Liczba, rozmieszczenie i struktura ludności, Streszczenia z Urbanizacja

Pobierz Liczba, rozmieszczenie i struktura ludności i więcej Streszczenia w PDF z Urbanizacja tylko na Docsity!

Demografia

Liczba, rozmieszczenie i struktura

ludności

Materiały dydaktyczne Opracowano na podst. J. Holzer, Demografia, Warszawa 2003.

1. Czynniki przyrodniczo – geograficzne (klimat, rodzaj gleby, ukształtowanie terenu, zasoby mineralne i energetyczne) 2. Czynniki społeczno – ekonomiczne (stopień rozwoju społeczno – ekonomicznego, formy społecznej organizacji, rozwój techniki) 3. Czynniki demograficzne (zróżnicowanie rodności i umieralności na różnych obszarach, migracje)

Podstawowe czynniki determinujące rozmieszczenie

ludności

Centroidem nazywamy środkowy punkt rozmieszczenia ludności, który można sobie wyobrazić jako punkt podparcia zachowujący w stanie równowagi wyciętą z kartonu mapę danego obszaru z rozmieszczonymi na niej ciężarkami o wadze proporcjonalnej do liczby poszczególnych części tego obszaru. W celu wyznaczenia centroidu na mapę nakłada się dowolny układ współrzędnych prostokątnych wyznaczanych za pomocą wzorów: 𝑥𝑎 = 𝑙𝑖 𝑥𝑖 𝑙𝑖 oraz 𝑦𝑎 = 𝑙𝑖 𝑦𝑖 𝑙𝑖 gdzie: 𝑙𝑖 - liczba ludności w punkcie i (lub na danym jednostkowym obszarze i ), 𝑥𝑖, 𝑦𝑖 - rzędne i odcięte układu współrzędnych

Centroid

Współczynnik koncentracji – służy do obliczania stopnia skupienia (koncentracji) ludności na danym obszarze. Do jego obliczenia można wykorzystać wzór M. Najgrakowskiego oparty na krzywej koncentracji Lorenza: 𝑘 = 5000 − 1 𝑖= 1 𝑘 0 , 5 𝑆𝑛 𝐿𝑛− 1 + 𝐿𝑛 − 1 gdzie: L n

• oznacza skumulowany odsetek ludności S n
• oznacza skumulowany odsetek powierzchni po uporządkowaniu jednostek terytorialnych według rosnącej gęstości zaludnienia Współczynnik koncentracji zawiera się w przedziale 0 ≤ k ≤ 1

Współczynniki koncentracji

Struktura ludności według płci

Struktura ludności według płci – ma bezpośredni wpływ na reprodukcję ludności, wpływając na kształtowanie się procesu zawierania małżeństw, urodzeń oraz zgonów. Stosowanymi miernikami pozwalającymi badać strukturę ludności według płci są:

• udziału mężczyzn i kobiet w ogólnej liczbie ludności ,
• współczynnik feminizacji , wyrażający stosunek liczby kobiet (K) do liczby mężczyzn (M): 𝑊𝑓 =

• współczynnik maskulinizacji , wyrażający stosunek liczby mężczyzn (M) do liczby kobiet (K): gdzie C = 1, 100 lub 1000

Struktura ludności według płci i wieku

Struktura ludności według płci i wieku stanowi podstawę wszelkich analiz demograficznych. Graficznym obrazem struktury ludności według płci i wieku jest tzw. piramida wieku. Jest to wykres sporządzony na osi współrzędnych prostokątnych. Na osi X w prawo od punktu zerowego wyznaczane są liczebności kobiet , natomiast w lewo – mężczyzn. Na osi Y wyznacza się wiek. Na osi X można wyznaczać liczebności wyrażone zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i względnych (promile). Na osi Y można wyznaczyć odcinki odpowiadające poszczególnym rocznikom wieku lub pięcioletnim grupom wieku.

Struktura ludności według płci i wieku

Trzy zasadnicze rodzaje struktur wieku ludności według G. Sundbärga : progresywny, zastojowy oraz regresywny :

Struktura ludności według płci i wieku

1. Typ progresywny – jego graficznym obrazem jest piramida wieku o szerokiej podstawie i kształcie trójkąta równoramiennego. Odzwierciedla społeczeństwo młode o stosunkowo dużej, rosnącej z roku na rok liczbie urodzeń. Cechą charakterystyczną tego typu jest stały wzrost liczby ludności. 2. Typ zastojowy - graficznym obrazem takiej struktury jest piramida w kształcie dzwonu. Odzwierciedla ona zbiorowość, w której roczna liczba urodzeń równa się rocznej liczbie zgonów, a każdy następny rocznik urodzeń jest liczebnie zbliżony do poprzedniego. 3. Typ regresywny - graficznym obrazem takiej struktury jest piramida o zdecydowanie wąskiej podstawie. Odzwierciedla społeczeństwo w którym mamy do z malejącą z roku na rok liczbą urodzeń.

Mierniki struktury wieku

Mediana wieku – wiek środkowy ludności, dzielący analizowaną populację na dwie równe grupy (połowy), z których jedna jest młodsza, a druga starsza niż wynosi mediana wieku. Jest to najczęściej stosowana charakterystyka ogólna populacji. Pozwala na maksymalnie syntetyczny opis badanej populacji ze względu na strukturę wieku.

1  

m m m sk m m e m

N L

L

h

M X

Me - mediana wieku, Xm - dolna granica przedziału mediany, hm - rozpiętość przedziału mediany (tutaj = 1), Nm - połowa liczebności wszystkich faktów (tutaj: połowa ludności), Lm - liczebność przedziału mediany ^ -^ suma liczebności w szeregu skumulowanym^ poprzedzającym liczebność^ przedziału mediany m  1 m Lsk

Mierniki struktury wieku

Grupy wiekowe według aktywności zawodowej Wiek:

• przedprodukcyjny : 0 – 17 lat
• produkcyjny : mężczyźni 18 – 64 lata, kobiety 18 – 59 lat
• poprodukcyjny : mężczyźni powyżej 64 lat, kobiety powyżej 59 lat Dla celów porównań międzynarodowych stosuje się najczęściej podział na następujące grupy wieku: **- 0 – 14 lat (wiek przedprodukcyjny)
• 15 - 59 lat/ewentualnie 15-64 lata (wiek produkcyjny)
• 60 lat i więcej/ewentualnie 65 lat i więcej (wiek poprodukcyjny)** Osoby w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym tworzą grupę osób w wieku nieprodukcyjnym

Mierniki struktury wieku

Współczynniki cząstkowe:

• obciążenia ludnością w wieku przedprodukcyjnym
• obciążenia ludnością w wieku poprodukcyjnym

𝑂𝐷

0 − 14

15 − 59

gdzie: 𝐿 0 − 14 - liczba dzieci w wieku 0 – 14 lat 𝐿 60 + - liczba osób w wieku 60 lat i więcej 𝐿 15 − 59 - liczba osób w wieku 15 – 59 lat

𝑂𝐷

60 +

15 − 59

Mierniki struktury wieku

W problematyce badania zależności między trzema podstawowymi grupami wieku ważną rolę odgrywa analiza procesu demograficznego starzenia się społeczeństwa , polegającego na stałym zwiększaniu się udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności. Głównymi czynnikami powodującymi te zmiany są:

• zmniejszanie się liczby urodzeń
• przedłużanie się przeciętnej długości trwania życia
• przesuwanie się przez kolejne grupy wieku ludności roczników wyżowych i niżowych

Pozostałe mierniki struktury wieku

Indeks starości demograficznej ( I SD ), wyrażający relację pomiędzy ludnością w wieku 60 lat i więcej (65 lat i więcej) a ludnością w wieku 0- 14 lat, pozwalając na uchwycenie zastępowalności ludności starszej przez ludność najmłodszą: 𝐼𝑆𝐷 =

× 𝐶

C - wielkość stała (100 lub 1000)

Struktura ludności według stanu cywilnego

Stan cywilny:

• wolny
• małżeński
• wdowi
• rozwiedziony
• separowany