Pobierz Makroekonomia gospodarki otwartej - Notatki - Ekonomia i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!
29. MAKROEKONOMIA GOSPODARKI OTWARTEJ
makroekonomia gospodarki otwartej - analiza gospodarki, w której ważną rolę odgrywają transakcje z zagranicą.
Przy formułowaniu założeń polityki makroekonomicznej w krajach o gospodarce otwartej dominującą rolę odgrywają różne uwarunkowania międzynarodowe.
29.1 RYNEK WALUTOWY
rynek walutowy – taki rynek międzynarodowy, na którym jedna waluta krajowa może być wymieniona na inną. Cena, po której wymieniane są te dwie waluty, to inaczej kurs walutowy
Cena równowagi na rynku walutowym zależy od kształtowania się popytu i podaży. Na przykładzie Wielkiej Brytanii i USA: Źródła popytu na funty: Dobra produkowane w WB i eksportowane do USA są opłacane przez konsumentów w USD, ale brytyjscy producenci przyjmują tylko funty Mieszkańcy USA chcąc kupować brytyjskie aktywa, przed ich zakupem muszą najpierw wymienić USD na funty
Podaż funtów: Brytyjski import towarów amerykańskich Chęć nabycia aktywów w USA przez mieszkańców WB
Przy niższym kursie funta, więc niższych cenach brytyjskich produktów, WB będzie eksportować do USA więcej towarów. Amerykańscy konsumenci będą więc w stanie kupować więcej, przy niższej cenie dolarowej tychże dóbr. Jeżeli cena towarów brytyjskich wyrażona w funtach będzie stała, to dochody z eksportu WB mierzone w funtach będą wzrastać wraz ze spadkiem kursu walutowego. Popyt na funty wzrasta w miarę spadku kursu funta wyrażonego w dolarach. Podaż funtów zależy od liczby dolarów, jaką mieszkańcy WB muszą zapłacić za brytyjski import dóbr lub za zakupy aktywów dolarowych. Niższy kurs wymienny funta oznacza wyższą cenę w funtach. Wzrost ceny w funtach zmniejsza zarówno wielkość popytu na usługi/dobra. Przy niższym kursie spada wielkość podaży funtów dostarczanej na rynek walutowy. Gdy kurs funta wyrażony w dolarach wzrasta, mówimy o aprecjacji funta. W odwrotnej sytuacji mówimy o deprecjacji funta.
SYSTEMY KURSU WALUTOWEGO
System kursu walutowego – określenie warunków i zasad ustalania przez rząd danego kraju kursu walutowego
1. Stały kurs walutowy – rząd zgadza się na utrzymywanie swej waluty jedynie przy stałym kursie wymiennym
Waluta jest wymienialna, jeżeli rząd, działając za pośrednictwem banku centralnego, zobowiązuje się do skupu lub sprzedaży, po stałym kursie, takiej ilości waluty, jaka zostanie zgłoszona do sprzedaży (zakupu) na rynku.
Rezerwy dewizowe – zasób walut obcych przechowywany przez krajowy bank centralny.
Zawsze, gdy bank centralny sprzedaje lub kupuje własną walutę, by bronić stałego poziomu kursu walutowego, mówimy, że interweniuje on na rynku walutowym. W systemie stałego kursu walutowego dewaluacja (rewaluacja) oznacza obniżenie (podwyższenie) kursu danej waluty przez rząd, który podjął zobowiązanie do obrony tego kursu.
2. Płynny kurs walutowy – kurs może osiągnąć poziom równowagi wolnorynkowej bez jakiejkolwiek interwencji państwa wykorzystującej rezerwy dewizowe.
Nie wprowadza się raczej krańcowych rozwiązań – w pełni płynnego, czy sztywnego. Ograniczona płynność oznacza system, w którym do interwencji państwa dochodzi tylko wówczas, gdy trzeba zapobiec zbyt dużym lub zbyt gwałtownym przesunięciom krzywej podaży lub popytu w krótkim okresie czasu.
29.2 BILANS PŁATNICZY
bilans płatniczy – usystematyzowane zestawienie wszystkich transakcji zawieranych pomiędzy mieszkańcami danego kraju a zagranicą.
Wszystkie transakcje powodujące napływ waluty do kraju zapisać można w bilansie płatniczym na +, zaś odpływ waluty z kraju na – (odpowiednio – kredyt, debet).
Rachunek obrotów bieżących w bilansie płatniczym jest to zapis płatności z tytułu przepływu dóbr i usług oraz pozostałych transakcji bieżących (odsetki, dochody majątkowe, przekazy) pomiędzy danym krajem, a zagranicą. Obroty towarowe obejmują eksport i import dóbr. Obroty usługowe to eksport i import usług. Te dwa rodzaje obrotów składają się łącznie na bilans handlowy. Należy pamiętać, że bilans handlowy nie jest identyczny z rachunkiem obrotów bieżących w bilansie płatniczym. Musimy bowiem uwzględnić m. in. płatności transferowe pomiędzy krajami i przepływ dochodów majątkowych netto (ma miejsce, gdy mieszkańcy jednego kraju są właścicielami przynoszących dochód aktywów w innych krajach).
Rachunek obrotów kapitałowych bilansu płatniczego jest to zapis transakcji dotyczących aktywów finansowych danego kraju z zagranicą.
Bilans płatniczy przedstawia napływ netto środków pieniężnych do danego kraju wynikający z transakcji zawieranych przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa i państwo, dokonywanych w istniejącej sytuacji rynkowej. Bilans wykazuje nadwyżkę (deficyt), gdy mamy do czynienia z napływem netto (odpływem) pieniędzy.
29.3 SKŁADNIKI BILANSU PŁATNICZEGO
realny kurs walutowy – miara względnej ceny dóbr pochodzących z różnych krajów, wyrażonej w jednej walucie Mierzenie realnego kursu walutowego (przykład dla WB) Realny kurs walutowy = cena towarów brytyjskich (funty) / cena towarów amerykańskich (USD) x kurs walutowy (USD/funt).
Spadek realnego kursu waluty danego kraju prowadzi do zwiększenia jego konkurencyjności na rynkach.
Ścieżka kursu walutowego opartego na parytecie siły nabywczej (PSN) jest to taka ścieżka nominalnego kursu walutowego, na której realny kurs walutowy jest utrzymywany na stałym poziomie w określonym przedziale czasu.
RACHUNEK OBROTÓW BIEŻĄCYCH
Eksport Popyt na towary eksportowane zależy od wysokości dochodu za granicą (im wyższy, tym większy) oraz wysokości realnego kursu waluty (im niższy, tym większy popyt – związane ze wzrostem konkurencyjności). Faktyczny eksport zawsze szybko reaguje na zmiany dochodu czy obrotów handlu światowego, zaś zmniejszenie konkurencyjności prowadzi do stopniowego zmniejszenia eksportu. Dzieje się tak, gdyż eksporterzy początkowo nie są pewni, czy spadek konkurencyjności będzie mieć charakter przejściowy, czy trwały. Jeżeli zjawisko będzie oceniane jako chwilowe – eksporterzy obniżą ceny, aby zachować konkurencyjność – tak strategia może okazać się lepsza niż alternatywa, to jest całkowite wycofanie się z całego rynku. Jednak, jeżeli konkurencyjność nie będzie rosła, a realny kurs walutowy będzie wciąż wysoki, to przedsiębiorstwa mogą zupełnie zrezygnować z eksportu.
Kryzys za granicą, wyższy realny kurs walutowy Mniejsze oszczędności, łagodniejsza polityka fiskalna i pieniężna
większość wstrząsów w gospodarce otwartej powoduje jej wytrącenie ze stanu równowagi zarówno wewnętrznej jak i zewnętrznej.
29.5 POLITYKA PIENIĘŻNA I FISKALNA W WARUNKACH STAŁEGO KURSU WALUTOWEGO
Istnieje tylko jeden realny kurs walutowy odpowiadający stanowi równowagi zewnętrznej i wewnętrznej. W systemie stałego kursu walutowego równowaga wewnętrzna i zewnętrzna może być zachowana tylko wtedy, kiedy stopy inflacji w kraju i za granicą są jednakowe.
BILANS PŁATNICZY A PODAŻ PIENIĄDZA
Co się dzieje, gdy bilans płatniczy wykazuje deficyt? Ludzie wycofują swoje pieniądze z obiegu, aby zakupić obce waluty – podaż pieniądza krajowego zmniejsza się dokładnie o wielkość równą deficytowi bilansu płatniczego Państwo podejmuje interwencję na rynku walutowym – wyprzedaje część rezerw dewizowych, dostarczając podaż waluty obcej na rynek
W warunkach stałego kursu walutowego podaż pieniądza nie jest określona wyłącznie przez pierwotną decyzję państwa dotyczącą skali emisji dodatkowego pieniądza. Gdy w gospodarce występuje deficyt bilansu płatniczego, odpływ pieniądza za granicę zmniejsza podaż pieniądza w kraju poniżej wielkości, jaką osiągnęłaby ona w innych warunkach. Zaś, gdy bilans płatniczy wykazuje nadwyżkę, obieg pieniądza w kraju jest dodatkowo zasilany przez napływ pieniądza z zagranicy.
Sterylizacja – operacja otwartego rynku, przebiegająca między pieniądzem krajowym a krajowymi papierami wartościowymi. Celem tego zabiegu jest wyeliminowanie wpływu, jaki ma nadwyżka bądź deficyt bilansu płatniczego na rozmiary krajowej podaży pieniądza.
DOSTOSOWANIE W WARUNKACH STAŁEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ
Co się dzieje, gdy występuje wzrost zamierzonych oszczędności i spadek zamierzonych wydatków na konsumpcję przy każdej wielkości produkcji? Przy stałej podaży pieniądza i nie zmienionej polityce fiskalnej w gospodarce zamkniętej wywołana tym recesja prowadziłaby do stopniowego spadku płac i cen, a to z kolei oznaczałoby wzrost realnej podaży pieniądza, obniżkę stopy procentowej i odbudowę popytu globalnego do poziomu pełnego zatrudnienia. Jeżeli zamierzony popyt konsumpcyjny spada, to w gospodarce krajowej następuje depresja. Dochód oraz popyt na import spadają. Na rachunku obrotów bieżących pojawia się nadwyżka, pochłaniają ją jednak zmiany zachodzące w bilansie obrotów kapitałowych. Depresja gospodarcza w kraju wzmaga nacisk na obniżenie krajowych płac i cen, co pozwala podnieść konkurencyjność międzynarodową i zwiększyć eksport netto. W warunkach swobodnego przepływu kapitału między krajami, gdzie stopy procentowe są wzajemnie powiązane ze sobą i utrzymują się na poziomie zbliżonym do światowego, spadek cen krajowych powoduje wzrost popytu globalnego poprzez zwiększenie konkurencyjności międzynarodowej i eksportu netto.
POLITYKA PIENIĘŻNA W WARUNKACH STAŁEGO KURSU WALUTOWEGO
W warunkach stałego kursu walutowego i swobodnego przepływu kapitału między krajami skuteczność krajowej polityki pieniężnej jest bardzo znacznie ograniczona. Doskonała mobilność kapitału powoduje, że rząd nie jest w stanie wyznaczyć i osiągnąć niezależnych celów dotyczących jednocześnie podaży pieniądza i kursu walutowego. W warunkach stałego kursu walutowego rząd musi pogodzić się z taką wielkością podaży pieniądza, przy której światowa stopa procentowa osiąga poziom światowy. W sytuacji, gdy próby zwiększenia krajowej podaży pieniądza nie powiodą się z powodu wystąpienia deficytu na rachunku obrotów kapitałowych i odpływu pieniądza za granicę, państwo może usiłować
wpompować do gospodarki jeszcze więcej pieniędzy. Stopa procentowa spadnie wówczas ponownie poniżej poziomu światowego, a zagraniczni inwestorzy wycofają jeszcze więcej kapitałów.
POLITYKA FISKALNA W WARUNKACH STAŁEGO KURSU WALUTOWEGO
W gospodarce otwartej mobilność kapitału sprawia, że polityka pieniężna nie jest w stanie oddziaływać na zmienne realne nawet w krótkim okresie. W gospodarce otwartej przepływy kapitału utrzymują stopę procentową na poziomie światowym i zapobiegają pobudzonym zmianom stopy procentowej. W krótkim okresie oddziaływanie ekspansji fiskalnej jest większe w gospodarce otwartej przy stałym kursie walutowym. W dłuższym okresie wyższy popyt globalny stwarza nacisk na wzrost cen i płac, prowadząc do obniżenia konkurencyjności międzynarodowej i eksportu netto. Proces ten będzie trwać, dopóki nie zostanie przywrócona równowaga wewnętrzna – stan pełnego wykorzystania czynników wytwórczych. Stan ten jednak nie będzie równoznaczny z równowagą zewnętrzną.
29.6. DEWALUACJA
dewaluacja (rewaluacja) – obniżenie (podwyższenie) kursu walutowego, do którego obrony zobowiązuje się rząd.
Skutki dewaluacji – za punkt wyjścia przyjmujemy gospodarkę kraju w równowadze zewnętrznej i wewnętrznej
EFEKTY KRÓTKOOKRESOWE
Gdy ceny i płace dostosowują się powoli, natychmiastowym skutkiem dewaluacji jest wzrost krajowych cen towarów importowanych i obniżka cen dewizowych towarów eksportowanych przez dany kraj. Oba te efekty prowadzą do wzrostu konkurencyjności międzynarodowej gospodarki. Nastąpi przesunięcie zasobów do krajowych dziedzin wytwórczości, takich jak np. przemysł motoryzacyjny, których produkty stają się bardziej konkurencyjne wobec produktów importowanych. Podobne zasoby przepłyną do gałęzi eksportowych, których wyroby mogą obecnie bardziej skutecznie konkurować na rynkach zagranicznych. Należy pamiętać o dwóch sprawach: Początkowa reakcja gospodarki może postępować dość wolno. W krótkim okresie bowiem w trakcie realizacji pozostaje wiele zawartych wcześniej kontraktów, w których obowiązuje stary kurs walutowy. Dalej, nabywcy potrzebują czasu, aby przystosować się do nowych cen. Podobnie stworzenie dodatkowych zdolności wytwórczych w gałęziach eksportujących bądź produkujących wyroby zastępujące dobra dotychczas importowane jest procesem czasochłonnym. Dewaluacja może nie wpłynąć od razu na poprawę bilansu obrotów bieżących. Rachunek bieżący bilansu płatniczego odzwierciedla różnicę wartości eksportu i importu. W wyrażeniu wartościowym na rachunku obrotów bieżących w krótkim czasie może pojawić się deficyt. W dłuższym okresie jednakże, gdy nabywcy i dostawcy dostosują wielkość eksportu i importu do nowych warunków, zwiększony wolumen eksportu i niższy wolumen importu doprowadzą prawdopodobnie zarówno do wzrostu udziału w popycie globalnym, jak i do pojawienia się nadwyżki na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego.
EFEKTY ŚREDNIOOKRESOWE
Jeżeli w punkcie wyjścia w gospodarce występuje bezrobocie typu keynesowskiego, to dysponuje ona wolnymi zasobami czynników wytwórczych i jest w stanie zwiększyć produkcję, tak, aby zaspokoić zwiększony popyt globalny. Produkcja wzrośnie, a bezrobocie się obniży. Jeśli jednak już w punkcie wyjścia gospodarka produkuje na poziomie odpowiadającym stanowi pełnego zatrudnienia, to nie jest ona w stanie zwiększyć produkcję, tak, aby zaspokoić zwiększony popyt globalny. Produkcja wzrośnie, a bezrobocie się obniży. Jeśli jednak już w punkcie wyjścia gospodarka produkuje na poziomie odpowiadającym stanowi pełnego zatrudnienia, to nie jest ona w stanie zwiększyć produkcji. Wyższy popyt globalny nakręca tylko w tej sytuacji wzrost cen i płac. Przy wyższym poziomie cen krajowych konkurencyjność międzynarodowa gospodarki obniża się, a eksport netto zaczyna znowu spadać. Jeżeli krajowe ceny i płace wzrosną w takim samym stopniu, w jakim zdewaluowano początkowo własną walutę, to realny kurs walutowy i konkurencyjność międzynarodowa powrócą do
