Literaturoznawstwo (filologia włoska I rok), Notatki z Literatura współczesna

Pobierz Literaturoznawstwo (filologia włoska I rok) i więcej Notatki w PDF z Literatura współczesna tylko na Docsity!

Podstawy literaturoznawstwa 9.11. Dzisiaj literaturą określamy tekst o charakterze artystycznym, Do początku XIX w. Literaturą określano piśmiennictwo w całości Literackość – zespół takich cech, które wskazują, że tekst jest literaturą Jednak nie ma jednoznacznych wskaźników, które wyraźnie oddzielają literaturę od nieliteratury; są to raczej wskaźniki-podpowiedzi Wskaźniki:  Kontekst, okoliczności, autorytet - Gdzie spotykamy tekst? – np. na regale „Literatura piękna” w księgarni, bibliotece czy na regale „Poradniki”, „Książki kucharskie”  Znaczenie praktyczne, pragmatyczne – teksty literackie nie są praktyczne, nie czytamy ich w konkretnym celu, by zdobyć jakąś konkretną wiedzę czy umiejętność – czytamy teksty literackie by coś przeżyć, czegoś doświadczyć, poczuć jakieś emocje, dla rozrywki  Gatunek - jeśli mamy do czynienia z klasycznymi gatunkami literackimi, takimi jak powieść, wiersz to wiemy, że są to teksty literackie W tekście literackim często jest drugie dno, zagadki językowe, dzięki wzajemnej relacji pomiędzy słowami, elementami Chociaż częściej nawet gry słowne występują w tekstach nieliterackich: reklamach, spotach, łamańcach językowych 16.11. Tekst literacki jest fikcjonalny  Świat zawsze jest wykreowany, nigdy nie jest taki sam jak nasz  Z tekstu literackiego nie możemy brać wiedzy o świecie, możemy ją brać z tekstów nieliterackich: poradników, przewodników itd., „literatury” faktu Tekst litracki jest autoteliczny – ma wartość sam w sobie; tłumaczy się sam przez się. Tekst literacki jest celem samym w sobie XX wiek na nowo wykreował literaturę, zaproponował nowe rozwiązania (twórczość eksperymentalna o charakterze międzygatunkowym, na granicy sztuki) Hiperteksty – teksty istniejące jedynie wirtualnie, nowatorskie, czytelnik staje się współtwórcą Literatura jest ewolucyjna, podlega zmianom na różnych poziomach To co łączy wszystkie teksty literackie to fikcjonalność – teksty literackie budują swój świat, a nie opisują bezpośrednio naszej rzeczywistości – to robią teksty nieliterackie (np. Poradniki) Wyznaczniki literackości  Fikcjonalność  Podobieństwo do innych tekstów literackich Forma fikcji literackiej

 Realistyczna – efekt realności, autentyzmu jest najwyższy – taki utwór literacki upodabnia się do świata rzeczywistego, świat przedstawiony wydaje nam się podobny do świata, w którym żyjemy: są podobne miejsca, dzieją się podobne wydarzenia, istnieją podobne postacie, podobne nazwy – te elementy uautentyczniają nam świat przedstawiony; nastawiona na to, by czytelnik naprawdę uwierzył i zagłębił się w świat przedstawiony; złudzenie dokumentalności; mogą przedstawiać fakty i jednocześnie je fabularyzować – opierają się na konkretnych wydarzeniach, postaciach, ale dodają fikcji („oparte na faktach”) („Trylogia” vibes); faction, docufiction; o literatura naturalistyczna i realistyczna – Bolesław Prus, Stefan Żeromski, Emil Zola, Gustav Flaubert; powieść detektywistyczna, kryminalna, romanse, powieści obyczajowe, słowem: proza gatunkowa – taka, która wymaga osadzenia w konkretnej przestrzeni, w konkretnym czasie czy ukazania konkretnych postaci; fabularyzowane dzienniki, reportaże;  Fikcja fantastyczna – efekt realności jest niski, minimalny, najniższy; przeważają elementy nadnaturalne, nierealistyczne; elementy magiczne, baśniowe, groteska; rola wyobraźni w fikcji fantastycznej jest o wiele wyższa niż w fikcji realistycznej o Baśnie, gatunki nawiązujące do konwencji baśniowej – bracia Grimm; powieści grozy, horrory; science fiction – czyli wszystko, co związane z nauką, rozwojem nauki, filozoficzny namysł nad zmianami w ludzkości – Lem, bracia Strugaccy, George Herbert Wells „Wojny światów”; fantasy – Tolkien, Le Guin; fikcje polityczne i historyczne – teksty pokazujące, co mogłoby się stać, gdyby wydarzenia potoczyły się inaczej, korzystające z wydarzeń realistycznych, ale w znacznym stopniu budujące na nich – Jacek Dukaj „Lód”, „Wroniec”; utopie i antyutopie – dzieła przynoszące wizje świata idealnego i pokazują jego pozytywne lub negatywne skutki – Thomas Moore, „Utopia”, Orwell „Folwark zwierzęcy”, Audust Huxley, „Nowy wspaniały świat”;  Fikcja modelowa, teksty literackie pomiędzy realizmem a fantastyką – efekt realności jest zaburzony, tego typu utwór, który przerysowuje, karykaturalizuje elementy rzeczywistości i dodaje elementy fantastyczne, dziwne; ukazuje przykładową historię w sposób paraboliczny, jak przypowieść; alegoria możliwej rzeczywistości; czasem akcja jest bardziej realistyczna, czasem mniej, lub im dalej, tym bardziej fantastycznie; awangarda; kwestionowanie rzeczywistości; badania marzeń sennych; groteska – brak prawdopodobieństwa, zderzanie komedii z tragedią; świat tworzy się na oczach czytelnika; o „Proces” Franza Kafki, Gombrowicz, Bułhakow; surrealizm; oniryzm; realizm magiczny – „Sto lat samotności”; groteska; o Proza metafikcjonalna – utwory o pisaniu, wykraczają poza podział; opowieści o snuciu opowieści, o niemożności opowiadania; często posługują się pastiszem, komedią, ironią; utwory, które podważają sens pisania utworów literackich; Lorenz Stern, Ital Calvin, „Jeśli zimową nocą podróżny” o Reportaże, dzienniki, eseje, – gatunki pogranicza rzeczywistości i fikcji; dość długo niezaliczane do literatury w ogóle, ponieważ były to teksty dziennikarskie, autobiograficzne, mające przedstawiać fakty; literatura faktu, non-fiction ; reportaże po stronie fikcji: szkocki pisarz Daniel Calder, „Dziwne teleskopy” – elementy fikcji, własnych wyobrażeń autora w reportażu o republikach Związku Radzieckiego; współcześnie eseje są bardziej sfikcjonalizowane i sprozaizowane niż nawet w XIX wieku; współcześnie bardzo wiele książek łączące prozę i esej – Olga Tokarczuk, Irasim Luca, Zebald; dziennik współcześnie często pisany z intencją literacką; literatura dokumentu osobistego: notatki, szkice, listy, pamiętniki, biografie, autobiografie; znów bardziej, mniej lub wcale nie fikcjonalna; literatura świadectwa – utwory opisujące życie, osobiste doświadczenia w obozie koncentracyjnym, obozie zagłady; często ma elementy fikcjonalne, impresywne, ekspresywne, chociaż czytelnicy traktują je bardzo faktograficznie; faction – Truman Capoti, Norman Mailer; utwory oparte na faktach, ale fikcjonalizowane; często chcemy czytać takie teksty jako utwory faktograficzne, ale autorzy sami często dają nam wskazówki, że tekst ma elementy fikcjonalne, pewne elementy pokazują, że rzeczywistość w tych tekstach jest „spreparowana” (Korwin-Piotrowska), umieszczają literackie zabiegi czyniące tę fikcję mniej kub bardziej widoczną Nie jesteśmy w stanie położyć jasnych granic, co jest literaturą, a co nie; co jest literaturą faktu, a co nie; co jest literaturą w pełni fikcjonalną lub rzeczywistą, a co nie.

Literatura konceptualna, postmodernizm, neoawangarda, metafikcja – nigdy nie możemy być pewni, że to, co autor nam przedstawia, jest prawdą w tym świecie przedstawionym; może to być tylko gra autora, może się okazać, że zaraz zupełnie zmieni koncepcję swojego świata i będzie on inny, niż na początku Symulakrum – Jean Baudrillad – „nie ma nic poza samą kreacja, nie ma nic poza fikcją, zarówno w literaturze jak i w rzeczywistości” Niemożność dotarcia do prawdy, prawdy o świecie; literatura postmodernistyczna tak zapętla fikcję i rzeczywistość, że nie jest możliwe dotarcie do tego, co prawdziwe W literaturze neoawangardowej, postmodernistycznej, literaturze konceptualnej bardziej liczy się gest artysty niż konkretne szczegóły tekstu Współcześnie bardzo popularne są eseje, reportaże, felietony Współcześnie istnieje chęć łączenia fikcji i rzeczywistości, obiektywizmu i subiektywizmu. (30.11.) Intencje występujące we współczesnej literaturze:  Intencja eseistyczna – rozważanie problemów w swobodnej formie, z użyciem metafor, obrazów, subiektywnie; znów granica między fikcją a niefikcją, literaturą a utworem filozoficznym; współcześnie intencja eseistyczna jest dość powszechna  Intencja reporterska – chęć przedstawienia świata, przekazania informacji; współcześnie reportaże łączą charakter faktograficzny i fikcyjny; Daniel Calder, Ziemowit Szczerek; reportaże w stylu gonzo (związane z amerykańskimi reportażami z lat 60, 70, 80) – luźne łączenie elementów faktograficznych i fikcyjnych, trudno odróżnić, co jest fikcją, a co rzeczywistością (Hunter Thompson)  Intencja felietonowa – wydobcie na jaw jakichś powszechnych przekonań, zachowań, sposobów mówienia, z elementami ironii, satyry, pastiszu, parodii, gier językowych, humoru, czarnego humoru; najluźniejsza forma, będąca komentarzem do aktualnych wydarzeń; indywidualny komentarz, subiektywizm; intelektualnie ciekawy tekst, niebanalny, oryginalny; Dorota Masłowska, Sylwia Hutnik

Narracja Narracja – charakterystyczny element utworu prozatorskiego; opowieść, relacja z świata przedstawionego, z niej dowiadujemy się o tym, co dzieje się w świecie przedstawionym, kto w nim występuje, jak płynie akcja itp.; posługujemy się nią również w życiu codziennym  Zdarzają się utwory prozatorskie, w których narracja nie występuje i utwory liryczne czy dramatyczne, w których występuje narracja Utwór literacki łączy formę i treść. Utworu literackiego nie da się bez szkody dla całościowego zrozumienia utworu streścić. Sposób, styl narracji jest formą, która nierozerwalnie jest złączona z i wpływa na treść. Znane nam streszczenia streszczają jedynie fabułę, nie mogą streścić narracji. Przedmiotem narracji w dużej mierze jest fabuła, czyli ogół wątków, motywów świata przedstawionego. Współcześnie unika się fabuły w narracji, autorzy wolą rozważać jakieś problemy, opisywać rozmyślania, wyrwane z kontekstu rzeczy – są to utwory afabularne. Narrator Narrator dysponuje wiedzą na temat świata przedstawionego i dzięki niemu ten świat poznajemy.

 Może być wszechwiedzący lub nie  Nie musi przez cały utwór mieć takiego samego poziomu wiedzy; może mieć wąski zakres wiedzy i obecności, np. Związany jedynie z jedną postacią  Może być neutralny lub subiektywny, indywidualny  Może być zdystansowany lub bliski czytelnikowi, zwracać się do niego  Może wykazywać stosunek emocjonalny lub nie  Może zmieniać perspektywy (różne postaci mogą być narratorami)  Może się chwilowo „fokusować” na konkretnych elementach, postaciach, utożsamiając się w pewnym stopniu z emocjami postaci, przyjmując jej perspektywę – fokalizacja – chwilowe skupienie uwagi na dany element poprzez daną postać; narrator pozostaje indywidualny, ale chwilowo patrzy na świat jakby oczami jakiejś postaci  Technika punktów widzenia – przedstawienie tej samej sytuacji przez różne postaci; wielość perspektyw Narracja autorska, narrator autorski – narrator jest z zewnątrz świata, narrator nie należy do świata przedstawionego, nie jest bohaterem; nie jest autorem, nie jest z nim tożsamy – może być bardziej lub mniej jemu podobny, ale nigdy nie powinien być odgórnie z nim utożsamiany; zazwyczaj w trzeciej osobie, ale może być też prowadzona w drugiej i w liczbach mnogich; najczęściej tryb oznajmujący, czas przeszły (Georg Perrec częstym przykładem łamania tego) Narracja personalna, osobowa – narracja prowadzona z wewnątrz, narrator jest jednym z bohaterów i należy do świata przedstawionego Te typy narracji mogą być łączone („Lalka”, pamiętniki Rzeckiego w pierwszej osobie w powieści, w której większość narracji jest prowadzona w trzeciej osobie – do tego jest to przykład powieści szkatułkowej) Różne rodzaje monologów  Solilokwium – bohater prowadzi monolog sam ze sobą, monolog wewnętrzny; Skale  Skala stopnia autonomii narratora – czy narrator używa głównie mowy zależnej, czy niezależnej  Skala spójności opowieści narratora – narrator opowiada w sposób spójny, bez dygresji, lub przeciwnie – wplata mnóstwo dygresji, narracja jest epizodyczna, fragmentaryczna, nieciągła  Skala stopnia wiedzy narratora – wszechwiedzący lub bardzo mało wiedzący (możliwe nawet mniej niż bohaterzy)  Skala dystansu narratora do świata przedstawionego – narrator mocno zdystansowany do narratora zaangażowanego, (czy narrator jest na tyle zaangażowany, by mógł ukazać swoje poglądy, jeśli je ma?)  Skala indywidualizacji narratora – od neutralności do mocnego subiektywizmu (czy narrator ma swoje poglądy?  Skala skupienia na fabule – od mocnego skupienia na fabule do afabularności  Skala stylu języka – od języka rzeczowego, informacyjnego, obiektywnego do języka eksperymentalnego, poetyckiego, subiektywnego, indywidualnego, oryginalnego, artystycznego  Skala formalności języka – od języka podniosłego, wyrafinowanego, wyszukanego do mowy nieformalnej, nieoficjalnej Sposób, w jaki narrator przytacza różne elementy, podaje cudze głosy:  Może relacjonować sens wypowiedzi bohatera – przywołuje ją własnymi słowami (mowa zależna: „Michał powiedział, że jest bardzo smutny”)  Może dokładnie cytować wypowiedź bohatera (mowa niezależna: „Michał powiedział: - Naprawdę bardzo, bardzo mi smutno”)  Narrator cytuje wypowiedź postaci, ale nie wyróżnia jej w tekście, nie odróżnia od swojej narracji – mowa pozornie zależna („Michał powiedział, że naprawdę bardzo, bardzo mu smutno”)

Klasyczny schemat akcji:

1. Zawiązanie akcji – przedstawienie bohaterów, pierwszych elementów świata
2. Rozwinięcie - akcja rozpoczyna się na dobre
3. Punkt kulminacyjny – do którego dąży akcja; najwyższe napięcie
4. Perypetie, zwrot wydarzeń
5. Rozwiązanie akcji - rozwiązanie problemu, rozstrzygnięcie konfliktu Utwory nie muszą przestrzegać tego schematu; nie we wszystkich fabuła gra najważniejszą rolę (afabularność) Formy podawcze prozy – sposoby wypowiadania się  Opowiadanie – służy do przekazywania wiedzy o wydarzeniach, procesach zachodzących w świecie przedstawionym; dzięki opowiadaniu tworzy się w utworze czas; opowiadanie przedstawia zmieniające się wydarzenia o Informacyjne - zwięzłe przedstawienie elementów o Właściwe - bardziej szczegółowe, pogłębione; ukazane emocje, myśli bohaterów itp. o Unaoczniające - ukazanie przeszłych wydarzeń za pomocą czasu teraźniejszego; czas teraźniejszy historyczny – presens historicum; czytelnik lepiej wczuwa się w sytuację, opowiadanie jest bardziej interesujące, bardziej emocjonalne, ukazujące osobowość bohaterów  Opis - jest charakterystyczny dla statyki; oddech od akcji – spowalnia akcję; łączy się z opowiadaniem, stanowi jego uzupełnienie; może być zależny od postaci, która mówi; opisy mogą być różnie zbudowane w jednym utworze o Charakterystyka – opis postaci  Zewnętrzna, pośrednia - wygląd postaci  Wewnętrzna, bezpośrednia - charakter postaci  Monolog o Monolog wypowiedziany - postać wymyśla sobie rozmowę, prowadzi ją sama ze sobą o Monolog udramatyzowany - postać zwraca się do wyimaginowanych odbiorców na temat jakichś ważnych spraw, w podniosły sposób o Monolog wewnętrzny - zapis myśli postaci literackiej  Solilokwium – forma monologu postaci polegająca na stawianiu sobie samej pytań i odpowiadaniu na nie  Strumień świadomości - swobodne myśli, skojarzenia; podkreśla spontaniczny charakter myśli człowieka; celowo wprowadzane błędy, przypadkowość  Dialog – rozmowa minimum dwóch postaci; polilog – gdy jest więcej niż dwie osoby; w prozie jako cytat w obrębie narracji; ukazuje charakterystykę postaci, ustanawia relację pomiędzy nimi; przedstawia jakieś informacje,  Komentarz – odautorski; dygresja, zwrot do czytelnika, wyjaśnienie: może być formą gry z czytelnikiem; może być autotematyczny, metaliteracki (Ital Calvin, “Zimową nocą podróżny”) 14.12. Świat przedstawiony, postacie Świat przedstawiony nie zawsze jest podobny do świata zewnętrznego, świat przedstawiony jest odbiciem świata rzeczywistego, ma konstrukcję świata rzeczywistego lub nie, efekt realności jest różny w zależności od intencji autora. Świat przedstawione mają swoją konstrukcję – Proces, Rok 1984, Władca Pierścieni... Rządzą się swoimi prawami, nie tylko w fantasy

W niektórych może stać się wszystko, reguły są naginane, praktycznie ich nie ma – Sklepy cynamonowe Świat przedstawiony imituje rzeczywisty świat, ale nigdy naprawdę nim nie jest. Motywacja – zespół czynników, który charakteryzuje konkretny utwór  Motywacja realistyczna – skupienie na opisach rzeczywistości itp.  Motywacja psychologiczna – Skupienie na życiu wewnętrznym bohaterów i rzeczywistości  Motywacja fantastyczna – elementy baśniowe, fantastyczne  Motywacja społeczna, socjalna – skupienie na przedstawieniu społeczeństwa (np. Lalka)  Motywacja groteskowa – czarny humor, łamanie zasad realizmu Świat przedstawiony może być pełny – ze szczegółowymi opisami lub niekompletny - subiektywny, wieloznaczny, z niedopowiedzeniami Język może kreować rzeczywistość – Alicja w Krainie Czarów, Sklepy cynamonowe lub być stały, niezmienny, który nie ingeruje w rzeczywistość przedstawioną – powieści naturalistyczne, realistyczne Świat przedstawiony może odwoływać się do czytelnika mniej lub bardziej Dwa typy światów przedstawionych:  Racjonalny, obiektywny – świat kompletny, nieruchomy, stworzony, logika, prawidłowości, świat nie zmienia się w trakcie (większość utworów realistycznych i naturalistycznych, w starożytnych utworach dramatycznych – Lalka, Treny, Hamlet, Odyseja)  Dynamiczny – zmieniający się, mogący mieć drugie dno, fragmentaryczny, niejednoznaczny, tworzący się na oczach czytelnika, łamanie zasad logiki, reguł – Alicja w Krainie Czarów, Sklepy cynamonowe Postacie literackie Nawet jeśli przedstawiają postacie rzeczywiste, musimy pamiętać, że zawsze jest to imitacja, wzór, punkt odniesienia

• nie jest w 100% prawdziwa Mogą być bardzo dobrze opisane lub ledwo zarysowane; spójne, logiczne lub pełne sprzeczności, niejasne; realistyczne lub fantastyczne i wszystko pomiędzy; traktowane w sposób poważny lub kpiący, groteskowy, ironiczny Postacie mogą być antropomimetyczne lub nie – mogą mieć wygląd i naturę wzorowaną na ludzkiej lub nie, antropomimetyzm może być również cząstkowy – hobbici, muminki, roboty itp. Protagonista i antagonista Postacie drugoplanowe Postacie epizodyczne Zdarza się, że postacią staje się sam autor Człowiek bez właściwości – powieść, w której postacie są ledwo opisane Wiemy o postaciach tyle, ile autor czy autorka chcieli nam o nich powiedzieć Czasem autor tworzy postać tak, by odwzorowywała jego poglądy – tzw. „port parole” Nie powinniśmy jednak utożsamiać postaci z autorem w 100%

 Satyryczna - nawiązuje do bieżących tematów, w zabawny sposób je omawia Współcześnie nie przywiązuje się wagi do antycznych zasad, np. decorum, trzech jedności Współcześnie bada się w dramacie relację pomiędzy dialogiem a monologiem, język, kompozycję, humor – czy oparty na grotesce, sytuacyjny...; w tragedii analizujemy intrygę, poruszane problemy moralne, anatgonistę i protagonistę; związki intertekstualne - czy utwór nawiązuje do innych tekstów. Analizuje się również sceniczność dramatu – to, czy tekst jest napisany po to, by był wystawiany na scenie, czy tylko czytany (niesceniczny) Dialog - główna forma podawcza w dramacie; dialogi tworzą świat przedstawiony, prowadzą akcję Wyjątki: monodram – jeden bohater prowadzi monolog Składowe aktu mowy  Lokucyjny – wypowiadanie się, wypowiadanie zdań zgodnie z jakąś gramatyką  Illokucyjny – realizujemy jakiś rodzaj mowy: pytanie, odpowiedź, pocieszenie, opowiadanie  Perlokuycjny – wywołujący jakieś wrażenie na odbiorcy, oddziałujący na jego emocje W dramacie wszystkie te elementy są jasno wyrażone w wypowiedziach postaci. Dialog w tekście dramatycznym jest nacechowany wewnętrznym napięciem - wypowiedź bohatera ma sprowokować kolejnego, by odpowiedział, a więc by działa się akcja. Postacie będące typami – uosobieniem jakiejś cechy Postacie będące charakterami – bardziej indywidualne, oryginalne Dialog  Równoległy - postacie wypowiadają się, ale jakby nie odpowiadały sobie, tylko indywidualnie mówiły swoje kwestie Współczesne dramaty bardzo często wykorzystują nieliteracki sposób wypowiadania się w dialogach: języka reklamy, polityki, ogłoszeń, blurbu... (“Kartoteka” Mrożka, “Między nami dobrze jest” Dorota Masłowska - postacie mówią językiem reklamy, wywiadów) W dramacie niescenicznym dialogi mogą być skonstruowane bardzo eksperymentalnie, może nie być podziału na postacie, mogą być same didaskalia... Monolog  Solilokwium – rozmowa z samym sobą; postać zadaje sobie pytania i na nie odpowiada  Apart – monolog na uboczu; wypowiedź bohatera niesłyszana przez inne postaci  Parabaza – zwrot do czytelnika, publiczności  Tyrada - długa, patetyczna wypowiedź bohatera Didaskalia – tekst poboczny Współcześnie didaskalia często wchodzą w relację w tekstem głównym; są didaskalia epickie, liryczne Współczesne tendecje:  Minimalizacja didaskaliów - najlepiej całkowita rezygnacja z nich

 Maksymalizacja didaskaliów (Peter Hantke – didaskalia to prawie-narracja) o Kenneth Coch - “Tadeusz Kantor i kaczka” - tylko didaskalia Przebieg akcji: wzrastanie napięcia aż do punktu kulminacyjnego, w którym najczęściej następuje zwrot akcji, potem koniec Dramat eksperymentalny: brak napięcia, akcja zanika, przypadkowość, brak następstwa zdarzeń (Becketh - ciągle ta sama scena) Postdramatyczność - we współczesnym teatrze tekst dramatu ma małe znaczenie, większą rolę gra performance, jakiś pomysł, improwizacja. Pomysł reżysera ważniejszy od tekstu, często tekst jest tworzony po wystawieniu dramatu. 18.01. Poezja Współczesna poezja – wiersz wolny – bez układu stroficznego, wiersz biały - bez rymów, eksperymentalny, laboratorium form, tematów: najsilniej rozwijająca się gałąź literatury; instrument do notowania rozmaitych kwestii, przemyśleń; satyra współczesności Wers – podstawowa jednostka wiersza Poezja to najszerszy z rodzajów literackich, może nawet obyć się bez alfabetu Klasycznie – wiersz oparty na kunszcie wieszcza, poety Utwór poetycki  Zwięzłość  Nakierowanie na formę  Język jest bohaterem – mało słów, więc każde znaczy o wiele więcej niż np. w powieści; pojedyncze słowo może być kluczem do zrozumienia utworu  Pewien stopień dziwności, tajemniczości, inności; emocjonalność (afektywność), nakierowanie na wewnętrzne wrażenia  Często mini-traktat filozoficzny Współczesny wiersz nie jest jednolity, może być poematem prozą - wiersz pisany prozą (Zbigniew Herbert) Nie można z góry utożsamiać “ja” lirycznego z autorem Odmiany liryki  Liryka refleksyjna – wyznanie, opowieść o świecie, sensie życia itp.  Liryka patriotyczna  Liryka erotyczna - mówiąca o miłości  Liryka zaangażowana - krytyka aktualnych decyzji politycznych Podział poezji ze względu na jawność podmiotu lirycznego i sposobu, w jaki się uobecnia  Liryka bezpośrednia - wypowiedź “ja” lirycznego o Liryka wyznania – wyznanie wewnętrzne; współcześnie poeci unikają dawnego patetycznego stylu, a starają się ubrać w nowe słowa różne odczucia, emocje  Liryka przedstawiająca - opis rzeczywistości, obrazu, który mamy sobie zwizualizować o Liryka narracyjna – konkretna opowieść o czymś, minimalna fabuła, przypomina krótkie opowiadanie o Liryka uogólnień pojęciowych - skupiona na rozważaniu pewnych kwestii filozoficznych o Liryka kreacyjna – tworzy świat przedstawiony, świat poddany działaniu wyobraźni, swobodnych skojarzeń, oniryzmu, awangardy