Pobierz Łacina - skrót gramatyki na pierwszy semestr zajęć i więcej Schematy w PDF z Język łaciński tylko na Docsity! Podstawowe nazwy gramatyczne: 1. modus (tryb): indicativus (ind.) – tryb oznajmujący imperativus (imperat.) – tryb rozkazujący coniunctivus (con.) – tryb przypuszczający 2. infinitivus (inf.) – bezokolicznik 3. tempus (czas): praesens (praes.) – teraźniejszy imperfectum (imperf.) – przeszły niedokonany perfectum (perf.) – przeszły dokonany plusquamperfectum (plperf.) – zaprzeszły futurum primum (fut.I) – przyszły niedokonany (przyszły pierwszy) futurum secundum/exactum (fut.II) – przyszły dokonany (przyszły drugi) Składnia ACI = biernik z bezokolicznikiem + czasownik rządzący 1) tłum. zaczynamy od czasownika rządzącego vos cantare audimus = Słyszymy, że wy śpiewacie Tu nos(accusativus) scribĕre(bezokolicznik) vides(czasownik rządzący) Ty widzisz, że my(accusativus zawsze zamieniamy na Nominativus w polskim) piszemy przykłady: o Wiecie, że my spieszymy się powoli. Nos lente festinare scitis. o Cieszycie się, że my dobrze czytamy. Nos bene legĕre gaudetis. o Słyszysz, że ja milczę – Me tacere audis. Widzę, że wy dzielicie – Vos divĭdere video. o Wiemy, że niewolnicy pracują w willi bogatego pana. Servos in villa opulenti domini laborare scimus. o Słyszę, że Tulliusz woła lekarzy. Tullium vocare medicos audio. o Widzę, że chory niewolnik pozostaje w swojej sypialni. Aegrum servum in cubiculo suo manere video. 2) deklinacja rzeczowników W języku łacińskim mamy pięć deklinacji. O przynależności łacińskiego rzeczownika do jednej z pięciu deklinacji decyduje zakończenie dopełniacza liczby pojedynczej (genetivus singularis). Każdy łaciński rzeczownik posiada w słowniku następujące dane: 1. nominativus singularis 2. formę genetivus singularis (przeważnie jest to końcówka) 3)rodzaj: genus masculinum (rodzaj męski) oznaczony będzie literką m genus femininum (rodzaj żeński) f genus neutrum ( rodzaj nijaki) n Deklinacja to odmiana rzeczownika, przymiotnika, zaimka, liczebnika przez przypadki, liczby i rodzaje. Do deklinacji I należą rzeczowniki i przymiotniki rodzaju żeńskiego zakończone w nom. sing. na – a, w gen. sing. na – ae, np. terra,ae – ziemia, schola, ae – szkoła, puella, ae – dziewczyna. Rzeczowniki i przymiotniki odmieniają się tak samo: Według deklinacji I odmienia się też kilka rzeczowników rodzaju męskiego oznaczających zawód lub narodowość, np. agricola, ae – rolnik, poëta, ae – poeta, nauta, ae – żeglarz, scriba, ae – pisarz, incola, ae – mieszkaniec, Belga, ae – Belg, Persa, ae – Pers. W ablativie sing, końcówka –ā jest długa, w odróżnieniu od krótkiego – ă w nom. i voc. sing. Indicativus praesentis słówka posiłkowego sum, esse (sum-1os.l.poj., esse-bezokolicznik – być) Czasownik posiłkowy sum, esse występuje jako: 1. Orzeczenie czasownikowe, np. Polonia in Europa est. Polska jest (znajduje się) w Europie. 2. Łącznik orzeczenia złożonego, np. Italia linguae Latinae patria est. Italia jest ojczyzną języka łacińskiego. Puellae studiosae sunt. Dziewczęta są studentkami. Orzecznik w języku łacińskim występuje zawsze w tym samym przypadku co podmiot, czyli w nominativie, podczas gdy w języku polskim w narzędniku. 3) Indicativus imperfecti activi = tryb oznajmujący czasu przeszłego, niedokonany, czynny temat preasentis + cecha czasowa –(e)ba + końcówki osobowe strony czynnej *w czasownikach koniugacji 1 i 2dodajemy –ba, a w koniugacji 3 i 4 –eba + w 1 os. liczby pojedynczej, w każdej koniugacji zawsze końcówka –m !! amo, amāre ama – ba – m 1. ama – ba- mus ama – ba – s 2. ama – ba - tis ama – ba –t 3. ama – ba - nt audio, audire audi – eba – m 1. audi – eba - mus audi – eba –s 2. audi – eba - tis audi – eba –t 3. audi – eba - nt 4) Indicativus futuri I (primi) activi = czas przyszły w koniugacji 1 i 2 do tematu praesentis dodajemy cechę czasową –b + spójkę + końcówkę strony czynnej w koniugacji 3 i 4 do tematu praesentis dodajemy w 1 os. l. poj. cechę czasową –a, natomiast w pozostałych osobach cechę czasową –e + końcówki osobowe amo, amāre – będziecie kochać ama – b – o 1. ama – b- i -mus ama – b – i- s 2. ama – b – i - tis ama – b –i -t 3. ama – b – u -nt audio, audire – będę słuchać audi – a – m 1. audi – e - mus audi – e –s 2. audi – e - tis audi – e –t 3. audi – e - nt