Literackie Oblicza Człowieka Romantyzmu, Publikacje z Literatura klasyczna

Pobierz Literackie Oblicza Człowieka Romantyzmu i więcej Publikacje w PDF z Literatura klasyczna tylko na Docsity! Romantyczny regionalizm a koncepcja człowieka. Przykład regionalizmu ukraińskiego i kreacji postaci Kozaka Postać Kozaka w czasach romantyzmu jest integralnym elementem literackiego regionalizmu, którego szczególnie popularny wariant stanowiły obrazy Ukrainy. Ukraina, zwłaszcza dzięki pisarzom zaliczanym do tzw. szkoły ukraińskiej (Malczewski, Zaleski, Goszczyński, Grabowski) stała się jednym z najbardziej mitotwórczych regionów polskiego romantyzmu. Romantycy wykreowali wizję „polskiej Ukrainy”, będącej krainą pierwotnej, niczym nie skrępowanej wolności, harmonii człowieka i przyrody, prastarych słowiańskich tradycji, oryginalnej poezji ludowej, będącej ziemią „mogił i kurhanów”, pamiątek przeszłości i to zarówno tej chwalebnej, ze względu na kresowe sukcesy polskiego oręża, jak 1 tragicznej, bo naznaczonej krwawymi konfliktami społecznymi (zwłaszcza hajdamaczyzna). W centrum tej właśnie wizji Ukrainy znajduje się postać Kozaka. Trzeba podkreślić, że termin „Kozak” był wówczas bardzo pojemny, oznaczał młodego Ukraińca-wojownika, ale także chłopa porzucającego swój futor dla wędrówki po stepie lub dla służby na szlacheckim dworze. Nazywano tym mianem hajdamaków, ale przede wszystkim Zaporożców. W Kozakach zaporoskich widziano bowiem najbardziej reprezentatywnych przedstawicieli ludu ukraińskiego, a jednocześnie przyznawano im odrębność i wyższość, właściwą stanowi rycerskiemu. Uchodzili oni za „synów natury”, za nieujarzmione „dzieci wolności”, ucieleśniali pogardę dla dóbr cywilizacyjnych Zachodu. Poezja często opisywała ich jako orły i sokoły stepowe, akcentując kozacką niezależność, godność, hardość, odwagę graniczącą z zuchwalstwem. Postać Kozaka zaporoskiego ewokowała niejako automatycznie obraz republikańskiej Kozaczyny zaporoskiej, wolnej od poddaństwa i pańszczyzny, „gminowładnej”, demokratycznej wspólnoty, kultywującej w Siczy kolektywny styl życia (w rzeczywistości Kozaczyzna była społecznością rozwarstwioną i wewnętrznie zhierarchizowaną). Ten radykalnie demokratyczny obraz świata kozackiego miał przeciwwagę w konserwatywnym nurcie romantyzmu, który wykreował odmienny stereotyp Kozaka - ciemnego, mściwego, okrutnego mordercy, hajdamaki lub ofiarnego sługi dworskiego, przywiązanego do swego pana i gotowego w potrzebie oddać za niego życie. Na każdym etapie rozwoju polskiej literatury romantycznej pojawiają się artystycznie wartościowe i sugestywne kreacje postaci Kozaków. Dotyczy to w pierwszej kolejności poezji romantyzmu przedlistopadowego, w której zarysowały się trzy odrębne wizje Ukrainy i związane z nimi trzy wzorce osobowe Kozaka. W Marii Malczewskiego, która prezentuje Ukrainę kresowych rycerzy, broniących granic Rzeczypospolitej i wiary chrześcijańskiej przed Tatarami, znajdujemy w początkowej partii utworu epizodyczną postać Kozaka dworskiego. W poetyckim skrócie Malczewski ukazuje typowego „syna stepu”, organicznie scalonego z przyrodą (także z własnym koniem), wolnego, zwinnego, dumnego wobec „Służalców grona”, reprezentanta ukraińskiej kultury ludowej i właściwych jej wierzeń. Kozak Malczewskiego uchodzi za znakomity przejaw wczesnoromantycznego kolorytu lokalnego w poezji polskiej, ale równocześnie współtworzy warstwę symboliczną 1 filozoficzną poematu: „step — koń — Kozak — ciemność — jedna dzika dusza”. Drugą wczesnoromantyczną kreację Kozaka 1 Kozaczyzny zawdzięczamy Goszczyńskiemu, który w Zamku kaniowskim stworzył obraz chłopsko-kozackiego buntu z roku 1768. Jego wizja koliszczyzny jest frenetyczna, infernalna, pełna grozy, bestialskiego okrucieństwa, wzajemnej nienawiści Kozaków i polskiej szlachty. Zemsta ukraińskiego ludu zostaje tu ukazana przez pryzmat idei oddziaływania metafizycznego zła na człowieka i jego historię. Obrazują to bardzo ciekawie pomyślane dwie postacie hajdamaków. Ataman Nebaba, młody i piękny Kozak, jest ludowym oskarżycielem i mścicielem, ale i typowym bohaterem bajronicznym. Samotny i wzniosły, obdarzony głęboką samoświadomością 1 poczuciem winy, doświadcza duchowego rozdarcia, będącego efektem skażenia przez zło. Natomiast Szwaczka, choć na pozór ospały i leniwy, odznacza się również przebiegłością, żywiołowością w działaniu i zaciekłością. Goszczyński akcentuje brzydotę i dzikość tej postaci oraz ohydę podległej mu „hajdamackiej czerni”. Trzeci wersja wczesnoromantycznego ukrainizmu ukształtowała się w twórczości Józefa Bohdana Zaleskiego, który uchodził za autentycznego barda ukraińskiego ludu, a sam uznawał się za spadkobiercę Bojana. Był Zaleski autorem poezji epickiej - wielu rapsodów rycersko-kozackich, ale również uzdolnionym poetą lirycznym, który parafrazował ukraińskie dumki. Jego Ukraina to terytorium wyidealizowane, arkadyjskie, kraina wolna od zła 1 okrucieństwa, barwna i piękna. Nie eksponował w swych utworach krwawej strony historii tej ziemi, przeciwnie, ukazywał rycerskie tradycje zaporoskich hetmanów „wiernych Polsce”,