Pobierz Lalka - notatka maturalna i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! LALKA epoka: pozytywizm (1890) autor: Bolesław Prus miejsce akcji: Warszawa, Paryż, Zasławek, Skierniewice gatunek: powieść GENEZA Pierwodruk Lalki ukazał się w odcinkach w "Kurierze Codziennym” w latach 1887-1889, natomiast wydanie osobne ukazało się w Warszawie, w roku 1890. Autor sam określił cel powieści, którym było przedstawienie "polskich idealistów na tle społecznego rozkładu”. Prus starał się uchwycić moment wielkiego cywilizacyjnego przełomu, całość zmian społecznych, politycznych, światopoglądowych oraz wielkich przemian w systemie wartości współczesnych mu ludzi. LALKA Gdyby ograniczyć się do wątku głównego, byłaby to opowieść o starszawym (z punktu widzenia maturzysty) gościu, który zakochał się na zabój w 20 lat młodszej pannie arystokratycznego pochodzenia i stawał na głowie, żeby zdobyć jej uczucia. Sęk w tym, że nie tylko się jej nie podobał, ale do tego pochodził z innej sfery, co go zupełnie dyskwalifikowało. O tym, że nie jest to tzawe romansidło, decyduje cała otoczka głównego wątku oraz przesłanie ideowe utworu. Przebogata galeria postaci ze wszystkich szczebli społecznych, znakomite scenki rodzajowe, dużo humoru, sarkazmu i goryczy, opisy XIX-wiecznej Warszawy, obrazy świata odchodzącego, obecnego i nadchodzącego... Najważniejsze problemy poruszane w "Lalce" to między innymi: - diagnoza polskiego społeczeństwa XIX w. poprzez ocenę realizacji haseł pozytywistycznych, - rozliczenie z ideałami romantycznymi i pozytywistycznymi, - obraz polskich idealistów na tle społecznego rozkładu, - dramat polskiego społeczeństwa, które nie dorosło do nowoczesności, - obraz kapitalizmu, kariery i awansu społecznego Prus bardzo ostro i pesymistycznie podsumowuje realizację postulatów pozytywistycznych w społeczeństwie polskim - za to między innymi powieść została przyjęta chłodno przez ówczesną krytykę. Obecnie "Lalka" uznawana jest za najdoskonalszą artystycznie, najgłębszą intelektualnie i najbardziej europejską powieść, jaka powstała w Polsce. Józef Bachórz nazywa ją "zaproszeniem czytelnika do odpowiedzialności za przyszłość". POZYTYWIZM W LALCE 1. PRACA ORGANICZNA - społeczeństwo ukazane jako organizm, którego właściwie każda część wymaga uzdrowienia: zdegenerowana arystokracja (np. Łęccy, Starski, Krzeszowski), podzielona ideowo inteligencja (studenci), zdeklasowana szlachta (Wirski, Maruszewicz), żyjący w nędzy margines społeczny (Marianna, Wysocki). Najlepsza nawet inicjatywa szlachetnych jednostek to za mało, żeby stworzyć nowoczesne społeczeństwo oraz podnieść poziom gospodarczy i ekonomiczny kraju. 2. PRACAU PODSTAW - realizacja negatywna: fałszywa filantropia, doraźne akcje charytatywne służące głównie rozrywce arystokracji (np. kwesta wielkanocna); realizacja pozytywna: działalność prezesowej Zasławskiej w jej majątku (ochronka dla dzieci, dom starców, godziwe życie chłopów), dzialalność Wolkulskiego (pomoc Mariannie i Wysockim) 3. RÓWNOUPRAWNIENIE KOBIET - na przykładzie Heleny Stawskiej, zmuszonej do samodzielnego życia i utrzymania córki po ucieczce męża za granicę. Kobieta boryka się z problemami finansowymi, gdyż jej praca jest opłacana bardzo nisko, a stabilizacje zapewnić jej może jedynie spadek (po Wokulskim) i małżeństwo (z Mraczewskim) 4. ASYMILACJA ŻYDÓW - na przykładzie Henryka Szlangbauma - Polaka, patrioty, uczestnika powstania styczniowego i zesłańca na Sybir - prześladowanego przez innych subiektów jedynie z powodu żydowskiego pochodzenia. spotkanie węża 8. VIII. Medytacje Wokulski spaceruje po Powiślu, wspomina przeszłość, pomaga VWysockiemu; zwalnia Mraczewskiego. e IX. Kładki, na których Kwesta w kościele, śniadanie u hrabiny spotykają się ludzie Karolowej (Wokulski poznaje prezesową różnych światów Zasławską). 10. X. Pamiętnik starego Udział Rzeckiego w Wiośnie Ludów (Katz); subiekta (2) nowy sklep i mieszkanie. 11. XI. Stare marzenia i nowe Działalność pani Meliton; zebranie i księcia znajomości (Wokulski poznaje Juliana Ochockiego) 12. XII. Wędrówki za cudzymi Wokulski kupuje klacz Krzeszowskich interesami (Sułtankę) oraz decyduje się kupić kamienicę Łęckich. 13. XIII. Wielkopańskie Sułtanka wygrywa wyścig; Wokulski zabawy pojedynkuje się z Krzeszowskim. 14. XIV. Dziewicze marzenia Izabela przychylniej myśli o Wokulskim, ale widzi w nim tylko doradcę i powiemika. 15. I. W jaki sposób duszę Wokulski otrzymuje zaproszenie na obiad od ludzką szarpie Łęckich i rozmyśla, co ono dla niego znaczy. namiętność, a w jaki rozsądek 16. Il. Ona-on-iciinni Obiad u Łęckich, plany wyjazdu do Paryża. 17. Ill. Kiełkowanie rozmaitych | Wokulski pomaga Mariannie; spotyka się z zasiewów i złudzeń Izabelą w Łazienkach i obiecuje zorganizować aplauz dla tragika Rossiego. 18. IV. Zdumienia, przywidzenia i obserwacje starego subiekta Spostrzeżenia Rzeckiego w teatrze (Makbet) i podczas licytacji kamienicy Łęckich. 19. | V. Pierwsze ostrzeżenie Wokulski obraża się na Izabelę, która traktuje go lekceważąco w obecności Starskiego, i wyjeżdża do Paryża. 20. | VI. Pamiętnik starego Wspomnienia dotyczące początków subiekta (3) znajomości z Wokulskim. 21. | VII. Pamiętnik starego Rzecki administruje kamienicą Łęckich. subiekta (4) 22. | VIII. Szare dni i krwawe W Paryżu Wokulski przyjmuje interesantów i godziny zwiedza miasto. 23. IX. Widziadło. wynalazki prof. Geista. 24. X. Człowiek szczęśliwy w Wokulski jedzie pociągiem do Zasławia wraz z miłości baronem Dalskim (narzeczonym Eweliny Janockiej). 25. XI. Wiejskie rozrywki Wokulski podziwia gospodarstwo Zasławskiej i zapoznaje się z ludźmi przebywającymi na wakacjach u prezesowej, kokietuje go Wąsowska. 26. XII. Pod jednym dachem Przybywa Izabela i stwierdza, że wszyscy są zachwyceni Wokulskim, kupiec podejrzewa romans Eweliny i Starskiego. 27. XIII. Lasy, ruiny i czary W ruinach zamku Wokulski i Łęcka słuchają legendy o zaklętej królewnie i panna daje kupcowi nadzieję. 28. I. Pamiętnik starego Rzecki opisuje znajomość ze Stawska, figle subiekta (5) studentów oraz zabiegi Krzeszowskiej w celu odkupienia kamienicy. 29. Il. Pamiętnik starego Rzecki opisuje, jak doszło do podejrzenia o subiekta (6) kradzież lalki oraz przebieg rozpraw przeciw studentom i Stawskiej. 30. Ill. Pamiętnik starego Wokulski rezygnuje z balu u księcia z powodu subiekta (7) zbyt późnego zaproszenia. Rzecki chce ożenić przyjaciela z Heleną Stawską. Humorystyczny opis eksmisji studentów. 31. IV. Damy i kobiety Wokulski bywa u Izabeli, która dojrzewa do decyzji wyjścia za niego; Stawska kocha kupca i jest gotowa zostać jego kochanką . 32. | V. Wjaki sposób Izabela zachwyca się mamym skrzypkiem zaczynają się otwierać Molinarim, Węgiełek żeni się z Marianną; oczy Wokulski zostaje narzeczonym Izabeli. 33. | VI. Pogodzeni Baron Krzeszowski powraca do domu; małżonkowie wyjaśniają się szwindle Maruszewicza. 34. | VII. Tempus fugit, Podczas wspólnej podróży do Krakowa aeternitas manet Wokulski przekonuje się o niewiemości narzeczonej i chce popełnić samobójstwo. (Czas ucieka, wieczność trwa) 35. | VIII. Pamiętnik starego Rzecki opisuje zmiany w zachowaniu H. subiekta (8) Szlangbauma, nasilające się nastroje antysemickie oraz swoje próby udania się w podróż. 36. IX. Dusza w letargu Depresja Wokulskiego po zerwaniu z Łęcka; Starski dawnym klientem Marianny; rozwód barona Dalskiego z Eweliną; naukowe plany IDEALIŚCI W LALCE - Stanisław Wokulski, idealista miłości; - Ignacy Rzecki, idealista polityczny; - Julian Ochocki, idealista nauki. STANISŁAW WOKULSKI Ten twardy, rozsądny i bardzo pragmatyczny człowiek dał się opanować i obezwładnić samym tylko wyobrażeniem o miłości. Uosobieniem tego uczucia i ideałem kobiety zarazem była w jego oczach Izabela Łęcka. Wokulski, opętany nieznanym mu wcześniej uczuciem, nie dostrzegał realiów, nie chciał znać prawdy o realnej sytuacji. Uciekając od świata zatopił się w marzeniu o szczęśliwej miłości, pięknym i bogatym wnętrzu wybranki i robił wszystko, by ją zdobyć. Przeżył ogromne rozczarowanie, gdy odkrył, kim naprawdę jest jego wymarzona kobieta. IGNACY RZEGKI Jest człowiekiem, który na świat patrzy przez pryzmat swych młodzieńczych poglądów, nadziei na nigdy nie spełnione marzenia o wolności. Stary subiekt reprezentuje poglądy pokolenia dawnych żołnierzy napoleońskich, legionistów, do których należał także jego ojciec. Wychowany w kulcie Napoleona, w duchu haseł walki o wolność i sprawiedliwość, Ignacy Rzecki stał się niewolnikiem bonapartyzmu a także zagorzałym demokratą. Gdy w roku 1848 wybuchła w Europie Wiosna Ludów młody Ignacy porzucił pracę w sklepie Mincla i zgodnie z głoszonymi ideami walki "za wolność waszą i naszą" wyruszył wraz ze swoim przyjacielem Augustem Katzem na wojnę. Po zwycięstwie Austrii Katz popełnił samobójstwo, a Ignacy przeżył ogromne rozczarowanie. Jednak nie załamał się, swe ideały próbował wpoić Wokulskiemu. Zacięty bonapartysta nie przyjmował do wiadomości, że są to nierealne rojenia. W osobie i dziedzictwie Napoleona widział możliwość wyzwolenia ukochanej ojczyzny. Tak wbił sobie do głowy myśl o wyzwoleniu, które przyniesie idea 10 Napoleona, wskrzeszona przez potomków cesarza, że nawet niektóre czyny Wokulskiego pojmował jako działania spiskowe. JULIAN OCHOGKI Julian Ochocki jest człowiekiem, który poświęcił się nauce. Ten młody arystokrata, zarażony ideq nauki, swe życie podporządkował jednemu - stworzeniu "metalu lżejszego od powietrza", wynalazku użytecznego dla wszystkich. Przekonanie o nieograniczonych możliwościach człowieka, o szansie na zgłębienie niedostępnych dziedzin, niepoznanych do tej pory tajników wiedzy skazało go na wyobcowanie ze środowiska, na samotność i niezrozumienie. Dodatkowo jego smutnego losu dopełnia fakt, iż w kraju nie miał najmniejszych szans na prowadzenie czy choćby rozpoczęcie badań. q