Pobierz Lekcja wychowania fizycznego we współczesnej szkole i więcej Opracowania w PDF z Educazione Fisica tylko na Docsity! 1 Danuta Umiastowska Uniwersytet Szczeciński Wydział Kultury Fizycznej i Promocji Zdrowia LEKCJA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO WE WSPÓŁCZESNEJ SZKOLE Dobrze przeprowadzona lekcja wychowania fizycznego jest oceniana zadowoleniem na twarzach uczniów. Po zajęciach ruchowych realizowanych zgodnie ze wszystkimi zasadami powinny powodować, że ćwiczący są zmęczeni, ale zadowoleni. Czy tak jest rzeczywiście w naszych szkołach? Czy dokładamy wszelkich starań, aby tym potrzebom sprostać? Czy tok lekcyjny, zgodnie z którym prowadzimy zajęcia nam to umożliwia? Czy współczesna szkoła nie domaga się pewnych zmian w sposobie prowadzenia lekcji wychowania fizycznego? Liczne badania wykazują, że niezbyt duży odsetek populacji spędza czas wolny aktyw- nie ruchowo. Z roku na rok zwiększa się liczba uczniów zwalnianych z zajęć ruchowych w szkole. Należałoby się przyjrzeć czy szkoła przygotowuje w pełni wychowanków do uczestnictwa w kulturze fizycznej? Czy dajemy uczniom dobre podstawy do całożyciowej aktywności ruchowej? Janusz Bielski, modyfikując definicję Krystyny Kuligowskiej pisze, że lekcja to podpo- rządkowana realizacji celów kształcenia i wychowania elastyczna struktura zadań, czynności nauczyciela i uczniów oraz warunków pracy [11]. Autor dalej precyzuje, że zadania i czynno- ści powinny być wykonane samodzielnie przez uczniów przy współudziale nauczyciela. Mi- chał Bronikowski konkluduje, że trudno dzisiaj nawet mówić o „typowej lekcji wychowania fizycznego”. Zmiany w zakresie treści, metod i stosowanych form organizacji lekcji zrywają tradycyjne więzi z dotychczasowym schematem lekcji… [2]. Władysław Pańczyk przyjmuje, że tok lekcji wychowania fizycznego to przemyślany dobór określonych zadań dydaktyczno- wychowawczych, podporządkowanym celom jednostki metodycznej, uwzględniających zasady budowy lekcji wychowania fizycznego i zapewniających optymalne warunki dla rozwoju oso- bowościowego, fizycznego i motorycznego ćwiczących [5]. Lekcja wychowania fizycznego jest specyficzna, co jest spowodowane odmiennością głównego środka dydaktycznego jakim jest ruch [8]. Stanisław Strzyżewski przypisywał każdej lekcji 7 zadań pedagogicznych, które powinny pojawić się w jednostce metodycznej bez względu na to czy jest to lekcja gimnasty- ki, czy gier zespołowych, czy lekkiej atletyki, czy pływania [6]). Skonstruowane trzy funda- mentalne zasady budowy lekcji – wszechstronności, zmienności pracy i stopniowego natęże- nia wysiłku, to kolejny kanon, który ciągle pozostaje aktualny. Dodajmy do tego jeszcze efek- ty, które zdaniem Władysława Pańczyka powinna ona przynosić –psychomotoryczne, utyli- tarne, zdrowotne, wychowawczo-aksjologiczne i psychospołeczne [5]. Spójrzmy teraz na podobieństwa i różnice w przygotowaniu studenta do prowadzenia lekcji, a tym co nauczyciel realizuje praktycznie w szkole. Kiedy wyposażymy studenta w podstawy teoretyczne pozwalające przygotować się do prowadzenia lekcji zakładamy, że opanował on następujące umiejętności: wie jak do zaplanowanego tematu lekcji ułożyć cele operacyjne, aby uczniowie opanowali określone umiejętności, rozwijali swoją sprawność motoryczną, przyswoili pewien zakres wiadomości oraz kształtowali oczekiwane postawy, zna zasady organizowania ćwiczeń kształtujących mających za zadanie przygotowanie organizmu do dalszego wysiłku i rozwijanie poszczególnych grup mięśniowych z zacho- waniem poprawnej postawy, umie dobrać formy i metody do realizowania różnych zadań w lekcji, sprawnie operuje zasadami budowy lekcji, zna ćwiczenie umożliwiające nauczanie i doskonalenie różnorodnych umiejętności ru- chowych, 2 zna klasyczne toki lekcyjne stosowane w poszczególnych dyscyplinach sportowych, rozumie czynności pedagogiczne i umie je zastosować w praktyce. Tymczasem szkolna rzeczywistość obserwowana podczas śródrocznych ćwiczeń i prak- tyk studenckich w szkołach, a także sygnalizowana w rozmowach z nauczycielami wyraźnie pokazuje, że współcześnie treści programowe realizowane są według odmiennych zasad. Niewielu nauczycieli wychowania fizycznego posługuje się klasycznymi tokami lekcyjnymi, a prowadzi zajęcia modyfikując je według swoich pomysłów. Niestety czasami te samodziel- ne „przeróbki” są obarczone licznymi błędami metodycznymi, o czym świadczą zapisy stu- denckich hospitacji. W naszych szkołach pojawiają się „swoiste mieszanki” różnych toków lekcyjnych, w których np. wśród ogniw gimnastyki podstawowej pojawia się gra w piłkę noż- ną, a rzuty w lekkiej atletyce zastępujemy rzutami do kosza po kozłowaniu. Może zatem nale- żałoby się zastanowić nad opracowaniem takiego wzorca lekcji, który dawałby nauczycielowi większą swobodę doboru treści kształcenia i sposobu ich uszeregowania. W odniesieniu do procesu przygotowania studenta do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego eksponować w większym stopniu rygorystyczne przestrzeganie trzech zasad budowy lekcji i takie dobiera- nie ćwiczeń, aby była ona przyjemnością dla uczniów. Moje propozycja może być oczywiście krytykowana i dyskutowana, ale chciałabym w ten sposób przełamać pewne skostniałe stereo- typy, które prawie wszyscy zauważamy, ale ciągle uczymy samej klasyki. Istnieje też bezpośrednia zależność między nieciekawą lekcją a odsetkiem „chorowitych uczniów” dostarczających zwolnienia z wychowania fizycznego. W szkole, w której ucznio- wie nie nudzą się na zajęciach ruchowych to zjawisko nie występuje. Spróbujmy zatem przy- jąć zasadę, że trzyczęściowy tok lekcji będzie realizowany według pewnych reguł (tab. 1). Tabela 1 Budowa lekcji wychowania fizycznego Część lekcji Ogniwo lekcji Część wstępna (10 minut) 1. Ćwiczenia porządkowo-wychowawcze 2. Ćwiczenia, zabawa lub gra o charakterze ożywiającym 3. Ćwiczenia kształtujące wolne Część główna (28 minut) 1. Ćwiczenia wprowadzające do danej dyscypliny 2. Ćwiczenia nauczane 3. Ćwiczenia doskonalone 4. Zastosowanie poznanych elementów w praktycznym działaniu (gra drużynowa, pokonanie toru przeszkód, konkurs skoków lub rzutów) Część końcowa (7 minut) 1. Ćwiczenie o charakterze uspokajającym 2. Ćwiczenia porządkowe i podsumowanie lekcji Powyższy tok lekcyjny miałby zróżnicowaną część główną w zależności od dyscypliny realizowanej podczas lekcji. Dobór ćwiczeń do kolejnych ogniw podyktowany byłby wiekiem uczniów, poziomem ich sprawności fizycznej i umiejętności ruchowych. Nauczyciel stosując zasady budowy lekcji powinien przestrzegać odpowiedniego obciążenia wysiłkiem fizycz- nym, zmieniać charakter pracy mięśniowej, dbać o różnorodność form i metod nauczania oraz dobrą organizację zajęć. Taka organizacja lekcji powinna też być ułatwieniem we wprowa- dzaniu do lekcji lub zajęć fakultatywnych dyscyplin, które nie mają swojego przypisanego klasycznego toku lekcyjnego, chociażby różne odmiany nowoczesnych form gimnastycznych (np. aerobik, fitness siłowy, gimstick, pilates, steep, jazz gimnastyka), joga, nordic walking, albo coraz popularniejsze w szkołach zajęcia na siłowni. Część wstępna lekcji powinna być preludium do tego, co zaplanuje nauczyciel do reali- zacji w konkretnej dyscyplinie sportowej. Duże znaczenie ma wiek uczniów, bo inaczej do- bieramy ćwiczenia dla najmłodszych opierając się na zabawach ruchowych lub elementach połączonych z muzyką i śpiewem, natomiast pracując z gimnazjalistami lub licealistami, któ- rych warunki fizyczne i oczekiwania są odmienne, możemy realizować zadania trudniejsze, co nie znaczy że mniej interesujące. Kończące tę część ćwiczenia kształtujące wolne powinny