Pobierz literatura wspołczesna matura język polski podstawowy 2025 + pytania jawne i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!
LITERATURA WSPÓLCZESNA
Pojęcia: o groteska – połączenie w jednym jednocześnie występujących przeciwstawieństw, takich jak m.in. tragizm i komizm, fantastyka i realizm, piękno i brzydota. o Egzystencjalizm ateistyczny – człowiek pozbawiony przyczyny i celu swojego istnienie, kształtuje siebie w świecie bez Boga, podstawą wyborów jest wolność, decyzje zależą tylko od człowieka, mają poczucie beznadziei i lęk przed śmiercią o Egzystencjalizm chrześcijański – dzięki wierze człowiek może skierować swą uwagę nie na siebie, lecz tajemnicę bytu Albert Camus Dżuma o powieść parabola – literatura moralistyczna oparta na alegorii, przedstawione postacie i zdarzenia obrazują uniwersalne prawdy, obiektywny narrator o metaforyczne znaczenie dżumy – zło, śmierć, wojna, cierpienie, ból, uwięzienie o Miejsce akcji: Oran, typowe miasto o Bohaterowie prezentują różne postawy wobec dżumy(zła): Raymond Rambert: twierdził że dżuma go nie dotyczy chce uciec z miasta i wrócić do ukochanej zmienia swoją postawę (czuje że jest z Oranu ze względu na wspólne doświadczenie dżumy) dołącza do oddziałów sanitarnych Cottard: przed wybuchem dżumy próbował popełnić samobójstwo, ponieważ nie chciał ponieść konsekwencji swoich czynów w czasie dżumy chciał zjednać sobie ludzi, bo nie chciał uchodzić za złego człowieka cieszy się z wybuchu epidemii, próbował wykorzystać dżumę na własną korzyść Doktor Rieux: pewny swoich działań, zorientowany, uporządkowany w działaniu, myśli racjonalnie
nie traktuje pracy doktora w czasie dżumy jako czyn bohaterski, ale jako wykonywanie swojego zawodu czuł się odpowiedzialny za chorych ludzi. Tarrou: współtworzy oddziały sanitarne, chce dążyć do świętości (mimo, że nie wierzy w Boga) postawa solidarności, kieruje nim chęć pomocy innym Joseph Grand: bardzo dużo pracował, prowadził statystyki związane z dżumą narrator uważa go za bohatera (bo był zaangażowany w to co robił) dozorca Michel: nie wierzył, że martwe szczury są symptomem nadchodzącej epidemii pierwsza ofiara sędzia Othon: podporządkowany zasadom obowiązującym w epidemii po śmierci syna chce angażować się w pomoc innym ojciec Paneloux: według niego dżuma jest karą boską gdy został świadkiem śmierci niewinnego dziecka stwierdził, że dżuma jest próbą wiary (niepojęte są zamiary boskie) doktor Castel: postawa konformistyczna, działa według rozkazów rządu o Tarrou z powodu wydarzeń z jego dzieciństwa zawsze staje po stronie ofiar i zrobi wszystko żeby nie przyczynić się do powstania zła; empatia i współczucie jako środek zmniejszający zło o Bernard Rieux to porte-parole (alter ego) Alberta Camusa najważniejsza jest pomoc drugiemu człowiekowi nie wierzy w Boga ale kieruje się zasadą pomocy innym obowiązkiem lekarza ratowanie innych praca jest obowiązkiem i należy traktować ją rzetelnie Co skłania człowieka do poświęceń Człowiek wobec cierpienia i śmierci Czy możliwa jest przyjaźń w sytuacjach skrajnych
o nowomowa - zredukowana, zmutowana forma języka, zaprojektowana przez Partię, ma na celu całkowite podporządkowanie jednostki władzy, eliminując wszelkie możliwości krytycznego myślenia i buntu. Jest to język, który służy manipulowaniu ludźmi i ich poglądami. PRZEMOC AUTORYTARNEGO PANSTWA WOBEC WLASNYCH OBYWATELI, MANIPULACJA o Tydzień Nienawiści: koszty na niego przeznaczone ponosili obywatele (ograniczenie dostaw prądu, „dobrowolne” zrzutki), skierowany przeciwko wrogom państwa (Euroazja / Wschódazja, Emmanuel Goldstein) o Młodzieżowa Liga Antyseksualna o Skutki myślenia zgodnego z zasadami Partii: Obojętność na krzywę drugiego człowieka Brak zaufania Brak więzi międzyludzkich Brak możliwości zrealizowania podstawowych potrzeb o Dla państwa nie istniały samodzielne jednostki, indoktrynacja, jednostka zmuszona do przyjęcia określonych poglądów, człowiek traktowany przedmiotowo Nowomowa jako sposób na ograniczenie wolności człowieka Relacje międzyludzkie w rzeczywistości państwa totalitarnego Jak zachować wolność w państwie totalitarnym Znaczenie propagandy w państwie totalitarnym Sławomir Mrożek Tango: o Parabola polityczna o Motyw rodziny o Artur, Edek, Eugeniusz, Eugenia, Ala, Stomil, Eleonora o Wolność, odrzucenie norm moralnych, nie wnosi do świata nic pozytywnego – przynosi jedynie chaos i anarchię oraz upadek tradycyjnych wartości. Mrożek mówi nam, że świat bez formy staje się światem bez treści, pojawia się tęsknota za ładem i dyscypliną o Artur jest kontynuacją figury bohatera romantycznego (przeżywa nieszczęśliwą miłość, samotnik (w swoich celach i wierzeniach), kieruje się wielką ideą, młody, ponosi klęskę, buntuje się, czuje się
niezrozumiany przez innych), jego klęska obnaża zagrożenia wypływające z młodzieńczego idealizmu o Mechanizm przemocowego przejęcia władzy za przyzwoleniem intelektualistów o Taniec Edka ze Eugeniuszem symbolem liberalizmu, braku zasad o Edek stanowi symbol tego co prymitywne o W świecie w którym nie ma miejsca na zasady, władzę zawsze przejmuje brutalna, prostacka siła, która wprowadza rządy oparte na terrorze o Tango przestrogą przed światem rządzonym przez „Edków” – ludzi lub systemy pozbawione skrupułów, myślących o swoim dobru, a nie dobru ogółu o Porzucenie zasad i norm nigdy nie pozostanie bez konsekwencji Bunt przeciwko porządkowi społecznemu Problem upadku wartości Normy społeczne – ograniczają człowieka czy porządkują życie Tadeusz Różewicz: o Ocalony: Młoda osoba, świadek wojny, mówi o jego obecnym stanie Stracił wiarę w społeczeństwo Zastosowana kompozycja klamrowa – zaczyna się i kończy takimi samymi frazami/strofami Zastosowany paralelizm kompozycyjny – podobieństwo kompozycji strof Chce na nowo ustalić porządek między dobrem a złem Poszukuje Miszcza => Boga Niepokoi się czy ludzie ocaleni będą potrafili żyć w powojennym świecie, czy odbudują swoją hierarchię wartości o Jak dobrze: Odpowiedź na poprzedni wiersz Anafora „Jak dobrze” – zachwyt, że p. lir może robić rzeczy które w czasie wojny wydawały się niemożliwe P. lir czuje się wolny, czuje radość z wykonywania codziennych czynności Wyrazy z wielkiej litery podkreślają poczucie powrotu do pełni życia
o Tworzy relacje przeszłości z teraźniejszością dzięki pamięci, to co zostało z przeszłości tworzy pomost/relację z teraźniejszością o Fragment glinianej ziemi jest dla narratora jak zdarta skóra, pustka/nieobecność prowadzi myśli do przeszłości, początku o Budowa Cerkwii rozpoczyna się z niemal mitycznej przeszłości o sacrum – na budowę przeznaczone najlepsze materiały o Pamięć pozwala zachować nam coś co już minęło Jaką wartość dla człowieka ma pamięć o przeszłości Olga Tokarczuk Profesor Andrews w Warszawie : o Profesor przybywa dzień przed wprowadzeniem stanu wojennego o data wprowadzenia i trwania stanu wojennego: 13.12.1981-22.07. o przedstawia zjawiska typowe dla stanu wojennego: godz. policyjna wojsko na ulicach PEWEX-y ZOMO (Zmotoryzowane Oddziały Milicji Obywatelskiej) zakazy protestów, przemieszczania się WRON – Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego wyłączenie telefonów i telewizji (przemowa Jaruzelskiego) Wrona w opowiadaniu Tokarczuk – WRON Kontrast między życiem w wolnym państwie (Anglia), a państwem zniewolonym, komunistycznym Scena związana z opisem zabijania ryb odnosi się do stanu ducha Polaków pod opresją, żyli nie poddawali się i próbowali sobie radzić Stan wojenny z perspektywy obcokrajowca Zbigniew Herbert Raport z oblężonego Miasta: o Tytuł bezpośrednio nawiązuje do sytuacji w Polsce, do stanu wojennego, dużo wojska, ucisk ludności o Miasto: Opustoszałe, ciągle oblegane ale nie poddaje się, Miasto metaforą ojczyzny o Napastnicy: Kolory sztandarów symbolizują historycznych najeźdźców Są niehonorowi, nie respektują zasad uczciwej walki Jest ich przeważająca masa Żądni zniszczenia, zagłady narodu Bezwzględni, torturują posłów o Sprzymierzeńcy: Mają jedynie puste słowa
Pomoc niewielka, pomoc bierna o Oblężeni: Brak poczucia bezpieczeństwa, cierpią głód, choroby są samotni w swoim cierpieniu są przywiązani do miasta, są w stanie się dla niego poświecić nie poddają się mimo że jest ich coraz mniej podział: zwolennicy ugody / zwolennicy walki o Wartości ważne dla oblężonych: Polska / ojczyzna, wolność, poczucie wspólnoty w nieszczęściu (dające motywacje), patriotyzm, honor, sprawiedliwość, determinacja o Zadanie Kronikarza: Zrelacjonowanie przebiegu oblężenia w najbardziej obiektywny sposób, świadectwo pozbawione emocji Zmiana z l. pojedynczej na l. mnogą -> Czuje się obrońcą miasta bo daje świadectwo jego walki – forma patriotyzmu o Nawiązuje do romantycznej koncepcji rozumienia ojczyzny Ryszard Kapuściński Podróże z Herodotem: o Herodot – grecki historyk i podróżnik, napisał „Dzieje” – głównie opis wojny grecko – perskiej ale zawiera także ciekawostki na temat odwiedzanych krajów o Czytanie książki Herodota pomogło Kapuścińskiemu odnaleźć się w Indiach, czytał „Dzieje” aby znaleźć odpowiedzi na napotkane podczas podróżowania problemy o Herodot dla Kapuścińskiego wzorem reportażysty, nauczycielem, przewodnikiem w podróży po Indiach o Czego nauczył się dzięki Herodotowi:
