Lobbing w UE - Notatki - Edukacja europejska, Notatki z Polityka Unii Europejskiej

Pobierz Lobbing w UE - Notatki - Edukacja europejska i więcej Notatki w PDF z Polityka Unii Europejskiej tylko na Docsity! Lobbing w UE Bruksela jest ojczyzną ugrupowań lobbingowych. Działają wszędzie. Są bardzo profesjonalne. Nie ukrywają się. Również i urzędnicy Wspólnot Europejskich nie ukrywają faktu, że spotykają się z nimi, konsultują i podejmują decyzje biorąc je pod uwagę J-D Giuliani, Marchands d Influences, Paris, Seuil 1991 I. Powstanie grup nacisku w Unii Europejskiej Dotychczasowy przebieg procesu podejmowania decyzji w UE świadczy o tym, że jednym z jego ważnych elementów, zyskującym na znaczeniu (...), jest działalność tych sił społecznych, które określa się mianem grup nacisku... Są to grupy bardzo zróżnicowane, ale wszystkie zajmują się wywieraniem wpływu na instytucje UE i ich przedstawicieli a ich działalność powszechnie uznawana jest za lobbing. W demokracji lobbing traktowany jest jako ogniwo pośredniczące pomiędzy obywatelami i ugrupowaniami a instytucjami władzy, często przybierające postać dialogu. Rzecznictwo interesów nie jest czymś nowym i nieznanym, ale dopiero współcześnie szeroko dyskutuje się o jego wielowymiarowości i wieloaspektowości Działalność lobbingowa ma swoje początki jeszcze przed powstaniem pierwszych ugrupowań integracyjnych, ale formalny początek działania grup nacisku dał w 1951r. Traktat Paryski, na forum którego istniało już 8 takich grup. W miarę upływu lat i pogłębiania się procesów integracyjnych liczba grup prowadzących działalność lobbingowa relatywnie wzrastała. I tak: 1951r. Forum Ewwis 8 grup nacisku 1960r. 71 grup nacisku Koniec lat 60-tych Ok. 350 grup nacisku Koniec lat 70-tych Ok. 400 grup nacisku 1980r. 439 grup nacisku 1987r. 650 grup nacisku Połowa lat 90-tych 3000 grup nacisku i ponad 10 tyś lobbystów Tabela 1.Wzrost liczby grup nacisku we Wspólnotach Europejskich. W Unii Europejskiej, podobnie jak w wielu państwach członkowskich, rozwój lobbingu jest determinowany przez wiele czynników o charakterze politycznym i ekonomicznym. Jednym z najważniejszych uwarunkowań stymulujących zmiany w działalności lobbingowej jest proces pogłębiania się integracji europejskiej, a więc przekazywania kompetencji państw członkowskich na poziom UE. Tak ogromny wzrost liczby grup nacisku spowodowany był również zmianami, jakie wprowadzały kolejno: Jednolity Akt Europejski, który stworzył nowe możliwości i warunki działania dla biznesu i Traktat z Maastricht, który poprzez utworzenie unii ekonomiczno- monetarnej i poprzez wprowadzenie wspólnej waluty Euro pogłębił jeszcze już i tak zaawansowaną integrację. Wszystkie te czynniki doprowadziły do wzmocnienia istniejących już grup i powstania nowych, działających różnych sektorach społeczno gospodarczych. II. Klasyfikacja grup nacisku w Unii. 1. Europejskie (międzynarodowe) grupy nacisku 2. Krajowe grupy nacisku 3. Grupy nacisku sektora prywatnego 1.Europejskie (międzynarodowe) grupy nacisku: a) stanowią one federacje lub stowarzyszenia krajowych grup nacisku i określane są mianem Eurogrup lub Euro-Fed. Do tej kategorii należą również bezpośrednie stowarzyszenia firm na szczeblu UE... b) większość krajowych grup nacisku UE wchodzi w skład międzynarodowych grup nacisku o zasięgu ogólnoeuropejskim, światowym i regionalnym c) powstały one w wyniku łączenia się krajowych grup z poszczególnych państw członkowskich oraz w skutek łączenia się grup, które już wchodziły w skład organizacji o zasięgu ogólnoeuropejskim, a które powstały w państwach członkowskich. d) są to grupy liczące ponad 5 tyś. członków-wyborców, członków krajowych stowarzyszeńe) są one prawdziwymi reprezentantami interesów określonych środowisk, mają uprzywilejowany status i swoich przedstawicieli na szczeblu Unii.Najbardziej wpływowe międzynarodowe grupy nacisku to:Rolnictwo: # Komitet Zawodowych Organizacji Rolnych COPA, działający od 1958r. i skupiający 31 krajowych grup nacisku z 15 państw członkowskich posiadający 19 tyś. członków; # Komitet Ogólny Spółdzielczości Rolnej UE COGECA, działający od 1959r., w jego skład wchodzi 16 grup krajowych + kilka międzynarodowych; liczy 14 tyś. członków; Przemysł: # Związek Konfederacji Przemysłów Europy UNICE; działa od 1958r., jest centralną europ. Grupą producentów przemysłowych, skupia 39 krajowych organizacji ze wszystkich krajów UE oraz od 1993r. z Polski, Czech, Słowacji, od 1995r. z Chorwacji Estonii, Litwy, Łotwy, Słowenii i Węgier;Przemysł chemiczny: # Rada Europejska Przemysłu Chemicznego Przemysł farmaceutyczny: # Europejska Federacja Związków Przemysłu Farmaceutycznego f) słabszymi grupami są: Zrzeszenie Europejskich Konstruktorów Samochodów ACEA g) na forum UE w dziedzinie przemysłu funkcjonują także małe, wąsko wyspecjalizowane i posiadające relatywnie mało członków inne grupy m.in.: Europejska Federacja Przemysłu Guzików; h) działają również liczne grupy na styku przemysłu i handlu Europejskich m.in.: Zrzeszenie Europejskich Izb Handlowych Przemysłowych EUROCHAMBRES przywilej zapraszania ekspertów bądź stowarzyszeń niefigurujących w rejestrze. Francja W Zgromadzeniu Narodowym działalność hobbystyczna nie podlega żadnym przepisom ani odrębnemu kodeksowi postępowania. Nie ma też listy czy rejestru grup nacisku, które nie są znanym ani uznawanym zjawiskiem. Obowiązuje tylko jedno istotne postanowienie: zgodnie z art.26(1) par.1 ogólnych zarządzeń Prezydium Zgromadzenia Narodowego w sprawie zasad poruszenia się po siedzibie Zgromadzenia osoby mające imienne przepustki wydane przez przewodniczącego lub przez kwestorów, mogą mieć wstęp do Salonu Pokoju. W praktyce dotyczy to około 20 osób odpowiedzialnych za służby informacyjne ( public relations), w tym kontakty z parlamentem w kilku najważniejszych przedsiębiorstwach publicznych i kilku instytucjach. W rzeczywistości o wiele więcej osób reprezentujących interesy dużych prywatnych firm lub organizacji zawodowych i związkowych, może mieć stały lub czasowy wstęp do pewnych pomieszczeń, np. na prośbę jednego lub kilku deputowanych. Zgodnie z art.23 regulaminu Zgromadzenia Narodowego zabrania się tworzenia w izbie grup w celu obrony interesów prywatnych, lokalnych lub zawodowych, które to grupy wymagałyby o członków działania według odgórnych zaleceń. Zabranie się również organizowania na terenie siedziby Zgromadzenia Narodowego spotkań stałych grup, których celem jest obrona takich interesów. W Senacie nie funkcjonuje żadna lista ani rejestr grup nacisku. Grupy lub organizacje zawodowe, które chcą uzyskać dostęp do Senatu, zwracają się do przewodniczącego Senatu. Prośby rozpatruje Sekretariat Generalny Przewodniczącego, który wydaje zgodę na wejście do Pałacu (siedziby Senatu) i ewentualnie do kuluarów Sali posiedzeń (około kilkunastu zezwoleń rocznie), jeżeli uzna daną organizację za wystarczająco ważną i reprezentowaną (np. Adwokatura Paryża, Izba Notarialna, Zgromadzenie Stałe Izb Rolnych, Electricite de France, Gaz de France itp.) Prośby można również kierować do Kolegium Kwestorów, które wydaje przepustki (około 20 rocznie) do Sali Konferencyjnej i Galerii Popiersi. Przedstawiciele grup interesu nie obowiązuje żaden kodeks postępowania - każde ich niestosowne zachowanie może być przedmiotem ustnej uwagi, a dana osoba uznana, na prośbę senatora, za persona non grata. Zgodnie z art.5(6) regulaminu Senatu, który zabrania tworzenia w izbie grup w celu obrony interesów prywatnych, lokalnych lub zawodowych. Prezydium Senatu zezwala na organizowanie tzw. Grup badawczych ( study groups) i grup roboczych ( working groups). Wielka Brytania - W Izbie Gmin członków obowiązuje rejestracja działalności hobbystycznej i konsultacyjnej tylko wtedy, gdy czerpią z niej dochody finansowe. Osoba taka rejestruje swą działalność w rejestrze spraw członków Parlamentu. Rejestr ten jest jawny i udostępniony do publicznego wglądu. Izba Gmin natomiast dysponuj szeregiem sankcji wobec członków, którzy nie zastosowali się do wymogu rejestracji. Są to: upomnienie, nagana, kara zawieszenia w czynnościach lub wykluczenie z Izby. Izba sama decyduje o tym, czy wyciągnąć konsekwencje karne wobec swego członka. W Izbie Lordów, zgodnie z tradycją, lordowie sami składają oświadczenia dotyczące ich sytuacji. W przypadku, kiedy uczestniczą w dyskusji, w której reprezentowane są ich osobiste interesy. W Wielkiej Brytanii nie obowiązuje rejestracja lobbystów. Dyskusje na ten temat podejmowanie były kilkakrotnie w latach 1969, 1974, 1984-1985. Za każdym razem, z obawy przed niemożliwością opracowania wyczerpującej listy, a co za tym idzie, uprzywilejowaniem pewnych lobbystów, odstępowano o wniosku o rejestrację. W Wielkiej Brytanii w Izbie Gmin, jakikolwiek nie istnieje dostępna publicznie lista lobbystów. W 1994 r. Dwa oddzielne stowarzyszenia lobbystów parlamentarnych wprowadziły kodeksy deontologiczne. Rejestry lobbystów zostały utworzone w Stowarzyszeniu Zawodowych Konsultantów Politycznych i w Instytucie ds. Public Realtions. Należy zaznaczyć, że są to dobrowolne kodeksy i dobrowolne rejestry. W obu izbach Parlamentu puszczono w obieg nieformalną propozycje utworzenia rejestru i kodeksu postępowania, skierowaną głównie do zawodowych lobbystów oraz zaangażowanych w lobbing członków Parlamentu. Sugeruje to, że każda firma świadcząca usługi hobbystyczne powinna być zarejestrowana. Wciąż podlega dyskusji problem procedury rejestracyjnej w odniesieniu do innych uczestników lobbingu, m.in.: stowarzyszeń, związków zawodowych. W przyszłości rejestr taki ma być publicznie dostępny i zarządzany przez Parlament. Pozostałe kraje europejskie wykorzystują system akredytacji, analogiczny do występującego w Parlamencie Europejskim, wydając w zależności od potrzeb jednorazowe bądź okresowe karty wstępu. W większości parlamentów narodowych komisjom parlamentarnych przysługuje prawo wysłuchania opinii osób bądź organizacji pozaparlamentarnych w ramach procedury konsultacji, jeżeli taka uważana jest za niezbędną. IV. Regulacje lobbingu w instytucjach Unii Europejskiej. Na forum Parlamentu Europejskiego poruszane są kwestie etyczne, dotyczące dozwolonych kontaktów pomiędzy parlamentarzystami a lobbystami. Pierwszym raportem na ten temat, przedstawionym Komisji Regulaminowej w maju 1991 r, był raport członka Parlamentu, belgijskiego socjalisty Marca Galle a. Dotyczył on wprowadzenia kodeksu postępowania (Code of Conduct) i publicznego rejestru lobbystów akredytowanych przy parlamencie. Galle definiował lobbystę, jako każdego, kto działa w imieniu trzeciej strony i broni interesów tej strony w kontaktach z Parlamentem Europejskim i innymi instytucjami wspólnotowymi. Podstawy prawne określające zasady współpracy instytucji unii z grupami są mało precyzyjne i słabo rozbudowane. Mimo tego, są one autentycznymi partnerami i współdecydentami w UE. Zasady funkcjonowania grup nacisku na forum Unii zostały określone zarówno przez Traktat Paryski, jak i Traktaty Rzymskie, ale dotyczyły one nielicznych wtedy grup i nie zawierały one konkretnych postanowień określających ich status i pozycję. Dopiero Traktat z Maastricht w sposób bardziej precyzyjny sformułował podstawy prawne współpracy grup nacisku z instytucjami UE. Mówi on o potrzebie dialogu na szczeblu europejskim między pracodawcami i pracownikami a innymi instytucjami Wspólnot oraz określił on partnerską pozycję grup nacisku w procesie podejmowania decyzji w Unii. V. Lobbing na forum głównych organów Unii Europejskiej. 1. Grupy nacisku a Komisja Europejska: Odmiennie niż w większości systemów demokratycznych, w których głównym obiektem działalności lobbingowej są tamtejsze parlamenty, czyli organy ustawodawcze, w Unii Europejskiej najatrakcyjniejszą instytucją dla lobbystów jest Komisja Europejska . Dzieję się tak, ponieważ Komisja ze względu na swoje uprawnienia legislacyjne i wykonawcze, obok Rady Unii zajmuje centralne miejsce w procesie decyzyjnym i od początku była obiektem zainteresowania międzynarodowych grup nacisku, ale i sama dostrzegała w tych grupach ważnego partnera. Oficjalne stanowisko Komisji Europejskiej wobec grup nacisku zostało sformułowane w jej komunikacie z 2.12.1992r., zatytułowanym Otwarty i strukturalny dialog między Komisją a specjalnymi grupami interesu . Potwierdzał on jawny i otwarty charakter reprezentacji interesów . Komisja Europejska aktywnie współpracuje przede wszystkim z międzynarodowymi grupami nacisku. Stanowisko to spowodowane jest tym, że grupy te cechują się dużym stopniem reprezentatywności i dużą autonomią działania. 2. Grupy nacisku a Parlament Europejski:Parlament Europejski, obok Komisji, jest tym organem, wokół którego koncentruje się działalność grup nacisku. Jest on organem, który formalnie uregulował swoje kontakty z lobbystami poprzez kodeks postępowania nie tylko lobbystów (art. 3 aneksu IX Regulaminu wewnętrznego Parlamentu), ale i swoich parlamentarzystów (aneks I Regulaminu wewnętrznego Parlamentu). Dzięki tym poczynaniom Parlament chciał zapewnić przejrzystość swojej działalności i wzmocnić zasady etyki zawodowej w kontaktach z grupami nacisku. Zainteresowania Parlamentem wzrosło, gdy powiększone zostały jego kompetencje i bierze on udział w procesie decyzyjnym poprzez wnoszenie zmian do projektów aktów prawnych Komisji. To właśnie w tym momencie grupy nacisku rozpoczynają oddziaływać na Parlament. Krajowa Izbę Gospodarczą, Business Centra Club, Polska Rade Biznesu. Biorą one udział w procesie legislacyjnym, monitorują i opiniują akty prawne, wypowiadają się na temat polityki gospodarczej rządu i ingerencji państwa w gospodarkę, organizują spotkania i dyskusje na tematy gospodarcze z czołowymi przedstawicielami życia politycznego. Stanowiska najbardziej aktywnych obecne są mediach, ich członkowie finansują kampanie wyborcze wybranych polityków i popierają własnych kandydatów wyborach parlamentarnych. e) związki zawodowe Niezależny Samodzielny Związek Zawodowy Solidarność oraz Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych. Ważną rolę odgrywają także niektóre branżowe organizacje o charakterze masowym m.in. Związek Nauczycielstwa Polskiego. Grupy takie dysponują silnymi instrumentami nacisku politycznego instrumentami postaci masowej mobilizacji członków czy strajku. f) organizacje i stowarzyszenia społeczne największa aktywność przejawiają one w zakresie edukacji, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, rodziny, dzieci i młodzieży, sztuki i kultury, rozwoju regionalnego lokalnego, kultury fizycznej, praw konsumenta, oraz feministyczne czy ekologii. Organizacje te nie stanowią jednak takiej siły, jaka posiadają te ugrupowania na Zachodzie. Jednak potarcia one doskonale dochodzić swoich praw, czego dowodem są liczne protesty czy strajki. g) lokalne władze samorządowe podejmują one działania zmierzające do zwiększenia udziału samorządów w finansach państwa, zmiany prawa, wspomagają rozwój lokalny, pozyskują nowych inwestorów. h) wyspecjalizowane firmy doradcze i konsultingowe chodzi tu o firmy działające w zakresie public affairs, public relations, governmental relations oraz niektóre kancelarie prawnicze. Firm zajmujących się oficjalnie lobbingiem w Polsce jest niewiele, ale przewidywany jest szybki rozwój tego rodzaju usług. Wymienione podmioty nie wyczerpują oczywiście całego spektrum grup nacisku lub innych lobbystów, którzy zajmują się rzecznictwem interesów Polsce. Cześć z nich ma charakter lokalny, niezinstytucjonalizowany lub niesformalizowany i nie są one przedmiotem publicznej dyskusji. Niektóre z nich działają zresztą w ukryciu, SA bezprawne i uprawiają bardzo specyficzną odmianę lobbingu a mianowicie SA to np. organizacje przestępcze. VII. Dyskusje o regulacji lobbingu w Polsce. W Polsce nie istnieją regulacje prawne dotyczące bezpośrednio działalności lobbystycznej. Wzorem państw europejskich polski system prawa koncentruje się raczej na przedmiocie oddziaływania lobbystów osobach zaufania publicznego, parlamentarzystach i urzędnikach. Według współczesnych standardów do instytucji stanowiących składniki tej infrastruktury zalicza się kodeksy etyczne, działania organów odpowiedzialnych za rozwój etyki, jawność działań w sferze publicznej, skuteczne mechanizmy rozliczeń i kontroli oraz poparcie polityczne. Negatywne tendencje, jakie pojawiły się w relacjach pomiędzy organami władzy publicznej a grupami nacisku, spowodowały, że w odniesieniu do lobbystów coraz częściej wysuwane są postulaty wprowadzenia regulacji prawnych. U podstaw tego zapotrzebowanie leży przede wszystkim chęć zapobieżenia powstawaniu i funkcjonowaniu niefortunnych wątpliwych etycznie, a czasem wręcz przestępczych powiązań świata polityki (...) i gospodarki Pierwszym znaczącym przejawem tej potrzeby była konferencja w Senacie zorganizowana 7 listopada 1995 r., pt. Sens, istota i granice lobbingu . Podczas tej konferencji zainicjowane zostało powołanie Zespołu ds. lobbingu przy Biurze Studiów i Analiz Kancelarii Senatu. W skład Zespołu weszli parlamentarzyści, urzędnicy i przedstawiciele grup hobbystycznych. Jego celem było przybliżenie i upowszechnienie nowej na polskim gruncie idei lobbingu, a także podjęcie działań dla wypracowania reguł wzajemnego kontaktowania się władzy i organizacji pozarządowych oraz zaproponowanie projektu ustawy na temat lobbingu lub kodeksu etycznego, dotyczącego tego zjawiska. Powstał też ponadpartyjne Parlamentarny Zespół ds. Uczestnictwa Obywateli w Procesie Legislacyjnym. Wokół tych inicjatyw wyłoniło się środowisko, zainteresowane promocją problematyki lobbingu w mediach, aktywności parlamentarnej i organizacjach gospodarczych, gospodarczych także w działaniach szkoleniowych, edukacyjnych publikacjach. Kontrowersje związane z regulacją lobbingu wywołały różne propozycje praktycznego rozwiązania tego zagadnienia. Wyodrębniły się w tym zakresie trzy podejścia, przekładające się na konkretne warianty rozwiązań normatywnych: a). koncentracja na osobach zaufania publicznego regułach ich zachowań b). postulaty prawnego uregulowania zasad dotyczących lobbingu oraz stosunków władzy z grupami interesów c). koncepcje środowiskowej samoregulacji lobbingu. a) Regulacje zachowań osób zaufania publicznego publicznego tym ujęciu problematyka rzecznictwa interesów jest regulowana pośrednio. Służy temu szereg zmian ustawowych w różnych dziedzinach organizacji i zarządzania państwem, których celem jest zwiększanie przejrzystości działań w sferze publicznej, poprawa jakości rządzenia oraz etycznej infrastruktury polityki. Bezpośrednim rezultatem udanych regulacji tego rodzaju jest między innymi poprawa etycznych standardów działania instytucji publicznych. Efektem pośrednim może być również rozwój bardziej cywilizowanych form lobbingu. Wybrane akty prawne regulujące zachowanie osób zaufania publicznego. 1. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. 2. Regulamin Sejmu RP Monitor Polski z 1998r. Nr. 44, poz. 618 3. Ustawa o wykonywaniu mandatu Dz.U. z 1996r. Nr 73, poz. 350 posła i senatora 4. Ustawa o ograniczeniu prowadzenia Dz.U. z 1997r. Nr 106, poz. 679 działalności gospodarczej przez osoby publiczne (tzw. Ustawa antykorupcyjna) 5. Ustawa o służbie cywilnej Dz.U. z 1999r. Nr 49, poz. 483 6. Kodeks postepowania administracyjnego 7. Przepisy kodeksu karnego, dotyczace karalnych zachowań funkcjonariuszy publicznych 8. Przepisy aktów prawnych o charakterze powszechnie obowiązującym, jak i wewnętrznym, dotyczące poszczególnych organów publicznych Tabela 2. Wybrane akty prawne regulujące zachowanie osób zaufania publicznego. b) Propozycje prawnego uregulowania zasad dotyczących lobbingu najczęściej dotyczą one określenia ogólnych zasad lobbingu, w tym lobbingu gospodarczego: dostępu do informacji oraz opiniowania decyzji organów władzy publicznej. Wyrażany jest pogląd, że należy uregulować prawnie zasady współdziałania lobbystów z parlamentarzystami i urzędnikami rządowymi. Chodzi m.in. o ustawowe sprecyzowanie zakazu używania nieprzewidzianego prawem wpływu polityków na treść wykonywania obowiązków służbowych urzędników oraz zakaz kierowanie się prywatnymi lub hobbystycznymi interesami przez parlamentarzystów. Pojawiają się także propozycje utworzenia rejestru lobbystów w parlamencie. Z kolei Polska Rada Biznesu wystąpiła z inicjatywą prawnej regulacji lobbingu gospodarczego, uznając, że w tym zakresie nawet nadregulacja będzie (...) zdecydowanie mniej szkodliwa niż brak takich regulacji. PRB postuluje wprowadzenie jawnych zasad kontaktowania się przedsiębiorców przedstawicielami władz publicznych, określających m.in. reguły urzędowych kontaktów biznesu i władzy. Przedsiębiorców miałyby reprezentować organizacje biznesowe, odpowiedzialne za ekspertyzy, analizy i informacje, które firmują. Na wzór parlamentarnej Komisji Etyki Rada proponowała powołanie ciała oceniającego zarówno urzędników członków rządu, jak i postępowanie przedstawicieli organizacji biznesu oraz lobbingu. Realizacja tych postulatów mogłaby się zająć rada przedsiębiorczości, skupiająca wszystkie organizacje gospodarcze w Polsce, uprawniona do wypowiadania się w sprawach środowisk biznesowych. c) Koncepcje środowiskowej samoregulacji lobbingu wysuwana jest taka propozycja regulacji tej problematyki przez wprowadzenie kodeksu etycznego, obowiązującego firmy działające w branży i administrację. Może on np. regulować wielkość przyjmowanych podarunków obligować do