuje studzienką (rys. 2.5). Ze względów sanitarnych każde ujęcie wody musi być zabezpieczone strefą ochronną. Strefa ochronna obejmuje:

• tereny przylegające do ujęcia,
• źródło wody,
• ujęcie wody. Strefy oraz obszary ochronne ujęć wody określane są w ustawie Prawo wodne z 18.07.2001 r. z późniejszymi zmianami (DzU nr 115, poz. 1129).

Strefa ochronna obejmuje:

• teren ochrony bezpośredniej,
• teren ochrony pośredniej.

Pamiętaj!

W ielkość terenu ochrony pośredniej zależy od budow y geologicznej obszaru oraz w arunków hydrogeologicznych.

W stacji uzdatniania wody oczyszczona woda jest magazynowana w zbior nikach wody czystej (zbiornikach wodociągowych). Zadaniem zbiorników wodociągowych jest:

• wyrównanie różnic w zapotrzebowaniu na wodę w czasie zmiennych rozbiorów,
• wyrównanie ciśnienia w sieci,
• gromadzenie zapasu wody w celu zasilenia sieci w razie awarii i na cele przeciwpożarowe.

Ze względu na usytuowanie zbiorniki wodociągowe dzieli się na:

• terenowe - budowane bezpośrednio na powierzchni terenu;
• wieżowe - budowane ponad terenem; ich zadaniem, oprócz magazynowania wody, jest wyrównywanie ciśnienia w sieci,
• hydrofory - ustalają ciśnienie w sieci wodociągowej.

Minimum raz w tygodniu należy przeprowadzać kontrolę sanitarną zbiorników wodociągowych. Kontrola ta polega na badaniu jakości wody w zbiorniku.

Pompy służą do pompowania cieczy z poziomu niższego na poziom wyższy lub przetłaczania cieczy z obszaru o niższym ciśnieniu do obszaru o wyższym ciśnie niu. Podnoszenie cieczy odbywa się dzięki wytworzeniu różnicy ciśnień między przewodem ssawnym i tłocznym. Działanie pompy charakteryzują wielkości:

• wydajność,
• wysokość ssania, wysokość tłoczenia i wysokość podnoszenia,
• moc,
• sprawność. Znając te wielkości można dobrać odpowiednią pompę.

Pompy można podzielić na:

• wyporowe,
• wirowe,
• strumieniowe.

Agregaty pompowe umieszcza się w pompowniach. Rozmieszczenie pomp i przewodów powinno zapewnić niezawodność ich działania oraz bezpieczeństwo obsługi. Należy także przewidzieć odpowiednią liczbę rezerwowych zespołów pom powych.

Pamiętaj!

**- źródło w od y m usi pokryć zapotrzebowanie odbiorców na w odę

• uzdatnioną w od ę magazynuje się w zbiornikach w od y czystej
• pom py podnoszą ciecz z poziom u niższego na w yższy**

M ateriały i połączenia

stosowane w instalacjach

sanitarnych

W robotach sanitarnych wykorzystywane są różne materiały o właściwym dla siebie sposobie łączenia. Obecnie coraz powszechniej używa się tworzyw sztucznych i miedzi. Jednocześnie ulepszane są materiały tradycyjne.

3.1. T w orzyw a sztuczne

Z tworzyw sztucznych wytwarza się obecnie szeroki asortyment produktów o róż nych właściwościach. Tworzywa sztuczne możemy podzielić na termoplastyczne oraz termo- i chemoutwardzalne. Tworzywa termoplastyczne posiadają pewne cechy wspólne. Należą do nich m.in.:

• trwałość (przez wielu producentów określana na 50 lat),
• odporność na osadzanie się kamienia i zanieczyszczeń,
• odporność na korozję,
• łatwość i bezpieczeństwo montażu,
• lekkość,
• mała szorstkość wewnętrzna,
• większa niż w tradycyjnych materiałach izolacyjność termiczna,
• izolacyjność elektryczna (brak korozji galwanicznej i elektrochemicznej),
• możliwość łączenia z dowolnymi materiałami,
• niepalność,
• topliwość w stosunkowo niskich temperaturach (będąca wadą),
• rozszerzalność liniowa (będąca wadą). Najczęściej stosowanymi materiałami są:
• polipropylen (PP),
• polietylen małej gęstości (PE-LD),
• polietylen wysokiej gęstości (PE-HD),
• polietylen sieciowy (PE-X),
• polibutylen (PB),
• polichlorek winylu (PVC, inny skrót PCW),

• polichlorek winylu chlorowany (PVCC, inny skrót CPVC), ° poliuretan,
• żywice poliestrowe i epoksydowe. Polipropylen (polipropen) PP jest odporny na działanie wielu czynników chemicznych. Nie reaguje z wodą, silnymi kwasami, zasadami i solami nieorga nicznymi. Jest wrażliwy na działanie silnych utleniaczy. Używa się go do wyrobu przewodów instalacji zimnej i ciepłej wody, centralnego ogrzewania. Poddawany temperaturom wyższym od +80°C ulega szybkiemu starzeniu oraz utracie pierwot nych właściwości. Łączy się go przez zgrzewanie. Polietylen PE cechuje dość duża elastyczność i odporność na uderzenia oraz działanie kwasów (z wyjątkiem stężonego kwasu siarkowego i azotowego), zasad, soli i większości związków organicznych. Może być stosowany w temperaturach -20 - +60°C. Przy obniżaniu temperatury nie sztywnieje. Można go łączyć przez zgrzewanie w temperaturze 250-270°C. Właściwości i zastosowanie tego materiału w znacznym stopniu zależą od jego odmiany, która z kolei zależy od gęstości. Rozróżnia się: 9 polietylen o małej gęstości PE-LD, który jest bardziej elastyczny, lecz mniej odporny na wysoką temperaturę oraz działanie czynników chemicznych; stosowany jest w instalacjach zimnej wody, przemysłowych i kanalizacji;
• polietylen wysokiej gęstości PE-HD, który jest bardziej odporny na działanie wyższych temperatur i związków chemicznych; stosowany jest w instalacjach ciepłej wody i przemysłowych;
• polietylen sieciowy PE-X jest polietylenem wysokiej gęstości, dodatkowo stabi lizowanym siatką, co zmniejsza dyfuzyjność i rozszerzalność liniową wyrobów. Polibutylen PB ma właściwości zbliżone do polipropylenu i polietylenu. Rury z polietylenu PE i polibutylenu PB przeznaczone są dla:
• sieci gazowniczych (polietylen wysokiej i średniej gęstości) kolor żółty lub czarny z żółtym paskiem (rys. 3.1), ° sieci wodociągowych (polietylen wysokiej gęstości PE-HD oraz małej gęstości PE-LD),
• ogrzewania podłogowego (kopolimer PEOC). Najczęściej stosowane jest połączenie zgrzewane. Polichlorek winylu PVC charakteryzuje się dość dużą twardością, niepalnością i odpornością chemiczną. Stosowany jest w zakresie temperatur 0-40°C (sporadycz nie do 60°C). Niższe temperatury powodują jego kruchość, a wyższe plastyczność i płynność. Stosowany jest do wyrobu przewodów kanalizacyjnych i instalacji zim nej wody. Łączenie wykonuje się przez klejenie lub zacisk specjalnie uformowa nych końcówek. Rury z PVC mogą być cienko- i grubościenne. Są przeznaczone do instalacji ciepłej i zimnej wody oraz c.o. Polichlorek winylu chlorowany CPVC (superpolichlorek winylu) jest bardzo wrażliwy na działanie światła. Z CPCV produkowane są przewody przystosowane wielkością do rur miedzianych. Dzięki temu materiały te można bez kłopotu łączyć (np. przy moder nizacji instalacji).

Do tworzyw termo- i chemoutwardzalnych należą żywice:

• poliestrowe,
• epoksydowe, e poliuretanowe. Z żywic poliestrowych i epoksydowych produkowane są rury, kształtki i przybory sanitarne. Żywice poliuretanowe są podstawą do produkcji uszczelek dla połączeń kielichowych, a także otulin termoizolacyjnych.

Oprócz wymienionych już materiałów, przy wykonywaniu instalacji sani tarnych ważną rolę spełniają też teflon i pianki poliuretanowe. Teflon (tarflen) jest uniwersalnym tworzywem uszczelniającym. Używany jest do wypełniania połączeń gwintowanych. Pianki poliuretanowe powszechnie stosowane są jako materiał izo lacji termicznych, przeciwdźwiękowych i tłumiących hałas. Mogą być zakładane na przewody podczas produkcji, a także na budowie. W tym ostatnim przypadku pro ducenci dostarczają otuliny w postaci koryt (rys. 3.3).

Rys. 3.4. Widok łączników i przejść przewodów polietylen-stal [15]

Tworzywa sztuczne, po zastosowaniu odpowiednich łączników adaptacyjnych, mogą współpracować z elementami stalowymi i miedzianymi (rys. 3.4). Obecnie na naszym rynku znajdują się produkty wielu firm. Przy wyborze mate riału należy kierować się przeznaczeniem, atestami, sposobem łączenia, gwarancją i oczywiście ceną.

3.2. M iedź

Coraz powszechniej stosowanym materiałem instalacyjnym staje się miedź. Wykonuje się z niej instalacje wody zimnej, ciepłej, c.o. i gazu. Obecnie brak jest Polskich Norm określających wymagania i sposoby badania rur miedzianych. W produkcji znajdują się trzy typy przewodów:

• miękkie (małe średnice pozwalają na transport w zwojach),
• półtwarde (dostarczane są w odcinkach prostych),
• twarde (dostarczane są w odcinkach prostych). Rury miedziane, między sobą i z armaturą, mogą być łączone za pomocą:
• lutowania kapilarnego,
• mosiężnych połączeń zaciskowych,
• mosiężnych i brązowych elementów gwintowanych z końcówką do lutowania kapilarnego,
• spawania. Lutowanie polega na wprowadzeniu do przestrzeni między materiałami odpo wiedniego lutu (rys. 3.5). Zabieg ten można przeprowadzać w temperaturze niższej niż 450°C (tzw. lutowanie miękkie) i powyżej tej temperatury (tzw. lutowanie twarde). Podczas lutowania miedzi wykorzystuje się zjawisko kapilamości. Polega ono na wsysaniu się lutu wgłąb połączenia. Taki efekt uzyskujemy dzięki bardzo małym przestrzeniom występującym między łączonymi przewodami. Połączenia zaciskowe wykonywane są przy użyciu specjalnych kształtek (rys. 3.6) oraz odpowiednich urządzeń zaciskających (rys. 3.7). Należy pamiętać, że ten typ połączeń nie został jeszcze dopuszczony do użytku przy wykonywaniu instalacji gazu (stan ze stycznia 2006 r.). W sprzedaży znajduje się cała gama kształtek łączni kowych, np. trójniki, czwómiki, kolana, łuki.

Rys. 3.5. Kielichowe złą cze kapilarne rur miedzia nych 1 - szczelina kapilarna

Rys. 3.6. Kształtka przystoso wana do połączenia zaciskowego