Książka nauczyciela, historia, Streszczenia z Historia

Pobierz Książka nauczyciela, historia i więcej Streszczenia w PDF z Historia tylko na Docsity! S Z K O Ł A P O D S TA W O W A Książka Nauczyciela Materiały dydaktyczne do historii Materiały pomocne w przygotowaniu ciekawych i wartościowych lekcji: • roczny plan pracy, • scenariusze lekcji z kartami pracy, • testy podsumowujące z odpowiedziami. Materiały dydaktyczne są dostępne w wersji elektronicznej w portalu 8 dokumentacja nauczyciela np. programy nauczania, plany wynikowe, rozkłady materiału prowadzenie lekcji np. scenariusze, karty pracy, dodatkowe zadania sprawdzanie wiedzy np. testy, kartkówki, sprawdziany, diagnoza, klucze odpowiedzi materiały prezentacyjne np. multibooki, filmy, plansze Ponad 50 tysięcy materiałów gotowych do wykorzystania, w tym: Twoja baza materiałów dydaktycznych w jednym miejscu! sprawdź PI XA BA Y generator.dlanauczyciela.pl Ułatwia tworzenie zestawów zadań, testów i sprawdzianów służących do systematycznej kontroli postępów uczniów. Pozwala skrócić czas potrzebny na przygotowanie materiałów sprawdzających wiedzę. WYGODNA I PRZYJAZNA APLIKACJA NIEZBĘDNA W PRACY NAUCZYCIELA GENERATOR UMOŻLIWIA: pobieranie gotowych testów i zapisywanie ich na dysku lub drukowanie, tworzenie własnych zadań i dodawanie ich do swojej bazy, edytowanie testów zamieszczonych w bazie, modyfikowanie zadań dostępnych w bazie, generowanie własnych testów z zadań dostępnych w bazie, w wersji dla wielu grup. generator.dlanauczyciela.pl DOŁĄCZ DO GRONA NAUCZYCIELI KORZYSTAJĄCYCH Z GENERATORA! 51 600 testów i 15 400 zadań dodanych przez nauczycieli 26 tys. nauczycieli – autorów zadań i testów 162 tys. nauczycieli – użytkowników 3Spis treści Rozdział IV – Polska po II wojnie światowej Scenariusz „Początki władzy komunistów w Polsce” .................................. 49 Karta pracy „Początki władzy komunistów w Polsce” ................................ 51 Scenariusz „Polska w czasach stalinizmu” .................................................. 52 Karta pracy „Polska w czasach stalinizmu” ................................................. 55 Rozdział V – Upadek komunizmu Scenariusz „Powstanie „Solidarności” ......................................................... 56 Karta pracy „Powstanie „Solidarności” ........................................................ 58 Scenariusz „Początek III Rzeczypospolitej” ................................................. 59 Scenariusz „Początek III Rzeczypospolitej” ................................................. 61 Rozdział VI – Polska i świat w nowej epoce Scenariusz „Europa po rozpadzie ZSRS” ..................................................... 62 Karta pracy „Europa po rozpadzie ZSRS” ................................................... 65 Scenariusz „Świat w erze globalizacji” ......................................................... 66 Karta pracy „Świat w erze globalizacji” ....................................................... 68 3 Testy podsumowujące i klucze odpowiedzi 69 Prezentowane testy sprawdzające pomagają ocenić poziom wiedzy uczniów z danego działu. Testy zostały przygotowane w dwóch wersjach A i B. Dołączono do nich klucze odpowiedzi z rozwiązaniami poszczególnych zadań. II wojna światowa .......................................................................................... 69 Polacy podczas II wojny światowej ................................................................ 77 Świat po II wojnie światowej ......................................................................... 85 Polska po II wojnie światowej........................................................................ 93 Upadek komunizmu ...................................................................................... 101 Polska i świat w nowej epoce ........................................................................ 109 4 Materiały prezentacyjne Multiteka 118 5 Zeszyt ćwiczeń z dostępem do dodatkowych materiałów 123 6 Pomoce dla nauczciela 125 4 Roczny plan pracy 1 R oc zn y pl an p ra cy d o hi st or ii dl a kl as y 8 sz ko ły p od st aw ow ej Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in R oz dz ia ł I : I I W O JN A Ś W IA T O W A 1. N ap aś ć na P ol sk ę − N ie m ie ck ie p rz yg ot ow an ia d o w oj ny − P ol ac y w p rz ed ed ni u w oj ny − W yb uc h w oj ny − P rz eb ie g w al k − N ap aś ć so w ie ck a − Z ak oń cz en ie w al k i b ila ns w oj ny ob ro nn ej X X X II. 1 X X X II. 2 X X X II. 3 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : w oj na bł ys ka w ic zn a (B lit zk rie g) , b itw a gr an ic zn a, „d zi w na w oj na ”, in te rn ow an ie − zn a da ty : a gr es ji N ie m ie c na P ol sk ę (1 IX 19 39 ), bi tw y o  W es te rp la tt e (1 –7 IX 1 93 9) , w kr oc ze ni a A rm ii C ze rw on ej d o Po lsk i (1 7 IX 1 93 9) − id en ty fik uj e po st ac ie : A do lfa H itl er a, Jó ze fa St al in a, H en ry ka S uc ha rs ki eg o, E dw ar da R yd za - -Ś m ig łe go , S te fa na S ta rz yń sk ie go − w sk az uj e na m ap ie k ie ru nk i u de rz eń a rm ii ni em ie ck ie j i  s ow ie ck ie j − w yj aś ni a pr zy cz yn y kl ęs ki P ol sk i w e w rz eś ni u 19 39 r. − o pi su je p rz yk ła dy b oh at er st w a po lsk ic h żo łn ie rz y − p rz ed st aw ia p rz yk ła dy z br od ni w oj en ny ch do ko na ny ch p rz ez N ie m có w i  So w ie tó w w  c za sie w oj ny o br on ne j P ol sk i − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p ro w ok ac ja g liw ic ka , „p ol sk ie T er m op ile ”, K or pu s O ch ro ny P og ra ni cz a (K O P) , G ru py S pe cj al ne (E in sa tz gr up pe n) − zn a da ty : p ro w ok ac ji gl iw ic ki ej (3 1 VI II 19 39 ), w yp ow ie dz en ia w oj ny N ie m co m p rz ez F ra nc ję i W ie lk ą Br yt an ię (3 IX 1 93 9) , b itw y na d Bz ur ą (9 –2 2 IX 1 93 9) , e w ak ua cj i w ła dz p ań st w ow yc h i w oj sk ow yc h z  W ar sz aw y (6 /7 IX 1 93 9) , in te rn ow an ia w ła dz p ol sk ic h w  R um un ii (1 7/ 18 IX 19 39 ), ka pi tu la cj i W ar sz aw y (2 8 IX 1 93 9) , k ap itu la cj i H el u (2 X 1 93 9) , k ap itu la cj i p od K oc ki em (6 X 1 93 9) − id en ty fik uj e po st ac ie : W ła dy sł aw a Ra gi ni sa , F ra nc isz ka Kl ee be rg a, F ra nc isz ka D ąb ro w sk ie go , J óz ef a U nr ug a, Ta de us za K ut rz eb y − p rz ed st aw ia s to su ne k sił Z SR S, N ie m ie c i P ol sk i − p rz ed st aw ia p ol ity cz ne i  m ili ta rn e za ło że ni a pl an u ob ro ny P ol sk i w  1 93 9 r. − p or ów nu je p la ny P ol sk i i  N ie m ie c pr zy go to w an e na w yp ad ek w oj ny − o m aw ia o ko lic zn oś ci w kr oc ze ni a w oj sk s ow ie ck ic h na te ry to riu m P ol sk i w  k on te kś ci e pa kt u Ri bb en tr op – –M oł ot ow − w ym ie ni a m ie jsc a kl uc zo w yc h bi te w w oj ny ob ro nn ej P ol sk i s to cz on yc h z  w oj sk am i n ie m ie ck im i i s ow ie ck im i − w ym ie ni a i c ha ra kt er yz uj e et ap y w oj ny o br on ne j Po lsk i − o ce ni a po st aw ę al ia nt ów z ac ho dn ic h w ob ec P ol sk i w e w rz eś ni u 19 39 r. − o ce ni a po st aw ę w ła dz p ol sk ic h w e w rz eś ni u 19 39 r. 1 2. P od bó j E ur op y pr ze z H itl er a i S ta lin a − W oj na z im ow a − A ta k III R ze sz y na k ra je sk an dy na w sk ie − A gr es ja n ie m ie ck a na E ur op ę Z ac ho dn ią − K lę sk a Fr an cj i X X X III .1 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : a lia nc i, bi tw a o  A ng lię , l in ia M ag in ot a, k ol ab or ac ja − zn a da ty : n ap aś ci n ie m ie ck ie j n a D an ię i N or w eg ię (I V 19 40 ), at ak u III R ze sz y na Fr an cj ę (V 1 94 0) , b itw y o  A ng lię (V II– X 1 94 0) − id en ty fik uj e po st ac ie : W in st on a C hu rc hi lla , C ha rle s’a  d e G au lle ’a − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : w oj na z im ow a, pa ńs tw o m ar io ne tk ow e, p ań st w o Vi ch y, Ko m ite t W ol ne j F ra nc ji, li ni a M an ne rh ei m a − zn a da ty : w oj ny s ow ie ck o- fiń sk ie j ( X I 1 93 9 – III 1 94 0) , z aj ęc ia r ep ub lik b ał ty ck ic h pr ze z Z SR S (V I 1 94 0) , e w ak ua cj i w oj sk a lia nc ki ch z  D un ki er ki (V –V I 1 94 0) , a ta ku N ie m ie c na Ju go sł aw ię i  G re cj ę (IV 1 94 1) I 5Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in − B itw a o A ng lię − W oj na n a Ba łk an ac h − w ym ie ni a pa ńs tw a, k tó re p ad ły o fia rą a gr es ji so w ie ck ie j o ra z ni em ie ck ie j d o 19 41 r. − w sk az uj e na m ap ie o bs za ry z ag ar ni ęt e pr ze z Z SR S i I II Rz es zę d o 19 41 r. − p rz ed st aw ia c el e po lit yk i H itl er a i S ta lin a w  E ur op ie w  la ta ch 1 93 9– 19 41 − p rz ed st aw ia n aj w aż ni ej sz e dz ia ła ni a w oj en ne w  E ur op ie z  la t 1 93 9– 19 41 − o pi su je s ku tk i b itw y o  A ng lię o ra z om aw ia je j po lit yc zn e i m ili ta rn e zn ac ze ni e − id en ty fik uj e po st ac ie : V id ku na Q ui sli ng a, Ph ili pp e’ a  Pé ta in a − p rz ed st aw ia e ks pa ns ję Z SR S w  la ta ch 1 93 9– 19 41 − o m aw ia s po só b pr ze ję ci a ko nt ro li na d re pu bl ik am i ba łty ck im i p rz ez Z SR S w  1 94 0 r. − o pi su je k ol ej ne e ta py a gr es ji N ie m ie c w  la ta ch 19 40 –1 94 1 − w yj aś ni a gł ów ne p rz yc zy ny p ok on an ia F ra nc ji pr ze z ar m ię n ie m ie ck ą w  1 94 0 r. − o ce ni a sy tu ac ję p ol ity cz ną i  m ili ta rn ą w  E ur op ie w  1 94 1 r. TS W – D la cz eg o N ie m cy n ie z do by li A ng lii ? − Ja k po ko na ć flo tę b ry ty jsk ą? − B itw a o A ng lię − P ie rw sz a po ra żk a H itl er a X X X III .1 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : o pe ra cj a „L ew m or sk i” , E ni gm a − zn a da tę : b itw y o A ng lię (V II– X 1 94 0) − id en ty fik uj e po st ac ie : A do lfa H itl er a, W in st on a C hu rc hi lla − w ym ie ni a ce le n ie m ie ck ic h at ak ów lo tn ic zy ch na W ie lk ą Br yt an ię − w sk az uj e w yn al az ki te ch ni cz ne , k tó re p om og ły Br yt yj cz yk om w w al ce z N ie m ca m i − p rz ed st aw ia m ili ta rn y w kł ad P ol ak ów w o br on ę W ie lk ie j B ry ta ni i − zn a da ty : n aj w ię ks ze go n al ot u ni em ie ck ie go n a W ie lk ą Br yt an ię (1 5 IX 1 94 0) , n al ot u na C ov en tr y (X I 1 94 0) − id en ty fik uj e po st ac ie : M ar ia na R ej ew sk ie go , J er ze go Ró ży ck ie go , H en ry ka Z yg al sk ie go − o m aw ia z ał oż en ia n ie m ie ck ie go p la nu in w az ji na W ie lk ą Br yt an ię − p or ów nu je p ot en cj ał m ili ta rn y w oj sk n ie m ie ck ic h i b ry ty jsk ic h w  c za sie b itw y o  A ng lię − w yj aś ni a, ja ki e by ły p rz yc zy ny k lę sk i N ie m ie c w  b itw ie o  A ng lię − o ce ni a w kł ad p ol sk ic h lo tn ik ów w  w al ki o  W ie lk ą Br yt an ię 1 3. W oj na II I R ze sz y z Z SR S − P rz yg ot ow an ia d o w oj ny − A ta k ni em ie ck i n a Z SR S − W ie lk a W oj na O jc zy źn ia na − S to su ne k lu dn oś ci Z SR S do o ku pa nt a − W al ki o L en in gr ad i St al in gr ad X X X III .1 X X X III .3 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p la n „B ar ba ro ss a” , W ie lk a W oj na O jc zy źn ia na − zn a da ty : a gr es ji N ie m ie c na Z SR S (2 2 VI 1 94 1) , bi tw y po d M os kw ą (X I– X II 19 41 ), bi tw y po d St al in gr ad em (V III 1 94 2 – II 19 43 ) − id en ty fik uj e po st ać G ie or gi ja Ż uk ow a − w sk az uj e na m ap ie p rz eł om ow e bi tw y w oj ny N ie m ie c i Z SR S: p od M os kw ą i p od St al in gr ad em − w yj aś ni a pr zy cz yn y at ak u III R ze sz y na Z w ią ze k So w ie ck i − p rz ed st aw ia e ta py w oj ny n ie m ie ck o- so w ie ck ie j − o m aw ia p rz eł om ow e zn ac ze ni e bi tw y st al in gr ad zk ie j d la p rz eb ie gu II w oj ny ś w ia to w ej − w yj aś ni a, ja ki e cz yn ni ki s po w od ow ał y kl ęs kę of en sy w y ni em ie ck ie j n a M os kw ę w 1 94 1 r. − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : b lo ka da L en in gr ad u, Le nd -L ea se A ct − zn a da tę b lo ka dy L en in gr ad u (1 94 1– 19 44 ) − id en ty fik uj e po st ać F rie dr ic ha v on P au lu sa − p rz ed st aw ia p rz eb ie g dz ia ła ń w oj en ny ch n a fr on ci e w sc ho dn im w la ta ch 1 94 1– 19 43 − p rz ed st aw ia w ar un ki p ro w ad ze ni a d zi ał ań w oj en ny ch p rz ez N ie m cy n a te re ni e Z SR S − w yj aś ni a pr zy cz yn y i o ko lic zn oś ci z do by ci a pr ze w ag i m ili ta rn ej p rz ez Z SR S − ch ar ak te ry zu je s to su ne k lu dn oś ci d o ok up an ta na z aj m ow an yc h te re na ch p rz ez N ie m có w − p rz ed st aw ia , w ja ki s po só b N ie m cy tr ak to w al i je ńc ów s ow ie ck ic h − w sk az uj e po w od y zb liż en ia W ie lk ie j B ry ta ni i i U SA do Z SR S − o ce ni a po st aw ę w ła dz s ow ie ck ic h w c za sie W ie lk ie j W oj ny O jc zy źn ia ne j 1 8 Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in R oz dz ia ł I I: PO LA C Y P O D C Z A S II W O JN Y Ś W IA T O W EJ 1. D w ie o ku pa cj e − P od zi ał z ie m p ol sk ic h − O ku pa cj a ni em ie ck a − Te rr or h itl er ow sk i − O ku pa cj a so w ie ck a − D ep or ta cj e w g łą b Z SR S X X X IV .1 X X X IV .2 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : G en er al ne G ub er na to rs tw o, w ys ie dl en ia , d ep or ta cj a, so w ie ty za cj a, ła pa nk a, v ol ks lis ta , a kc ja A B − zn a da ty : a kc ji A B (V –V I 1 94 0) , z br od ni ka ty ńs ki ej (I V– V 19 40 ) − w sk az uj e na m ap ie te re ny p od o ku pa cj ą ni em ie ck ą i s ow ie ck ą, m ie jsc a m as ow yc h eg ze ku cj i P ol ak ów p od o ku pa cj ą ni em ie ck ą or az z sy łe k i k aź ni lu dn oś ci p ol sk ie j w  Z SR S − ch ar ak te ry zu je g łó w ne c el e ni em ie ck ie j i s ow ie ck ie j p ol ity ki o ku pa cy jn ej − p od aj e pr zy kł ad y te rr or u ni em ie ck ie go i s ow ie ck ie go − w yj aś ni a, ja ki c el z am ie rz al i z re al iz ow ać N ie m cy , m or du ją c po lsk ą in te lig en cj ę − o m aw ia o ko lic zn oś ci i  pr ze bi eg z br od ni ka ty ńs ki ej − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : t ra kt at o  g ra ni ca ch i p rz yj aź ni , o pe ra cj a „T an ne nb er g” , v ol ks de ut sc h, ga dz in ów ka , A kc ja S pe cj al na „ Kr ak ów ”, g ra na to w a po lic ja , P aw ia k, p as zp or ty za cj a − zn a da ty : p od pi sa ni a tr ak ta tu o  g ra ni ca ch i  pr zy ja źn i (2 8 IX 1 93 9) , A kc ji Sp ec ja ln ej „ Kr ak ów ” (X I 1 93 9) , w yb or ów d o zg ro m ad ze ń na K re sa ch (X 1 93 9) , pa sz po rt yz ac ji (1 94 0) , d ep or ta cj i P ol ak ów w  g łą b Z SR S (II , I V i V I 1 94 0 or az V /V I 1 94 1) − id en ty fik uj e po st ać H an sa F ra nk a − p rz ed st aw ia z m ia ny te ry to ria ln e na z ie m ia ch p ol sk ic h po d ok up ac ją − p rz ed st aw ia i  po ró w nu je p ol ity kę o ku pa nt a ni em ie ck ie go n a zi em ia ch w ci el on yc h do II I R ze sz y i w  G en er al ny m G ub er na to rs tw ie − ch ar ak te ry zu je ż yc ie c od zi en ne w  k ra ju p od o ku pa cj ą ni em ie ck ą na p rz yk ła dz ie W ar sz aw y − p rz ed st aw ia c el e de po rt ac ji Po la kó w w  g łą b Z SR S − p or ów nu je i  oc en ia o ku pa cy jn ą po lit yk ę w ła dz ni em ie ck ic h i s ow ie ck ic h w ob ec s po łe cz eń st w a po lsk ie go 1 2. W ła dz e po lsk ie na u ch od źs tw ie − P ow st an ie p ol sk ie go r zą du n a em ig ra cj i − S to su nk i p ol sk o- so w ie ck ie − A rm ia P ol sk a w Z SR S − S pr aw a ka ty ńs ka − Ś m ie rć S ik or sk ie go X X X IV .2 X X X V. 1 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : r zą d em ig ra cy jn y, uk ła d Si ko rs ki –M aj sk i, ar m ia A nd er sa , s pr aw a ka ty ńs ka , k at as tr of a gi br al ta rs ka − zn a da ty : p ow st an ia r zą du e m ig ra cy jn eg o (IX 1 93 9) , u kł ad u Si ko rs ki –M aj sk i ( VI I 1 94 1) , ka ta st ro fy g ib ra lta rs ki ej (V II 19 43 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : W ła dy sł aw a Si ko rs ki eg o, W ła dy sł aw a Ra cz ki ew ic za , W ła dy sł aw a A nd er sa − p rz ed st aw ia o ko lic zn oś ci p ow st an ia p ol sk ie go rz ąd u em ig ra cy jn eg o − o m aw ia p os ta no w ie ni a uk ła du S ik or sk i– M aj sk i − p rz ed st aw ia o ko lic zn oś ci fo rm ow an ia s ię A rm ii Po lsk ie j w Z SR S − w yj aś ni a pr zy cz yn y ze rw an ia p rz ez Z SR S st os un kó w d yp lo m at yc zn yc h z po lsk im r zą de m na u ch od źs tw ie − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in u: R ad a N ar od ow a RP − zn a da ty : z er w an ia s to su nk ów r zą du e m ig ra cy jn eg o z Z SR S (IV 1 94 3) , e w ak ua cj i a rm ii A nd er sa n a Bl isk i W sc hó d (V III 1 94 2) − id en ty fik uj e po st ac ie : S ta ni sł aw a M ik oł aj cz yk a, Ka zi m ie rz a So sn ko w sk ie go − o m aw ia lo sy p ol sk ic h żo łn ie rz y in te rn ow an yc h po kl ęs ce w rz eś ni ow ej − p rz ed st aw ia o ko lic zn oś ci p od pi sa ni a uk ła du S ik or sk i- -M aj sk i − w yj aś ni a, ja ki e zn ac ze ni e m ia ła d zi ał al no ść r zą du em ig ra cy jn eg o dl a Po la kó w w k ra ju i na u ch od źs tw ie − o pi su je o ko lic zn oś ci w yj śc ia z Z SR S ar m ii A nd er sa − o m aw ia p ol ity cz ne s ku tk i k at as tr of y gi br al ta rs ki ej − p rz ed st aw ia tw or zą ce s ię w Z SR S i w k ra ju p od ok up ac ją o śr od ki p rz ys zł yc h po lsk ic h w ła dz ko m un ist yc zn yc h − o ce ni a zn ac ze ni e uk ła du S ik or sk i– M aj sk i d la s pr aw y po lsk ie j w c za sie II w oj ny ś w ia to w ej 1 9Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in 3. P ol sk ie P ań st w o Po dz ie m ne − P oc zą tk i d zi ał al no śc i k on sp ira cy jn ej − P ow st an ie A rm ii Kr aj ow ej − D zi ał al no ść Z W Z -A K − P ol ity cz ne p od zi ał y po lsk ie go po dz ie m ia − P ol sk ie P ań st w o Po dz ie m ne X X IV .4 . − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : P ol sk ie P ań st w o Po dz ie m ne , A rm ia K ra jo w a (A K) , Z w ią ze k W al ki Z br oj ne j ( Z W Z ), D el eg at ur a Rz ąd u RP na K ra j, Ra da Je dn oś ci N ar od ow ej (R JN ), Sz ar e Sz er eg i, m ał y sa bo ta ż, d yw er sja − zn a da ty : p ow st an ia D el eg at ur y Rz ąd u RP na K ra j ( X II 19 40 ), po w st an ia A K (1 4 II 19 42 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : S te fa na R ow ec ki eg o, ps . G ro t, Ta de us za K om or ow sk ie go , p s. B ór , Ja na B yt na ra , p s. R ud y − w sk az uj e na m ap ie r ej on y na jin te ns yw ni ej sz ej dz ia ła ln oś ci p ol sk ie j p ar ty za nt ki − p rz ed st aw ia s tr uk tu ry P ol sk ie go P ań st w a Po dz ie m ne go − w ym ie ni a sf er y dz ia ła ln oś ci P ol sk ie go P ań st w a Po dz ie m ne go − w yj aś ni a, ja ką r ol ę od gr yw ał a A rm ia K ra jo w a − o m aw ia r ol ę Ra dy Je dn oś ci N ar od ow ej w  s tr uk tu ra ch P ol sk ie go P ań st w a Po dz ie m ne go − w yj aś ni a, n a cz ym p ol eg ał a dz ia ła ln oś ć D el eg at a Rz ąd u na K ra j − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p ar ty za nt ka H ub al a, Sł uż ba Z w yc ię st w u Po lsk i ( SZ P) , c ic ho ci em ni , Ke dy w , a kc ja s ca le ni ow a, P ol ity cz ny K om ite t Po ro zu m ie w aw cz y (P KP ), N ar od ow a O rg an iz ac ja W oj sk ow a, B at al io ny C hł op sk ie , N ar od ow e Si ły Z br oj ne , G w ar di a Lu do w a, A rm ia L ud ow a (A L) − zn a da ty : p ow st an ia S Z P (IX 1 93 9) , Z W Z (X I 1 93 9) , ak cj i p od A rs en ał em (1 94 3) , z am ac hu n a F. Ku ts ch er ę (II 1 94 4) − id en ty fik uj e po st ac ie : H en ry ka D ob rz ań sk ie go , M ic ha ła T ok ar ze w sk ie go -K ar as ze w ic za , J an a Ka rs ki eg o, Ja na N ow ak a- Je zi or ań sk ie go , C yr yl a Ra ta jsk ie go , K az im ie rz a So sn ko w sk ie go − ch ar ak te ry zu je d zi ał al no ść p ar ty za nt ki m aj or a H ub al a − o m aw ia s tr uk tu rę i dz ia ła ln oś ć Sz ar yc h Sz er eg ów − o m aw ia p ro ce s bu do w an ia s tr uk tu r w oj sk ow yc h Po lsk ie go P ań st w a Po dz ie m ne go − w yj aś ni a, n a cz ym p ol eg ał a ak cj a sc al en io w a − w ym ie ni a na jw aż ni ej sz e ak cj e zb ro jn e Z W Z -A K − ch ar ak te ry zu je d zi ał al no ść p ol sk ic h pa rt ii po lit yc zn yc h w o kr es ie o ku pa cj i − p rz ed st aw ia d zi ał al no ść D el eg at ur y Rz ąd u na K ra j − w yj aś ni a, w ja ki s po só b rz ąd e m ig ra cy jn y ut rz ym yw ał ko nt ak ty z k ra je m p od o ku pa cj ą 1 TS W – Z br oj ne ak cj e po lsk ie go ru ch u op or u − A kc ja p od A rs en ał em − A kc ja „ G łó w ki ” X X X IV .4 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : a kc ja p od A rs en ał em , z am ac h na F. K ut sc he rę , s ab ot aż , dy w er sja , K ed yw − zn a da ty : a kc ji po d A rs en ał em (I II 19 43 ), za m ac hu n a Fr an za K ut sc he rę (I I 1 94 4) − id en ty fik uj e po st ac ie : J an a By tn ar a, p s. R ud y, Ta de us za Z aw ad zk ie go , p s. Z oś ka , F ra nz a Ku ts ch er y − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i sk ut ki a kc ji po d A rs en ał em − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i sk ut ki z am ac hu na F. K ut sc he rę − p rz ed st aw ia m et od y dz ia ła ln oś ci K ed yw u − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : a kc ja p od A rs en ał em („ M ek sy k II” ), ak cj a „G łó w ki ” − zn a da ty : d ec yz ji A K o  pr ze jśc iu o d bi er ne go o po ru do o gr an ic zo ne j w al ki z  o ku pa nt em (1 94 2) − id en ty fik uj e po st ac ie : E m ila F ie ld or fa , p s. N il − o m aw ia p rz eb ie g ak cj i p od A rs en ał em o ra z za m ac hu na F. K ut sc he rę − w yj aś ni a, ja ki e re pr es je s po tk ał y Po la kó w za p rz ep ro w ad ze ni e ak cj i p od A rs en ał em − o ce ni a za an ga żo w an ie m ło dy ch lu dz i w  w al ce z  ok up an te m 1 4. S po łe cz eń st w o po lsk ie p od ok up ac ją − N ie m ie ck i t er ro r − P os ta w a Po la kó w w ob ec o ku pa cj i − Z ag ła da p ol sk ic h Ż yd ów − P ow st an ie w g et ci e w ar sz aw sk im − P ol ac y w ob ec H ol ok au st u − R ze ź w oł yń sk a X X X IV .1 X X X IV .2 X X X IV .3 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : ł ap an ka , H ol ok au st , g et to , G en er al ny P la n W sc hó d, R ad a Po m oc y Ż yd om „ Ż eg ot a” , S pr aw ie dl iw y w śr ód N ar od ów Ś w ia ta , r ze ź w oł yń sk a − w ym ie ni a zn ac ze ni e te rm in ów : k on ty ng en t, cz ar ny ry ne k, Ż yd ow sk a O rg an iz ac ja B oj ow a (Ż O B) , sz m al co w ni k, U kr ai ńs ka P ow st ań cz a A rm ia (U PA ), cz ys tk i e tn ic zn e I 10 Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in − zn a da ty : p ow st an ia G en er al ne go P la nu W sc hó d (1 94 2) , w yb uc hu p ow st an ia w g et ci e w ar sz aw sk im (1 9 IV 1 94 3) , r ze zi w oł yń sk ie j (1 94 3) − id en ty fik uj e po st ac ie : M ar ka E de lm an a, Ir en y Se nd le ro w ej , J óz ef a i W ik to rii U lm ów , W ito ld a Pi le ck ie go − p rz ed st aw ia z ał oż en ia G en er al ne go P la nu W sc hó d − w ym ie ni a po st aw y Po la kó w w ob ec p ol ity ki ok up an ta n ie m ie ck ie go − p rz ed st aw ia m et od y ek st er m in ac ji na ro du ży do w sk ie go − w yj aś ni a, w ja ki m c el u ok up an ci p ro w ad zi li w al kę z p ol sk ą ku ltu rą − o m aw ia w ys ie dl en ia n a Z am oj sz cz yź ni e i i ch sk ut ki − zn a da ty : d ec yz ji o pr ze pr ow ad ze ni u H ol ok au st u (1 94 2) , p oc zą tk u w ys ie dl eń n a Z am oj sz cz yź ni e (X I 1 94 2) , t zw . k rw aw ej n ie dz ie li (1 1 VI I 1 94 3) , za m or do w an ia r od zi ny U lm ów (2 4 III 1 94 4) − id en ty fik uj e po st ac ie : W ła dy sł aw a Ba rt os ze w sk ie go , Z ofi i K os sa k- Sz cz uc ki ej , J an a Ka rs ki eg o, S te pa na Ba nd er y − ch ar ak te ry zu je w ar un ki ż yc ia w g et ci e − o pi su je p os ta w y Po la kó w w ob ec H ol ok au st u − o pi su je p rz eb ie g po w st an ia w g et ci e w ar sz aw sk im − p rz ed st aw ia s to su ne k pa ńs tw z ac ho dn ic h do H ol ok au st u − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i pr ze bi eg k on fli kt u po lsk o- -u kr ai ńs ki eg o na K re sa ch W sc ho dn ic h − o ce ni a po st aw y Po la kó w w ob ec p ol ity ki o ku pa nt ów − o ce ni a po st aw y Po la kó w w ob ec H ol ok au st u 1 5. P la n „B ur za ” i p ow st an ie w ar sz aw sk ie − P la n „B ur za ” i j eg o pr ze bi eg − P rz yc zy ny w yb uc hu p ow st an ia w ar sz aw sk ie go − W yb uc h po w st an ia − W al ki p ow st ań cz e − U pa de k i s ku tk i p ow st an ia X X X IV .5 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : g od zi na „W ”, pl an „ Bu rz a” , z rz ut y − zn a da ty : o pr ac ow an ia p la nu „ Bu rz a” (1 94 3/ 19 44 ), po w st an ia w ar sz aw sk ie go (1 V III – 2 X 1 94 4) − id en ty fik uj e po st ac ie : T ad eu sz a Ko m or ow sk ie go , p s. B ór , L eo po ld a O ku lic ki eg o − p rz ed st aw ia z ał oż en ia p la nu „ Bu rz a” − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i op isu je s ku tk i po w st an ia w ar sz aw sk ie go − ch ar ak te ry zu je e ta py p rz eb ie gu p ow st an ia w ar sz aw sk ie go − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in u: o pe ra cj a „O st ra B ra m a” − zn a da ty : o pe ra cj i „ O st ra B ra m a” (V II 19 44 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : A nt on ie go C hr uś ci el a, ps . M on te r, Er ic ha v on d em B ac ha -Z el ew sk ie go − o pi su je r ea liz ac ję p la nu „ Bu rz a” n a Kr es ac h W sc ho dn ic h − p rz ed st aw ia s yt ua cj ę w  W ar sz aw ie w  p rz ed ed ni u po w st an ia i  pr ze ds ta w ia je j w pł yw n a be zp oś re dn ią de cy zj ę w yd an ia r oz ka zu o  je go w yb uc hu − o m aw ia o ko lic zn oś ci p ol ity cz ne i  m ili ta rn e, k tó re w pł yn ęł y na p od ję ci e de cy zj i o  w yb uc hu p ow st an ia w  W ar sz aw ie − o m aw ia p os ta w ę w ie lk ic h m oc ar st w w ob ec po w st an ia w ar sz aw sk ie go − o ce ni a de cy zj ę w ła dz p ol sk ie go p od zi em ia d ot yc zą cą w yb uc hu p ow st an ia , u w zg lę dn ia ją c sy tu ac ję m ię dz yn ar od ow ą i w ew nę tr zn ą − o ce ni a po st aw ę al ia nt ów z ac ho dn ic h i Z SR S w ob ec po w st an ia w ar sz aw sk ie go 1 6. P ol ac y w  k oa lic ji an ty - hi tle ro w sk ie j − A rm ia P ol sk a w e Fr an cj i − P ol sk ie S iły Z br oj ne w W ie lk ie j Br yt an ii − P ol ac y po dc za s w al k w E ur op ie Z ac ho dn ie j − W oj sk o Po lsk ie w Z SR S X X X V. 2 X X X V. 3 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in u: P ol sk ie S iły Z br oj ne n a Z ac ho dz ie − zn a da ty : w al k o  N ar w ik (V 1 94 0) , w al k o  To br uk (V III – X II 19 41 ), w al k o  M on te C as sin o (V 1 94 4) , b itw y po d Le ni no (X 1 94 3) − id en ty fik uj e po st ać W ła dy sł aw a A nd er sa − zn a da ty : p ow st an ia a rm ii ge n. Z . B er lin ga w Z SR S (V 1 94 3) , b itw y po d Fa la ise (V III 1 94 4) , b itw y po d A rn he m (I X 1 94 4) − id en ty fik uj e po st ac ie : S ta ni sł aw a M ac zk a, S ta ni sł aw a So sa bo w sk ie go , Z yg m un ta S zy sz ko -B oh us za , Z yg m un ta B er lin ga , K ar ol a Św ie rc ze w sk ie go I 13Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in TS W – M ur b er liń sk i − M ia st o po dz ie lo ne ż el az ną k ur ty ną − U ci ec zk a do le ps ze go ś w ia ta − S ol id ar ni z b er liń cz yk am i − U pa de k m ur u X X X VI .7 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in u: m ur b er liń sk i − zn a da ty : d at y ro zp oc zę ci a bu do w y m ur u be rli ńs ki eg o (V III 1 96 1) , z bu rz en ia m ur u be rli ńs ki eg o (X I 1 98 9) , z je dn oc ze ni a N ie m ie c (1 99 0) − id en ty fik uj e po st ać H el m ut a Ko hl a − w ym ie ni a pr zy cz yn y zb ud ow an ia m ur u be rli ńs ki eg o − o m aw ia o ko lic zn oś ci u pa dk u m ur u be rli ńs ki eg o − w yj aś ni a, d la cz eg o lu dz ie u ci ek al i d o Be rli na Z ac ho dn ie go − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in u: C he ck po in t C ha rli e − zn a da ty : ś m ie rc i p ie rw sz ej o fia ry p rz y pr ób ie pr ze kr oc ze ni a m ur u be rli ńs ki eg o (V III 1 96 1) , w yd ar ze ń pr zy C he ck po in t C ha rli e (1 96 1) − id en ty fik uj e po st ac ie : J oh na F itz ge ra ld a Ke nn ed y’ eg o, Ro na ld a Re ag an a − o pi su je , j ak b ud ow an o m ur b er liń sk i − w yj aś ni a, ja ką r ol ę w k om un ist yc zn ej p ro pa ga nd zi e od gr yw ał m ur b er liń sk i − w yj aś ni a, w ja ki s po só b m ię dz yn ar od ow a op in ia pu bl ic zn a za re ag ow ał a na b ud ow ę m ur u be rli ńs ki eg o − o ce ni a zn ac ze ni e, ja ki e dl a po dz ie lo ne go B er lin a m ia ły w iz yt y pr ez yd en tó w U SA J. F. Ke nn ed y’ eg o i R . R ea ga na 1 3. Z a że la zn ą ku rt yn ą − Z SR S po II w oj ni e św ia to w ej − K ra je d em ok ra cj i l ud ow ej − O dw ilż w b lo ku w sc ho dn im − P ow st an ie w ęg ie rs ki e − P ol ity ka o dp rę że ni a X X X VI .4 X X X VI .5 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : k ra je d em ok ra cj i lu do w ej , o dw ilż , t aj ny r ef er at C hr us zc zo w a, de st al in iz ac ja , U kł ad W ar sz aw sk i, po w st an ie w ęg ie rs ki e − zn a da ty : ś m ie rc i J . S ta lin a (5 II I 1 95 3 r.) , po w st an ia U kł ad u W ar sz aw sk ie go (1 95 5) , X X Z ja zd u KP Z R (II 1 95 6) , p ow st an ia w ęg ie rs ki eg o (X 1 95 6) − id en ty fik uj e po st ać N ik ity C hr us zc zo w a − o m aw ia c ec hy c ha ra kt er ys ty cz ne p ań st w de m ok ra cj i l ud ow ej − w yj aś ni a zn ac ze ni e śm ie rc i S ta lin a dl a pr ze m ia n w  Z SR S i k ra ja ch d em ok ra cj i l ud ow ej − o m aw ia p rz ej aw y od w ilż y w  Z SR S − p rz ed st aw ia n aj w aż ni ej sz e te zy r ef er at u N . C hr us zc zo w a na X X Z je źd zi e KP Z R i k on se kw en cj e w yg ło sz en ia te go p rz em ów ie ni a − o m aw ia o ko lic zn oś ci p ow st an ia i  zn ac ze ni e U kł ad u W ar sz aw sk ie go − w ym ie ni a pr zy cz yn y i s ku tk i p ow st an ia w ęg ie rs ki eg o w  1 95 6 r. − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : R ad a W za je m ne j Po m oc y G os po da rc ze j ( RW PG ), żd an ow sz cz yz na , Ko m in fo rm − zn a da ty : p ow st an ia K om in fo rm u (IX 1 94 7) , po w st an ia R W PG (1 94 9) , w kr oc ze ni a A rm ii So w ie ck ie j n a W ęg ry (X I 1 95 6) , k oń ca o kr es u od pr ęż en ia m ię dz y W sc ho de m a  Z ac ho de m (1 96 0) − id en ty fik uj e po st ac ie : A nd rie ja Ż da no w a, Jo sip a Br oz a- Ti ty , Ł aw rie nt ija B er ii, Im re N ag ya − ch ar ak te ry zu je i  po ró w nu je s yt ua cj ę sp oł ec zn o- -p ol ity cz ną w  Z SR S po z ak oń cz en iu II w oj ny św ia to w ej i  po ś m ie rc i S ta lin a − w yj aś ni a, w  ja ki ch o ko lic zn oś ci ac h do sz ło d o ko nfl ik tu m ię dz y Z SR S a  ko m un ist yc zn ym i w ła dz am i J ug os ła w ii − ch ar ak te ry zu je s po só b sp ra w ow an ia w ła dz y i p ro w ad zo ną p ol ity kę p rz ez N . C hr us zc zo w a − w ym ie ni a pr ze ja w y od pr ęż en ia w  r el ac ja ch m ię dz yn ar od ow yc h w  la ta ch 1 95 3– 19 60 − p rz ed st aw ia p rz eb ie g po w st an ia w ęg ie rs ki eg o z  19 56 r. 1 4. D al ek i W sc hó d po II w oj ni e św ia to w ej − W oj na d om ow a w C hi na ch − P ol ity ka w ew nę tr zn a M ao Z ed on ga − W oj na k or ea ńs ka − K lę sk a Fr an cj i w In do ch in ac h X X X VI .6 X X X VI .9 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : W ie lk i S ko k, re w ol uc ja k ul tu ra ln a − zn a da ty : w oj ny d om ow ej w  C hi na ch (1 94 6– 19 49 ), w oj ny w  K or ei (1 95 0– 19 53 ), po cz ąt ku W ie lk ie go S ko ku (1 95 8) , r ew ol uc ji ku ltu ra ln ej (1 96 6– 19 68 ) − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : K uo m in ta ng , re ed uk ac ja , C ze rw on a G w ar di a (h un w ej bi ni ), Cz er w on a ks ią że cz ka − zn a da ty : p ow st an ia C hi ńs ki ej R ep ub lik i L ud ow ej (X 1 94 9) , p ro kl am ow an ia R ep ub lik i C hi ńs ki ej (1 94 9) , ro ze jm u w  P an m un dż on ie (1 95 3) , b itw y po d D ie n Bi en P hu (1 95 4) I 14 Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in − id en ty fik uj e po st ac ie : M ao Z ed on ga , Ki m Ir S en a, H o Sz i M in ha − w sk az uj e na m ap ie K or eę , W ie tn am i  C hi ny − w ym ie ni a ko m un ist yc zn e kr aj e D al ek ie go W sc ho du − o m aw ia s po so by r ea liz ac ji i s ku tk i tz w . W ie lk ie go S ko ku w  C hi na ch − w yj aś ni a, w  ja ki s po só b pr ze bi eg ał a re w ol uc ja ku ltu ra ln a w  C hi na ch − o m aw ia p rz yc zy ny i  sk ut ki k on fli kt ów w  A zj i w  c za sie z im ne j w oj ny − id en ty fik uj e po st ac ie : C za ng K aj -s ze ka , D ou gl as a M ac A rt hu ra − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i  sk ut ki w oj ny d om ow ej w  C hi na ch p o II w oj ni e św ia to w ej − o pi su je k om un ist yc zn e re żi m y w  C hi na ch i  Ko re i Pó łn oc ne j, sz cz eg ól ni e uw zg lę dn ia ją c st os un ek w ła dz y do je dn os tk i − o pi su je s ku tk i p ol ity ki g os po da rc ze j i  k ul tu ra ln ej M ao Z ed on ga − p rz ed st aw ia r yw al iz ac ję U SA i  Z SR S po dc za s w oj ny w  K or ei − o pi su je p ro ce s de ko lo ni za cj i I nd oc hi n − o ce ni a na st ęp st w a pr oc es u de ko lo ni za cj i 5. R oz pa d sy st em u ko lo ni al ne go − P rz yc zy ny r oz pa du s ys te m u ko lo ni al ne go − P ow st an ie In di i i P ak ist an u − K on fli kt in dy jsk o- pa ki st ań sk i − U pa de k ko lo ni al iz m u w A fr yc e − K ra je T rz ec ie go Ś w ia ta X X X VI .6 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : d ek ol on iz ac ja , Tr ze ci Ś w ia t, m et od a tz w . b ie rn eg o op or u, R ok A fr yk i − zn a da tę R ok u A fr yk i ( 19 60 ) − id en ty fik uj e po st ać M ah at m y G an dh ie go − w sk az uj e pr zy cz yn y ro zp ad u sy st em u ko lo ni al ne go − p rz ed st aw ia s ku tk i r oz pa du b ry ty jsk ie go im pe riu m k ol on ia ln eg o w In di ac h − ch ar ak te ry zu je p ro bl em y pa ńs tw T rz ec ie go Św ia ta p o uz ys ka ni u ni ep od le gł oś ci − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : I nd yj sk i K on gr es N ar od ow y, Li ga M uz uł m ań sk a, O rg an iz ac ja Je dn oś ci A fr yk ań sk ie j ( O JA ), Ru ch P ań st w N ie za an ga żo w an yc h, n eo ko lo ni al iz m − zn a da ty : p ow st an ia In di i i  P ak ist an u (1 94 7) , ko nf er en cj i w  B an du ng u (1 95 5) , w oj ny w  A lg ie rii (1 95 4– 19 62 ), w oj ny w  B ia fr ze (1 96 7) − id en ty fik uj e po st ać C ha rle s’a  d e G au lle ’a − w yj aś ni a, ja ką r ol ę w  p ro ce sie d ek ol on iz ac ji In di i od eg ra ł I nd yj sk i K on gr es N ar od ow y − p od aj e pr zy cz yn y ko nfl ik tu in dy jsk o- pa ki st ań sk ie go − ch ar ak te ry zu je k on fli kt y zb ro jn e w  A fr yc e w  d ob ie de ko lo ni za cj i i  p o 19 60 r. − p rz ed st aw ia n aj w aż ni ej sz e sk ut ki p ol ity cz ne i g os po da rc ze p ro ce su d ek ol on iz ac ji − o ce ni a ro lę M ah at m y G an dh ie go w  p ro ce sie de ko lo ni za cj i I nd ii 1 6. K on fli kt na B lis ki m W sc ho dz ie − P ow st an ie p ań st w a Iz ra el − K ry zy s su es ki − W oj na s ze śc io dn io w a i J om K ip pu r − K on fli kt p al es ty ńs ki p od k on ie c X X w . − R ew ol uc ja is la m sk a w Ir an ie − I w oj na w Z at oc e Pe rs ki ej X X X VI .8 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : B lis ki W sc hó d, sy jo ni zm , k on fli kt ż yd ow sk o- pa le st yń sk i, w oj na sz eś ci od ni ow a, w oj na Jo m K ip pu r, O rg an iz ac ja W yz w ol en ia P al es ty ny (O W P) − zn a da ty : p ow st an ia Iz ra el a (1 94 8) , w oj ny sz eś ci od ni ow ej (1 96 7) , w oj ny Jo m K ip pu r (1 97 3) , I  w oj ny w  Z at oc e Pe rs ki ej (1 99 0) − id en ty fik uj e po st ac ie : D aw id a Be n G ur io na , Ja sir a A ra fa ta − w sk az uj e na m ap ie r ej on B lis ki eg o W sc ho du i Z at ok i P er sk ie j − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : k ib uc , s zy ic i, za m ac h w  M on ac hi um , i nt ifa da , A ut on om ia P al es ty ńs ka , op er ac ja „ Pu st yn na b ur za ” − zn a da ty : w yd an ia d ek la ra cj i B al fo ur a (1 91 7) , re zo lu cj i O N Z o  p od zi al e Pa le st yn y (1 94 7) , w oj ny o  ni ep od le gł oś ć Iz ra el a (1 94 8– 19 49 ), na cj on al iz ac ji Ka na łu S ue sk ie go (1 95 6) , w oj ny iz ra el sk o- eg ip sk ie j (X 1 95 6) , z am ac hu w  M on ac hi um (1 97 2) , po ro zu m ie ni a w  C am p D av id (1 97 8) , w yb uc hu in tif ad y (1 98 7) , p or oz um ie ni a z  O slo (1 99 3) I 15Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in − p rz ed st aw ia o ko lic zn oś ci , w  ja ki ch p ow st ał o pa ńs tw o Iz ra el − w ym ie ni a pr zy cz yn y i s ku tk i k on fli kt ów iz ra el sk o- ar ab sk ic h − o m aw ia c ha ra kt er k on fli kt u bl isk ow sc ho dn ie go − o m aw ia k on fli kt w  r ej on ie Z at ok i P er sk ie j − id en ty fik uj e po st ac ie : G am al a A bd el a N as er a, M en ac he m a Be gi na , R uh ol la ha C ho m ei ni eg o, Sa dd am a H us aj na − o m aw ia p ro ce s po w st aw an ia p ań st w a Iz ra el i  je go fu nk cj on ow an ie w  p ie rw sz yc h la ta ch n ie po dl eg ło śc i − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i  sk ut ki r ew ol uc ji isl am sk ie j w  Ir an ie − ch ar ak te ry zu je i  oc en ia z ja w isk o te rr or yz m u pa le st yń sk ie go − o ce ni a ro lę m oc ar st w ś w ia to w yc h w  k on fli kc ie bl isk ow sc ho dn im 7. Z im na w oj na i w yś ci g zb ro je ń − R yw al iz ac ja W sc hó d– Z ac hó d − K ry zy s ku ba ńs ki − W oj na w W ie tn am ie − R zą dy B re żn ie w a − P ra sk a w io sn a X X X VI .5 X X X VI .7 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : w yś ci g zb ro je ń, kr yz ys k ub ań sk i, lą do w an ie w  Z at oc e Św iń , od pr ęż en ie , p ra sk a w io sn a − zn a da ty : w ys ła ni a pi er w sz eg o cz ło w ie ka w  k os m os (1 96 1) , o gł os ze ni a bl ok ad y m or sk ie j K ub y (X 1 96 2) , w oj ny w  W ie tn am ie (1 95 7– 19 75 ), pr as ki ej w io sn y (1 96 8) , in te rw en cj i w oj sk U kł ad u W ar sz aw sk ie go w  C ze ch os ło w ac ji (2 0/ 21 V III 1 96 8) − id en ty fik uj e po st ac ie : N ik ity C hr us zc zo w a, Fi de la C as tr o, Jo hn a F. Ke nn ed y’ eg o, R ic ha rd a N ix on a, L eo ni da B re żn ie w a − w yj aś ni a, n a cz ym p ol eg ał a ry w al iz ac ja m ię dz y U SA i  Z SR S w  d zi ed zi na ch : w oj sk ow oś ci i p od bo ju k os m os u − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i  sk ut ki k on fli kt u ku ba ńs ki eg o − o m aw ia p rz yc zy ny i  sk ut ki p ra sk ie j w io sn y − w yj aś ni a ok ol ic zn oś ci in te rw en cj i s ił U kł ad u W ar sz aw sk ie go w  C ze ch os ło w ac ji − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : „ go rą ca li ni a” m ię dz y M os kw ą i W as zy ng to ne m , V ie tc on g, K on fe re nc ja Be zp ie cz eń st w a i W sp ół pr ac y w  E ur op ie , C ze rw on i Kh m er zy − zn a da ty : u m ie sz cz en ia p ie rw sz eg o sz tu cz ne go sa te lit y w  k os m os ie (1 94 7) , p rz ej ęc ia w ła dz y na Ku bi e pr ze z F. C as tr o (1 95 9) , d es an tu w  Z at oc e Św iń (1 96 1) , l ąd ow an ia n a Ks ię ży cu (1 96 9) , Ko nf er en cj i B ez pi ec ze ńs tw a i W sp ół pr ac y w  E ur op ie (1 97 3– 19 75 ), dy kt at ur y C ze rw on yc h Kh m er ów (1 97 5– 19 79 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : D w ig ht a Ei se nh ow er a, P ol Po ta , J ur ija G ag ar in a, N ei la A rm st ro ng a, A le ks an dr a D ub če ka − o m aw ia g łó w ne z ał oż en ia p ol ity ki z ag ra ni cz ne j Z SR S i U SA w  la ta ch 6 0. i  70 . X X w . − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i  sk ut ki a m er yk ań sk ie j in te rw en cj i w  W ie tn am ie − p rz ed st aw ia s ku tk i r zą dó w C ze rw on yc h Kh m er ów w  K am bo dż y − o m aw ia w pł yw y Z SR S na ś w ie ci e i o ce ni a ic h po lit yc zn e ko ns ek w en cj e 1 8. D ro ga k u w sp ól ne j E ur op ie − D em ok ra ty za cj a Eu ro py Z ac ho dn ie j − U pa de k eu ro pe jsk ic h dy kt at ur − P oc zą te k in te gr ac ji eu ro pe jsk ie j − O d EW G d o U ni i E ur op ej sk ie j X X X VI .1 2 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : t ra kt at y rz ym sk ie , E ur op ej sk a W sp ól no ta W ęg la i S ta li (E W W iS ), Eu ro pe jsk a W sp ól no ta G os po da rc za (E W G ), Ko m isj a Eu ro pe jsk a, Pa rla m en t E ur op ej sk i, uk ła d z  Sc he ng en , t ra kt at z  M aa st ric ht , U ni a Eu ro pe jsk a, e ur o − zn a da ty : p ow st an ia E W W iS (1 95 2) , p od pi sa ni a tr ak ta tó w r zy m sk ic h (1 95 7) , p ow st an ia U ni i Eu ro pe jsk ie j ( 19 93 ) − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p la n Sc hu m an a, O rg an iz ac ja E ur op ej sk ie j W sp ół pr ac y G os po da rc ze j (O EE C ), O rg an iz ac ja W sp ół pr ac y G os po da rc ze j i R oz w oj u (O EC D ), Eu ro pe jsk a W sp ól no ta E ne rg ii A to m ow ej (E ur at om ), Ra da E ur op ej sk a I 18 Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in 2. O pó r sp oł ec zn y w ob ec ko m un iz m u − P oc zą te k te rr or u − P od zi em ie a nt yk om un ist yc zn e − R ep re sje k om un ist yc zn e − Ja k uj aw ni an o ku lis y be zp ie ki ? X X X VI I.2 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : ż oł ni er ze ni ez ło m ni (w yk lę ci ), po dz ie m ie ni ep od le gł oś ci ow e, Z rz es ze ni e „W ol no ść i N ie za w isł oś ć” (W iN ), Ra di o W ol na E ur op a − zn a da ty : p ow oł an ia W iN (I X 1 94 5) , w yk on an ia w yr ok ów ś m ie rc i n a W ito ld zi e Pi le ck im (1 94 8) , D an uc ie S ie dz ik ów ni e, p s. In ka (1 94 8) , i E m ilu Fi el do rfi e, p s. N il (1 95 3) − id en ty fik uj e po st ac ie : D an ut y Si ed zi kó w ny , p s. In ka , W ito ld a Pi le ck ie go , J an a Ro do w ic za , p s. A no da , E m ila F ie ld or fa , p s. N il, Ja na N ow ak a- -J ez io ra ńs ki eg o − w yj aś ni a, ja ki e ce le p rz yś w ie ca ły o rg an iz ac jo m po dz ie m ia n ie po dl eg ło śc io w eg o − p rz ed st aw ia m et od y dz ia ła ni a or ga ni za cj i po dz ie m ia n ie po dl eg ło śc io w eg o − w ym ie ni a pr zy kł ad y re pr es ji st os ow an yc h w ob ec a nt yk om un ist yc zn eg o ru ch u op or u − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : N ar od ow e Z je dn oc ze ni e W oj sk ow e, M in ist er st w o Be zp ie cz eń st w a Pu bl ic zn eg o (M BP ), U rz ąd B ez pi ec ze ńs tw a (U B) − zn a da ty : w yk on an ia w yr ok u śm ie rc i n a Z yg m un ci e Sz en dz ie la rz u, p s. Ł up as zk a (1 94 8) , p ow st an ia Ra di a W ol na E ur op a (1 94 9) i  je j r oz gł oś ni p ol sk ie j (1 95 1) , p ro ce su IV Z ar zą du G łó w ne go W iN (1 95 0) , w yk on an ia w yr ok ów n a cz ło nk ów IV Z ar zą du G łó w ne go W iN (1 95 1) , u ci ec zk i J óz ef a Św ia tły na Z ac hó d (1 95 3) , r oz bi ci a os ta tn ie go z gr up ow an ia po dz ie m ia a nt yk om un ist yc zn eg o (1 96 3) − id en ty fik uj e po st ac ie : Z yg m un ta S ze nd zi el ar za , ps . Ł up as zk a, M ar ia na B er na ci ak a, p s. O rli k, H ie ro ni m a D ek ut ow sk ie go , p s. Z ap or a, F ra nc isz ka Ja sk ul sk ie go , p s. Z ag oń cz yk , J óz ef a Fr an cz ak a, ps . L al ek , J óz ef a Św ia tły − o m aw ia s po só b fu nk cj on ow an ia k om un ist yc zn eg o ap ar at u te rr or u − w yj aś ni a, ja ki e ce le c hc ia ły o sią gn ąć w ła dz e ko m un ist yc zn e po pr ze z st os ow an ie te rr or u w ob ec sw oi ch p rz ec iw ni kó w − p rz ed st aw ia o ko lic zn oś ci , w ja ki ch u ja w ni on o ku lis y dz ia ła ln oś ci k om un ist yc zn yc h sł uż b be zp ie cz eń st w a − o ce ni a po st aw y dz ia ła cz y po dz ie m ia ni ep od le gł oś ci ow eg o i ż oł ni er zy n ie zł om ny ch 1 3. P ow oj en na od bu do w a − Z ni sz cz en ia w oj en ne − Z ag os po da ro w an ie Z ie m O dz ys ka ny ch − R ef or m a ro ln a − N ac jo na liz ac ja p rz em ys łu i ha nd lu − P la n tr zy le tn i X X X VI II. 1 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : r ef or m a ro ln a, na cj on al iz ac ja p rz em ys łu , b itw a o  ha nd el , p la n tr zy le tn i − zn a da ty : w yd an ia d ek re tu o  r ef or m ie r ol ne j (IX 1 94 4) , u st aw y o  na cj on al iz ac ji (I  19 46 ), tz w . b itw y o  ha nd el (1 94 7) , p la nu tr zy le tn ie go (1 94 7– 19 49 ) − p rz ed st aw ia b ila ns p ol sk ic h st ra t w oj en ny ch w  g os po da rc e − o pi su je z ni sz cz en ia w oj en ne P ol sk i − o m aw ia z ał oż en ia i  sk ut ki r ea liz ac ji de kr et ów o  re fo rm ie r ol ne j i  n ac jo na liz ac ji pr ze m ys łu − w yj aś ni a, n a cz ym p ol eg ał a bi tw a o  ha nd el i j ak ie b ył y je j s ku tk i − p od aj e za ło że ni a pl an u tr zy le tn ie go i  ef ek t j eg o re al iz ac ji − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : M in ist er st w o Z ie m O dz ys ka ny ch , U N RR A , C en tr al ny U rz ąd P la no w an ia − zn a da ty : p ow oł an ia M in ist er st w a Z ie m O dz ys ka ny ch (1 94 5) − p rz ed st aw ia p ro ce s za go sp od ar ow yw an ia Z ie m O dz ys ka ny ch − w yj aś ni a, ja k m ie sz ka ńc y tr ak to w al i Z ie m ie O dz ys ka ne − p rz ed st aw ia s tr at y dó br k ul tu ra ln yc h w  P ol sc e − o m aw ia p rz eb ie g od bu do w y W ar sz aw y − o kr eś la s po łe cz ne i  po lit yc zn e ko ns ek w en cj e w pr ow ad ze ni a de kr et ów o  r ef or m ie r ol ne j o ra z na cj on al iz ac ji pr ze m ys łu − o ce ni a sk ut ki s po łe cz ne r ef or m g os po da rc zy ch i g os po da rk i p la no w ej 1 19Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in 4. P ol sk a w c za sa ch st al in iz m u − P ow st an ie P Z PR − P rz em ia ny g os po da rc zo -s po łe cz ne − P ró ba k ol ek ty w iz ac ji − S ta lin iz m w P ol sc e − S oc re al iz m − K on st yt uc ja s ta lin ow sk a 19 52 r ok u − W al ka z K oś ci oł em k at ol ic ki m X X X VI II. 1 X X X VI II. 2 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : P ol sk a Z je dn oc zo na P ar tia R ob ot ni cz a (P Z PR ), sy st em m on op ar ty jn y, Po lsk a Rz ec zp os po lit a Lu do w a (P RL ), sy st em c en tr al ne go s te ro w an ia , pl an s ze śc io le tn i, ko le kt yw iz ac ja , s ta lin iz m , so cr ea liz m − zn a da ty : p ow st an ia P Z PR (X II 19 48 ), pr zy ję ci a Ko ns ty tu cj i P RL (2 2 VI I 1 95 2) , p la nu sz eś ci ol et ni eg o (1 95 0– 19 55 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : W ła dy sł aw a G om uł ki , Bo le sł aw a Bi er ut a, S te fa na W ys zy ńs ki eg o − p od aj e gł ów ne c ec hy u st ro ju p ol ity cz ne go Po lsk i w  o kr es ie s ta lin ow sk im − p rz yt ac za p rz yk ła dy te rr or u w  c za sa ch st al in ow sk ic h − o m aw ia p rz yc zy ny i  sk ut ki k ol ek ty w iz ac ji w  P ol sc e − p od aj e za ło że ni a pl an u sz eś ci ol et ni eg o − w sk az uj e ce ch y ch ar ak te ry st yc zn e s oc re al iz m u w  k ul tu rz e po lsk ie j − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : o dc hy le ni e pr aw ic ow o- na cj on al ist yc zn e, „ w yś ci g pr ac y” , Pa ńs tw ow e G os po da rs tw a Ro ln e, k uł ak , Z w ią ze k M ło dz ie ży P ol sk ie j ( Z M P) − zn a da ty : p od pi sa ni a po ro zu m ie ni a m ię dz y rz ąd em a  Ep isk op at em (1 95 0) , i nt er no w an ia ka rd . S . W ys zy ńs ki eg o (1 95 3– 19 56 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : J ak ub a Be rm an a, H ila re go M in ca , K on st an te go R ok os so w sk ie go , C ze sł aw a Ka cz m ar ka − p rz ed st aw ia o ko lic zn oś ci p ow st an ia P Z PR − p rz ed st aw ia k on se kw en cj e sp oł ec zn e i e ko no m ic zn e pl an u sz eś ci ol et ni eg o − w ym ie ni a pr zy kł ad y św ia dc zą ce o  s ta lin iz ac ji Po lsk i − o m aw ia c el e pr op ag an dy k om un ist yc zn ej w  c za sa ch st al in iz m u − w yj aś ni a, d la cz eg o w  W oj sk u Po lsk im n ad al w ys tę po w ał y sil ne w pł yw y so w ie ck ie − p rz ed st aw ia z ał oż en ia k on st yt uc ji PR L z  19 52 r. − o pi su je s ys te m r ep re sji w ła dz k om un ist yc zn yc h w ob ec K oś ci oł a − o ce ni a m et od y sp ra w ow an ia w ła dz y w  P ol sc e na p oc zą tk u la t 5 0. − o ce ni a ku lt je dn os tk i w P ol sc e w o kr es ie s ta lin iz m u 1 5. P ol sk i Pa źd zi er ni k − P RL p o śm ie rc i S ta lin a − S po ry w ew nę tr zn e w P Z PR − P oz na ńs ki C ze rw ie c − P oc zą tk i r zą dó w G om uł ki X X X VI II. 3 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p oz na ńs ki C ze rw ie c, „ po lsk a dr og a do s oc ja liz m u” , S łu żb a Be zp ie cz eń st w a (S B) , o dw ilż p aź dz ie rn ik ow a − zn a da ty : w yd ar ze ń po zn ań sk ic h (2 8– 30 VI 1 95 6) , p ol sk ie go P aź dz ie rn ik a (X 1 95 6) , w yb or u W . G om uł ki n a I s ek re ta rz a KC P Z PR (X 1 95 6) − id en ty fik uj e po st ac ie : W ła dy sł aw a G om uł ki , Jó ze fa C yr an ki ew ic za − w yj aś ni a pr zy cz yn y i s ku tk i o ra z op isu je pr ze bi eg w yd ar ze ń po zn ań sk ie go C ze rw ca i p ol sk ie go P aź dz ie rn ik a w  1 95 6 r. − p re ze nt uj e ok ol ic zn oś ci d oj śc ia W ła dy sł aw a G om uł ki d o w ła dz y − o m aw ia p rz ej aw y od w ilż y pa źd zi er ni ko w ej w  P ol sc e − ch ar ak te ry zu je z ak oń cz en ie o kr es u od w ilż y w  P ol sc e w  k on te kś ci e og ra ni cz en ia w ol no śc i sł ow a − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p uł aw ia ni e, na to liń cz yc y, M in ist er st w o Sp ra w W ew nę tr zn yc h (M SW ), „P o Pr os tu ” − zn a da ty : ś m ie rc i J . S ta lin a (1 95 3) , o br ad V III P le nu m KC P Z PR (X 1 95 6) , k oń ca o dw ilż y w  P ol sc e (1 95 7) − id en ty fik uj e po st ac ie : A da m a W aż yk a, R om an a St rz ał ko w sk ie go , E dw ar da O ch ab a − w yj aś ni a, w  ja ki s po só b Po em at d la d or os ły ch i p ub lik ac je w  „ Po P ro st u” o dz w ie rc ie dl ał y na st ro je ni ez ad ow ol en ia s po łe cz ne go w  la ta ch 5 0. X X w . − p re ze nt uj e po gl ąd y na to liń cz yk ów i  pu ła w ia n − w yj aś ni a ok ol ic zn oś ci z w oł an ia V III P le nu m K C P Z PR − o m aw ia p ro ce s od w ilż y po d oj śc iu W . G om uł ki do w ła dz y − o ce ni a po st aw y Jó ze fa C yr an ki ew ic za i  W ła dy sł aw a G om uł ki w ob ec w yd ar ze ń po zn ań sk ic h 1 20 Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in 6. P RL w la ta ch 19 56 –1 97 0 − M ał a st ab ili za cj a − S pó r z Ko śc io łe m − P oc zą te k op oz yc ji − M ar ze c 19 68 r. − G ru dz ie ń 19 70 r. X X X IX .1 X X X IX .2 X X X IX .3 X X X IX .4 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : m ał a st ab ili za cj a, ob ch od y Ty sią cl ec ia C hr zt u Po lsk i, M ar ze c ’6 8, G ru dz ie ń ’7 0 − zn a da ty : o bc ho dó w T ys ią cl ec ia C hr zt u Po lsk i (1 96 6) , w yd ar ze ń m ar co w yc h (II I 1 96 8) , u kł ad u PR L– RF N (X II 19 70 ), w yd ar ze ń gr ud ni ow yc h na W yb rz eż u (1 4– 21 X II 19 70 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : W ła dy sł aw a G om uł ki , W ill y’ eg o Br an dt a, S te fa na W ys zy ńs ki eg o, Ed w ar da G ie rk a − ch ar ak te ry zu je o kr es r zą dó w W . G om uł ki , w  ty m p ol ity kę z ag ra ni cz ną P RL − p rz ed st aw ia p rz eb ie g ob ch od ów m ile ni jn yc h − w yj aś ni a pr zy cz yn y i s ku tk i w yd ar ze ń z  M ar ca 19 68 r. i  G ru dn ia 1 97 0 r. − p rz ed st aw ia p rz eb ie g w yd ar ze ń z  M ar ca 1 96 8 r. i G ru dn ia 1 97 0 r. − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p ol sk a sz ko ła fi lm ow a, „P ol ity ka ”, p er eg ry na cj a, r ew iz jo ni śc i, do gm at yc y, Li st 34 , „ ko m an do si” , Z m ot or yz ow an e O dw od y M ili cj i O by w at el sk ie j ( Z O M O ) − zn a da ty : l ist u Ep isk op at u po lsk ie go d o Ep isk op at u ni em ie ck ie go (1 96 5) , o pu bl ik ow an ia L ist u 34 (1 96 4) , zd ję ci a D zi ad ów z  a fis za w  T ea tr ze N ar od ow ym (I  19 68 ), og ło sz en ia p od w yż ek c en ż yw no śc i ( 12 X II 19 70 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : A nt on ie go S ło ni m sk ie go , A nd rz ej a W aj dy , J ac ka K ur on ia , K ar ol a M od ze le w sk ie go , A da m a M ic hn ik a, H en ry ka Sz la jfe ra , Z bi gn ie w a C yb ul sk ie go , T ad eu sz a Ró że w ic za , A nd rz ej a M un ka , W oj ci ec ha Je rz eg o H as a − o m aw ia s to su ne k w ła dz P RL d o in te lig en cj i − ch ar ak te ry zu je p rz yc zy ny i  na ra st an ie k on fli kt u w ła dz z  Ko śc io łe m k at ol ic ki m − w yj aś ni a pr zy cz yn y i s ku tk i k am pa ni i a nt ys em ic ki ej w  P ol sc e w  1 96 8 r. − o pi su je n ar od zi ny i  dz ia ła ln oś ć op oz yc ji − o ce ni a za ch ow an ie w ła dz P RL w  o bl ic zu w yd ar ze ń na W yb rz eż u w  1 97 0 r. − o ce ni a ro lę K oś ci oł a ka to lic ki eg o i ś ro do w isk st ud en ck ic h w  k sz ta łto w an iu o po zy cj i w ob ec w ła dz P RL 1 7. P ol sk a w la ta ch 70 . X X w ie ku − „D ru ga P ol sk a” E dw ar da G ie rk a − R oz w ój n a kr ed yt − N ie po w od ze ni a go sp od ar cz e − „P ro pa ga nd a su kc es u” − N ow el iz ac ja k on st yt uc ji X X X IX .2 X X X IX .3 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : „ dr ug a Po lsk a” , „p ro pa ga nd a su kc es u” − id en ty fik uj e po st ać E dw ar da G ie rk a − w ym ie ni a ce ch y ch ar ak te ry st yc zn e rz ąd ów E. G ie rk a − o m aw ia w pł yw z ag ra ni cz ny ch k re dy tó w na r oz w ój p rz em ys łu c ię żk ie go i gó rn ic tw a − p rz ed st aw ia z m ia ny w ż yc iu c od zi en ny m Po la kó w z a cz as ów r zą dó w E . G ie rk a − w yj aś ni a, n a cz ym p ol eg ał a pr op ag an da s uk ce su w c za sie r zą dó w E . G ie rk a − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : u kr yt e be zr ob oc ie , ki no m or al ne go n ie po ko ju − zn a da tę n ow el iz ac ji Ko ns ty tu cj i P RL (1 97 6) − id en ty fik uj e po st ac ie : P io tr a Ja ro sz ew ic za , A nd rz ej a W aj dy , K rz ys zt of a Z an us sie go − w yj aś ni a, d la cz eg o po lit yk a go sp od ar cz a E. G ie rk a za ko ńc zy ła s ię n ie po w od ze ni em − p rz ed st aw ia o ko lic zn oś ci i sk ut ki n ow el iz ac ji ko ns ty tu cj i w 1 97 6 r. − p rz ed st aw ia w pł yw k in a m or al ne go n ie po ko ju na k sz ta łto w an ie p os ta w P ol ak ów − o ce ni a ok re s rz ąd ów E dw ar da G ie rk a 1 Po w tó rz en ie w ia do m oś ci i  sp ra w dz ia n z  ro zd zi ał u IV 2 23Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in − p rz ed st aw ia r ol ę M ic ha iła G or ba cz ow a w  u pa dk u ko m un iz m u w  p ań st w ac h bl ok u w sc ho dn ie go − w yj aś ni a ok ol ic zn oś ci r oz pa du Z SR S − ch ar ak te ry zu je w yd ar ze ni a Je sie ni L ud ów w  p ań st w ac h bl ok u w sc ho dn ie go − o m aw ia p ro ce s ro zp ad u Z SR S, u w zg lę dn ia ją c po w st an ie n ie po dl eg ły ch p ań st w w  E ur op ie − w yj aś ni a, ja ki e by ły p rz yc zy ny r oz w ią za ni a RW PG i U kł ad u W ar sz aw sk ie go − w yj aś ni a zn ac ze ni e ka ta st ro fy w  C za rn ob yl u dl a Eu ro py i Z SR S − o ce ni a ro lę M . G or ba cz ow a i R . R ea ga na w z m ia ni e uk ła du s ił w p ol ity ce m ię dz yn ar od ow ej 5. P oc zą te k III Rz ec zy po sp ol ite j − G en ez a O kr ąg łe go S to łu − O kr ąg ły S tó ł − W yb or y cz er w co w e − B ud ow a III R ze cz yp os po lit ej X L. 3 X LI .1 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : o br ad y O kr ąg łe go S to łu , w yb or y cz er w co w e, O by w at el sk i K lu b Pa rla m en ta rn y (O KP ), se jm k on tr ak to w y, hi pe rin fla cj a − zn a da ty : o br ad O kr ąg łe go S to łu (I I– IV 1 98 9) , w yb or ów c ze rw co w yc h (4 V I 1 98 9) , p ow oł an ia rz ąd u T. M az ow ie ck ie go (1 2 IX 1 98 9) − id en ty fik uj e po st ac ie : L ec ha W ał ęs y, W oj ci ec ha Ja ru ze lsk ie go , T ad eu sz a M az ow ie ck ie go , Br on isł aw a G er em ka − p od aj e po st an ow ie ni a i s ku tk i o br ad O kr ąg łe go St oł u − p re ze nt uj e na st ęp st w a w yb or ów c ze rw co w yc h − w sk az uj e w yd ar ze ni a, k tó re d op ro w ad zi ły do u pa dk u ko m un iz m u w P ol sc e − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : U rz ąd O ch ro ny Pa ńs tw a (U O P) , w er yfi ka cj a, „ gr ub a lin ia ”/ „g ru ba kr es ka ” − zn a da ty : d eb at y M io do w ic z– W ał ęs a (X I 1 98 8) , po no w ne go z al eg al iz ow an ia N SZ Z „ So lid ar no śc i” (IV 1 98 9) , w yb or u W . J ar uz el sk ie go n a pr ez yd en ta (V II 19 89 ), pr zy ję ci a na zw y Rz ec zp os po lit a Po lsk a (2 9 X II 19 89 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : C ze sł aw a Ki sz cz ak a, A lfr ed a M io do w ic za , M ie cz ys ła w a Ra ko w sk ie go , L es zk a Ba lc er ow ic za , K rz ys zt of a Sk ub isz ew sk ie go , J ar os ła w a Ka cz yń sk ie go − o m aw ia o ko lic zn oś ci z w oł an ia O kr ąg łe go S to łu − p rz ed st aw ia r ef or m y rz ąd u T. M az ow ie ck ie go − o ce ni a zn ac ze ni e ob ra d O kr ąg łe go S to łu d la p rz em ia n po lit yc zn yc h w P ol sc e 1 Po w tó rz en ie w ia do m oś ci i  sp ra w dz ia n z  ro zd zi ał u V 2 R oz dz ia ł V I: PO LS K A I ŚW IA T W N O W EJ E PO C E 1. E ur op a po ro zp ad zi e Z SR S − E ur op a na p rz eł om ie X X i X IX w ie ku − R os ja w n ow ej r ze cz yw ist oś ci − W oj na w C ze cz en ii − W oj na w Ju go sł aw ii X X X VI .1 0 X X X VI .1 1 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in u: W sp ól no ta N ie po dl eg ły ch P ań st w (W N P) − zn a da tę : p ow st an ia W sp ól no ty N ie po dl eg ły ch Pa ńs tw (1 99 1) , w ej śc ia P ol sk i, C ze ch i  W ęg ie r do N AT O (1 99 9) , p om ar ań cz ow ej r ew ol uc ji (2 00 4) , r oz pa du Ju go sł aw ii (1 99 1– 19 92 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : B ill a C lin to na , B or ys a Je lc yn a, W ła di m ira P ut in a − w yj aś ni a ok ol ic zn oś ci w st ąp ie ni a Po lsk i, C ze ch i W ęg ie r do N AT O − ch ar ak te ry zu je r zą dy W . P ut in a w  R os ji − w ym ie ni a pr ob le m y, z  ja ki m i s po tk ał y się po dc za s tr an sf or m ac ji us tr oj ow ej k ra je po st so w ie ck ie − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : E ur om aj da n, r ew ol uc ja ró ż, o lig ar ch ow ie − zn a da ty : w oj ny w  Ju go sł aw ii (1 99 1– 19 95 ), I w oj ny cz ec ze ńs ki ej (1 99 4– 19 96 ), lu do bó jst w a w  S re br en ic y (1 99 5) , p or oz um ie ni a w  D ay to n (X I 1 99 5) , I I w oj ny cz ec ze ńs ki ej (1 99 9– 20 09 ), re w ol uc ji ró ż (2 00 4) , w oj ny o  O se tię P oł ud ni ow ą (2 00 8) , E ur om aj da nu (2 01 3/ 20 14 ) − id en ty fik uj e po st ac ie : A le ks an dr a Łu ka sz en ki , W ik to ra Ja nu ko w yc za , W ik to ra Ju sz cz en ki , M ic he ila Sa ak as zw ile go , D żo ch ar a D ud aj ew a, R am za na Ka dy ro w a − o m aw ia p ro ce s de m ok ra ty za cj i U kr ai ny i  G ru zj i I Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in − p re ze nt uj e sk ut ki r oz pa du Ju go sł aw ii − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i  sk ut ki w oj en w  b ył ej Ju go sł aw ii i C ze cz en ii − ch ar ak te ry zu je s yt ua cj ę po lit yc zn ą na K au ka zi e i w  N ad dn ie st rz u − o ce ni a ro lę W . P ut in a w  p rz yw ró ce ni u Ro sji r ol i m oc ar st w a TS W – T er ro ry zm w  w al ce o  ni ep od le gł oś ć − P ie rw sz e za m ac hy − Ś m ie rć w te at rz e − A ta k na s zk oł ę X X X VI .1 0 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in u: te rr or yz m − zn a da tę z am ac hu n a sz ko łę w B ie sł an ie (2 00 4) − w yj aś ni a pr zy cz yn y na ro dz in te rr or yz m u cz ec ze ńs ki eg o − w ym ie ni a pr zy kł ad y za m ac hó w te rr or ys ty cz ny ch o rg an iz ow an yc h pr ze z bo jo w ni kó w c ze cz eń sk ic h − o m aw ia s ku tk i s po łe cz ne i po lit yc zn e za m ac hó w b oj ow ni kó w c ze cz eń sk ic h − zn a da ty : p ie rw sz eg o at ak u te rr or ys ty cz ne go w  R os ji pr ze pr ow ad zo ne go p rz ez b oj ow ni kó w c ze cz eń sk ic h (1 99 5) , z am ac hu w  te at rz e na D ub ro w ce (2 00 2) − id en ty fik uj e po st ać S za m ila B as aj ew a − o m aw ia p rz eb ie g i s ku tk i z am ac hu n a sz pi ta l w  B ud io nn ow sk u − o pi su je p rz eb ie g za m ac hu n a te at r na D ub ro w ce − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny , p rz eb ie g i s ku tk i z am ac hu na s zk oł ę w  B ie sł an ie − o pi su je d zi ał an ia w ła dz r os yj sk ic h sk ie ro w an e pr ze ci w ko te rr or ys to m c ze cz eń sk im − o ce ni a po st aw y bo jo w ni kó w c ze cz eń sk ic h i p os ta w ę w ła dz r os yj sk ic h w ob ec p ro bl em u cz ec ze ńs ki eg o 1 2. K on fli kt y na ś w ie ci e po 1 98 9 ro ku − D al ek i W sc hó d − K ra je a fr yk ań sk ie − W sp ół cz es ne k on fli kt y na ś w ie ci e − K on fli kt p al es ty ńs ko -iz ra el sk i − W oj na z te rr or yz m em X X X VI .8 X X X VI .9 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p ol ity ka ne ok ol on ia liz m u, a pa rt he id , A ut on om ia Pa le st yń sk a, A l-K ai da − zn a da ty : a ta ku n a W or ld T ra de C en te r (1 1 IX 2 00 1) , i nw az ji U SA n a Ir ak (2 00 3) − id en ty fik uj e po st ac ie : G eo rg e’ a W . B us ha , O sa m y bi n La de na , S ad da m a H us aj na − w yj aś ni a, n a cz ym p ol eg a po lit yk a ne ok ol on ia liz m u i j ak ie n ie sie z a so bą s ku tk i − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny d om in ac ji U SA w e w sp ół cz es ny m ś w ie ci e − o m aw ia z ja w isk o te rr or yz m u isl am sk ie go − w yj aś ni a pr zy cz yn y i s ku tk i w oj ny z  te rr or yz m em p o 20 01 r. − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : m as ak ra n a pl ac u Ti an ’a nm en , t al ib ow ie , t zw . P ań st w o Is la m sk ie − zn a da ty : p or oz um ie ni a iz ra el sk o- pa le st yń sk ie go w  O slo (1 99 3) , l ud ob ój st w a w  R w an dz ie (1 99 4) , m as ak ry n a pl ac u Ti an ’a nm en (V I 1 98 9) , w yb uc hu w oj ny w  S yr ii (2 01 1) , a ne ks ji Kr ym u (2 01 4) , w yb uc hu w oj ny d om ow ej w  Je m en ie (2 01 5) − id en ty fik uj e po st ac ie : N el so na M an de li, Ja sir a A ra fa ta , Ic ch ak a Ra bi na , S zi m on a Pe re sa , B as za ra a l-A sa da − p rz ed st aw ia r oz w ój g os po da rc zy C hi n i J ap on ii w  d ru gi ej p oł ow ie X X w . − w yj aś ni a, d la cz eg o m an ife st ac ja c hi ńs ki ch s tu de nt ów w  1 98 9 r. za ko ńc zy ła s ię n ie po w od ze ni em − w yj aś ni a, ja ki e są p rz yc zy ny w sp ół cz es ny ch ko nfl ik tó w w  A fr yc e − o ce ni a pr ob le m te rr or yz m u − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i  ch ar ak te r w oj ny w  Ir ak u − o ce ni a w pł yw U SA n a sy tu ac ję p ol ity cz ną w sp ół cz es ne go ś w ia ta 1 3. P ol sk a w la ta ch 90 . X X w . − R ef or m y go sp od ar cz e − K os zt y sp oł ec zn e − tr an sf or m ac ji us tr oj ow ej X LI .1 X LI .2 X LI .3 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p la n Ba lc er ow ic za , g os po da rk a w ol no ry nk ow a, pr yw at yz ac ja , b ez ro bo ci e, p lu ra liz m p ol ity cz ny − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : p op iw ek , „ w oj na na g ór ze ” I 24 Roczny plan pracy Te m at le kc ji Z ag ad ni en ia , m at er ia ł n au cz an ia O dn ie si en ia do p od st aw y pr og ra m ow ej W ym ag an ia p od st aw ow e U cz eń : W ym ag an ia p on ad po ds ta w ow e U cz eń : Li cz ba go dz in − R oz pa d ob oz u so lid ar no śc io w eg o − S yt ua cj a w ew nę tr zn a Po lsk i − K on st yt uc ja R ze cz yp os po lit ej P ol sk ie j − zn a da ty : w dr oż en ia p la nu B al ce ro w ic za (1 99 0) , w yb or u L. W ał ęs y na p re zy de nt a (X II 19 90 ), pi er w sz yc h w  p eł ni d em ok ra ty cz ny ch w yb or ów d o pa rla m en tu (2 7 X 1 99 1) , w yb or u A . K w aś ni ew sk ie go n a pr ez yd en ta (1 99 5) , uc hw al en ia K on st yt uc ji RP (2 IV 1 99 7) , w yb or u L. K ac zy ńs ki eg o na p re zy de nt a (2 00 5) − id en ty fik uj e po st ac ie : T ad eu sz a M az ow ie ck ie go , Le ch a W ał ęs y, Le sz ka B al ce ro w ic za , J ac ka Ku ro ni a, A le ks an dr a Kw aś ni ew sk ie go , L ec ha Ka cz yń sk ie go − o m aw ia z ał oż en ia , r ea liz ac ję i  sk ut ki go sp od ar cz e pl an u Ba lc er ow ic za − w ym ie ni a re fo rm y pr ze pr ow ad zo ne p od k on ie c la t 9 0. X X w . − w ym ie ni a na jis to tn ie jsz e pr ze m ia ny u st ro jo w e i e ko no m ic zn e III R ze cz yp os po lit ej − o m aw ia p od st aw y us tr oj ow e III Rz ec zy po sp ol ite j w  ś w ie tle k on st yt uc ji z  19 97 r. − zn a da ty : n ow el i g ru dn io w ej (X II 19 89 ), ro zw ią za ni a PZ PR (I 1 99 0) , p oc zą tk u „w oj ny n a gó rz e” (1 99 0) , uc hw al en ia m ał ej k on st yt uc ji (X 1 99 2) , r ef or m y ad m in ist ra cy jn ej (1 99 7) − id en ty fik uj e po st ac ie : J an a Kr zy sz to fa B ie le ck ie go , Ja ro sł aw a Ka cz yń sk ie go , R ys za rd a Ka cz or ow sk ie go , − o m aw ia k os zt y sp oł ec zn e re fo rm g os po da rc zy ch − ch ar ak te ry zu je s ce nę p ol ity cz ną p ie rw sz yc h la t de m ok ra ty cz ne j P ol sk i − p rz ed st aw ia p ro ce s bu do w an ia p od st aw p ra w ny ch III R ze cz yp os po lit ej − w yj aś ni a pr zy cz yn y ro zp ad u ob oz u so lid ar no śc io w eg o − o ce ni a pr ze m ia ny p ol ity cz ne i go sp od ar cz e w P ol sc e po 1 98 9 r. 1 4. P ol sk a w N AT O i E U − P ol ity ka z ag ra ni cz na − P ol sk a dr og a do U E − P ol sk ie s po łe cz eń st w o w ob ec U ni i − P ol sk a w s tr uk tu ra ch N AT O − P ol sk a w w oj ni e z te rr or yz m em X LI I.1 X LI I.2 X LI I.3 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : N AT O , re fe re nd um a kc es yj ne , U ni a Eu ro pe jsk a − zn a da ty : p rz yj ęc ia P ol sk i d o N AT O (1 2 III 19 99 ), re fe re nd um a kc es yj ne go (V I 2 00 3) , w ej śc ia P ol sk i d o U E (1 V 2 00 4) − id en ty fik uj e po st ac ie : A le ks an dr a Kw aś ni ew sk ie go , B ill a C lin to na , B or ys a Je lc yn a − p rz ed st aw ia p rz yc zy ny i  sk ut ki p rz ys tą pi en ia Po lsk i d o N AT O i  U E − w ym ie ni a i o m aw ia e ta py in te gr ac ji Po lsk i z  U E − p rz ed st aw ia p os ta w y Po la kó w w ob ec p ro bl em u in te gr ac ji Po lsk i z  U E − o m aw ia k on se kw en cj e cz ło nk os tw a Po lsk i w  N AT O − w ym ie ni a ko rz yś ci , j ak ie p rz yn io sł a Po lsc e in te gr ac ja z  U E or az w ej śc ie d o N AT O – w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : T ró jk ąt W ei m ar sk i, pr og ra m „ Pa rt ne rs tw o dl a Po ko ju ”, Śr od ko w oe ur op ej sk ie P or oz um ie ni e o W ol ny m H an dl u (C EF TA ), gr up a lu ks em bu rs ka – zn a da ty : p od pi sa ni a U kł ad u eu ro pe jsk ie go (X II 19 91 ), po w st an ia T ró jk ąt a W ei m ar sk ie go (1 99 1) , w yj śc ia o st at ni ch w oj sk r os yj sk ic h z Po lsk i ( 19 93 ), po dp isa ni a pr ot ok oł u ak ce sy jn eg o Po lsk i d o Pa kt u Pó łn oc no at la nt yc ki eg o (1 99 7) , p od pi sa ni a Tr ak ta tu ni ce jsk ie go (2 00 0) , u dz ia łu w oj sk p ol sk ic h w w oj ni e w A fg an ist an ie (2 00 2) i Ir ak u (2 00 3) – id en ty fik uj e po st ac ie : W ło dz im ie rz a C im os ze w ic za , Br on isł aw a G er em ka – ok re śla g łó w ne k ie ru nk i p ol sk ie j p ol ity ki za gr an ic zn ej – w ym ie ni a i o m aw ia e ta py p ol sk ie j a kc es ji do N AT O – op isu je u dz ia ł P ol sk i w w oj ni e z te rr or yz m em – oc en ia r ez ul ta ty p ol sk ie go c zł on ko st w a w N AT O i U E 1 5. Ś w ia t w e rz e gl ob al iz ac ji − G lo ba liz ac ja − R ew ol uc ja in fo rm ac yj na − K ul tu ra m as ow a − G lo ba ln a w io sk a cz y gl ob al ne m ia st o? − W sp ół cz es ne m ig ra cj e X X X VI .1 3 − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : i nt er ne t, te le fo ni a ko m ór ko w a, g lo ba liz ac ja , am er yk an iz ac ja , k ul tu ra m as ow a − w yj aś ni a, ja ki e sz an se i za gr oż en ia n ie sie z a so bą gl ob al iz ac ja − w yj aś ni a zn ac ze ni e te rm in ów : a nt yg lo ba liś ci , b og at a Pó łn oc , b ie dn e Po łu dn ie , „ gl ob al na w io sk a” , D ol in a Kr ze m ow a − w ym ie ni a po gl ąd y pr ze ci w ni kó w g lo ba liz ac ji − p rz ed st aw ia s ku tk i r oz w oj u tu ry st yk i I 25Roczny plan pracy 28 Scenariusz lekcji Materiały dla nauczyciela Krótki opis metody – jigsaw (puzzle) Praca metodą jigsaw (puzzli) odbywa się w grupach. Po- szczególne zespoły eksperckie opracowują różne zagad- nienia. Później grupy są tworzone na nowo, tak aby we wszystkich drużynach znalazł się jeden przedstawiciel każdego z poprzednich zespołów eksperckich. Następnie wszystkie osoby kolejno przekazują zebrane wcześniej informacje pozostałym członkom grupy. Metoda puzzli uczy współpracy – aby uzyskać pozytywny wynik, każ- dy uczestnik zajęć musi skorzystać z wiedzy innej osoby. Jigsaw pozwala również kształcić umiejętności koncen- trowania się na omawianym problemie, zapamiętywania najważniejszych informacji i precyzyjnego przekazywania posiadanej wiedzy. Ponadto metoda umożliwia uporząd- kowanie nowo poznanych wiadomości. Materiały dla ucznia Instrukcja I – Wojna zimowa 1. Zapoznajcie się z tekstami ze s. 15 podręcznika. Wynotujcie najważniejsze informacje dotyczące przyczyn, prze- biegu i skutków wojny zimowej. 2. Przygotujcie 3-minutową prezentację, podczas której każdy członek grupy przedstawi uczniom z innych grup najważniejsze informacje dotyczące opracowanego przez was zagadnienia. 3. W nowych grupach pomóżcie pozostałym uczniom rozwiązać zadanie 1. z karty pracy. Instrukcja II – Atak III Rzeszy na kraje skandynawskie 1. Zapoznajcie się z tekstami ze s. 16–17 podręcznika. Wynotujcie najważniejsze informacje dotyczące przyczyn, przebiegu i skutków ataku III Rzeszy na Danię i Norwegię. 2. Przygotujcie 3-minutową prezentację, podczas której każdy członek grupy przedstawi uczniom z innych grup najważniejsze informacje dotyczące opracowanego przez was zagadnienia. 3. W nowych grupach pomóżcie pozostałym uczniom rozwiązać zadanie 2. z karty pracy. Instrukcja III – Atak III Rzeszy na Belgię, Holandię i Francję 1. Zapoznajcie się z tekstami ze s. 17–18 podręcznika. Wynotujcie najważniejsze informacje dotyczące przyczyn, przebiegu i skutków ataku Hitlera na Belgię, Holandię i Francję. 2. Przygotujcie 3-minutową prezentację, podczas której każdy członek grupy przedstawi uczniom z innych grup najważniejsze informacje dotyczące opracowanego przez was zagadnienia. 3. W nowych grupach pomóżcie pozostałym uczniom rozwiązać zadanie 3. z karty pracy. Instrukcja IV – Bitwa o Anglię 1. Zapoznajcie się z tekstami ze s. 18–19 podręcznika. Wynotujcie najważniejsze informacje dotyczące przyczyn, przebiegu i skutków bitwy o Anglię. 2. Przygotujcie 3-minutową prezentację, podczas której każdy członek grupy przedstawi uczniom z innych grup najważniejsze informacje dotyczące opracowanego przez was zagadnienia. 3. W nowych grupach pomóżcie pozostałym uczniom rozwiązać zadanie 4. z karty pracy. Instrukcja V – Wojna na Bałkanach 1. Zapoznajcie się z tekstami ze s. 19 podręcznika. Wynotujcie najważniejsze informacje dotyczące przyczyn, prze- biegu i skutków wojny na Bałkanach. 2. Przygotujcie 3-minutową prezentację, podczas której każdy członek grupy przedstawi uczniom z innych grup najważniejsze informacje dotyczące opracowanego przez was zagadnienia. 3. W nowych grupach pomóżcie pozostałym uczniom rozwiązać zadanie 5. z karty pracy. ✂ ✂ ✂ ✂ ✂ ✂ ✂✂ Instrukcje z zadaniami dla poszczególnych zespołów eksperckich Wsparta przez siły brytyjskie, francuskie i polskie armia tego państwa przez kilka tygodni stawiała opór agresji III Rzeszy. Rząd tego państwa skapitulował już w pierwszym dniu ataku wojsk III Rzeszy. 29Karta pracy Podbój Europy przez Hitlera i Stalina Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach prawdziwych, a „F” – przy fałszywych. 1 Połączcie każdy opis działań wojennych z właściwym państwem skandynawskim, którego on dotyczy.2 Zaznacz właściwe zakończenia zdań. W 1940 r. działania wojenne na Bałkanach zostały rozpoczęte przez wojska A. niemieckie. B. greckie. C. albańskie. D. włoskie. Propozycja sojuszu z III Rzeszą została odrzucona przez A. Bułgarię. B. Jugosławię. C. Rumunię. D. Węgry. Pomoc zbrojna dla Grecji w trakcie ataku III Rzeszy została udzielona przez A. Stany Zjednoczone. B. Wielką Brytanię. C. Związek Sowiecki. D. Francję „Vichy”. 5 Wstaw znak „x” w kratki obok stwierdzeń dotyczących działań francuskiego rządu w Vichy. kolaboracja z okupantem niemieckim wydawanie Żydów w ręce hitlerowców prowadzenie niezależnej polityki zagranicznej wspieranie Komitetu Wolnej Francji chronienie demokratycznego ustroju państwa akceptacja niemieckiej okupacji północnej Francji 3 Pierwsze natarcia armii sowieckiej na umocnienia fińskie były nieskuteczne i przyniosły jej wiele strat. P F W wyniku wojny zimowej większość terytorium Finlandii znalazła się pod sowiecką okupacją. P F Rozwiążcie krzyżówkę. Następnie wyjaśnijcie, co oznacza otrzymane hasło.4 1. Nazwisko brytyjskiego premiera, który w 1940 r. odrzucił propozycje pokojowe Hitlera. 2. Hitler planował go przeprowadzić na Wielką Brytanię po pokonaniu jej lotnictwa. 3. Po klęsce tego państwa w czerwcu 1940 r. Wielka Brytania kontynuowała wojnę przeciw III Rzeszy. Hasło: Wyjaśnienie: 1. 2. 3. grupa klasa data Wsparta przez siły brytyjskie, francuskie i polskie armia tego państwa przez kilka tygodni stawiała opór agresji III Rzeszy. Rząd tego państwa skapitulował już w pierwszym dniu ataku wojsk III Rzeszy. • Dania • Szwecja • Norwegia • • 30 Scenariusz lekcji Cele lekcji: Uczeń: − poprawnie posługuje się terminami: Lend-Lease Act, Karta atlantycka, Wielka Koalicja, Wielka Trójka, operacja „Overlord”, operacja „Market Garden”, − określa czas wydarzeń: sierpień 1941 r. – podpisanie Karty atlantyckiej, sierpień 1943 r. – klęska wojsk nie- mieckich pod Kurskiem, przełom listopada i grudnia 1943 r. – konferencja w Teheranie, czerwiec 1944 r. – otwarcie drugiego frontu w Normandii, − omawia rolę postaci: Franklina Delano Roosevelta, Winstona Churchilla, Józefa Stalina, − wyjaśnia powody powstania Wielkiej Koalicji, − opisuje przebieg bitwy na Łuku Kurskim i jej skutki, − przedstawia skutki lądowania aliantów we Włoszech, − wymienia postanowienia konferencji w Teheranie, − omawia przebieg i skutki operacji „Overlord”, − wskazuje na mapie kierunki działań aliantów w Euro- pie w latach 1943–1944. Metody: − metoda aktywizująca – drzewko decyzyjne, − elementy wykładu, − rozmowa kierowana, − praca z tekstem podręcznika, − praca z tekstem źródłowym, − praca z mapą. Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: − podręcznik „Wczoraj i dziś 8” (s. 38–42), − zeszyt ćwiczeń „Wczoraj i dziś 8” (s. 16–17), − karta pracy „Droga do zwycięstwa”. Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności i po- danie tematu lekcji. 2. W  ramach wprowadzenia nauczyciel poleca uczniom przypomnieć sobie, dlaczego Stany Zjednoczone przy- stąpiły do II wojny światowej, a następnie przedstawia skutki tej decyzji dla przebiegu walk w Europie. 3. Nauczyciel wyjaśnia, że celem lekcji jest zdobycie wiadomości na temat zawiązania koalicji antyhitle- rowskiej oraz działań wojennych w latach 1943–1944. Uczniowie zapoznają się z  informacją dotyczącą naj- ważniejszych wydarzeń, na które będą musieli zwrócić uwagę w trakcie zajęć („Na co będę zwracać uwagę”, podręcznik, s. 38). Faza realizacyjna 1. Nauczyciel opisuje proces powstania Wielkiej Koalicji. Podkreśla, że kluczowe decyzje w tej kwestii zapadały zarówno przed wybuchem wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 r. (pomoc amerykańska dla Wielkiej Brytanii m.in. w postaci Lend-Lease Act), jak też po jej rozpoczęciu (zawarcie sojuszu brytyjsko-sowieckie- go, rozszerzenie Lend-Lease Act na Związek Sowiecki, podpisanie Karty atlantyckiej, spotkanie w Casablan- ce). Następnie uczniowie wykonują zadanie 1. ze s. 16 zeszytu ćwiczeń, po czym chętna osoba przedstawia swoje rozwiązanie. 2. Prowadzący poleca, aby uczniowie zapoznali się z tek- stem źródłowym ze s. 38 podręcznika. Na jego podsta- wie uczestnicy zajęć rozwiązują z pomocą nauczyciela ćwiczenie 1. z  części „Praca z  tekstem źródłowym”. Następnie wymieniają wartości, którymi kierowali się twórcy Karty atlantyckiej, a nauczyciel wypracowane odpowiedzi zapisuje na tablicy. 3. Uczniowie analizują mapę ze s. 40 podręcznika i wska- zują miejsca, o  których opowiada prowadzący. Na- uczyciel opisuje natarcie Armii Czerwonej na froncie wschodnim w 1943 r., podkreślając przełomowe zna- czenie klęski Niemców pod Stalingradem i  na Łuku Kurskim. Następnie zwraca uwagę na przeprowadze- nie desantu aliantów zachodnich na Sycylię i Włochy w drugiej połowie 1943 r. Na zakończenie pracy z mapą poleca uczestnikom zajęć określić, jakie obszary zosta- ły zdobyte przez aliantów do przełomu 1943 i 1944 r. 4. Nauczyciel przybliża okoliczności, w  jakich pod ko- niec 1943 r. doszło do spotkania Churchilla, Roose- velta i Stalina w Teheranie oraz wyjaśnia, nad czym Wielka Trójka wówczas obradowała. Następnie dzieli uczniów na 4-osobowe grupy, którym rozdaje karty pracy „Droga do zwycięstwa”. Każdy zespół ma za zadanie uzupełnienie schematu drzewka decyzyjnego dotyczącego problemu, gdzie alianci zachodni powinni otworzyć drugi front w Europie: w północnej Francji czy na Bałkanach. 5. Uczniowie uzupełniają w grupach schematy drzewek w kolejności zgodnej z numerami – najpierw część 3. „Cele i  wartości”, a  następnie część 4. „Pozytywne skutki rozwiązań” i część 5. „Negatywne skutki roz- wiązań”. Podczas pracy mogą korzystać z tekstu „Kon- ferencja w  Teheranie” ze s. 41–42 podręcznika. Po skończonej pracy przedstawiciele grup przedstawiają przygotowane rozwiązania w tych częściach drzewka, które zostaną im wskazane przez nauczyciela. 6. Na podstawie mapy na s. 40 podręcznika uczniowie określają, gdzie w  czerwcu 1944 r. wojska alianckie dokonały desantu w  Europie. Następnie nauczyciel w  formie krótkiego wykładu przybliża uczestnikom zajęć rezultaty operacji „Overlord” i „Market Garden”. Scenariusz z wykorzystaniem drzewka decyzyjnego Droga do zwycięstwa 33Scenariusz lekcji Cele lekcji: Uczeń: − poprawnie posługuje się terminami: kontyngent, czar- ny rynek, Gestapo, Holokaust, kolaboracja, szmalcow- nicy, Rada Pomocy Żydom „Żegota”, Żydowska Orga- nizacja Bojowa (ŻOB), Ukraińska Powstańcza Armia (UPA), banderowcy, czystki etniczne, rzeź wołyńska, − określa czas wydarzeń: 1942 r. – początek wysiedlania Polaków z Zamojszczyzny, kwiecień – maj 1943 r. – po- wstanie w  getcie warszawskim, lipiec 1943 r. – rzeź wołyńska, 1944 r. – mordy UPA w Galicji Wschodniej, − omawia rolę postaci: Ireny Sendlerowej, Józefa i Wik- torii Ulmów, Władysława Bartoszewskiego, Zofii Kos- sak-Szczuckiej, Marka Edelmana, Witolda Pileckiego, Jana Karskiego, − przedstawia cele polityki III Rzeszy wobec społeczeń- stwa polskiego, − wymienia metody niemieckiego terroru stosowane wo- bec Polaków, − podaje przykłady niszczenia przez Niemców polskiej kultury i gospodarki, − opisuje działania Niemców względem ludności żydow- skiej, zwłaszcza przy przeprowadzaniu Holokaustu, − rozpoznaje pozytywne i negatywne postawy przedsta- wicieli społeczeństwa polskiego wobec polityki okupan- tów niemieckich, w  tym wobec Holokaustu, uwzględ- niając zasady Polskiego Państwa Podziemnego. Metody: − metoda aktywizująca – mapa myśli, − elementy wykładu, − praca z tekstem podręcznika, − praca z tekstem źródłowym, − praca z materiałem ilustracyjnym. Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: − podręcznik „Wczoraj i dziś 8” (s. 74–79), − zeszyt ćwiczeń „Wczoraj i dziś 8” (s. 32–33), − karta pracy „Społeczeństwo polskie pod okupacją”. Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności i po- danie tematu lekcji. 2. W  ramach wprowadzenia nauczyciel poleca uczniom przypomnieć, które ziemie polskie zostały włączone do III Rzeszy, a z których utworzono Generalne Guberna- torstwo. Następnie z pomocą prowadzącego uczestnicy zajęć wyjaśniają, jakie były podobieństwa i  różnice w  sposobie traktowania ludności polskiej przez oku- pantów niemieckich na wskazanych obszarach. 3. Nauczyciel wyjaśnia, że celem lekcji jest pogłębienie wiadomości na temat sytuacji ludności polskiej i  ży- dowskiej pod okupacją niemiecką. Uczestnicy zapozna- ją się z  informacją dotyczącą najważniejszych zagad- nień, na które będą musieli zwrócić uwagę w trakcie zajęć („Na co będę zwracać uwagę”, podręcznik, s. 74). Faza realizacyjna 1. Prowadzący przedstawia cele polityki okupacyjnej III Rzeszy wobec społeczeństwa polskiego: ekstermi- nacja i  wysiedlenie większości Polaków oraz podpo- rządkowanie i  zniewolenie pozostałych, zniszczenie polskiej kultury i gospodarki, całkowita zagłada lud- ności żydowskiej. 2. Nauczyciel rysuje na tablicy schemat – w  centrum umieszcza hasło „Pod okupacją niemiecką”, a następ- nie nanosi odchodzące od niego linie, wskazujące na wyrażenia: „Likwidowanie kultury polskiej”, „Wynisz- czenie gospodarcze”, „Terror wobec ludności polskiej”, „Zagłada ludności żydowskiej”, „Zbrodnie ukraiń- skich nacjonalistów”. Prowadzący dzieli uczniów na pięć grup i każdej z nich przydziela jedno z haseł. Na- stępnie tłumaczy zasady opracowywania mapy myśli z  wykorzystaniem haseł, rysunków i  kolorów. Zada- niem każdej z grup jest uzupełnienie określonej części schematu. Podczas pracy zespoły korzystają z  infor- macji, które znajdują się w źródłach wskazanych w in- strukcjach dla grup (zamieszczonych w Materiałach dla ucznia). 3. Po upływie wyznaczonego czasu grupy kolejno prezen- tują efekty swojej pracy na forum klasy, uzupełniając na tablicy odpowiedni fragment mapy myśli. Przedsta- wiciele grup objaśniają pozostałym uczniom znaczenie użytych symboli i  haseł. Nauczyciel podsumowuje pracę wszystkich zespołów oraz ewentualnie koryguje i uzupełnia podane przez uczniów informacje. 4. Prowadzący opisuje postawy Polaków wobec niemiec- kich okupantów. Podkreśla, że tylko nieliczni decydo- wali się na kolaborację, wiele osób zaangażowało się w działalność podziemia bądź prowadziło walkę cywil- ną z wrogiem, a większość po prostu starała się prze- trwać w czasach terroru. 5. Uczniowie zapoznają się z  tekstem źródłowym na s. 78 podręcznika i  ustnie rozwiązują zamieszczone przy nim ćwiczenie 1. Następnie prowadzący omawia, w  jaki sposób Polacy starali się ratować skazanych na zagładę Żydów. W celu zilustrowania tego rodzaju działań odwołuje się do źródła zamieszczonego w za- daniu 2. ze s. 32 zeszytu ćwiczeń i zwraca uwagę na wyroki śmierci wykonywane przez Polskie Państwo Podziemne wobec kolaborantów i osób winnych wyda- wania Żydów w ręce hitlerowców. Scenariusz z wykorzystaniem mapy myśli Społeczeństwo polskie pod okupacją 34 Scenariusz lekcji Instrukcja dla grupy I Waszym zadaniem jest opracowanie części mapy myśli zatytułowanej „Likwidacja kultury polskiej”. W tym celu postępujcie zgodnie z poniższymi wskazówkami: 1. Przypomnijcie sobie wiadomości z wcześniejszej lek- cji „Dwie okupacje” (podręcznik, s. 53–54) na temat zarządzeń władz okupacyjnych w kwestii volkslisty, języka, nazewnictwa ulic i miast, szkolnictwa oraz polskojęzycznej prasy. 2. Zapoznajcie się z tekstem „Walka z polską kulturą” (podręcznik, s. 74). 3. Na podstawie zgromadzonych informacji stwórzcie wyznaczoną część mapy myśli, używając haseł, sko- jarzeń, symboli, rysunków i różnych kolorów. Instrukcja dla grupy II Waszym zadaniem jest opracowanie części mapy my- śli zatytułowanej „Wyniszczenie gospodarcze”. W tym celu postępujcie zgodnie z poniższymi wskazówkami: 1. Przypomnijcie sobie wiadomości z wcześniejszej lek- cji „Dwie okupacje” (podręcznik, s. 52, 54) na temat odbierania majątków na rzecz niemieckich koloni- stów, robót przymusowych oraz gospodarczego prze- znaczenia Generalnego Gubernatorstwa. 2. Zapoznajcie się z tekstem „Niemiecki terror” (pod- ręcznik, s. 74–75). 3. Na podstawie zgromadzonych informacji stwórzcie wyznaczoną część mapy myśli, używając haseł, skoja- rzeń, symboli, rysunków i różnych kolorów. Instrukcja dla grupy III Waszym zadaniem jest opracowanie części mapy myśli zatytułowanej „Terror wobec ludności polskiej”. W tym celu postępujcie zgodnie z poniższymi wskazówkami: 1. Przypomnijcie sobie wiadomości z wcześniejszej lek- cji „Dwie okupacje” (podręcznik, s. 52–53, 55, 58) na temat wysiedleń, obozów koncentracyjnych, robót przymusowych, systemu kar wobec Polaków, ekster- minacji polskich elit, łapanek, więzień i tortur Ge- stapo oraz stosowaniu odpowiedzialności zbiorowej. 2. Zapoznajcie się z tekstem „Niemiecki terror” oraz „Tragedia Zamojszczyzny” (podręcznik, s. 74–75). 3. Na podstawie zgromadzonych informacji stwórzcie wyznaczoną część mapy myśli, używając haseł, sko- jarzeń, symboli, rysunków i różnych kolorów. Instrukcja dla grupy IV Waszym zadaniem jest opracowanie części mapy myśli zatytułowanej „Zagłada ludności żydowskiej”. W tym celu postępujcie zgodnie z poniższymi wskazówkami: 1. Przypomnijcie sobie wiadomości z wcześniejszych lekcji: „Polityka okupacyjna III Rzeszy (podręcz- nik, s. 28–31) oraz „Dwie okupacje” (podręcznik, s. 57) na temat traktowania Żydów przez niemiec- kich okupantów, gett, mordów SS – Einsatzgruppen, obozów zagłady oraz Holokaustu. 2. Zapoznajcie się z tekstami „Powstanie w getcie war- szawskim” oraz „Zagłada polskich Żydów” (pod- ręcznik, s. 76–77). 3. Na podstawie zgromadzonych informacji stwórzcie wyznaczoną część mapy myśli, używając haseł, skoja- rzeń, symboli, rysunków i różnych kolorów. Faza podsumowująca Nauczyciel rozdaje karty pracy, po czym uczniowie roz- wiązują zamieszczoną w niej krzyżówkę. Po skończeniu pracy chętne osoby przedstawiają swoje rozwiązania. Zadanie domowe Wykonaj zadanie 1., 2. i 3. ze s. 32–33 zeszytu ćwiczeń. Zadanie domowe dla chętnych Przygotuj w dowolnej formie prezentację na temat działal- ności w czasach okupacji jednej z wymienionych postaci: Irena Sendlerowa, Józef i Wiktoria Ulmowie, Witold Pi- lecki, Jan Karski, Marek Edelman. ✂✂ ✂ ✂ ✂ ✂ ✂ Instrukcja dla grupy V Waszym zadaniem jest opracowanie części mapy myśli zatytułowanej „Zbrodnie ukraińskich nacjonalistów”. W tym celu postępujcie zgodnie z poniższymi wskazówkami: 1. Przypomnijcie sobie wiadomości z wcześniejszej lekcji „Wojna III Rzeszy z ZSRS” (podręcznik, s. 24) na temat wkroczenia Niemców na polskie Kresy Wschodnie po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w 1941 r. oraz sto- sunku ludności ukraińskiej do III Rzeszy. 2. Zapoznajcie się z tekstem „Rzeź wołyńska” (podręcznik, s. 79). 3. Na podstawie zgromadzonych informacji stwórzcie wyznaczoną część mapy myśli, używając haseł, skojarzeń, symboli, rysunków i różnych kolorów. Materiały dla ucznia Instrukcje dla grup do wykonania mapy myśli 35Scenariusz lekcji POD OKUPACJĄ NIEMIECKĄ Terror wobec ludności polskiej Zbrodnie ukraińskich nacjonalistów Likwidacja kultury polskiej Likwidacja kultury polskiej Wyniszczenie gospodarcze Zagłada ludności żydowskiej Materiały dla nauczyciela Krótki opis metody – mapa myśli Początkowy schemat mapy myśli do tematu „Społeczeństwo polskie pod okupacją” Przykładowe części mapy myśli do tematu „Społeczeństwo polskie pod okupacją” Mapa myśli to metoda graficznego przedstawiania infor- macji. Polega na gromadzeniu szczegółowych haseł zwią- zanych z określonym zagadnieniem. Wskazane jest, aby każdy opracowywany problem był zapisany innym kolo- rem. Dzięki przejrzystej, klarownej prezentacji wiadomo- ści stają się dla ucznia czytelne i łatwiejsze do zapamię- tania. Metodę tę można stosować zarówno w czasie zajęć wprowadzających do nowego tematu, jak i na lekcjach powtórzeniowych. Mapę myśli uczeń wykonuje indywidu- alnie, jako notatkę z lekcji, lub podczas pracy zespołowej. W drugim przypadku nauczyciel dzieli klasę na grupy – zadaniem każdej z nich jest opracowanie konkretnego zagadnienia. Mapy mogą być prezentowane na arkuszach papieru, w postaci foliogramów lub na tablicy. unicestwianie śladów kultury polskiejniszczenie książek „gadzinówki” – propagandowa prasa polskojęzyczna likwidacja polskiego szkolnictwa volkslista i zniemczanie ludności sprowadzanie niemieckich kolonistów w miejsce Polaków rabunek dzieł sztuki nieudane próby skutecznie obrazy Hołd pruski i Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki obraz Dama z gronostajem Leonarda da Vinci ołtarz Wita Stwosza zastępowanie języka polskiego językiem niemieckim dewastowanie muzeów sportowych naukowychkulturalnych język niemiecki jako język urzędowy wprowadzenie niemieckich nazw ulic i miast zamknięcie polskich instytucji zakaz śpiewania polskich pieśni patriotycznych burzenie pomników wysadzenie pomnika Chopina w Łazienkach usuwanie ze świątyń dzieł o treści narodowej 38 Karta pracy Społeczeństwo polskie pod okupacją imię i nazwisko klasa data Rozwiąż krzyżówkę. Następnie wyjaśnij znaczenie otrzymanego hasła.1 1. Zaplanowane wymordowanie Żydów, które naziści prowadzili w latach II wojny światowej. 2. Mały ………. – działania podejmowane przez harcerzy z Szarych Szeregów. 3. Nazwa polskiej tajnej organizacji ratującej Żydów przed zagładą. 4. Obszar, na którym wybuchło powstanie przeciw Niemcom wysiedlającym Polaków. 5. ………. etniczne – masowe mordy lub przymusowe wypędzanie z domów ludności, które przeprowadzili m.in. ukraińscy nacjonaliści na Polakach z Wołynia. 6. Sprawiedliwy wśród Narodów ………. – tytuł nadawany osobom, które podczas wojny pomagały Żydom. 7. Nazwisko ukrywającej Żydów rodziny z Markowej, która została rozstrzelana przez Niemców. 8. Nazwa warszawskiego więzienia, w którym Niemcy torturowali i rozstrzeliwali Polaków. 9. Zamknięta strefa miasta, w której hitlerowcy głodzili i mordowali ludność żydowską. 10. Określenie członków UPA wywodzące się od nazwiska przywódcy OUN-B. 11. Wydawali ukrywających się Żydów Niemcom lub kazali sobie płacić za milczenie. 12. Polskie określenie używane w stosunku niemieckich propagandowych gazet polskojęzycznych. Hasło: Wyjaśnienie: 1. 2. 3. 4. 5. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 6. 39Scenariusz lekcji Cele lekcji: Uczeń: − poprawnie posługuje się terminami: Polska Partia Ro- botnicza, Gwardia Ludowa, Armia Ludowa, Krajowa Rada Narodowa, Polski Komitet Wyzwolenia Narodo- wego, Polska lubelska, proces szesnastu, Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, − określa czas wydarzeń: 22 lipca 1944 r. – ogłoszenie Manifestu PKWN, styczeń 1945 r. – rozwiązanie AK, czerwiec 1945 r. – proces szesnastu i powołanie TRJN, − omawia rolę postaci: Bolesława Bieruta, Leopolda Okulickiego, Jana Stanisława Jankowskiego, Kazi- mierza Pużaka, Stanisława Mikołajczyka, − opisuje przejmowanie władzy przez komunistów na zie- miach polskich zajmowanych przez Armię Czerwoną, − wymienia postanowienia konferencji w  Teheranie i w Jałcie w sprawie Polski, − przedstawia główne punkty konfliktu pomiędzy rzą- dem na uchodźstwie a komunistami, − omawia powstanie i działalność PKWN oraz TRJN. Metody: − metoda aktywizująca – sześć myślących kapeluszy, − elementy wykładu, − rozmowa kierowana, − praca z tekstem podręcznika, − praca z tekstem źródłowym, − praca z materiałem ilustracyjnym. Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: − podręcznik „Wczoraj i dziś 8” (s. 93–97), − karta pracy „Sprawa polska pod koniec wojny”. Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności i po- danie tematu lekcji. 2. W  ramach wprowadzenia do tematu prowadzący po- leca uczniom przypomnieć, jakie organizacje zbrojne powołali w czasie II wojny światowej polscy komuni- ści zależni od Moskwy. Uczestnicy zajęć wymieniają Gwardię Ludową i Armię Ludową oraz 1 Armię WP gen. Berlinga, a nauczyciel krótko przypomina ich naj- ważniejsze działania. 3. Prowadzący informuje uczniów, że dziś będą zajmo- wali się tematem dotyczącym przejmowania władzy przez komunistów na ziemiach polskich zajmowanych przez Armię Czerwoną oraz sytuacją na świecie w tym czasie, która umożliwiła ten proces. Następnie pole- ca uczestnikom zapoznać się z wykazem najistotniej- szych zagadnień, które będą poruszone w trakcie lek- cji, zamieszczonych w części podręcznika „Na co będę zwracać uwagę” na s. 93. Faza realizacyjna 1. Nauczyciel w  formie krótkiego wykładu przedstawia uczniom okoliczności powstania Krajowej Rady Na- rodowej oraz Polskiego Komitetu Wyzwolenia Naro- dowego. Wyjaśnia, że komuniści ukrywali informacje na temat swoich rzeczywistych celów przed społeczeń- stwem polskim. Następnie w  trakcie swobodnej roz- mowy uczniowie z  pomocą nauczyciela tłumaczą, na czym polegała zależność KRN i PKWN od ZSRS. 2. Prowadzący przypomina uczniom przyczyny powsta- nia koalicji antyhitlerowskiej i  cele Wielkiej Trójki. Wyjaśnia, że oprócz decyzji dotyczących działań wo- jennych oraz przyszłości Niemiec po wojnie, na konfe- rencjach w Teheranie i Jałcie omawiano także szcze- gółowo sprawę Polski. 3. Zadaniem uczniów będzie omówienie postanowień Wielkiej Trójki wobec sprawy polskiej metodą sze- ściu myślących kapeluszy. Nauczyciel dzieli uczniów na sześć grup za pomocą losowania przygotowanych wcześniej kartek. Każda drużyna pracuje nad przy- dzielonym zadaniem (instrukcje dla grup zamieszczo- no w Materiałach dla ucznia). W trakcie pracy w gru- pach nauczyciel obserwuje działania uczniów i pomaga im, zadając naprowadzające pytania. 4. Po upływie wyznaczonego czasu zespoły prezentują swoje stanowiska na forum klasy. Nauczyciel odnosi się do wypowiedzi każdej z grup, a gdy trzeba – uszcze- góławia je. Dokonuje także podsumowania i  oceny pracy uczniów. Następnie rozdaje uczestnikom karty pracy „Sprawa polska pod koniec wojny”. Uczniowie rozwiązują zadanie 1. 5. Prowadzący zwraca uwagę, że decyzje Wielkiej Trójki spowodowały, że rząd na uchodźstwie i jego przedsta- wiciele w  kraju oraz członkowie Polskiego Państwa Podziemnego zostali pozbawieni wsparcia i  pomo- cy aliantów zachodnich wobec działań komunistów przejmujących stopniowo władzę. Nauczyciel wyjaśnia okoliczności rozwiązania AK. Następnie uczniowie zapoznają się z tekstem źródłowym ze s. 96 podręcz- nika. Na jego podstawie wskazują postulaty, których realizacja spowodowałaby uniezależnienie się Polski od ZSRS. 6. Prowadzący wymienia represje, jakie spotkały podzie- mie niepodległościowe. Wspólnie z uczniami analizuje plakat propagandowy ze s. 95 podręcznika. Nauczyciel podkreśla, że próby porozumienia z komunistami za- kończyły się procesem szesnastu, w którym skazano i aresztowano przywódców Polskiego Państwa Pod- ziemnego. Scenariusz z wykorzystaniem metody sześciu myślących kapeluszy Sprawa polska pod koniec wojny 40 Scenariusz lekcji 7. Na podstawie fotografii na s. 97 uczestnicy wymienia- ją, kto znalazł się w składzie TRJN i jakie środowiska polityczne oni reprezentowali. Nauczyciel tłumaczy, co powołanie TRJN oznaczało dla rządu na uchodźstwie. Faza podsumowująca Uczniowie rozwiązują zadanie 2., 3. i 4. z karty pracy. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych ćwiczeń. Zadanie domowe Wykonaj pisemnie ćwiczenie 3. ze s. 97 podręcznika. Zadanie domowe dla chętnych Wyszukaj informacje o święcie państwowym, które było obchodzone w Polsce 22 lipca. W notatce uwzględnij na- stępujące informacje: w jakich latach obchodzono święto, jaka była jego oficjalna nazwa, jakie wydarzenie w ten sposób upamiętniano, jak wykorzystywała je komunistycz- na propaganda i jak wyglądały coroczne obchody. W tym celu skorzystaj z różnych dostępnych źródeł informacji. Materiały dla nauczyciela Krótki opis metody – sześć myślących kapeluszy Wzór kartki z konturem kapelusza do pokolorowania ✂ ✂ Metoda sześciu myślących kapeluszy polega na twórczym rozwiązywaniu problemów w  grupach. Jest rodzajem dyskusji, która pozwala na dokładną analizę różnych aspektów rozpatrywanej kwestii. Uczniowie w  wyniku losowania kartek z rysunkami kapeluszy w różnych ko- lorach zostają podzieleni na sześć grup i opracowują za- gadnienie zgodnie ze sposobem, który symbolizuje dany kolor kapelusza. Praca tą metodą uczy poszukiwania kreatywnych rozwiązań, formułowania argumentów oraz otwartości na poglądy innych osób. – Grupa białych kapeluszy przedstawia fakty w  sposób obiektywny, używa rzeczowych argumentów. – Grupa czerwonych kapeluszy kieruje się emocjami i in- tuicją, ocenia problem z subiektywnego punktu widze- nia. – Grupa czarnych kapeluszy krytykuje, podkreśla nie- bezpieczeństwa oraz negatywne strony proponowanych rozwiązań. – Grupa żółtych kapeluszy wskazuje zalety i zyski okre- ślonej sytuacji, podkreśla pozytywne strony propono- wanych rozwiązań. – Grupa zielonych kapeluszy zgłasza nowe pomysły i su- gestie, popiera kreatywne myślenie. – Grupa niebieskich kapeluszy podsumowuje przemówie- nia wszystkich zespołów, uwzględnia wszystkie punkty widzenia i formułuje wnioski końcowe. Po upływie wyznaczonego czasu zespoły prezentują ze- brane argumenty. Na końcu przystępuje do pracy grupa niebieskich kapeluszy. Nauczyciel podsumowuje i  uzu- pełnia wypowiedzi uczniów. 43Scenariusz lekcji Cele lekcji: Uczeń: − poprawnie posługuje się terminami: układ dwubiegu- nowy, reparacje wojenne, procesy norymberskie, Or- ganizacja Narodów Zjednoczonych, Karta Narodów Zjednoczonych, Powszechna deklaracja praw człowieka, plan Marshalla, denazyfikacja, demilitaryzacja, dekar- telizacja, demokratyzacja, − określa czas wydarzeń: czerwiec 1945 r. – podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych, lipiec – sierpień 1945 r. – konferencja w Poczdamie, 1947 r. – ogłoszenie planu Marshalla, lata 1945–1949 – procesy norymberskie, − omawia rolę postaci: Józefa Stalina, Henry’ego Tru- mana, Clementa Attlee, George’a Marshalla, − wymienia polityczne, gospodarcze, kulturalne i spo- łeczne skutki II wojny światowej, − omawia postanowienia konferencji w Poczdamie, − charakteryzuje przebieg i rezultaty procesów norym- berskich, − wyjaśnia genezę powstania ONZ i omawia strukturę tej organizacji, − tłumaczy genezę i założenia planu Marshalla, − charakteryzuje powojenną okupację Niemiec. Metody: − metoda aktywizująca – skrzynka pytań, − elementy wykładu, − rozmowa kierowana − praca z tekstem podręcznika, − praca z tekstem źródłowym, − praca z mapą. Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: − podręcznik „Wczoraj i dziś 8” (s. 102–107), − karta pracy „Powojenny podział świata”. Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, po- danie tematu lekcji. 2. Prowadzący poleca uczniom wymienić postanowienia konferencji w Teheranie i Jałcie, szczególnie te odno- szące się do Niemiec. Następnie uczestnicy zajęć oma- wiają okoliczności zakończenia II wojny światowej. 3. Nauczyciel powiadamia uczestników zajęć, że podczas lekcji przeanalizują skutki II wojny światowej oraz po- lityczną i społeczną sytuację powojennego świata. Na- stępnie uczniowie zapoznają się z informacją dotyczącą najważniejszych wydarzeń, na które będą musieli zwró- cić uwagę w trakcie zajęć („Na co będę zwracać uwagę”, podręcznik, s. 102). Faza realizacyjna 1. Nauczyciel podczas rozmowy kierowanej przybliża uczniom skutki II wojny światowej. Posiłkując się mapą „Europa po 1945 r.” ze s. 103 podręcznika, uczniowie wymieniają państwa, których granice uległy zmianom na skutek wojny, a następnie opisują jej najważniejsze konsekwencje polityczne. 2. Następnie w trakcie rozmowy nauczyciel porusza kwe- stię gospodarczych i kulturalnych skutków zakończo- nego konfliktu. Prowadzący rozbudowuje wypowiedzi uczniów poprzez przywołanie odpowiednich danych statystycznych (m.in. ogółem 50 mln ofiar, 110 mln zmobilizowanych żołnierzy, setki tysięcy inwalidów, tysiące sierot, dziesiątki tysięcy bezdomnych, ponad bilion dolarów wojennych wydatków). 3. Uczniowie zapoznają się z tekstem „Zniszczenia wojen- ne” na s. 102 podręcznika i na jego podstawie charak- teryzują społeczne skutki wojny. Porównują sytuację w  państwach walczących w  trakcie wojny po stronie osi z sytuacją państw należących do koalicji antyhitle- rowskiej. Następnie wykonują zadanie 1. z karty pracy „Powojenny podział świata”. 4. Nauczyciel dzieli klasę na trzy zespoły. Pierwszy za- poznaje się z  tekstem „Konferencja w  Poczdamie” (s. 104 podręcznika), drugi – z  tekstem „Procesy norymberskie” (s. 104–105 podręcznika), a  trzeci – z  tekstem „Powstanie ONZ” (s. 106 podręcznika). Po lekturze grupa pierwsza wymienia najważniejsze informacje dotyczące konferencji w Poczdamie, okre- ślając jej czas, uczestników i  postanowienia. Z  kolei druga grupa charakteryzuje procesy norymberskie, podając czas ich trwania, przebieg i rezultaty. Na ko- niec trzecia grupa opisuje okoliczności zwołania kon- ferencji założycielskiej ONZ, cele funkcjonowania oraz strukturę tej organizacji, uwzględniając w szczególno- ści sposób działania Rady Bezpieczeństwa. 5. Uczestnicy zajęć czytają tekst źródłowy „Proces Göringa” (s. 105 podręcznika). Następnie uczniowie ustnie wykonują zamieszczone w podręczniku ćwicze- nia z części „Praca z tekstem źródłowym”. 6. Nauczyciel poleca uczniom przeanalizowanie powojen- nego podziału Niemiec na podstawie mapy ze s. 103 podręcznika. Następnie chętne osoby odpowiadają na pytania: – Ile stref okupacyjnych wydzielono? – Które kraje kontrolowały poszczególne obszary? – Gdzie była zlokalizowana każda ze stref? 7. Następnie prowadzący omawia działania podjęte przez państwa okupujące powojenne Niemcy. Przedstawia także różnice w traktowaniu stref okupacyjnych mię- dzy państwami zachodnimi a ZSRS. Uwzględnia przy Scenariusz z wykorzystaniem skrzynki pytań Powojenny podział świata 44 Scenariusz lekcji tym politykę (demokratyzacja w  strefach zachodnich i  narzucenie socjalizmu w  strefie wschodniej) oraz kwestie gospodarcze (realizacja planu Marshalla w strefach zachodnich). Faza podsumowująca Na zakończenie lekcji uczniowie powtarzają zdobyte in- formacje dzięki skrzynce pytań (opis metody znajduje się w Materiałach dla nauczyciela). Nauczyciel dzieli klasę na pięć zespołów. Każdy zespół losuje pytania z  przy- gotowanej przez nauczyciela skrzynki pytań. Za każdą poprawną odpowiedź grupa otrzymuje punkt. Wygrywa grupa, która zdobędzie najwięcej punktów. Zadanie domowe Wykonaj zadanie 2. i 3. z karty pracy „Podział powojen- nego świata”. Materiały dla nauczyciela Krótki opis metody – skrzynka pytań Przykładowe pytania do skrzynki pytań do tematu „Powojenny podział świata” Którzy niemieccy zbrodniarze wojenni zostali skazani przez Międzynarodowy Trybunał Wojsko- wy na karę śmierci? Wymień trzy nazwiska. Jak nazywali się przywódcy ZSRS, USA i Wielkiej Brytanii, którzy uczestniczyli w konferencji w Pocz- damie? Wymień nazwiska. Jaka decyzja zapadła w Poczdamie w sprawie Niemców przebywają- cych na terytorium Polski, Czecho- słowacji i Węgier? W którym mieście odbywały się procesy nazistowskich zbrodniarzy? Jak nazywa się dokument, w któ- rym zawarto podstawowe zasady funkcjonowania ONZ? W którym roku powstała Organiza- cja Narodów Zjednoczonych? Na czym polegała zasada czterech D? Które państwa mają status stałych członków ONZ? Na czym polegała denazyfikacja w Niemczech? Jak jest nazywany plan gospodarczy dla odbudowy Europy ogłoszony w 1947 r.? Na ile stref okupacyjnych podzielono Niemcy? Wymień państwa, które je kontrolowały. Jak nazywa się stanowisko osoby, która stoi na czele ONZ? Które państwo poniosło największe straty ludnościowe podczas II wojny światowej? W której strefie okupacyjnej Niemiec wprowadzono nacjonalizację przemysłu i kolektywizację rolnictwa? Na czym polegał układ dwubiegunowy, który ukształtował się na świecie po wojnie? ✂ ✂ ✂ ✂ ✂ ✂ ✂✂✂✂ Metoda ta może być wykorzystywana do podsumowań i powtórzeń większych partii materiału. Konkursowa forma, oparta na zasadach zdrowej rywalizacji, sprzy- ja utrwaleniu wiadomości, a także zachęca uczniów do sprawdzenia poziomu wiedzy i aktywnego uczestnicze- nia w zajęciach. Nauczyciel przygotowuje kilkanaście kartek z pytaniami i poleceniami, po czym umieszcza je w pudełku. Pytania i polecenia powinny być precyzyjne i konkretne. W zależności od przyjętej formy konkursu uczniowie mogą brać w nim udział indywidualnie bądź drużynowo. Wygrywa ten uczeń lub zespół, który uzyska największą liczbę punktów za udzielenie prawidłowych odpowiedzi. 45Karta pracy Przyporządkuj wymienione skutki II wojny światowej do odpowiednich kategorii. Wpisz właściwe litery do tabeli. 1 Połącz nazwy z właściwymi opisami.2 Napisz notatkę na temat powojennej okupacji Niemiec. Wykorzystaj pojęcia znajdujące się w ramce.3 A. śmierć ponad 50 milionów ludzi B. zniszczenie infrastruktury i rolnictwa C. powstanie ONZ D. wykształcenie się układu dwubiegunowego na świecie E. zniszczenie wielu dzieł sztuki F. grabież lub zaginięcie dóbr narodowych G. zniszczenie wielu miast i wsi H. utrata zdrowia psychicznego i fizycznego przez miliony ludzi Powojenny podział świata imię i nazwisko klasa data skutki polityczne skutki gospodarcze skutki kulturalne skutki społeczne ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH …………………………… – główny organ decyzyjny ……………… ……………… ……………… ……………… ……………… Zgromadzenie Ogólne ONZ – ………………………… …………………………… – stoi na czele organizacji państwa – stali członkowiepaństwa – niestali członkowie strefy okupacyjne, zasada 4 D, Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec, nacjonalizacja przemysłu, CDU, SPD, FDP, SED 48 Karta pracy Zapoznaj się z tekstem źródłowym. Następnie wykonaj polecenia.1 Rozpad systemu kolonialnego imię i nazwisko klasa data Wystąpienie Gandhiego przed sądem, 18 marca 1922 r. [...] Chciałem uniknąć przemocy. Unikanie przemocy to pierwsze przykazanie mojej wiary. [...] Ale musiałem doko- nać wyboru. Mogłem albo poddać się systemowi, który w moim mniemaniu wyrządził krajowi krzywdę nie do naprawienia, albo ponieść ryzyko wybuchu ślepej furii ludzi, którzy zrozumieją prawdę płynącą z moich ust. [...] Jestem tutaj, by poddać się nie małej, lecz najwyższej karze, jaka może mi zostać wymierzona za to, co prawnie nazwane jest zbrodnią z premedytacją1, a co w moim mniemaniu jest najważniejszym obowiązkiem obywatela. [...] Właściwie uważam, że wyświadczyłem przysługę Indiom i Anglii, pokazując, że brak współpracy może być wyjściem z wynaturzenia2, w którym trwają oba państwa. Według mnie odmowa współdziałania ze złem jest takim samym obowiązkiem jak współdziałanie z dobrem. Jednak w przeszłości niechęć do współpracy była wyrażana przemocą w stosunku do czyniącego zło. Staram się pokazać moim rodakom, że przemoc tylko potęguje i podtrzymuje zło, wycofanie zaś poparcia dla zła wymaga całkowitego wstrzymania się od gwałtu . Brak współpracy zakłada dobro- wolne poddanie się karze za niechęć do współdziałania. Dlatego też jestem tutaj, by z chęcią poddać się najwyższej możliwej karze [...]. 1 Premedytacja – zaplanowane działanie na czyjąś szkodę. 2 Wynaturzenie – zjawisko odbiegające od normy lub niezgodne z naturą. Źródło: Wielkie mowy historii, t. 2: Od Lincolna do Stalina, Warszawa 2006, s. 255–259. b) Wyjaśnij, co kryje się pod pojęciami „współpraca” i „zło”, użytymi przez Gandhiego w drugim akapicie tekstu. c) Wytłumacz, na czym polegała opisana w tekście metoda biernego oporu, zwana także obywatelskim nieposłu- szeństwem. a) Wyjaśnij, przed jakim wyborem, wspomnianym w pierwszym akapicie tekstu, stanął Mahatma Gandhi. Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach prawdziwych, a „F” – przy fałszywych.2 Indyjski Kongres Narodowy domagał się przyznania niepodległości Indiom i Pakistanowi. P F W 1960 r. niepodległość uzyskało 17 krajów afrykańskich. P F Granice nowych państw afrykańskich zostały wytyczone zgodnie z podziałami narodowymi i plemiennymi. P F W okresie konfliktu między ZSRS a Zachodem państwa Trzeciego Świata nie opowiadały się po żadnej ze stron. P F 49Scenariusz lekcji Cele lekcji: Uczeń: − poprawnie posługuje się terminami: Ziemie Odzyska- ne, repatriacja, UPA, akcja „Wisła”, referendum ludo- we, pogrom kielecki, partie koncesjonowane, UB, MO, ORMO, − określa czas wydarzeń: VIII 1945 r. – polsko-sowiecki układ graniczny, VI 1946 r. – referendum ludowe, 1946 r. – pogrom kielecki, I 1947 r. – wybory do sejmu, II 1947 r. – wybór Bolesława Bieruta na prezydenta oraz uchwale- nie małej konstytucji, 1947 r. – akcja „Wisła”, − omawia rolę postaci: Stanisława Mikołajczyka, Włady- sława Gomułki, Bolesława Bieruta, Józefa Cyrankie- wicza, − omawia i wskazuje na mapie zmiany polskich granic po II wojnie światowej (linia Curzona na wschodzie, włączenie Ziem Odzyskanych na zachodzie i północy), − przedstawia straty ludnościowe poniesione przez Pol- skę w czasie II wojny światowej oraz kierunki migracji ludności i ich następstwa, − omawia metody zwalczania opozycji przez komuni- stów oraz etapy umacniania się ich władzy w Polsce (referendum ludowe, wybory do sejmu, uchwalenie małej konstytucji), − opisuje postawy polskiego społeczeństwa wobec wła- dzy komunistycznej. Metody: − metoda aktywizująca – poker kryterialny, − praca z mapą, − praca z tekstem podręcznika, − elementy wykładu, − praca z tekstem źródłowym, − praca z danymi statystycznymi. Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: − podręcznik „Wczoraj i dziś 8” (s. 158–163), − karta pracy „Początki władzy komunistów w Polsce”. Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności i po- danie tematu lekcji. 2. Uczniowie podczas rozmowy kierowanej przypomina- ją, jaką rolę odgrywał PKWN oraz w  jakich okolicz- nościach władzę w  Polsce przejął Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. 3. Prowadzący informuje uczniów, że na dzisiejszej lekcji dowiedzą się, w jaki sposób komuniści przejęli władzę w Polsce. Faza realizacyjna 1. Nauczyciel omawia zmiany granic Polski po II wojnie światowej oraz przypomina, jak znaczne straty lud- nościowe poniósł nasz kraj podczas tego konfliktu. Następnie uczniowie zapoznają się z  mapą ze s. 158 podręcznika. Na jej podstawie ochotnik wskazuje kierunki migracji ludności na ziemiach polskich. Na- uczyciel tłumaczy pojęcia „repatriacja” i „Ziemie Od- zyskane”, wymienia postanowienia konferencji pocz- damskiej w  sprawie przesiedleń ludności niemieckiej oraz wyjaśnia okoliczności akcji „Wisła”. Na polecenie prowadzącego uczniowie wykonują zadanie 1. z karty pracy. 2. Uczniowie czytają tekst źródłowy ze s. 161 podręczni- ka. Wybrane osoby głośno odpowiadają na zamieszczo- ne pod nim pytania. W dalszej kolejności nauczyciel wy- jaśnia pojęcie „partie koncesjonowane” oraz przybliża uczniom działalność Stanisława Mikołajczyka i PSL. 3. Uczniowie zapoznają się z tekstem Referendum ludowe oraz wykresem ze s. 162 podręcznika. Następnie odpo- wiadają na pytania nauczyciela: Dlaczego komuniści przeprowadzili referendum?, Czego dotyczyły zadane w  referendum pytania?, Jak zalecali głosować komu- niści, a  jak ugrupowania opozycyjne?, Jakie były ofi- cjalne, a jakie rzeczywiste wyniki głosowania i o czym świadczyły różnice między nimi? 4. Nauczyciel opowiada o  przebiegu wyborów do sejmu w  1947 r. oraz poprzedzających je represjach wobec PSL i  wzrastającym terrorze – wprowadza pojęcia UB, MO, ORMO. Uczniowie czytają tekst Cuda nad urną ze s. 163 podręcznika i wyjaśniają znaczenie tego sformułowania. Prowadzący przedstawia konsekwen- cje sfałszowanych wyborów: zwycięstwo komunistów, objęcie funkcji prezydenta przez Bolesława Bieruta oraz urzędu premiera przez Józefa Cyrankiewicza, uchwalenie małej konstytucji. Uczniowie odszukują w biogramie Stanisława Mikołajczyka na s. 162 pod- ręcznika informacje o jego dalszych losach. Faza podsumowująca Nauczyciel dzieli klasę na kilkuosobowe grupy, którym rozdaje plansze i karty do pokera kryterialnego oraz tłu- maczy zasady gry. Podpowiada, aby ustalając miejsce da- nego wydarzenia w hierarchii, gracze zastanowili się: Jak dalekosiężne były skutki tego wydarzenia?, Na jak liczną grupę osób miało ono wpływ?, Czy było ono przyczyną lub skutkiem innego z podanych wydarzeń? Po zakończe- niu pokera grupy porównują rozkład kart na planszach i  dzielą się spostrzeżeniami, a  nauczyciel podsumowuje ich pracę oraz odpowiada na ewentualne pytania. Zadanie domowe Wykonaj zadanie 3. z karty pracy. Scenariusz z wykorzystaniem pokera kryterialnego Początki władzy komunistów w Polsce 50 Scenariusz lekcji Materiały dla nauczyciela Krótki opis metody – poker kryterialny Przykładowa plansza do gry w pokera kryterialnego Przykładowe karty do gry w pokera kryterialnego ustalenie nowych granic Polski uchwalenie małej konstytucji działalność opozycji – PSL wybór Bolesława Bieruta na prezydenta wybory do sejmu w 1947 r. akcja „Wisła” ucieczka Stanisława Mikołajczyka z Polski działalność partii koncesjonowanych migracje ludności powołanie MO, ORMO i UB referendum ludowe pogrom kielecki ✂ ✂ ✂ ✂ ✂✂✂✂✂ 3 4 5 Poker kryterialny jest dydaktyczną grą planszową, któ- rą można wykorzystać w celu ustalenia ważności haseł odnoszących się do określonego zagadnienia. Metoda ta kształtuje umiejętność prezentacji własnego punktu wi- dzenia i twórczego rozwiązywania problemów, a także ułatwia utrwalanie zdobytych podczas lekcji wiadomości. Grę przeprowadza się w kilkuosobowych grupach, które otrzymują plansze i zestawy kart z hasłami. Zadaniem uczestników pokera jest umieszczenie kart na trzech róż- nych rodzajach pól w zależności od hierarchii ważności danego hasła oraz liczby kart wskazanej w danym polu. Poszczególne osoby mogą negocjować położenie swojej karty, a gra toczy się do momentu zapełnienia planszy. Wygrywa osoba, która najszybciej pozbędzie się kart. 53Scenariusz lekcji Materiały dla nauczyciela Krótki opis metody – rybi szkielet Rybi szkielet to metoda aktywizująca polegająca na opra- cowaniu określonych zagadnień. Uczniowie w grupach uzupełniają schemat treściami omawianymi na lekcji – określają główne aspekty danego zagadnienia. Dzięki tej metodzie uczeń kształci umiejętności wyszukiwania oraz porządkowania i wykorzystywania różnorodnych infor- macji. Ponadto uczy się efektywnej współpracy w zespole i precyzyjnego formułowania myśli. Metodę można wyko- rzystać także w działaniach systematyzujących poznane wiadomości. Materiały dla ucznia Przykładowy schemat rybiego szkieletu do zagadnienia „Stalinizm w Polsce” Pr ze m ia ny go sp od ar cz o- -s po łe cz ne So w ie ty za cj a Po ls ki Po w st an ie PZ PR St al in iz m w  P ol sc e W al ka z K oś ci oł em K on st yt uc ja P R L ✂ od su ni ęc ie o d w ła dz y G om uł ki ku lt je dn os tk i – S ta lin a i B ie ru ta go sp od ar ka c en tra ln ie s te ro w an a w zo ro w an a na k on st yt uc ji so w ie ck ie j pr ób y po dp or zą dk ow an ia Ko śc io ła w ła dz y po pr aw io na pr ze z S ta lin a pr oc es b is ku pa K ac zm ar ka sy st em m on op ar ty jn y in do kt ry na cj a sp oł ec ze ńs tw a w dr oż en ie p la nu s ze śc io le tn ie go w pr ow ad za ła R ad ę Pa ńs tw a za m ia st pr ez yd en ta in te rn ow an ie pr ym as a W ys zy ńs ki eg o w pł yw S ta lin a na rz ąd y w P ol sc e so cr ea liz m pr ób y ko le kt yw iz ac ji 54 Scenariusz lekcji Materiały dla ucznia Zadanie dla grupy I Na podstawie tekstów Powstanie PZPR i Wpływy sowieckie w armii ze s. 176–177 podręcznika przygotujcie odpo- wiedzi na pytania: – Dlaczego Władysław Gomułka został odsunięty od władzy? – Na czym polega system monopartyjny i jak doszło do jego wprowadzenia w Polsce? – Kto pełnił najważniejsze funkcje w państwie? Podajcie przykłady. Zadanie dla grupy II Na podstawie tekstów Przemiany gospodarczo-społeczne i Próba kolektywizacji ze s. 177–178 podręcznika przygotujcie odpowiedzi na pytania: – Na czym polegał system centralnego sterowania? – Jakie były założenia i skutki planu sześcioletniego? – Jaki cel miały próby kolektywizacji w Polsce? Jaka była skuteczność tych działań? Zadanie dla grupy III Na podstawie tekstów Stalinizm w Polsce i Socrealizm ze s. 178–179 oraz infografiki Stalinizm w Polsce ze s. 180 przygotujcie odpowiedzi na pytania: – Jakie były przejawy kultu jednostki w Polsce? Podajcie przykłady. – Czym był i jakiemu celowi służył socrealizm? – W jaki sposób komuniści starali się kształtować postawy młodzieży? Zadanie dla grupy IV Na podstawie tekstu Konstytucja stalinowska 1952 roku ze s. 181 podręcznika przygotujcie odpowiedzi na pytania: – Dlaczego konstytucja uchwalona w 1952 r. może być uznana za symbol zwycięstwa stalinizmu w Polsce? – Jakie zmiany ustrojowe wprowadzała konstytucja? – Czy konstytucja stalinowska zabezpieczała prawa obywatelskie? Uzasadnijcie odpowiedź. Zadanie dla grupy V Na podstawie tekstu Walka z Kościołem katolickim ze s. 181 podręcznika przygotujcie odpowiedzi na pytania: – Jakie były warunki porozumienia zawartego przez władze z Kościołem katolickim w 1950 r.? – Jaki cel miały represje stosowane prze władze wobec Kościoła? – Jakiego rodzaju prześladowania Kościoła wystąpiły w czasach stalinowskich? ✂ ✂ ✂ ✂ ✂ ✂ ✂✂ Instrukcje z zadaniami dla poszczególnych grup 55Karta pracy Na podstawie ilustracji wykonaj polecenia.1 W rozsypance literowej ukryte są hasła, których definicje podano poniżej. Znajdź je i wpisz obok właściwej definicji.2 Polska w czasach stalinizmu imię i nazwisko klasa data b) Wyjaśnij wymowę propagandową plakatu. Podaj cztery cele, które mogły przyświecać jego autorowi. a) Rozpoznaj postacie widoczne na plakacie – podaj ich imiona i nazwiska oraz pełnione funkcje. 1 – 2 – – nurt w sztuce obowiązujący w krajach bloku wschodniego. Jego celem była pochwała pracy, życia robotników i chłopów oraz ideologii komunistycznej. – bogaty rolnik uważany za przeciwnika kolektywizacji, ofiara komunistycznej propagandy. – wpajanie społeczeństwu określonej ideologii za pomocą propagandy, systemu oświaty i organizacji społecznych. W O R D E K P O Z B F I C G E I H A L I P P E W U T I K U Ł A K E P O DA J R E T W B E S P E T I N D O K T R Y N A C J A R I P E N T I W O S O C R E A L I Z M E P R Z E S 1 2 58 Karta pracy Powstanie „Solidarności” Mocne strony Słabe strony Szanse Zagrożenia Postulaty o charakterze politycznym Postulaty o charakterze ekonomicznym lub socjalnym Zapoznaj się z wybranymi postulatami Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Następnie uzupełnij tabelę – wpisz w odpowiednie miejsca numery postulatów o charakterze politycznym oraz tych o charakterze ekonomicznym lub socjalnym. 1 Omów sytuację w Polsce po powstaniu „Solidarności”. Wpisz w wyznaczone miejsca mocne i słabe strony związa- ne z utworzeniem związku, a następnie wymień szanse i zagrożenia, przed którymi stanęli jego członkowie. 2 Powstanie „Solidarności” imię i nazwisko klasa data 1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych [...]. 2. Zagwarantowanie prawa do strajku [...]. 3. Przestrzegać zagwarantowanej w Konstytucji PRL wolności słowa, druku, publikacji [...]. 4. a) Przywrócić do poprzednich praw: – ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1967 r., – studentów wydalonych z uczelni za przekonania, b) zwolnić wszystkich więźniów politycznych [...], c) znieść represje za przekonania. [...] 9. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza. [...] 13. Wprowadzić na mięso i jego przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku). 14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 55 lat, a dla mężczyzn do lat 60 [...]. [...] 18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka. Źródło: http://www.solidarnosc.org.pl/21-postulatow [dostęp: 7.06.2018] 59Scenariusz lekcji Cele lekcji: Uczeń: − poprawnie posługuje się terminami: obrady Okrągłe- go Stołu, wybory czerwcowe, Obywatelski Klub Parla- mentarny, exposé, „gruba linia”, − określa czas wydarzeń: II–IV 1989 r. – obrady Okrą- głego Stołu, 4 VI 1989 r. – częściowo wolne wybory parlamentarne, XII 1989 r. – przyjęcie nazwy państwa „Rzeczpospolita Polska”, 1990 r. – pierwsze wybory samorządowe, − omawia rolę postaci: Lecha Wałęsy, Tadeusza Mazo- wieckiego, Bronisława Geremka, Leszka Balcerowi- cza, Krzysztofa Skubiszewskiego, Czesława Kiszcza- ka, Mieczysława Rakowskiego, − wyjaśnia przyczyny zwołania obrad Okrągłego Stołu, − wymienia głównych uczestników oraz warunki poro- zumienia Okrągłego Stołu, − przedstawia wyniki wyborów czerwcowych w 1989 r. oraz przebieg formowania rządu, − wymienia pierwsze demokratyczne zmiany wprowa- dzone przez rząd Tadeusza Mazowieckiego. Metody: − metoda aktywizująca – kula śnieżna, − praca z tekstem podręcznika, − elementy wykładu, − praca z tekstem źródłowym, − praca z materiałem ilustracyjnym. Formy pracy: indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne: − podręcznik „Wczoraj i dziś 8” (s. 226–229), − zeszyt ćwiczeń „Wczoraj i dziś 8” (s. 99), − karta pracy „Początki III Rzeczypospolitej”. Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności i po- danie tematu lekcji. 2. W ramach wprowadzenia uczniowie przypominają sytuację, jaka panowała w Polsce po zniesieniu stanu wojennego: brak zgody na legalizację „Solidarności” ze strony władz, nieudane próby reform gospodar- czych, narastające zadłużenie zagraniczne. 3. Nauczyciel wyjaśnia, że celem lekcji jest zdobycie wia- domości na temat obrad Okrągłego Stołu oraz wy- borów parlamentarnych z czerwca 1989 r. Zachęca uczestników zajęć do aktywności podczas pracy samo- dzielnej i zespołowej. Faza realizacyjna 1. Prowadzący dzieli klasę na cztery grupy, którym roz- daje instrukcje z zadaniami zamieszczone w Materia- łach dla ucznia. Drużyny mają 10 minut na opracowa- nie zadanego zagadnienia. 2. Po upływie wyznaczonego czasu przedstawiciele ze- społów prezentują na forum klasy efekty swojej pracy. Nauczyciel komentuje i w razie potrzeby uzupełnia ich odpowiedzi. 3. Uczniowie wykonują ćwiczenia 1. i 2. z karty pracy – utrwalają chronologię wydarzeń związanych z wcze- śniej opracowanymi tematami oraz interpretują pla- kat wyborczy „Solidarności” z 1989 r. 4. Na polecenie prowadzącego uczestnicy zajęć zapoznają się z tekstem źródłowym Exposé premiera Mazowiec- kiego ze s. 228 oraz treścią ramki „Gruba linia” czy „gruba kreska”? ze s. 229 podręcznika. Ochotnicy od- powiadają na pytania zamieszczone pod oboma teksta- mi. 5. Nauczyciel zapisuje na tablicy zagadnienie do rozpa- trzenia metodą śnieżnej kuli: Jakie wydarzenie było twoim zdaniem najważniejsze w kształtowaniu się III Rzeczypospolitej? Najpierw poleca uczniom rozważyć problem samodzielnie. Po upływie paru minut ucznio- wie dobierają się w pary, aby przedyskutować swoje po- mysły. Potem łączą się w czwórki, a następnie w ósem- ki, za każdym razem ustalając wspólne stanowisko. Na końcu cała klasa uzgadnia ostateczną odpowiedź. Faza podsumowująca 1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwicze- nie 3. z karty pracy – porządkują wiedzę na temat osób związanych z wydarzeniami omawianymi w trakcie zajęć. 2. Nauczyciel ocenia aktywność uczniów na lekcji. Zadanie domowe Wykonaj zadanie 4. ze s. 99 zeszytu ćwiczeń. Scenariusz z wykorzystaniem kuli śnieżnej Początek III Rzeczypospolitej 60 Scenariusz lekcji Materiały dla ucznia Zadanie dla grupy I Na podstawie tekstu Geneza Okrągłego Stołu ze s. 226 podręcznika przedstawcie wydarzenia, które doprowadziły do podjęcia decyzji o zwołaniu obrad Okrągłego Stołu. Odpowiedzcie na pytania: – Czego żądali protestujący w 1988 r.? – Dlaczego władze rozpoczęły rozmowy z opozycją? Jaki był cel tych rozmów? – Jaką rolę odegrał Lech Wałęsa w wydarzeniach poprzedzających obrady Okrągłego Stołu? Zadanie dla grupy II Na podstawie tekstu Okrągły stół ze s. 226–227 podręcznika przedstawcie obrady Okrągłego Stołu. Odpowiedzcie na pytania: – Kto przewodniczył stronie rządowej, a kto opozycyjnej? – Jak prowadzono rozmowy? – Jaki był rezultat negocjacji? Zadanie dla grupy III Na podstawie tekstu Wybory czerwcowe ze s. 227–228 podręcznika przedstawcie okoliczności i skutki wyborów czerwcowych. Odpowiedzcie na pytania: – W jaki sposób opozycja przygotowała się do wyborów parlamentarnych? – Jakie były wyniki wyborów do sejmu i senatu? – Kto został wybrany na prezydenta? – Co oznacza hasło „Wasz prezydent, nasz premier”? – Jak doszło do utworzenia rządu Tadeusza Mazowieckiego? Zadanie dla grupy IV Na podstawie tekstu Budowa III Rzeczypospolitej ze s. 229 podręcznika przedstawcie wydarzenia z okresu od wrze- śnia 1989 r. do maja 1990 r. Odpowiedzcie na pytania: – Z jakimi trudnościami musiał się zmierzyć rząd Tadeusza Mazowieckiego? – Kiedy przywrócono historyczną nazwę i godło państwa polskiego? – Jakie zmiany demokratyczne wprowadził nowy rząd? ✂ ✂ ✂ ✂ ✂ ✂✂ Instrukcje z zadaniami dla poszczególnych grup Materiały dla nauczyciela Krótki opis metody – kula śnieżna Śnieżna kula jest rodzajem dyskusji, w której kolejnych etapach uczniowie pracują indywidualnie, grupowo oraz zbiorowo. W ten sposób każdy uczeń ma możliwość wy- rażenia swojego zdania na temat danego zagadnienia, a także rozwija umiejętność komunikacji. Ćwiczenie roz- poczyna nauczyciel poprzez sformułowanie kwestii do rozstrzygnięcia. Uczniowie indywidualnie opracowują rozwiązania problemu. Następnie omawiają pomysły w parach i ustalają wspólne stanowisko. Podczas kolej- nych etapów pracy uczniowie łączą się cztero-, a następ- nie ośmioosobowe grupy. Na zakończenie cała klasa bie- rze udział w dyskusji, w wyniku której zostają wybrane najtrafniejsze rozwiązania. 63Scenariusz lekcji Materiały dla nauczyciela Krótki opis metody – dyskusja punktowana Nauczyciel podaje uczniom temat dyskusji lub problem do rozwiązania. Następnie informuje o sposobie przy- dzielania punktów uczestnikom dyskusji. Temat, kryte- ria oceny oraz punkty powinny być widoczne dla wszyst- kich. Najlepiej będzie, jeśli zostaną zapisane na tablicy lub przedstawione na plakacie. Nauczyciel ustala czas dyskusji (zależnie od możliwości danej lekcji – od 10 do 20 minut). Wybiera 5–7 uczniów, którzy zajmują miej- sca na środku klasy. Pozostałe osoby przydzielają punkty uczestnikom dyskusji na podstawie wytycznych znajdu- jących się w arkuszu oceny. Prowadzący kontroluje prze- bieg dyskusji i ją podsumowuje. Na koniec wystawia oce- ny uczestnikom lekcji. Propozycja arkusza oceny dyskusji punktowanej Kryteria oceny uczestników dyskusji Punkty Uczestnicy dyskusji 1 2 3 4 5 Prezentacja informacji na podstawie faktów +2 Zajęcie stanowiska, prezentacja osobistej opinii +2 Dostrzeganie analogii/podobieństw +2 Komentarz do informacji lub jej uzupełnienie +1 Zwrócenie uwagi na błąd +1 Wypowiedź nie na temat -2 Rozpoczęcie dyskusji +1 Rozwijanie dyskusji +1 Wciągnięcie do dyskusji osoby dotąd niezabiera- jącej głosu +1 Przerywanie innym, przeszkadzanie w dyskusji -3 Monopolizowanie dyskusji (wypowiedź powyżej 50 s) -2 Atak osobisty (niewłaściwe uwagi o charakterze personalnym) -3 Przeproszenie +1 Suma punktów: Propozycja arkusza za: M. Rutkowska-Paszta, Biblioteczka poszukiwań. Historia i wiedza o społeczeństwie, Warszawa 1995. 64 Scenariusz lekcji Materiały dla ucznia Plan dyskusji punktowanej Przygotujcie się do dyskusji na temat Upadek ZSRS to nowy układ sił na świecie. Zbierzcie informacje, które po- mogą Wam odpowiedzieć na zamieszczone poniżej pytania. W tym celu skorzystajcie z podręcznika (s. 234–239). W trakcie dyskusji trzymajcie się następującego planu: 1. Europa na przełomie XX i XXI w. – Jakie cele polityczne postawiły sobie kraje Europy Środkowo-Wschodniej po upadku ZSRS i jak je realizowały? 2. Rosja w nowej rzeczywistości – Jak zmieniła się pozycja Rosji na arenie międzynarodowej? – Jaką politykę przyjęła Rosja wobec byłych republik sowieckich i jak ją realizowała? 3. Kraje postsowieckie – Które z dawnych republik sowieckich najszybciej odnalazły się w nowych realiach? – Jak przebiegało wprowadzanie zmian na Ukrainie i w Gruzji? Jaką rolę odegrała w tych procesach Rosja? – O jakie kraje toczyły się konflikty z udziałem sił rosyjskich i jaki jest ich obecny status? 4. Wojna w Czeczenii – Dlaczego wybuchła I wojna czeczeńska i jaki był jej rezultat? – Dlaczego doszło do II wojny czeczeńskiej? Jakie były przebieg i skutki tego konfliktu? 5. Wojna w Jugosławii – Dlaczego upadek ZSRS miał wpływ na sytuację w Jugosławii? Co jeszcze przyczyniło się do jej rozpadu? – Jakie były etapy rozpadu Jugosławii, począwszy od 1990 r.? – Jaki był udział państw zewnętrznych w konfliktach na Bałkanach? ✂ ✂ ✂ ✂ 65Karta pracy Ułóż podane wydarzenia w kolejności chronologicznej – wpisz w kratki na osi czasu odpowiednie litery. 1 Wykonaj polecenia związane z mapą.2 Do podanych opisów dopisz odpowiednie postacie.3 Europa po rozpadzie ZSRS imię i nazwisko klasa data A. interwencja wojsk jugosłowiańskich w Słowenii i Chorwacji B. masakra w Srebrenicy C. porozumienie w Dayton D. oddzielenie się Czarnogóry od Serbii E. ogłoszenie niepodległości przez Macedonię F. początek walk w Kosowie M o r z e C z a r n e M . K a s p i j s k i e M o r z e B a ł t y c k i e M o r z e P ó ł n o c n e M o r z e Ś r ó d z i e m n e O . A T L A N T Y C K I P O L S K A BIAŁORUŚ FINLANDIA L I T W A ESTONIA DANIA NORWEGIA Ł O T W A U K R A I N A R U M U N I A W Ę G R Y I R A K M OŁDAW IA I R A N S Z W E C J A N I E M C Y F R A N C J A A L G I E R I A M A R O K O WIELKA BRYTANIA HOLANDIA BELGIA IRLANDIA LUKSEMBURG SZWAJCARIA R O S J A T U R C J A BUŁGARIA MACEDONIA LIECHTENSTEIN MONAKO Gibraltar ANDORA SAN MARINO WATYKAN MALTA CYPR LIBAN KOSOWOCZARNOGÓRA SŁOWENIA CHORWACJA SERBIA BOŚNIA I HERCEGOWINA A LB A N IA GRUZJA ARMENIA AZERBEJDŻAN G R E C J A W Ł O C H Y H I S Z P A N I A PO RT U G A LI A REP. CZESKA SŁOWACJA KAZACHSTAN AUSTR IA S Y R I A T U N E Z J A (br.) (wł.) (fr.) Sardynia Sycylia Kreta Korsyka B a l e a r y Dniest r Dniepr Dunaj Re n Tag W oł g a D wina 0 600 km a) Zamaluj kolorem niebieskim obszary państw przyjętych do NATO po upadku ZSRS. b) Zamaluj na czerwono dawne republiki sowieckie, w których po upadku ZSRS doszło do wojny lub wystąpień społecznych. – został wybrany na prezydenta Gruzji w wyniku rewolucji róż. – prezydent Czeczenii; zginął w trakcie pierwszej wojny z Rosją. – został prezydentem Ukrainy w wyniku pomarańczowej rewolucji. 68 Karta pracy Na podstawie mapy i wykresu wykonaj polecenia.1 Świat w erze globalizacji imię i nazwisko klasa data a) Wskaż: dwa regiony silnie zglobalizowane – dwa regiony słabo zglobalizowane – b) Wskaż region, którego udział w liczbie ludności świata jest najmniejszy, a udział w światowym bogactwie – największy. Indeks globalizacji* na świecie w 2017 r. Procentowy udział regionów i wybranych państw w bogactwie i liczbie ludności na świecie w 2017 r. O C E A N S P O K O J N Y O C E A N A R K T Y C Z N Y O C E A N I N D Y J S K I O C E A N A T L A N T Y C K I O C E A N S P O K O J N Y Poziom globalizacji powyżej 90 70–90 50–70 30–50 poniżej 30 brak danych Afryka Ameryka Łacińska Indie Chiny Azja i Oceania Europa 0 10 20 40 [%]30 Ameryka Północna udział w bogactwie udział w liczbie ludności (osoby dorosłe) c) Rozstrzygnij, czy powyższe dane ilustrują podział na bogatą Północ i biedne Południe opisany w tekście źródło- wym ze s. 258 podręcznika. Odpowiedź uzasadnij. * Im większa wartość wskaźnika, tym silniej zglobalizowany jest dany kraj. Test II wojna światowa Test podsumowujący rozdział I Spośród podanych wydarzeń wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane wydarzenia. Zapoznaj się z mapą, a następnie uzupełnij poniższy tekst. Przyporządkuj do każdego zdania właściwe uzupełnienie spośród oznaczonych literami A–C. Wskaż, w jakiej kolejności podane państwa zostały zaatakowane przez Niemcy w czasie II wojny światowej. W tym celu wpisz cyfry od 1 do 4, zaczynając od państwa, które zostało zaatakowane najwcześniej. Francja Polska ZSRS Dania 1 2 3 imię i nazwisko klasa data 0–2 p. 0–6 p. 0–3 p. Grupa A Wydarzenie chronologicznie pierwsze A B C Wydarzenie chronologicznie ostatnie A B C A. ostrzelanie Westerplatte przez niemiecki pancernik B. ewakuacja polskich władz do Rumunii C. kapitulacja Helu 9–22 IX 14 IX 8–9 IX 3–5 IX 6 IX 7 IX 1 IX 11–29 IX 5 IX 15–17 IX 8–28 IX Kielce Iłża Radom Lublin Chełm Siedlce Garwolin WARSZAWAKutno Poznań Łódź Piotrków Tryb. Częstochowa Gliwice Katowice Cieszyn Żylina Zakopane Preszów Ostrawa Ołomuniec Kraków Tarnów Rzeszów Sanok Drohobycz Przemyśl Jaworów Tomaszów Lubelski Mokra Wieluń Kalisz Wrocław Opole Kłodzko Modlin Wyszków Brześć n. Bugiem Zamość Dęblin Tomaszów Maz. Sandomierz Bitwa nad Bzurą Korpus słowacki G r u p a A r m i i „P o ł u d n i e” O ddziały O chrony Pogranicza 10. Armia 14. Armia 8. Armia Armia „Karpaty” Armia „Prusy” Armia „Lublin” (od 4 IX) Armia „Małopolska” (od 6 IX) Armia „Warszawa” (od 10 IX) Armia „Kraków” Armia „Łódź” Armia „Poznań” S Ł O W A C J A N I E M C Y W Ę G R Y N I E M C Y P O L S K A P r o t e k t. C z e c h i M o r a w WĘGR Y Bzura Wisła Bug Odra Pilic a W ieprz Bug W ar ta W isł a San W ag 0 500 km Zgodnie z mapą pierwsza linia obrony wojsk polskich była wyznaczona 2.1. . Na niektórych odcinkach została ona przełamana przez oddziały niemieckie już 2.2. . W uderzeniu wojsk niemieckich ważną rolę odegrały oddziały 2.3. , które w ciągu niespełna 10 dni dotarły do Warszawy. 2.1. A. wokół kluczowych miast B. wzdłuż granic kraju C. wzdłuż największych rzek 2.2. A. 1 września B. 3 września C. 5 września 2.3. A. 10. Armii B. Armii „Prusy” C. Korpusu słowackiego BUDAPESZT Miszkolc W Ę G R Y N I E M C Y Dunaj granice państw 31 VIII 1939 r. pozycje wojsk niemieckich 1 IX 1939 r. główne kierunki natarć wojsk niemieckich do 16 IX 1939 r. pozycje wojsk polskich 3 IX 1939 r. pozycje wojsk polskich 6 IX 1939 r. pozycje wojsk polskich 9 IX 1939 r. główne kierunki działań wojsk polskich ważniejsze bitwy Test Spośród wymienionych w zadaniu 4 postaci wybierz jedną, która w czasie II wojny światowej nie współpracowała z Niemcami, i zapisz, jaką funkcję w tym okresie pełniła. Wyjaśnij, w jaki sposób podane wydarzenia zmieniły położenie aliantów i państw osi w trakcie II wojny światowej. W 2–4 zdaniach przedstaw, jak wyglądała sytuacja przed każdym z tych wydarzeń i po nim. bitwa o Anglię – atak Niemiec na ZSRS – 5 6 0–2 p. 0–6 p. 0–4 p. a) Dokończ zdanie. Przytoczony przez autora punkt drugi deklaracji przewidywał, że po zakończeniu II wojny światowej A. tereny zajęte przez armie poszczególnych państw trwale powiększą ich terytoria. B. zwycięzcy mają sprawiedliwie podzielić między siebie terytoria pokonanych państw. C. dojdzie do wytyczenia nowych granic państw europejskich przez przywódców światowych mocarstw. D. przynależność poszczególnych obszarów do określonych państw będzie zależała od woli mieszkańców tych terenów. b) Wyjaśnij, dlaczego przytoczony zapis z Karty atlantyckiej według autora tekstu godził w interesy Polski. Zapoznaj się z fragmentem notatki jednego z polskich ministrów na temat postanowień Karty atlantyckiej, a następnie wykonaj polecenia. 7 0–1 p. Punkt drugi deklaracji brzmi: „Strony [...] nie życzą sobie być świadkami zmian terytorialnych, które nie byłyby zgodne ze swobodnie wyrażonymi życzeniami zainteresowanych ludów” [...]. Punkt ten odnosi się niewątpliwie do wszelkich zmian terytorialnych kosztem Niemiec i w praktyce zmiany te uniemożliwia. „Swobodne wyrażenie” życzeń zainteresowanych ludów względnie ludności może oznaczać tylko plebiscyty, trudno zaś sobie wyobrazić, by plebiscyty takie gdziekolwiek (nawet na Śląsku Opolskim) wypadły przeciw Niemcom. Punkt drugi w tym za- kresie godzi niemal wyłącznie w interesy Polski, ze strony bowiem innych krajów (Czechosłowacji i Francji) prawdopodobnie, nawet w razie zupełniej klęski Niemiec, nie zostałyby zgłoszone aspiracje terytorialne, poza drobnymi stosunkowo „poprawkami”. Oznacz znakiem „x” te spośród podanych postaci, które w czasie II wojny światowej współpracowały z hitlerowskimi Niemcami. Vidkun Quisling Winston Churchill Stefan Starzyński Charles de Gaulle Philippe Pétain Benito Mussolini 4 0–2 p. Test 0–4 p. Spośród wymienionych w zadaniu 4 postaci wybierz jedną, która w czasie II wojny światowej współpracowała z Niemcami, i zapisz, jaką funkcję w tym okresie pełniła. Wyjaśnij, w jaki sposób podane wydarzenia zmieniły położenie aliantów i państw osi w trakcie II wojny światowej. W 2–4 zdaniach przedstaw, jak wyglądała sytuacja przed każdym z tych wydarzeń i po nim. bitwa pod Stalingradem – atak Japonii na Pearl Harbor – 5 6 0–2 p. 0–6 p. a) Dokończ zdanie. Przywołany przez autora punkt drugi deklaracji przewidywał, że po zakończeniu II wojny światowej A. przynależność poszczególnych obszarów do określonych państw będzie zależała od woli mieszkańców tych terenów. B. dojdzie do wytyczenia nowych granic państw europejskich przez przywódców światowych mocarstw. C. zwycięzcy mają sprawiedliwie podzielić między siebie terytoria pokonanych państw. D. tereny zajęte przez armie poszczególnych państw trwale powiększą ich terytoria. b) Wyjaśnij, dlaczego zapisy z Karty atlantyckiej według autora tekstu godziły w interesy Polski. Zapoznaj się z fragmentem notatki jednego z polskich ministrów na temat postanowień Karty atlantyckiej, a następnie wykonaj polecenia. 7 0–1 p. Deklaracja Atlantycka, tak, jak została sformułowana [...], uniemożliwiałaby realizację naszych celów wojny. Chodzi tu w szczególności o punkt drugi Deklaracji, wyrażający pragnienie, by nie było zmian terytorialnych „bez swobodnie wyrażonych życzeń zainteresowanych ludów”, co uniemożliwiłoby nam w praktyce otrzymanie Gdańska, Prus Wschodnich [...] i innych terytoriów, a nawet mogłoby stanowić podstawę dla ewentualnego wysunięcia po- stulatu plebiscytów w niektórych obszarach okupowanych (Pomorze, Śląsk, itd., podobnie jak Sudety). Drugim zasadniczym niebezpieczeństwem Deklaracji Atlantyckiej jest brak stwierdzenia, że krajom napadniętym dana będzie pełna naprawa szkód [...]. Przeciwnie punkty 4 i 5 Deklaracji, mówiące o równych po wojnie prawach wszystkich narodów w dziedzinie gospodarczej, zwycięskich i zwyciężonych, poręczają w znacznej mierze bezkar- ność narodom agresorskim. [...] Oznacz znakiem „x” te spośród podanych postaci, które w czasie II wojny światowej nie współpracowały z hitlerowskimi Niemcami. Vidkun Quisling Winston Churchill Stefan Starzyński Charles de Gaulle Philippe Pétain Benito Mussolini 4 0–2 p. Test Uszereguj podane wydarzenia w kolejności chronologicznej. Wstaw odpowiednie litery na osi czasu. Zapoznaj się z rysunkiem z brytyjskiego czasopisma z czasów II wojny światowej, a następnie wykonaj polecenia. 10 8 a) Opisz, co przedstawiono na ilustracji. b) Wyjaśnij przekaz tej ilustracji. a) Wskaż, w jakie grupy społeczne wymierzony był przytoczony rozkaz. b) Wyjaśnij, w jaki sposób według Heydricha miała przebiegać współpraca pomiędzy władzami niemieckimi i miejscowymi kołami samoobrony. 0–3 p. 0–3 p. 0–3 p. 0–2 p. 0–3 p. Zapoznaj się z fragmentem rozkazu Reinharda Heydricha z 29 czerwca 1941 r., a następnie wykonaj polecenia. 9 [...] Nie należy stawiać przeszkód dążeniom do samooczyszczania występującym w antykomunistycznych i anty- żydowskich kręgach na nowo zajętych obszarach. Przeciwnie, należy je wywoływać, nie pozostawiając śladów, intensyfikować, jeśli to potrzebne, oraz kierować na odpowiednie tory, w taki sposób, żeby miejscowe „koła samo- obrony” nie mogły później powoływać się na rozporządzenia lub udzielone polityczne przyrzeczenia. [...] Tworzenia stałych oddziałów samoobrony z centralnym kierownictwem należy na początku unikać; zamiast nich celowe jest wywoływanie miejscowych pogromów, w sposób wyżej przedłożony. Much too tough a nut – O wiele za twardy orzech do zgryzienia A. zrzucenie bomby atomowej na Hiroszimę C. wyzwolenie Paryża B. lądowanie aliantów na Sycylii D. kapitulacja Niemiec Test Klucze odpowiedzi do rozdziału I (grupa A) Nr zadania Odpowiedzi punktacja Schemat przyznawania punktów 1. A, C 0/2 2 pkt za poprawną odpowiedź 2. 1. B, 2. A, 3. A 0–6 2 pkt za każdą poprawną odpowiedź 3. 3, 1, 4, 2 0/3 3 pkt za poprawną odpowiedź 4. V. Quisling, P. Pétain, B. Mussolini 0/2 2 pkt za poprawną odpowiedź 5. Przykładowe odpowiedzi: W. Churchill – premier Wielkiej Brytanii; C. de Gaulle – przywódca emigracyjnych władz Francji (twórca Komitetu Wolnej Francji); S. Starzyński – prezydent Warszawy w czasie kampanii wrześniowej 1939 r. 0–2 1 pkt za poprawnie wskazaną postać, 1 pkt za poprawne określenie jej funkcji 6. Przykładowe odpowiedzi: Bitwa o Anglię – starcie sił powietrznych III Rzeszy i Wielkiej Brytanii. Pierwsza kampania II wojny światowej przegrana przez wojska niemieckie. Wcześniej armia ta wydawała się niepokonana. Klęska w bitwie o Anglię zmusiła Hitlera do zmiany planów podboju Europy. atak Niemiec na ZSRS – uderzenie Niemiec na ZSRS w czerwcu 1941 r. doprowadziło do utworzenia w Europie drugiego frontu walk z III Rzeszą. Wcześniej walkę tę prowadziła faktycznie jedynie Wielka Brytania, od tego momentu dołączył do niej także Związek Sowiecki. 0–3 0–3 1 pkt za poprawne scharakteryzowanie wydarzenia, po 1 pkt za prawidłowe scharakteryzowanie sytuacji przed danym wydarzeniem i po nim 7. a) D b) Przykładowa odpowiedź: Punkt drugi deklaracji godził w interesy Polski, ponieważ określał, że zmiany granic po wojnie będą się opierały na decyzjach podejmowanych przez mieszkańców poszczególnych terenów. Tymczasem władze Polski oczekiwały, że po klęsce Niemiec Polska otrzyma część ich wschodnich terenów – zamieszkiwanych w większości przez Niemców. 0–1 0–4 1 pkt za poprawną odpowiedź 2 pkt za poprawne wyjaśnienie, na czym polegał podany zapis Karty atlantyckiej 2 pkt za wskazanie, jakie były oczekiwania władz polskich związane z klęską Niemiec 8. Przykładowe odpowiedzi: a) Na ilustracji przedstawiono drzewo, na którego uginającej się gałęzi wiszą przywódcy państw osi. Próbują oni dosięgnąć do wiszącego na samym końcu gałęzi owocu – kuli ziemskiej. Samo drzewo ścinane jest siekierą przez postać opisaną jako "jedność". b) Ilustracja pokazuje, że drogą do powstrzymania przywódców państw osi w realizacji ich planów jest jedność, a więc współpraca aliantów, a narzędziem, które zapewni zwycięstwo, jest przemysł (przede wszystkim wojenny). 0–3 0–3 2 pkt za poprawny opis ukazanej sceny 1 pkt za poprawne scharakteryzowanie przedstawionych postaci 3 pkt za poprawne wyjaśnienie przekazu ilustracji 9. Przykładowe odpowiedzi: a) Rozkaz został wydany w czerwcu 1941 r. i wspomina wprost o „nowo zajętych obszarach”, na których miałyby działać ruchy antykomunistyczne. Chodzi zatem o tereny pozostające wcześniej pod kontrolą ZSRS. b) Heydrich zezwalał na opisane działania, ponieważ były one zasadniczo zgodne z polityką prowadzoną przez Niemcy, której ogólnym celem było wymordowanie Żydów zamieszkujących na terenach zajętych przez Niemcy. 0–2 0–3 1 pkt za poprawne wskazanie obszaru 1 pkt za poprawne uzasadnienie odpowiedzi 3 pkt za poprawną odpowiedź 10. B, C, A, D 0/3 3 pkt za poprawną odpowiedź Test 0–4 p.Zapoznaj się z treścią czterech komunikatów opublikowanych w Biuletynie Informacyjnym z 26 sierpnia 1943 r., a następnie odwołując się do ich treści, wyjaśnij, w jaki sposób polskie podziemie starało się przeciwdziałać polityce prowadzonej przez okupanta. 4 Dnia 2.8.43 o godz. 18 w Warszawie, grupy specjalne zniszczyły w 4 kinach, a uszkodziły w 2 czynne w czasie seansu aparaty kinowe wraz z filmami. Kina te przeznaczone wyłącznie dla publiczności polskiej, wyświetlając m.in. filmy propagandowe, działały na szkodę interesów polskich. [...] W ramach akcji odwetowej za bestialstwa niemieckie w rej. Skarżyska i Suchedniowa nasze oddziały partyzanc- kie dokonały w lipcu [...] drugiego napadu na pociąg pośpieszny. W akcji zabito i raniono ok. 180 Niemców. Na terenie Śląska i Zagłębia w mies. czerwcu [...] zlikwidowano następujących Polaków-agentów Gestapo: Witkowski Czesław, Kurz Jerzy i Lucyna z Sosnowca, Wieczorak z Zawiercia, Kosibej ze Strzemierzyc [...]. W nocy z 5 na 6.8.43 r. oddziały S.Z.K. przeprowadziły akcję uwolnienia więźniów politycznych w Jaśle. Uwol- niono 66 więźniów. Kierownictwo Walki Podziemnej Wyjaśnij, w jaki sposób podane wydarzenia wpłynęły na relacje pomiędzy rządem polskim i władzami ZSRS. W 2–4 zdaniach przedstaw, jak wyglądała sytuacja przed każdym z tych wydarzeń i po nim. Przedstaw, w jaki sposób wymienione postacie starały się nieść pomoc Żydom w okupowanej Polsce. Spośród podanych wyżej starć wybierz jedno, zapisz je poniżej i podaj nazwę polskiej jednostki, która brała w nim udział. atak Niemiec na ZSRS – ujawnienie informacji o mordzie katyńskim – Jan Karski – Józef i Wiktoria Ulmowie – 5 8 7 0–4 p. 0–4 p. 0–2 p. Wskaż, w jakiej kolejności doszło do podanych działań zbrojnych, w których uczestniczyli polscy żołnierze. W tym celu wpisz cyfry od 1 do 4, zaczynając od tego, do którego doszło najwcześniej. bitwa o Monte Cassino obrona Tobruku bitwa o Narwik zdobycie Berlina 6 0–2 p. Test Zapoznaj się z plakatem, który rozwieszano na ulicach Warszawy w trakcie powstania warszawskiego, a następnie wykonaj polecenia. 9 a) Opisz, co przedstawiono na plakacie. b) Oceń, na ile trafne było hasło umieszczone na plakacie. Wskaż przykłady działań, które były z nim zgodne. 0–6 p. a) Wskaż, na jakie różnice pomiędzy rządem polskim w Londynie i rządem lubelskim zwrócił uwagę autor tekstu. b) Rozstrzygnij, czy tekst powstał przed ogłoszeniem ustaleń konferencji w Jałcie, czy po tym wydarzeniu. Odpo- wiedź uzasadnij. 0–6 p.Zapoznaj się z fragmentem artykułu z prasy podziemnej z 1945 r., a następnie wykonaj polecenia. 10 Rząd polski w Londynie, chociaż jest na obcej ziemi, chociaż jest – przyznajmy to otwarcie – niewygodny dla po- lityki brytyjskiej [...], to jednak [...] ma zapewnioną pełną niezależność w podejmowaniu decyzji, reprezentuje swobodnie polskie interesy zgodnie z wolą Narodu, nie ugina się pod żadną zakulisową presją. [...] Tymczasem rząd lubelski [...], choć działa na polskich terenach – zmuszony jest do wykonywania cudzych roz- kazów, przekreśla legalną polską Konstytucję nie mając do tego przyzwolenia całego Narodu, oddaje Rosji połowę naszych terenów, nie pytając się absolutnie nikogo o zgodę [...]. I chociaż rząd lubelski spełnił żądanie, jakie Churchill skierował do naszego Rządu w Londynie, nawiązując stosunki z Rosją, to nic mu to nie pomogło w oczach praworządnej Anglii. Bo nie on, ale właśnie ów oporny rząd londyński jest nadal demonstracyjnie uznawany za legalny rząd polski. Anglia bowiem – choć musi nieraz ryzy- kownie manewrować na arenie wielkiej polityki – była, jest i będzie prawdziwą demokracją. Uszereguj podane wydarzenia w kolejności chronologicznej. Wstaw odpowiednie litery na osi czasu.11 0–3 p. A. wybuch powstania warszawskiego C. ogłoszenie manifestu PKWN B. początek operacji „Ostra Brama” D. aresztowanie 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego Test Polacy podczas II wojny światowej Test podsumowujący rozdział II Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach prawdziwych, a „F” – przy fałszywych. Zapoznaj się z mapą, a następnie uzupełnij poniższy tekst. Przyporządkuj do każdego zdania właściwe uzupełnienie spośród oznaczonych literami A–C. 1 2 imię i nazwisko klasa data 0–2 p. 0–3 p. Grupa B 2.1. A. Wisły B. Bugu C. dawnej granicy II RP i ZSRS. 2.2. A. ZSRS B. Niemiec C. Generalnego Gubernatorstwa 2.3. A. Chełmnie B. Pińsku C. Stanisławowie Pierwszym premierem rządu polskiego na emigracji był Władysław Raczkiewicz. P F Po klęsce wrześniowej przedstawiciele najwyższych władz Polski zostali internowani na Węgrzech. P F Polski rząd na emigracji został uznany przez władze Francji i Wielkiej Brytanii od razu po utworzeniu. P F Opisz działania stosowane przez okupanta wobec ludności polskiej na obszarze oznaczonym na mapie literą B. Wykorzystaj właściwe pojęcia spośród tych, które wymieniono w ramce. 3 0–3 p. łapanki, getta, obozy koncentracyjne, zsyłki, kolektywizacja, paszportyzacja, granatowa policja, Gestapo, NKWD A B Stutthof Warschau Kulmhof Gross-Rosen Auschwitz- -Birkenau Płaszów M o r z e B a ł t y c k i e Generalne Gubernatorstwo N I E M C Y S Ł O W A C J A Czech i Moraw Protektorat W Ę G R Y R U M U N I A Wilno Mińsk Nieśwież Kowno Białystok Olsztyn Królewiec SuwałkiSztutowoGdańsk Gdynia Pińsk Równe Lwów TreblinkaPłock Warszawa Bydgoszcz Koszalin Lublin Majdanek Sobibór Radom Kielce Chełmno Łódź Wrocław Rogoźnica Częstochowa Poznań Oświęcim Wiedeń BRATYSŁAWA Kraków Rzeszów Przemyśl Tarnopol Bełżec Stanisławów Prypeć Dniestr Odra Bug Narew Warta Niem en Wisła 0 100 km granice państw w 1943 r. granice inne granice II Rzeczypospolitej granice tzw. Wielkich Niemiec w latach 1941–1944 hitlerowskie obozy koncentracyjne i zagłady większe getta żydowskie Na mapie widać, że wschodnią granicę obszaru II RP, na którym Niemcy tworzyli obozy koncentracyjne i obozy zagłady, wyznacza linia 2.1. . Jednak tylko nieliczne spośród nich – w tym między innymi obóz w Oświę- cimiu – powstały na terytorium, które u schyłku 1939 r. znajdowało się w granicach 2.2. . Wyraźnie większy był obszar, na którym tworzono same getta. Jedno z nich powstawało na przykład w wysuniętym daleko na południe 2.3. . Test Klucze odpowiedzi do rozdziału II (grupa A) Nr zadania Odpowiedzi punktacja Schemat przyznawania punktów 1. F, P, F 0/2 2 pkt za poprawną odpowiedź 2. A, B, B 0–3 1 pkt za każdą poprawną odpowiedź 3. Przykładowa odpowiedź: Na terenach zajętych przez ZSRS ludności polskiej zagrażały przede wszystkim masowe aresztowania prowadzone przez NKWD i zsyłki do obozów pracy. Prowadzono tu również akcję kolektywizacji rolnictwa, która uderzała w polskie ziemiaństwo. Dodatkowo mieszkańcom Polski przymusowo nadawano obywatelstwo sowieckie, co w przypadku mężczyzn wiązało się z wcielaniem do Armii Czerwonej. 0–3 1 pkt za poprawne posłużenie się odpowiednim pojęciem 4. Przykładowa odpowiedź: Polskie podziemie starało się zwalczać niemiecką propagandę, niszcząc kina, gdzie wyświetlano m.in. filmy propagandowe. Podejmowało także działania odwetowe przeciwko ludności niemieckiej, takie jak napady na środki komunikacji, którymi poruszali się Niemcy. Ponadto starano się likwidować osoby, które współpracowały z okupantem, oraz uwalniać z więzień przetrzymywanych tam Polaków. 0–4 1 pkt za poprawne określenie prowadzonych działań 5. Przykładowe odpowiedzi: Atak Niemiec na ZSRS doprowadził do zakończenia sojuszu tych dwóch państw, którego główną ofiarą była Polska. W efekcie celowe stało się przywrócenie relacji dyplomatycznych między Polską i ZSRS, o co zabiegała szczególnie – sprzymierzona z obydwoma państwami – Wielka Brytania. Ujawnienie informacji o mordzie katyńskim doprowadziło do zerwania stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską i ZSRS. Relacje te już wcześniej były złe, ale dopiero dążenie polskiego rządu do wyjaśnienia kwestii zbrodni katyńskiej posłużyło Stalinowi za pretekst do ich całkowitego zerwania. 0–3 0–3 3 pkt za poprawne przedstawienie sytuacji przed podanymi wydarzeniami i po nich 6. 3, 2, 1, 4 0/2 2 pkt za poprawną odpowiedź 7. Odpowiednio: bitwa o Monte Cassino – 2 Korpus Polski obrona Tobruku – Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich bitwa o Narwik – Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich zdobycie Berlina – I Armia Wojska Polskiego 0/2 2 pkt za poprawną odpowiedź 8. Przykładowe odpowiedzi: Jan Karski – kurier Polskiego Państwa Podziemnego, alarmował o sytuacji polskich Żydów przywódców państw zachodnich (Wielkiej Brytanii, USA), przekazując im informacje m.in. o sytuacji w getcie warszawskim. Józef i Wiktoria Ulmowie – ukrywali w swoim domu Żydów, za co zostali zamordowani przez Niemców wraz ze swoimi dziećmi. 0–4 2 pkt za każdą poprawną odpowiedź 9. Przykładowe odpowiedzi: a) Na plakacie przedstawiono samotnego żołnierza, nad którym powiewają – wielkich rozmiarów – trzy flagi państw sojuszniczych: ZSRS, USA i Wielkiej Brytanii. b) Hasło „Nie jesteśmy sami” nie było trafne, ponieważ faktycznie powstańcy zostali niemal całkowicie pozostawieni samym sobie. Wsparcie sojuszników ograniczyło się do nielicznych zrzutów broni i zaopatrzenia, a także próby sforsowania Wisły przez nieliczne oddziały armii Berlinga. 0–3 0–3 3 pkt za poprawną odpowiedź 3 pkt za poprawną odpowiedź 10. Przykładowe odpowiedzi: a) Autor zwraca uwagę na to, że rząd w Londynie, mimo funkcjonowania na terytorium obcego państwa, pozostaje niezależny i realizuje samodzielną politykę, podczas gdy rząd lubelski – choć działa na ziemiach, którymi teoretycznie sam zarządza – w praktyce realizuje wyłącznie polecenia władz ZSRS. b) Tekst powstał przed ogłoszeniem ustaleń z Jałty, na co wskazuje jednoznacznie pozytywna ocena działań rządu Wielkiej Brytanii. Ocena ta po ogłoszeniu postanowień jałtańskich uległa znacznemu pogorszeniu. 0–3 pkt 0–3 pkt 3 pkt za poprawną odpowiedź 3 pkt za poprawną odpowiedź 11. B, C, A, D 0/2 pkt 2 pkt za poprawną odpowiedź Test Nr zadania Odpowiedzi punktacja Schemat przyznawania punktów 1. F, F, P 0/2 2 pkt za poprawną odpowiedź 2. B, B, B 0–3 1 pkt za każdą poprawną odpowiedź 3. Przykładowa odpowiedź: Na obszarze Generalnego Gubernatorstwa zagrożeniem dla ludności polskiej były masowe aresztowania – prowadzone również w trakcie tak zwanych łapanek. Ich ofiary trafiały często do obozów pracy lub obozów koncentracyjnych. Ponadto stałe zagrożenie stanowiła tajna niemiecka policja – Gestapo. 0–3 1 pkt za poprawne posłużenie się odpowiednim pojęciem 4. Przykładowa odpowiedź: Na karę śmierci skazywano osoby, które celowo doprowadziły do aresztowania Polaków (w tym szczególnie osób zaangażowanych w konspirację), które groziły innym donosami do Gestapo i które wykazywały się szczególnym okrucieństwem wobec Polaków. 0–4 1 pkt za poprawne określenie prowadzonych działań 5. Przykładowe odpowiedzi: Podpisanie układu Sikorski–Majski oznaczało faktyczne przywrócenie relacji dyplomatycznych pomiędzy Polską i ZSRS, zerwanych na skutek agresji sowieckiej z 17 IX 1939 r. Zawarcie tego porozumienia umożliwiło m.in. uformowanie i wyprowadzenie z ZSRS armii Andersa. Ujawnienie informacji o mordzie katyńskim doprowadziło do zerwania stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską i ZSRS. Relacje te już wcześniej układały się źle, ale dopiero dążenie polskich władz do wyjaśnienia kwestii zbrodni katyńskiej posłużyło Stalinowi za pretekst do ich całkowitego zerwania. 0–3 0–3 3 pkt za poprawne przedstawienie sytuacji przed podanymi wydarzeniami i po nich 6. 1, 2, 4, 3 0/2 2 pkt za poprawną odpowiedź 7. Odpowiednio: bitwa o Narwik – Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich bitwa o Anglię – Dywizjony 302 i 303 bitwa pod Falaise – 1 Dywizja Pancerna bitwa pod Lenino – 1 Dywizja Piechoty im. T. Kościuszki 0/2 2 pkt za poprawną odpowiedź 8. Przykładowe odpowiedzi: Witold Pilecki – udał się na ochotnika do obozu Auschwitz, gdzie tworzył siatkę konspiracyjną. Irena Sendlerowa – działała w „Żegocie”, organizowała pomoc dla dzieci z getta warszawskiego. 0–4 2 pkt za każdą poprawną odpowiedź 9. Przykładowe odpowiedzi: a) Na plakacie przedstawiono polskiego oficera prowadzonego siłą przez dwóch sowieckich żołnierzy nad krawędź masowego grobu, w którym widoczne są – na dalszym planie – ciała innych pomordowanych wcześniej polskich żołnierzy. b) Władze niemieckie upowszechniały ten plakat w okresie, gdy załamała się już ich ofensywa na froncie wschodnim. Celem było zniechęcenie Polaków do ZSRS i tym samym zachęcenie ich do współpracy z Niemcami. 0–3 0–3 3 pkt za poprawną odpowiedź 3 pkt za poprawną odpowiedź 10. Przykładowe odpowiedzi: a) Autor był zwolennikiem rządu londyńskiego – zwraca uwagę, że jest on niezależny i realizuje samodzielną politykę, podczas gdy rząd lubelski jest nielegalny i działa pod dyktando ZSRS. b) Tekst powstał przed ogłoszeniem ustaleń z Jałty, na co wskazuje jednoznacznie pozytywna ocena działań rządu Wielkiej Brytanii, która po ogłoszeniu postanowień jałtańskich uległa znacznemu pogorszeniu. 0–3 pkt 0–3 pkt 3 pkt za poprawną odpowiedź 3 pkt za poprawną odpowiedź 11. A, B, C, D 0/2 pkt 2 pkt za poprawną odpowiedź Klucze odpowiedzi do rozdziału II (grupa B) Test Świat po II wojnie światowej Test podsumowujący rozdział III Zapoznaj się z wykresem, a następnie dokończ zdanie. Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj polecenia. Spośród podanych wydarzeń wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane wydarzenia. 1 2 3 imię i nazwisko klasa data 0–2 p. 0–6 p. 0–3 p. Grupa A Odsetek ludności utraconej w wyniku II wojny światowej w wybranych państwach Polsk a Niemcy ZSRS W. B rytania Francja 0, 35 5, 14 17 ,1 7 1, 15 6, 10 0, 55 3, 99 0, 19 0, 52 0, 85 straty wśród żołnierzy (%) straty wśród ludności cywilnej (%) Podobieństwo w charakterze strat poniesionych w czasie II wojny światowej przez Niemcy i Wielką Brytanię polega na tym, że oba kraje A. utraciły podobny odsetek populacji. B. straciły niemal tyle samo żołnierzy co cywilów. C. poniosły większe straty wśród żołnierzy niż wśród cywilów. D. niemal nie odnotowały strat wśród żołnierzy. a) Podaj nazwę organizacji, o której członkach jest mowa w tym dokumencie. b) Wyjaśnij, o jakich obszarach wspomniano w artykule 73. c) Podaj nazwy dwóch przykładowych państw członkowskich, do których odnosił się podany artykuł. Artykuł 73 Członkowie Narodów Zjednoczonych, którzy ponoszą odpowiedzialność za zarząd obszarami, których ludność nie dojrzała jeszcze do pełnego stopnia samorządu, uznają zasadę, że interesy mieszkańców tych obszarów górują nad innymi, i przyjmują jako święty obowiązek popierać ze wszystkich sił dobrobyt mieszkańców tych obszarów, w ra- mach systemu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, stworzonego przez niniejszą Kartę [...]. Wydarzenie chronologicznie pierwsze A B C D Wydarzenie chronologicznie ostatnie A B C D A. konferencja Wielkiej Trójki w Poczdamie C. blokada Berlina Zachodniego przez ZSRS B. utworzenie Republiki Federalnej Niemiec D. początek budowy muru berlińskiego Test Świat po II wojnie światowej Test podsumowujący rozdział III Zapoznaj się z wykresem, a następnie dokończ zdanie. Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj polecenia. Przedstaw, w jaki sposób polityka Chruszczowa różniła się od tej prowadzonej przez Józefa Stalina. 1 2 3 imię i nazwisko klasa data 0–2 p. 0–6 p. 0–4 p. 0–4 p. 0–2 p. Grupa B a) Wyjaśnij, do jakich celów miała prowadzić polityka proponowana przez autora tego wystąpienia. b) Podaj nazwy dwóch przykładowych państw, które skorzystały z opisanego w tekście programu. Logika nakazuje zatem, byśmy czynili co możliwe, by pomóc światu odzyskać zdrowie gospodarcze, bez czego nie ma mowy o stabilizacji politycznej i trwałym pokoju. Nasza polityka nie kieruje się przeciw jakiemukolwiek kra- jowi czy doktrynie, lecz przeciw głodowi, biedzie, rozpaczy i chaosowi. Jej celem winno być ożywienie gospodarki światowej po to, by stworzyć polityczny i społeczny klimat umożliwiający istnienie wolnych instytucji. [...] Jestem pewny, że rządy innych państw, które zechcą przyłączyć się do nas, znajdą w rządzie Stanów Zjednoczonych part- nera gotowego do pełnej współpracy. Jednak rząd próbujący blokować odbudowę gospodarczą innych krajów nie może liczyć na żadną pomoc z naszej strony. Odsetek ludności utraconej w wyniku II wojny światowej w wybranych państwach Polsk a Niemcy ZSRS W. B rytania Francja 0, 35 5, 14 17 ,1 7 1, 15 6, 10 0, 55 3, 99 0, 19 0, 52 0, 85 straty wśród żołnierzy (%) straty wśród ludności cywilnej (%) Podobieństwo w charakterze strat poniesionych w czasie II wojny światowej przez Polskę i Francję polega na tym, że oba kraje A. utraciły podobny odsetek populacji. B. straciły niemal tyle samo żołnierzy co cywilów. C. poniosły większe straty wśród ludności cywilnej niż wśród żołnierzy. D. niemal nie odnotowały strat wśród ludności cywilnej. Test Spośród podanych wydarzeń wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane wydarzenia. 4 0–3 p. Faktycznym celem realizowanej przez Mao Zedonga rewolucji kulturalnej było A. przeniesienie do Chin rozwiązań z Europy Zachodniej. B. zapewnienie szybkiego rozwoju gospodarczego kraju. C. wprowadzenie w Chinach pluralizmu politycznego. D. wyeliminowanie jego przeciwników politycznych. Wydarzenie chronologicznie pierwsze A B C D Wydarzenie chronologicznie ostatnie A B C D A. połączenie angielskiej i amerykańskiej strefy okupacyjnej w Niemczech B. utworzenie Niemieckiej Republiki Demokratycznej C. konferencja Wielkiej Trójki w Poczdamie D. początek budowy muru berlińskiego Przyporządkuj państwa oznaczone na mapie literami A–E do współtworzonych przez nie u schyłku lat 50. XX w. bloków wojskowych. Właściwe litery zapisz poniżej w odpowiednich miejscach. Zaznacz na mapie znakiem X państwa, w których w latach 1953 i 1968 doszło do stłumionych przez wojska ZSRS wystąpień przeciwko władzom komunistycznym. Dokończ zdanie. 5 6 7 0–2 p. 0–2 p. 0–2 p. E B D C A M o r z e Ś r ó d z i e m n e M o r z e P ó ł n o c n e M o r z e C z a r n e M o r z e B a ł t y c k i e O C E A N A T L A N T Y C K I KOPENHAGA WARSZAWABERLIN BONNBRUKSELA PARYŻ MADRYTLIZBONA AMSTERDAMLONDYN DUBLIN PRAGA BUDAPESZT WIEDEŃ BUKARESZT SOFIA TIRANA Tunis RZYM ANKARA ATENY BELGRAD MOSKWA HELSINKI SZTOKHOLM OSLO AlgierRabat BERNO Sardynia Malta Korsyka Sycylia Kreta Cypr B a l e a r y Dniepr Dunaj W oł g a Loara Tag Ebro granice państw w 1945 r. 0 600 km NATO: Układ Warszawski: Wyjaśnij podane pojęcia. Rok Afryki – pacyfizm – 8 0–4 p. Test Uszereguj podane wydarzenia w kolejności chronologicznej. Wstaw odpowiednie litery na osi czasu.9 0–2 p. A. utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej C. powołanie Unii Europejskiej B. utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali D. wprowadzenie do obiegu waluty euro Zapoznaj się z wykresem przedstawiającym liczbę głowic nuklearnych w arsenałach USA i ZSRS, a następnie oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach prawdziwych, a „F” – przy fałszywych. 10 0–3 p. Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj polecenia.11 0–7 p. a) Wyjaśnij, czym różnił się według autora tekstu stosunek Francuzów i Anglików do mieszkańców ich kolonii. b) Przedstaw, jakie czynniki miały według autora tekstu sprawić, że dawne francuskie kolonie w Afryce rozwijają się lepiej niż państwa zależne niegdyś od Wielkiej Brytanii. Ogólnie rzecz biorąc, byłe kolonie francuskie dużo lepiej sobie radzą niż byłe kolonie brytyjskie. Dlaczego? Zdania są podzielone. Po pierwsze, tak naprawdę to Francja nigdy się z Afryki nie wycofała i w przeciwieństwie do Anglii zachowała dużo swoich ludzi w administracji tych niepodległych już krajów. [...] Francja przywiązywała też dużą wagę do kreowania [tworzenia] i asymilowania elit afrykańskich, ludzi wykształconych zwykle w Paryżu przygo- towywała do objęcia czołowych stanowisk w ekskoloniach. Tu dekolonizacja nie przebiegała w tak radykalny sposób jak w krajach anglojęzycznych. Anglicy zawsze [...] izolowali się od miejscowej ludności. Tego we francuskich koloniach nigdy nie było. Francuzi nie stosowali kryterium rasy. Ważne było wykształcenie – jeśli ktoś był absol- wentem Sorbony [uniwersytet w Paryżu], to mógł być czarny, ale wszędzie miał pozycję taką samą jak biały. Wyjaśnij, w jakim celu powstała Organizacja Wyzwolenia Palestyny.12 0–2 p. ZSRSUSA [tys.] 50 35 40 45 30 20 25 15 10 5 1955 1960 1965 1970 19901975 1980 198519501945 0 1967 r. 31 255 głowic 1986 r. 45 000 głowic Liczba głowic nuklearnych, którymi dysponowała armia ZSRS, rosła z roku na rok nieprzerwanie przez ponad pół wieku. P F Pod względem liczby głowic nuklearnych ZSRS dogonił USA dopiero w drugiej połowie lat 70. P F Widoczny na wykresie spadek liczby amerykańskich głowic nuklearnych wiązał się z ich masowym wykorzystaniem w czasie wojny w Wietnamie. P F Test Polska po II wojnie światowej Test podsumowujący rozdział IV Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie wykonaj polecenia. Spośród podanych wydarzeń wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane wydarzenia. 4 3 imię i nazwisko klasa data 0–2 p. 0–4 p. 0–6 p. Grupa A a) Rozstrzygnij, czy autor tekstu był zwolennikiem, czy przeciwnikiem władz komunistycznych. Uzasadnij odpowiedź. b) Przedstaw, jakie były według autora tekstu cele, a jakie skutki utworzenia wielu komisji wyborczych. Popełnili oni też [...] błąd „taktyczny”. Potworzono mianowicie znaczną ilość komisji głosowania, obejmujących spisami niewielkie rejony i stosunkowo nieznaczną ilość głosujących. Nie miało to bynajmniej na celu usprawnie- nia głosowania. Istotnym, ukrytym celem było zebranie materiału do możliwie drobiazgowego „rozpracowania terenu” pod względem nastawienia politycznego poszczególnych bloków domów, bądź pojedynczych ulic. Ten chwyt jednak okazał się obosieczny, bowiem w małych rejonach, na tle ogólnego poważnego nastroju, dość wyraźnie wyróżniali się nieliczni zwolennicy reżimu i przedajni [dający się przekupić] węszyciele [...]. W wielu wypadkach pozwoliło to ludności ustalić opinię o bliższych i dalszych sąsiadach, których należy się wystrzegać. Wydarzenie chronologicznie pierwsze A B C Wydarzenie chronologicznie ostatnie A B C A. utworzenie PZPR B. referendum ludowe C. wybory do sejmu ustawodawczego Wyjaśnij, w jaki sposób zmieniły się granice Polski na skutek II wojny światowej i powojennych traktatów. Wykorzystaj podane w ramce pojęcia. 1 0–4 p. linia Curzona, Kresy Wschodnie, Ziemie Odzyskane, Śląsk, Lwów, konferencja w Poczdamie Rozwiń podane skróty. PRL – WiN – PZPR – MO – 2 0–2 p. Test Wyjaśnij, do jakich zmian wprowadzanych przez władze komunistyczne odnoszą się podane pojęcia, i określ skutki tych działań. reforma rolna – Plan Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu (plan sześcioletni) – 5 0–6 p. Zapoznaj się z plakatem propagandowym, a następnie wykonaj polecenia.6 a) Opisz scenę przedstawioną na plakacie. b) Wyjaśnij, jaką treść chciał przekazać autor plakatu, i wskaż, jakimi środkami posłużył się w tym celu. 0–2 p. 0–3 p. Zapoznaj się z treścią ulotki wydanej w trakcie strajków w grudniu 1970 r., a następnie wykonaj polecenia.7 0–2 p. 0–3 p. a) Przedstaw, jak autor ulotki scharakteryzował uczestników protestów. b) Wyjaśnij, w jakim celu została opublikowana ta ulotka. Mieszkańcy Szczecina! Miasto nasze spotkało nieszczęście. Kryjąc się za plecami robotników i zdezorientowanych, ale uczciwych ludzi wrogie [...] elementy, a w tym wręcz bandyckie, podpalały budynki publiczne, grabiły sklepy, mienie społeczne, a najgorsze, że nieobliczalnymi wystąpieniami naraziły życie i zdrowie spokojnych obywateli, młodzieży i dzieci. Działając w imię Waszego bezpieczeństwa i ochrony mienia władze porządkowe zmuszone były wystąpić przeciw- ko burzycielom ładu. Szczecinianie! Swą obywatelską postawą pomóżcie tym, którzy Was bronią. Nie dajcie się zwieść wrogom Ojczyzny. Zajmijcie miejsca przy swoich warsztatach pracy. Chrońcie młodzież przed nieodpowiedzialnymi czynami. Władze w imie- niu wszystkich uczciwych ludzi – bezwzględnie zaprowadzą ład i porządek. [...] Test Podaj, do jakiego okresu w historii Polski odnosi się określenie „mała stabilizacja”, i wyjaśnij, czym się on charakteryzował. 8 0–3 p. Uszereguj podane wydarzenia z lat 60. XX w. w kolejności chronologicznej. Wstaw odpowiednie litery na osi czasu. Zapoznaj się z wykresem, a następnie wykonaj polecenia. 9 10 0–2 p. 0–3 p. 0–2 p. A. rozpędzenie przez milicję demonstracji studentów Uniwersytetu Warszawskiego B. wymuszona emigracja z PRL kilkunastu tysięcy osób żydowskiego pochodzenia C. zakaz wystawiania Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka D. początek działalności grupy tak zwanych komandosów W planie pięcioletnim na lata 1966–1970 zakładano kilkunastoprocentowy wzrost liczby osób posiadających radia. P F W latach 1965–1970 ponad dwukrotnie wzrosła liczba osób posiadających lodówki. P F Ostatecznie w 1970 roku liczba posiadaczy pralek była wyraźnie większa niż zakładano w planie dla lat 1966–1970. P F b) W świetle danych przedstawiających stan w 1970 r. oceń, na ile – dla pokazanych na wykresie produktów – udało się zrealizować cele planu pięcioletniego określone w 1966 r. Stan posiadania ważniejszych artykułów trwałego użytkowania w przeliczeniu na 1000 mieszkańców według planów pięcioletnich na lata 1966–1970 i 1971–1975 350 250 300 200 150 100 50 0 stan w 1965 roku Plan pięcioletni na lata 1966–1970 Plan pięcioletni na lata 1971–1975 cel na 1970 rok stan w 1970 roku cel na 1975 rok rowery telewizory radia lodówki pralki a) Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe. Zaznacz literę „P” przy zdaniach prawdziwych, a „F” – przy fałszywych.