Literatura pozytywizmu.pdf, Ćwiczenia z Historia

Pobierz Literatura pozytywizmu.pdf i więcej Ćwiczenia w PDF z Historia tylko na Docsity!

Załącznik nr 1.5 do Zarządzenia Rektora UR nr 12/

SYLABUS

DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2019-

(skrajne daty ) Rok akademicki 2019/2020 i nast.

1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE

Nazwa przedmiotu Literatura pozytywizmu

Kod przedmiotu* IC1/

nazwa jednostki

prowadzącej kierunek Instytut Polonistyki i Dziennikarstwa

Nazwa jednostki

realizującej przedmiot Zakład Literatury i Kultury XIX Wieku oraz Badań Mitoznawczych

Kierunek studiów Filologia Polska

Poziom studiów studia pierwszego stopnia

Profil ogólnoakademicki

Forma studiów Studia stacjonarne

Rok i semestr/y studiów Rok II semestr II

Rodzaj przedmiotu Przedmiot kierunkowy literaturoznawczy

Język wykładowy polski

Koordynator Dr hab. prof. UR Joanna Rusin

Imię i nazwisko osoby

prowadzącej / osób

prowadzących

Dr hab. prof. UR Joanna Rusin, Dr hab. prof. UR Kazimierz Maciąg, Dr

hab. prof. UR Mariusz Chrostek

* - opcjonalni e, zgodnie z ustaleniami w Jednostce

1.1.Formy zajęć dydaktycznych, wymiar godzin i punktów ECTS

Semestr

(nr)

Wykł. Ćw. Konw. Lab. Sem. ZP Prakt.

Inne

(jakie?)

Liczba pkt.

ECTS

1.2. Sposób realizacji zajęć

X zajęcia w formie tradycyjnej

X zajęcia realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość

1.3 Forma zaliczenia przedmiotu (z toku) (egzamin, zaliczenie z oceną, zaliczenie bez oceny)

WYKŁAD: ZALICZENIE

ĆWICZENIA: ZALICZENIE Z OCENĄ NA PODSTAWIE OCEN CZĄSTKOWYCH

PRZEDMIOT KOŃCZY SIĘ EGZAMINEM USTNYM

2.WYMAGANIA WSTĘPNE

Zaliczenie ćwiczeń, wykładów oraz zdanie egzaminów z poprzednich okresów literackich, umiejętność analizy tekstu literackiego, kompetencje – zorientowanie na zdobywanie wiedzy.

3. CELE, EFEKTY UCZENIA SIĘ , TREŚCI PROGRAMOWE I STOSOWANE METODY DYDAKTYCZNE

3.1 Cele przedmiotu

C1 Przekazanie i usystematyzowanie aktualnej wiedzy na temat literatury pozytywizmu orazpodstawowych założeń filozoficznych, głównych nurtów ideowo-artystycznych.

C2 Zapoznanie studentów z twórczością najważniejszych przedstawicieli tej epoki.

C3 Doskonalenie umiejętności analizy i interpretacji utworów literackich okresu pozytywizmu.

C4 Utrwalenie podczas ćwiczeń wiedzy zdobytej na wykładach.

3.2 Efekty uczenia się dla przedmiotu

EK (efekt

uczenia się)

Treść efektu uczenia się zdefiniowanego dla przedmiotu

Odniesienie do

efektów

kierunkowych 1

EK_01 Student/ka zna i właściwie stosuje podstawową terminologię

filologiczną w języku polskim właściwą dla danej specjalności, rozumie jej źródła oraz zastosowanie w pokrewnych dyscyplinach naukowych

EK_W

EK_02 Student/ka zna i rozumie główne nurty badań nad literaturą i

kulturą polską z uwzględnieniem kontekstu literatury i kultury powszechnej

EK_W

EK_03 Student/ka potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać,

selekcjonować i użytkować informacje związane z dziedzinami naukowymi w obrębie studiowanej specjalności

EK_U

EK_04 Student/ka potrafi krytycznie czytać teksty źródłowe, utwory

literackie oraz akademickie teksty językoznawcze i literaturoznawcze oraz krytycznie odbierać wytwory kul-tury z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego, miejsca w procesie historyczno- kulturowym

EK_U

EK_05 Student/ka odpowiedzialnie pełni rolę zawodową, przestrzega

zasad zawodowych oraz dba o dorobek i tradycje zawodu; ma świadomość znaczenia języka polskiego, literatury polskiej i kul- tury narodowej w kulturze europejskiej, rozumie zależność między jakością i poziomem uzyskanego narzędzia w postaci języka polskiego a jego/jej postrzeganiem jako osoby przez świat

EK_K

(^1) W przypadku ścieżki kształcenia prowadzącej do uzyskania kwalifikacji nauczycielskich uwzględnić również efekty uczenia się ze standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela.

Muzykant, Za chlebem, Sachem, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela, Bartek Zwycięzca ).

Geneza nowel. Nowele i opowiadania a program pozytywistyczny. Zmiany sienkiewiczowskiego

wzorca noweli. Specyficzne ich cechy.

Nowelistyka Bolesława Prusa (na przykładzie Omyłka, Antek i Kamizelka ). Klasyczny wzorzec

noweli, a nowele Prusa. Tematyka nowel tego autora. Kompozycja nowel i ich problematyka.

Omyłka - interpretacja tytułu. Geneza noweli i jej przesłanie. Programy polityczne w Omyłce.

Ocena powstania styczniowego. Język ezopowy w tej noweli.

Marta Elizy Orzeszkowej jako powieść tendencyjna. Teoretyczne założenia 2 powieści

tendencyjnej. Fabuła i kompozycja powieści. Sposoby kreacji bohaterów. Konstrukcja postaci

głównej bohaterki - prawdopodobieństwo psychologiczne tej postaci. Przyczyny jej klęski.

Główna „tendencja” powieści. Czy Marta jest typową powieścią tendencyjną? Realizm utworu.

Funkcja narratora.

Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Geneza i przesłanie powieści. Obraz społeczeństwa. Realizm.

Obraz powstania styczniowego i rola pamięci historycznej. Rola przyrody. Powieść jako saga

rodzinna. Walory artystyczne, język ezopowy w powieści.

Lalka Bolesława Prusa. Geneza powieści. Główny temat powieści wg. autora. Pierwotny tytuł,

tytuł ostateczny i jego poliwalencja. Tematyka - polifoniczność. Sposoby kreowania bohaterów.

Realizm. Wizja świata w Lalce - teatralizacja. Typy narracji. Humor.

Faraon B. Prusa. Geneza powieści i jej założenia. Kreacja postaci głównego bohatera. Ramzes XII a

wzór idealnego władcy. Przyczyny podstawowego konfliktu. Wizja państwa i społeczeństwa w

Faraonie. Faraon a sprawa polska.

Trylogia H. Sienkiewicza. Tradycje powieści historycznej zagranicą i w Polsce. Geneza Trylogii.

Żródła historyczne z których korzystał Sienkiewicz. Ogólny schemat kompozycyjny dzieła.

Konstrukcja postaci głównych bohaterów. Narracja w Trylogii. Język utworu. Sienkiewicz a

historia. Sienkiewicz a tradycja romantyczna. Ideowa funkcja dzieła. Przyjęcie Trylogii przez

współczesnych.

Grube ryby Michała Bałuckiego jako komedia pozytywistyczna.

Poezja Adama Asnyka. Interpretacja wybranych utworów: Publiczność do poetów, Poeci do

publiczności, Różowa chwilka, Legenda pierwszej miłości, XIX wiekowi, Na początku, Panieneczka,

Kopciuszek, Historyczna nowa szkoła, Sztuczne kwiaty, Limba, Ulewa. Cykl Nad głębiami jako

przykład liryki intelektualnej. 2 godz. Wybrane wiersze Marii Konopnickiej ( Kubek, Contra spem

spero, Rota , wybrane liryki „ludowe”).

Wybrane teksty publicystyki pozytywistycznej.

Ćwiczenia - wariant III (dr hab. prof. UR Mariusz Chrostek)

Treści merytoryczne

1. Informacje wstępne. Omówienie planu zajęć, kanonu lektur oraz literatury przedmiotu.

Społeczny i literacki program polskiego pozytywizmu w publicystyce i krytyce literackiej: - wpływ

filozofii zachodnioeuropejskiej (teorie Comte’a, Spencera, Taine’a, Buckle’a, Darwina) na

światopogląd pozytywistyczny

- pisarze polscy wobec realizmu i naturalizmu na zachodzie Europy - spór “młodych” i “starych”

- walka prasy

- społeczne hasła programu “młodych” (praca organiczna, praca u podstaw, emancypacja kobiet,

asymilacja mniejszości narodowych)

- literacki program pozytywistów: a) stosunek do romantyzmu,

- dyskusja nad rolą poezji i poety,

- “bitwa” o powieść i poetyka powieści tendencyjnej,

- założenia powieści dojrzałego realizmu,

- rola powieści historycznej.

3. Poezja czasów niepoetyckich

- twórczość Adama Asnyka:

- utwory tzw. programowe

- liryka osobista

- tematyka tatrzańska

- problematyka filozoficzna

- wybrane problemy cyklu sonetów Nad głębiami

4. Wybrane problemu noweli pozytywistycznej:

- wyróżniki noweli jako gatunku literackiego

- tematyka wybranych utworów a) problemy mieszkańców wsi, b) losy dzieci, c) obraz

kapitalistycznego społeczeństwa, d) mniejszości narodowe, e) problem emigracji,

- kreacja bohatera nowelistycznego

- formy narracji w nowelistyce

5. Powieść tendencyjna na przykładzie Marty Elizy Orzeszkowej

- kreacja bohaterki tytułowej

- przyczyny niepowodzeń Marty

- różne punkty widzenia kwestii kobiecej

- celowość zakończenia utworu i jego znaczenie dla ideologicznej wymowy powieści

- słabe i mocne strony Marty.

6. Cechy powieści dojrzałego realizmu - Lalka Bolesława Prusa:

- konstrukcja postaci pierwszoplanowych i epizodycznych, romantyczny bunt bohaterów wobec

istniejącej rzeczywistości a) romantyczne i pozytywistyczne elementy kreacji Wokulskiego, b)

pozytywistyczni idealiści

- narracyjny dwugłos w Lalce i jego rola

- skrupulatna obserwacja, faktografizm, precyzyjna analiza charakterologiczna i tło historyczne

powieści jako cechy realizmu

Ćwiczenia: zaliczenie z oceną na podstawie aktywności oraz obecności na zajęciach.

Egzamin: ocena na podstawie znajomości zagadnień egzaminacyjnych.

Zagadnienia do egzaminu:

1. Chronologia i periodyzacja polskiego pozytywizmu. Zapowiedzi nowej epoki przed rokiem 1864 (prekursorzy).
2. Podstawy filozoficzne pozytywizmu zachodnioeuropejskiego i najważniejsi przedstawiciele.
3. Światopogląd pozytywistyczny: scjentyzm, ewolucjonizm, agnostycyzm, utylitaryzm, wiara w postęp. Odwołaj się do wybranych poglądów filozoficznych.
4. Sytuacja polityczna i społeczna w Galicji w dobie autonomii – warunki rozwoju polskiej kultury.
5. Formy represji po powstaniu styczniowym (w zaborze rosyjskim) i ich echa w literaturze polskiej
6. Germanizacja i rozwój kultury polskiej w zaborze pruskim.
7. Język ezopowy w publicystyce i literaturze; bojkot wobec zaborców.
8. Praca organiczna, praca u podstaw, emancypacja kobiet, równouprawnienie Żydów. Omów najważniejsze założenia społeczne pozytywizmu, odwołując się do publicystyki i literatury.
9. Problem emancypacji kobiet w publicystyce i literaturze polskiej.
10. Stosunek pozytywistów do wielkiego romantyzmu oraz do jego epigonów i grafomanów. Wskaż przykłady.
11. Rola tradycji w dobie niewoli narodowej – twórczość Sienkiewicza, Orzeszkowej, malarstwo Matejki.
12. Rola prasy i publicystyki w okresie pozytywizmu. Wskaż najważniejsze teksty publicystyczne (np. A. Świętochowski, My i wy, Praca u podstaw ; E. Orzeszkowa, Kilka słów o kobietach, O Żydach i kwestii żydowskiej, Kilka uwag nad powieścią ; dowolny artykuł B. Prusa lub A. Świętochowskiego o pracy organicznej).
13. Założenia i poetyka literatury tendencyjnej – podaj przykłady.
14. Realizm jako prąd literacki; poetyka realizmu. Gatunki (powieść, nowela, opowiadanie, obrazek). Triumf powieści.
15. Filozoficzne i literackie założenia naturalizmu; poetyka naturalizmu.
16. Dziecko jako bohater noweli pozytywistycznej. Scharakteryzuj kilku wybranych bohaterów.
17. Pogłosy powstania styczniowego w literaturze pozytywistycznej.
18. Polscy Żydzi w literaturze pozytywizmu (A. Świętochowski; Chawa Rubin , M. Konopnicka, Mendel Gdański ; E. Orzeszkowa, Meir Ezofowicz ).
19. Marta E. Orzeszkowej jako powieść tendencyjna.
20. Problem asymilacji i równouprawnienia Żydów w Meirze Ezofowiczu.
21. Meir Ezofowicz – bohater tragiczny i romantyczny.
22. Chwała zwyciężonym – hołd dla powstania styczniowego w Nad Niemnem i Gloria victis ; język ezopowy pisarki.
23. Heroizm wali i heroizm pracy – symbolika dwóch mogił w Nad Niemnem ; Nad Niemnem jako powieść o dziedzictwie pokoleń.
24. Optymizm Nad Niemnem ; młode pokolenie w powieści; praca organiczna i praca u podstaw – odzwierciedlenie pozytywistycznych założeń w utworze.
25. Przedstaw analizę dwóch wybranych nowel Elizy Orzeszkowej (np. A...b...c...; Dobra pani ).
26. Lalka jako powieść o trzech pokoleniach idealistów na tle społecznego rozkładu.
27. Narracyjny dwugłos w Lalce i jego rola (tu: losy i poglądy starego subiekta).

28. Humor w Lalce (tu: studenci – Maleski, Patkiewicz i „ten trzeci”).
29. Lalka jako powieść o miłości.
30. Mistrzowskie kreacje kobiece i męskie w Lalce (także wśród postaci drugoplanowych).
31. Lalka jako powieść „wielkiego” realizmu.
32. Faraon Bolesława Prusa jako powieść o państwie i walce o władzę.
33. Dlaczego Ramzes XIII przegrał z kapłanami? Polityczne aluzje w Faraonie.
34. Rola kapłanów w państwie egipskim ( Faraon Bolesława Prusa).
35. Życie Warszawy i codzienne problemy warszawiaków na przykładzie kilku wybranych na przykładzie kilku wybranych Kronik tygodniowych B. Prusa (trzy teksty).
36. Kamizelka, Katarynka, Antek B. Prusa – prawda o życiu w mieście i na wsi. Realizm utworów (można odwołać się też do innych nowel Prusa).
37. Trylogia H. Sienkiewicza jako powieść historyczna.
38. Krzyżacy H. Sienkiewicza jako powieść historyczna.
39. Elementy powieści przygodowej w Trylogii; realizm i baśniowość, epopeiczność cyklu.
40. Problem prawdy historycznej w Trylogii.
41. Wątek miłosny w Trylogii (wpływ romansu antycznego).
42. Humor w Trylogii.
43. Sugestywny i barwny obraz świata XVII-wiecznej szlachty w Trylogii.
44. Mistrzowskie kreacje w Trylogii (np. Zagłoba, Kmicic, Wołodyjowski, Baśka, Bohun).
45. Tragiczna i szlachetna postać ojca w Krzyżakach – Jurand.
46. Wątek miłosny w Krzyżakach.
47. Świat rycerstwa zachodnioeuropejskiego i polskiego w Krzyżakach.
48. Zanalizuj trzy wybrane nowele Sienkiewicza (np. Sachem, Za chlebem, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela, Latarnik ).
49. Obraz wsi pouwłaszczeniowej w Szkicach węglem H. Sienkiewicza.
50. Dom otwarty Michała Bałuckiego jako komedia mieszczańska.
51. Naturalizm w Polsce: Zając A. Dygasińskiego – paralela losów ludzkich i zwierzęcych.
52. Liryka miłosna A. Asnyka i M. Konopnickiej. Omów wybrane wiersze.
53. Tatry w twórczości A. Asnyka.
54. Cykl Nad głębiami jako wyraz poglądów filozoficznych A. Asnyka.
55. Patriotyczne i humanistyczne treści w twórczości M. Konopnickiej.
56. Zanalizuj 2-3 nowele M. Konopnickiej (np. Mendel Gdański, Miłosierdzie gminy, Nasza szkapa ).

5. CAŁKOWITY NAKŁAD PRACY STUDENTA POTRZEBNY DO OSIĄGNIĘCIA ZAŁOŻONYCH

EFEKTÓW W GODZINACH ORAZ PUNKTACH ECTS

Forma aktywności

Średnia liczba godzin na zrealizowanie

aktywności

Godziny kontaktowe wynikające

z harmonogramu studiów

Inne z udziałem nauczyciela akademickiego

(udział w konsultacjach, egzaminie)

Godziny niekontaktowe – praca własna

studenta

(przygotowanie do zajęć, egzaminu, napisanie

referatu itp.)

SUMA GODZIN 90

szczegółowa bibliografia do poszczególnych zagadnień) Słownik literatury polskiej XIX wieku. Pod. red. Józefa Bachórza i Aliny Kowalczykowej, Wrocław 1994.

Straszewska Maria, Romantyzm – pozytywizm w wyd. zbior. Literatura polska , t. 2, Warszawa

Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii , Warszawa 1970 i wyd. nast., t. 3: Filozofia XIX wieku i współczesna , cz. I Filozofia XIX wieku.

Weiss Tomasz, Pozytywizm , [w:] Okresy literackie , pod red. Jana Majdy, Kraków 1983 i wyd. nast. B.

Opracowania poszczególnych zagadnień (lektury obowiązkowe)

S. Burkot, Spory o powieść w polskiej krytyce literackiej XIX w. Wrocław 1968

Knysz-Rudzka D., Europejskie powinowactwa naturalistów polskich , Warszawa 1992.

Knysz-Rudzka D., Paczoska Ewa, Naturalizm i naturaliści w Polsce , Warszawa 1992.

Kulczycka-Saloni Janina, Wstęp [w:]. Programy i dyskusje literackie. oprac. BN s. I nr 249, Wrocław 1985 (tu także: F. Krupiński, Romantyzm i jego skutki, A. Świętochowski, My i wy ; A. Świętochowski, Pleśń społeczna i literacka ; P. Chmielowski, Młode siły ; E. Orzeszkowa, Listy o literaturze ).

Markiewicz Henryk, Główne problemy wiedzy o literaturze , Kraków 1965 (tu: Realizm, naturalizm, typowość).

Markiewicz Henryk, Przekroje i zbliżenia. Rozprawy i szkice historycznoliterackie , Warszawa 1967 (tu: Dialektyka pozytywizmu polskiego, Antynomie powieści realistycznej dziewiętnastego wieku, Literatura okresu pozytywizmu w perspektywie polskiej i światowej ).

Markiewicz Henryk, Spór o przełom pozytywistyczny , „Teksty Drugie” 1990, nr 5-6.

Markiewicz Henryk, Świadomość literatury. Rozprawy i szkice , Warszawa 1985 (tu: Pozytywiści wobec romantyzmu polskiego ).

Polska krytyka literacka 1800 - 1918. Materiały, t. III, pod red. J. Krzyżanowskiego, oprac. J. Kulczycka-Saloni Janina, Frybes Stanisław, Warszawa 1959 (tu m.in.: B. Prus, „Ogniem i mieczem”. Powieść z lat dawnych Henryka Sienkiewicza ; H. Sienkiewicz, O powieści historycznej ).

Tomkowski Jan, Mój pozytywizm , Warszawa 1993.

Warzenica Ewa, Pozytywistyczny „obóz młodych” wobec tradycji wielkiej poezji romantycznej (lata 1966-1881) , Warszawa 1968.

Weiss Tomasz, Przełom antypozytywistyczny w Polsce w latach 1880-1890 , Kraków 1966.

Literatura uzupełniająca: OPRACOWANIA TWÓRCZOŚCI POSZCZEGÓLNYCH PISARZY ORAZ

LEKTUR (DO WYBORU)

Bachórz Józef, Wstęp , [w:] Bolesław Prus, Lalka , Wrocław – Warszawa – Kraków 1991.

Bachórz Józef, Wstęp , [w:] Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem , Wrocław 1998.

Baczewski Antoni, Poezja Adama Asnyka, El...y. Rzeszów 1991 (tu: Nad głębiami – synteza przeświadczeń filozoficznych Asnyka ).

Baczewski Antoni, Twórczość Adama Asnyka , Rzeszów 1984.

Barczyński Janusz, Narracja i tendencja. O powieściach tendencyjnych Elizy Orzeszkowej , Wrocław

Brodzka Alina, Maria Konopnicka , Warszawa 1961.

Brodzka Alina, O nowelach Marii Konopnickiej. Warszawa 1958.

Brzozowska Danuta, Adolf Dygasiński , Warszawa 1957.

Budrewicz Tadeusz, Konopnicka. Szkice historycznoliterackie , Kraków 2000.

Budrewicz Tadeusz, Posłowie , do: M. Konopnicka, Pisma wybrane , red. Jan Nowakowski, Warszawa 1988, t. 2, Nowele.

Bujnicki Tadeusz, Literacki obraz narodu w „Trylogii” ,[w:] Światopogląd i poetyka. Szkice o powieściach historycznych Henryka Sienkiewicza. Wydawnictwo WSP, Rzeszów 1999.

Bujnicki Tadeusz, Wstęp , [w:] Henryk Sienkiewicz, Wybór nowel i opowiadań , Wrocław – Warszawa

• Kraków 1992, BN I/231.

Bujnicki Tadeusz, Wstęp , [w:] Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy , t. 1-2, Wrocław 1990 (BN).

Bujnicki Tadeusz, „Trylogia” Sienkiewicza na tle tradycji powieści historycznej , Kraków 1973.

Bujnicki Tadeusz, „Sienkiewicza „powieści z lat dawnych”. Studia , Kraków 1996.

Bujnicki Tadeusz, Sienkiewicz i historia , Warszawa 1981.

Bujnicki Tadeusz, Od bohaterów „liliputów” do bohaterów „olbrzymów”. Z zagadnień struktury.. ., „Polonistyka” 1986 z. 9.

Bujnicki Tadeusz, „Sachem” Sienkiewicza. Szkic interpretacyjny. [W:] Prace ofiarowane Henrykowi Markiewiczowi. Red. T. Weiss. Kraków 1984.

Bujnicki Tadeusz, Sienkiewiczowskie „laboratorium formy”... [w:] „Ruch Literacki” 1967 nr 2.

Detko Jan, Eliza Orzeszkowa , Warszawa 1971.

Eile Stanisław, Ideał powieści pozytywistycznej. „Nad Niemnem” Orzeszkowej , „Pamiętnik Literacki, 1974, z. 1.

Eile Stanisław, Dialektyka „Lalki” B. Prusa. “Pamiętnik Literacki” 1973 z. 1.

Markiewicz Henryk, Nadbudowa ideologiczna , w: Pozytywizm , PWN, Warszawa 1978 (lub:) Pozytywizm. Epoka i prąd , w: Literatura pozytywizmu , PWN, Warszawa 1998.

Martuszewska Anna, Pozycja narratora w powieściach tendencyjnych Elizy Orzeszkowej. Gdańsk

Martuszewska Anna, Tendencyjność [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku. Pod red. Józefa Bachórza i Aliny Kowalczykowej. Wrocław 1994.

Miejsca Konopnickiej. Przeżycia – pejzaż – pamięć , red. T. Budrewicz i M. Zięba, Kraków 2002.

Mocarska-Tycowa Zofia, Wybory i konieczności: poezja Asnyka wobec gustów estetycznych i najważniejszych pytań swoich czasów , Toruń 1990

Nofer-Ładyka Alina, Henryk Sienkiewicz , Warszawa 1965 i nast.

Nofer-Ładyka Alina, Tendencyjna literatura [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny , Warszawa 1985.

Nowe stulecie trójcy powieściopisarzy , pod red. Andrzeja Z. Makowieckiego, Warszawa 1992.

Paczoska Ewa, „Lalka”, czyli rozpad świata , Białystok 1995.

Paszek Jerzy, Kryształowo spokojne zmysły („Maria” i „Marta” E. Orzeszkowej) [w:] Studia o twórczości E. Orzeszkowej. Pod red. J. Paszka. Katowice 1989.

Pieścikowski Edward, Geneza „Omyłki”. [w:] Prace o literaturze i teatrze ofiarowane Zygmuntowi Szweykowskiemu. Wrocław 1966.

Przybyła Zbigniew, „Lalka” Bolesława Prusa. Semantyka - kompozycja - konteksty. Rzeszów 1995.

Romankówna Mieczysława, „Lalka” Bolesława Prusa , Warszawa 1960.

Rudzki Jerzy, Aleksander Świętochowski i pozytywizm warszawski. Warszawa 1968.

Sandler Samuel, Wstęp [w:] A. Świętochowski, Nowele i opowiadania. Wybór i opracowanie Sandler Samuel. Seria BN. Wrocław 1965.

Sobieraj Tomasz, Fabuły i „światopogląd”. Studia z historii polskiej powieści XIX wiecznej , Poznań

Stoff Andrzej, Jeszcze o „Trylogii”. Radom 2004 (rozdz. Co zawdzięczamy „Trylogii”? Literackie świadectwo znaczenia powieści Sienkiewicza ).

Surowiec K., „Gloria victis” - dziejowa pamiątka „gasnącego pokolenia”. Zeszyty Naukowe WSP w Rzeszowie. Z. 13. Seria Filologiczna. Historia literatury 2. 1994.

Surowiec K., Miłość i pieniądze. O finansowej karierze Stanisława Wokulskiego , „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Historia Literatury 5”, Rzeszów 2010.

Szaruga Leszek, „Faraon” jako powieść o państwie , „Teksty” 1975 z. 2.

Sztachelska Jolanta, Czar i zaklęcie Sienkiewicza. Studia i szkice , Białystok 2003.

Szypowska Maria, Asnyk znany i nieznany. Warszawa 1971.

Szweykowski Zygmunt, Twórczość Bolesława Prusa. Warszawa 1972.

Szweykowski Zygmunt, „Trylogia” Sienkiewicza. Poznań 1962.

Świętochowski S., Liberum veto. Wybór Samuel Sandler, komentarz M. Brykalska. T. 1-2. Warszawa 1976.

Tokarzówna Krystyna, Autobiograficzne tło”Omyłki” [w:] Prace o literaturze i teatrze ofiarowane Zygmuntowi Szweykowskiemu , red. J. Maciejewski i in., Wrocław 1966.

„Trylogia” Sienkiewicza. Studia, szkice, polemiki. Wyboru dokonał i opracował Tomasz Jodełka, Warszawa 1962. (Tu m.in.: Olgierd Górka, „Ogniem i mieczem” a rzeczywistość historyczna ; Zygmunt Szweykowski, Baśniowość „Trylogii” ; Juliusz Kleiner, Artyzm Sienkiewicza ; oraz wypowiedzi na temat Trylogii: Józefa Bohdana Zalewskiego, Józefa I. Kraszewskiego, Aleksandra Świętochowskiego, Bolesława Prusa, Juliana Klaczki, Ignacego Chrzanowskiego).

W świecie Elizy Orzeszkowej , red. H. Bursztyńska, Kraków 1990.

Wilkoń Aleksander, O języku i stylu “Ogniem i mieczem”. Kraków 1976.

Wit Labuda Aleksander, Studium o „Antku” Prusa. Recepcja, konstrukcja, konteksty. 1982.

Ziejka Franciszek, Tajemnice „Faraona” , „Ruch Literacki” 1974 z. 1.

Żabicki Zbigniew, Posłowie [w:] E. Orzeszkowa, Marta , Warszawa 1953.

Żabski Tadeusz, Wstęp do: B. Prus, Opowiadania i nowele , wybór i oprac., Wrocław-Warszawa- Kraków. BN I nr 291.

Żabski Tadeusz, Wstęp do: B. Prus, Placówka , oprac. Wrocław 1987. BN I nr 251.

Akceptacja Kierownika Jednostki lub osoby upoważnionej