Makroekonomia II: całość wykładu, Prezentacje z Macroeconomia

Pobierz Makroekonomia II: całość wykładu i więcej Prezentacje w PDF z Macroeconomia tylko na Docsity! Marek Garbicz, Edward Golachowski Elementarne modele makroekonomiczne Oficyna Wydawnicza SGH Warszawa 2006 (lub nowsze) Rok akad. 2014 / 2015 Literatura Edward Golachowski Katedra Teorii Systemów Ekonomicznych Kolegium Ekonomiczno-Społeczne ul. Wiśniowa 41, pok. 81 tel. (022) 564 86 99 e-mail : [email protected] Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA II (sygnatura 110470-0150) 1 2 Niniejsze „Notatki ...” mają pomóc w opanowaniu przedmiotu MAKROEKONOMIA II dzięki umożliwieniu koncentracji podczas wykładów na słuchaniu i myśleniu ( a nie na notowaniu ) oraz dzięki ułatwieniu samodzielnego powtarzania materiału. „Notatki ...” są wyciągiem z wykładów, zawierają głównie definicje, formuły oraz analizy automatycznego równoważenia gospodarki rynkowej i jej reakcji na politykę ekonomiczną. Zastosowana w „Notatkach ...” animacja ułatwia zrozumienie omawianych zagadnień - jak na wykładach, szkice graficzne powstają stopniowo i równie stopniowo są komentowane. W „Notatkach”... są też przedstawione przykładowe pytania egzaminacyjne. W ruchu okrężnym są odroczenia ( opóźnienia reakcji ) typu A , B i C . Typ A – pomiędzy otrzymaniem dochodu a jego wydaniem Chodzi przede wszystkim o podział dochodu na a popyt aktualny ( popyt konsumpcyjny C ) i popyt odroczony ( oszczędności S ). Suwerenne decyzje gospodarstw domowych o takim podziale dochodu wynikają z ich przezorności. Proporcje podziału zależą m.in. od wysokości dochodu ( np. prawa Engla ). Wniosek II : Y = C + S 5 6 Typ B – pomiędzy popytem a produkcją Chodzi o czas wytworzenia produkcji jako odpowiedzi na zgłoszony popyt konsumpcyjny oraz o zaspokojenie potrzeb produkcyjnych. Producenci określają podaż na cele konsumpcyjne C i na cele produkcyjne / inwestycyjne I . Wniosek III : AS = C + I Typ C – pomiędzy podażą a dochodem Chodzi o czas realizacji ( sprzedaży ) produkcji. Najczęściej zakłada się wysoką sprawność handlu i płatności, a więc minimalizację odroczenia typu C . 7 Z dotychczasowych wniosków : I. AD = AS = Y II. KY = C + S III. AS = C + I otrzymujemy rezultat dotyczący warunku równowagi. Jeśli Y = AS, to C + S = C + I gdzie C można zredukować i wynikiem jest : S = I lub I = S 10 I = I ( dotyczy tylko prywatnych inwestycji ) 5. Funkcja popytu rządowego G = G 4. Funkcja inwestycji I = I - 6. Funkcja transferów - TR = TR 7. Funkcja podatków - T = t Y 2 sektory 3 sektory 11 Przedstawione równania wyznaczają produkcję w stanie równowagi, tj. YE 3 - sekt. YE = 1 1 - c (C + I ) 1 1 – c (1- t) (C + I + G + c TR) YE = 2 - sekt. Jeśli w gospodarce brak równowagi ( tj. Yi  YE ), automatycznie uruchamiają się działania zmieniające produkcję - zgodnie z założeniem decyduje wielkość popytu. 12 4. Model czterosektorowy ( - rozszerzenie modelu trzysektorowego o sektor wymiany z zagranicą , tj. uwzględniamy otoczenie zewnętrzne Oz ; F Oz Import Eksport - z założenia tylko sektor F ma związki z Oz ) Specyficzna interpretacja badamy strumienie pieniężne (popytowe), a nie strumienie towarowe (podażowe) : tj. eksport to strumień obcego popytu płynący do naszych firm, import - strumień popytu naszych firm płynący za granicę. 15 Imp = Imp + m Y Ogółem funkcja importu : (autonomiczny plus zmienny) Imp + m Y Imp m Y Imp Y 10. Funkcja obrotów z zagranicą : X = Exp – Imp = Exp – Imp – m Y Exp Imp Y Exp, Imp Interpretacja ekonomiczna punktu E oraz obszarów A i B E B A 16 Jeżeli Yi  Y E czyli zgłoszony popyt jest mniejszy lub większy od produkcji, to zrównoważenie nastąpi dzięki zmianie produkcji - decyduje popyt. Produkcja w stanie równowagi : YE = 1 1 – c ( 1 – t ) + m ( C + I + G + c TR + Exp - Imp ) Równowaga : gdy Yi = YE Model 4-sektorowy, podobnie jak poprzednie, można wykorzystać do analiz automatycznego równoważenia gospodarki, a także do analiz polityki ekonomicznej. 17 5. Wykorzystanie modeli sektorowych a ) dostosowania automatyczne tj. obserwacja reakcji GR na odchylenia od równowagi ( ekonomia opisowa ) Metoda : graficzne ujęcie zależności produkcji od popytu według modelu 2- sektorowego, 3- sektorowego i 4- sektorowego. 20 Y AD ADII Y E II Yi x E II W lewo od punktu EII popyt jest większy od podaży - produkcja rośnie ! Model 2-sektorowy równowaga w EII 21 Y AD ADII Y E II Yi x E II W prawo od punktu EII popyt jest mniejszy od podaży - produkcja obniża się ! Model 2-sektorowy równowaga w EII 22 Y AD ADII Y E II E II Jeśli Yi  YE , w gospodarce zostają uruchomione odpowiednie działania zmieniające produkcję - decyduje wielkość popytu ! Model 2-sektorowy równowaga w EII 25 - na skłonność do konsumpcji c państwo nie ma wpływu bezpośredniego ( również na skłonność do oszczędzania s = 1 – c ) ; Mamy trzy grupy instrumentów rządowej polityki gospodarczej : - podatki, zamówienia rządowe, transfery. 1 1 – c (1- t) (C + I + G + c TR) YE = - na stopę podatkową t państwo ma wpływ decydujący, według formuły wzrost podatków zmniejsza mnożnik ; - na części składowe popytu autonomicznego A wpływ państwa jest zróżnicowany : - na C i I tylko pośredni ; - na G i TR bezpośredni ( sterowanie popytem ). b ) możliwości regulacji państwowej ( ekonomia normatywna ) 3 sektory A 26 Wszystkie możliwości regulacji, przedstawione w modelu 3-sektorowym, pozostają istotne też w modelu 4-sektorowym. Jakie są nowe możliwości, specyficzne dla tego modelu ? YE = 1 1 – c ( 1 – t ) + m ( C + I + G + c TR + Exp - Imp ) 1 1 – c (1- t) (C + I + G + c TR) YE = IV III 4 sektory 27 - rząd jako właściciel firm sektora publicznego ma również pewien wpływ bezpośredni ; - Imp jest autonomiczny m = mt + ma ( ale zachęty i hamulce są możliwe ) ; ma to główny instrument regulacji ( złożony z wielu szczegółowych narzędzi ) - zależy od technologicznie koniecznej importochłonności mt ( stabilnej w okresie krótkim ) ; oraz od rządowych regulacji administracyjnych ma ( np. cła, nakazy i zakazy ). - import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest technologicznie i administracyjnie : ( firmy prywatne mogą jednak być przez rząd zachęcane lub zniechęcane ); - Exp jest autonomiczny 30 Pytania : 1. Wyznacz wielkość produkcji w stanie równowagi ( oblicz YE ) wg. modelu 2-sektorowego / 3-sektorowego / 4-sektorowego. 2. Przeprowadź analizę ( także graficzną ) dojścia gospodarki do równowagi z sytuacji, w której Yi < YE ( lub Yi > YE ) w modelu 2-sektorowym / 3-sektorowym / 4-sektorowym. 3. Omów postać i działanie mnożnika popytowego w modelach sektorowych – dlaczego mnożnik ulega osłabieniu po rozszerzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ? 4. Przedstaw wszystkie możliwości regulowania gospodarki przez państwo zgodne z założeniami modelu 3-sektorowego/ 4-sektorowego. 31 Wykład II – Modelowanie IS - LM 1. Przedmiot Równowaga makroekonomiczna w okresie krótkim: - na rynku towarowym ( IS ) podzielonym na konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I ) ; - na rynku obrotów z zagranicą ( BP ) podzielonym na obroty towarowe ( BH ) i kapitałowe ( BK ) ; - na rynku pieniężnym ( LM ) - obroty pomiędzy różnymi formami aktywów finansowych, np. M i B ; - na rynku pracy ( SR ) ; oraz związki pomiędzy równowagami różnych rynków. a) - analiza stanu równowagi ( E ) i jego warunków ; b) - analiza automatycznego procesu równoważenia ( gdy P  E, to P  E ), gdzie P - stan praktyki ; c) - polityka stabilizacyjna ( gdy P  E, to E  P ) ; d) - szczególne cele polityki ( gdy P0 = E0  Pp = Ep , gdzie Pp - pożądany stan praktyki,tj. cel gospodarczy ). Rodzaje problemów : 32 2. Miejsce modelu IS - LM w makroekonomii Pojawił się w roku 1937 ( J. R. Hicks – Nobel 1972 ) jako rozwinięcie i sformalizowanie myśli J. M. Keynesa. Ewolucja modelu ciągle trwa, a współczesny neo-keynesizm należy do głównego nurtu rozwoju makroekonomii. Co było przed Keynesem ? Klasyczna koncepcja równowagi makroekonomicznej ujęta w prawie rynków Say’a : - podaż i popyt muszą być równe, bo każda podaż kreuje własny popyt ; - wymiana jest praktycznie naturalna, a pieniądz to tylko „techniczny” pośrednik ; - gospodarka wytwarza tyle, ile może ( tj. pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych ), a popyt zależy od cen. 35 3. Założenia modelowania IS - LM a) meta – założenia ( Keynesowskie ) - gospodarka rynkowa jest niestabilna, podlega wstrząsom, reaguje na bodźce ale najważniejsze to „zwierzęce” instynkty inwestorów ( „stadne” decyzje, irracjonalne mody, fale optymizmu i pesymizmu ) ; - gospodarka rynkowa może samoczynnie się zrównoważyć, to jednak wymaga czasu i przynosi koszty społeczne ; - polityka ekonomiczna państwa jest konieczna ; - reakcje ( dostosowania ) mają charakter ilościowy, a nie cenowy ( jak w ekonomii klasycznej ) . - ale dąży do stabilności, równowagi ; - przyczyny wstrząsów są różne, b) założenia oczywiste ( we współczesnej Polsce n niezbędne ) - grę ekonomiczną toczy wielu uczestników, decyzje ekonomiczne są podejmowane przez licznych producentów i konsumentów, istnieje konkurencja ; - państwo też jest aktorem ekonomicznym, działa regulując całość gospodarki oraz jako właściciel firm sektora publicznego ; - gospodarka jest mieszana ; - istnieje nowoczesna i rozwinięta infrastruktura służąca gospodarowaniu ( techniczna, instytucjonalna, prawna, informacyjna oraz społeczna ) ; - brak zjawisk nadzwyczajnych ( przyrodniczych, ekonomicznych, społecznych, politycznych ). Gospodarka z założenia jest rynkowa, rozwinięta, „zdrowa”. 36 37 c) założenia idealizacyjne ( kierunki modelowego uproszczenia rzeczywistości ) - istnieją rezerwy wszystkich czynników produkcji, można nimi manipulować ; - dzięki rezerwom podaż elastycznie podąża za popytem ( keynesowskie czyli popytowe regulowanie gospodarki ); - rozpatrujemy wyłącznie okres krótki, w którym decyzje dotyczą wykorzystania zasobów, a nie ich kształtowania ; - dochody budżetu państwa to tylko podatki, - ceny są stabilne, a gospodarka jest zamknięta . wydatki to tylko zamówienia państwowe ( uproszczenie w porównaniu do modeli sektorowych - brak transferów, uwzględniamy tylko opodatkowanie netto ) ; 40 Część I - Model rynku towarowego Równowaga rynku AD = AS = Y Trzy części popytu AD = C + I + G - konsumpcja: C = C + c Y (1 – t ) I = I - a i gdzie a – wrażliwość inwestorów na zmianę stopy procentowej ( a = const., a > O ) - inwestycje: - popyt rządowy G = G Wykład III – Model rynku towarowego i rynku pieniężnego ( z założenia brak transferów ! ) 1. Wyprowadzenie funkcji równowagi formułę funkcji IS : z równań Y = AD oraz AD = C + I + G ) po podstawieniu powyższych 3 funkcji otrzymujemy w = / tj. wIII / 1 1 – c (1 – t) gdzie : A = C + I + G oraz i = Y A 1 ___ ____ a a w i iE YE Y E IS Każda para zmiennych (iE, YE) spełnia warunek równowagi rynku ( tj. punkt E leży na linii IS ) . Linia IS mówi, że w miarę obniżania stopy procentowej produkcja rośnie. 41 42 Analiza funkcji IS / rynku towarowego czyli Polityka gospodarcza na rynku towarowym ( odizolowanym ! ) - skutki zmian stopy procentowej ; - skutki zmian popytu ; - skutki zmian stopy podatkowej. czyli „ruchy na IS” czyli „ruchy IS” czyli zmiany kąta nachylenia IS interpretacja ekonomiczna i graficzna b) zmiany położenia linii IS To autonomiczna decyzja rządu o obniżeniu lub podwyższeniu zamówień rządowych. Zgodnie z formułą IS zależą od zmian A i a , gdzie A = C + I + G . ( przesunięcia równoległe ) Ale : C = const. , I = const. , a = const. zmienić można tylko G = G ! i = Y A 1 ___ ____ a a w 45 Y1 Y2 IS1 IS2 Natomiast ekspansja fiskalna ( tj.  G > 0 ) Restrykcja fiskalna przesuwa linię IS równolegle w lewo. Niech  G < 0 ( tj. obniżenie popytu rządowego czyli restrykcja fiskalna ) Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0, Y1 ) . Skutkiem jest zmniejszenie Y bez zmian i . Dygr ja terminologiczna : popyt rządowy to składnik budżetu państwa, a budżet jest tworzony z podatków ; polityka budżetowa i polityka fiskalna to dwie strony tej samej sprawy. Wybieram termin „ polityka fiskalna ”. E1 E2 Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y2 ) . Po obniżce popytu zmniejszy się produkcja. i i0 Y Y0 IS0 E0 Po wzroście popytu wzrośnie też produkcja. zwiększa produkcję i przesuwa IS równolegle w prawo. Szczegółowych narzędzi polityki fiskalnej są tysiące, ale będziemy – dla uproszczenia - mó ić tylko o jednym : o zmianie zamówień rządowych G . 46 47 c) zmiany kąta nachylenia IS Zgodnie z formułą IS kąt jej nachylenia zależy od a i w , gdzie 1 1 - c ( 1 - t ) = w i = Y A 1 ___ ____ a a w Wiemy, że a = const. i c = const. Można zmieniać tylko t. Gdy np. t wzrośnie, to mnożnik obniży się, tj. obniży się siła reakcji produkcji na zmianę popytu - linia IS zbliży się do pionu ( IS1 ). i IS0 Y IS1 (t > 0) Gdy t obniży się, linia IS zbliży się do poziomu ( IS2 ). IS2 (t <0) 2. Analiza funkcji LM a) zmiany położenia punktu E na LM ( czyli wstępna analiza odizolowanego rynku pieniężnego ) i1 Przykład - skutki wzrostu produkcji do Y1 : - produkcja rośnie, rośnie więc popyt na pieniądz ( popyt transakcyjny ) ; - przy danej podaży M wzrost popytu wywoła wzrost „ceny pieniądza” ( tj. stopy procentowej ) - dokładnie tak, jak na innych rynkach w GR . Oznacza to, że np. ucieczka od lokat zmusi banki do podniesienia ich atrakcyjności. Y2 i2 i LM Y Y0 i0 Y1 Przypadek obniżenia produkcji ( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E2 ). E0 E1 E2 50 51 Szczegółowych narzędzi polityki monetarnej są tysiące, ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o jednym : o zmianie nominalnej podaży pieniądza M . b) zmiany położenia linii LM Ale : b = const. i PC = const. Zmienić można tylko M , to decyzja BC . i = Y k 1 M b b Pc Zgodnie z formułą przesunięcia równoległe LM zależą od zmian b , PC i M . 52 b) zmiany położenia linii LM Ale : b = const. i PC = const. Niech  M < 0 ( tj. obniżenie podaży pieniądza w obiegu czyli restrykcja monetarna ) . Zmienić można tylko M , to decyzja BC . i = Y k 1 M b b Pc Zgodnie z formułą przesunięcia równoległe LM zależą od zmian b , PC i M . Mniej pieniądza w obiegu oznacza możliwość obsługi mniejszej liczby transakcji czyli realizacji/sprzedaży mniejszej produkcji. Skutkiem restrykcji monetarnej jest więc obniżenie produkcji ( po co wytwarzać więcej, niż można sprzedać ). 55 Pytania : 1. Wyprowadź algebraicznie i przedstaw interpretację graficzną funkcji równowagi na rynku towarowym / na rynku pieniężnym. 2. Przedstaw ( wraz z interpretacją graficzną ) podstawową analizę funkcji równowagi ( zmienność położenia punktu E ) na rynku towarowym / na rynku pieniężnym. 3. Wyjaśnij, dlaczego na odizolowanym rynku towarowym zależność między poziomem stopy procentowej a wielkością produkcji jest negatywna ( wzrost jednej łączy się z obniżeniem drugiej ), a na odizolowanym rynku pieniężnym – jest pozytywna. 56 1. Model IS - LM Oba rynki są związane, zmiana na jednym z rynków prowadzi do zmian na drugim. Równowaga jest tylko wtedy, gdy równocześnie I = S i L = M . LM IS i iE E YE Y W punkcie E stopa procentowa określona na rynku pieniężnym tak zbilansuje zamierzone oszczędności i inwestycje, że wytworzona zostanie produkcja, której sprzedaż wywoła popyt na pieniądz równy jego podaży. Wykład IV – Analiza gospodarki według modelu IS - LM 57 2. Automatyczne równoważenie obu rynków a) sytuacja wyjściowa Punkty P oznaczające brak równowagi mogą leżeć w czterech różnych obszarach 3 i Y 1 2 4 Omówimy sytuację 3, tj. równoczesny niedobór pieniądza i nadmiar produkcji czyli „ przegrzanie koniunktury”. ( w każdym z nich inny jest charakter nierównowagi ). c) dostosowania rozpoczęte od rynku pieniężnego - punkt P jest poniżej linii LM - niedobór pieniądza ; - stopa procentowa w tej sytuacji musi wzrosnąć ( aż do spotkania z linią LM ) ; E2 i2 - na rynku towarowym jest nadal nadmiar podaży ; - ale wzrost stopy procentowej spowoduje obniżenie popytu inwestycyjnego, a w konsekwencji też produkcji ; - w miarę obniżania produkcji będzie obniżać się popyt na pieniądz o az jego „cena” ( stopa procentowa ) ; oba r chy razem oznaczać będą przesunięcie E2 do E ; - spadko a t ndencj produkcji zosta ie zahamowana przez obniżającą się stopę procentową ( i ruchy dostosowawcze zostaną zatrzymane ). W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E2 → E Ostateczne skutki : - wzrost stopy procentowej ( z iP do iE ) ; - obniżenie p odukcji ( z YP do YE ) ; - stabilna równowaga w E . i YE YP P LM E iE iP Y IS . ( założenie analityczne ) 60 61 . P R d) dostosowania równoczesne Dojdzie do przekroczenia linii LM ( punkt R ), do sytuacji nierównowagi o innym charakterze, która uruchomi inne ruchy dostosowawcze. LM IS i Y E T Potem nastąpi przekroczenie IS ( punkt T ) – i dalsze ruchy. Z Lecz amplituda wahań będzie się ciągle zmniejszać, kolejne ruchy dostosowawcze będą coraz słabsze. Ostatecznie – po „spiralnych wahaniach” – gospodarka ustabilizuje się w punkcie E . ( początek w P ; ruch równoczesny na obu rynkach czyli wzdłuż wypadkowej, tj. P R ) 62 3. Polityka ekonomiczna państwa a ) uwagi wstępne to trzeba uwzględnić : - oba rodzaje polityki ( fiskalną i monetarną ) ; - oba kierunki zmian ( ekspansję i restrykcję ). Stąd cztery poniższe warianty polityki. Ponieważ punkty P ( stan praktyki ) i PP ( stan pożądany ) mogą leżeć w różnych obszarach ( 1, 2, 3 lub 4 ) 1 2 3 4 i LM IS Y i wymagać odmiennej polityki gospodarczej ( różnych narzędzi, różnej siły i różnych kierunków ich działania ) 65 b ) ekspansywna polityka fiskalna Y2 i2 IS1 Y LM i Y0 i0 IS0 E2 E0 Gdy  G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja. Po uwzględnieniu „efektu wypychania” mamy następujące skutki ostateczne : ekonomiczne skutki ekspansji fiskalnej : - wzrost produkcji ; - wzrost stopy % . graficzne skutki ekspansji fiskalnej : - przesunięcie IS w prawo ; - przesunięcie punktu równowagi z E0 do E2 c ) restrykcyjna polityka fiskalna Gdy  G < 0 , to obniżający się popyt pociągnie za sobą spadek produkcji. n MakroEG Y2 Y1 i2 IS1 Przy produkcji zmniejszonej ( do Y1 ) nadmiar pieniądza spowoduje obniżenie stopy procentowej To przeciwieństwo efektu wypychania ( efekt „wpychania” ? ) : miejsce zmniejszonych zamówień rządowych zajmują przedsiębiorcy prywatni. Y Y0 i0 LM IS0 i E0 E1 E2 i „niechciany” wzrost produkcji ( do Y2 ) . Po uwzględnieniu „efektu wpychania” mamy następujące ostateczne skutki : 66 Gdy  G < 0 , to obniżający się popyt pociągnie za sobą spadek produkcji. c ) restrykcyjna polityka fiskalna MakroEG Y2 i2 IS1 Y Y0 i0 LM IS0 i ekonomiczne skutki restrykcji fiskalnej : - obniżenie produkcji ; E0 E2 Po uwzględnieniu „efektu wpychania” mamy następujące ostateczne skutki : - obniżenie stopy % . graficzne skutki restrykcji fiskalnej : - przesunięcie IS w lewo ; - przesunięcie punktu równowagi z E0 do E2 67 e ) restrykcyjna polityka monetarna tj.  M < 0 LM0 i i0 Y0 Y IS LM1 i1 Y1 Obniżenie podaży pieniądza prowadzi do wzrostu jego ceny czyli do podniesienia stopy procentowej, a w efekcie do obniżenia popytu i produkcji. E0 E1 Skutki graficzne : przesunięcie LM w lewo i przesunięcie punktu równowagi z E0 do E1 Ostateczne skutki ekonomiczne restrykcji monetarnej : - podniesienie stopy % ; - obniżenie produkcji . 70 71 Współcześnie w GR politykę fiskalną stosuje rząd ( np. ministerstwo finansów ) czyli partia polityczna / koalicja, która wygrała wybory, a politykę monetarną uprawia bank centralny, niezależny od rządu. Pomiędzy tymi autorami polityki gospodarczej może być wiele różnic. Niekoniecznie rozumieją potrzeby społeczeństwa i gospodarki w ten sam sposób ! Mogą współpracować w realizacji wspólnych celów, lecz mogą też dążyć do celów zupełnie innych. Żaden z przypadków polityki MIX nie jest wykluczony. f ) polityka mieszana - policy mix 72 polityka fiskalna p o lit y k a m o n e ta rn a e k s p a n s y w n a re s tr y k c y jn a restrykcyjna ekspansywna - wzrost stopy procentowej - wzrost / spadek produkcji - spadek produkcji - wzrost / spadek stopy procentowej - wzrost produkcji - spadek / wzrost stopy procentowej - spadek stopy procentowej - spadek / wzrost produkcji Skutki policy mix : Skutki poszczególnych wariantów polityki - mogą osłabić ; - mogą zredukować do zera ; - mogą odwrócić skutki działań strony drugiej ! Przy konflikcie pomiędzy rządem a BC działania każdej ze stron : - ekspansja fiskalna : wzrost produkcji, wzrost stopy % ; - restrykcja fiskalna : spadek produkcji, spadek stopy % ; - ekspansja monetarna : wzrost produkcji, spadek stopy %; - restrykcja monetarna : spadek produkcji, wzrost stopy %. 75 1. Skuteczność a współzależność polityki fiskalnej i monetarnej Politykę fiskalną uprawia rząd, a politykę monetarną bank centralny ( BC ). Między nimi może być wiele różnic : - inny horyzont czasowy ; - inne pojmowanie potrzeb gospodarki ; - często inna opcja polityczno-ekonomiczna ( np. sprawa poglądów o roli sektora publicznego, wysokości podatków, wielkości budżetu ) ; - a także inny cel podstawowy ( walka z bezrobociem czy z inflacją ? ). Konflikt ? Współpraca ? Przykład : rządowa restrykcja fiskalna zmierzająca do obniżenia produkcji przez zmniejszenie popytu G IS1 Y1 i2 Y2 E1 E2 Po restrykcji fiskalnej linia IS przesuwa się w lewo, do IS1 , produkcja obniża się do Y1 . Ale nadmiar pieniądza w E1 obniży stopę procentową i spowoduje pewien wzrost produkcji, niepożądany ( efekt „wpychania” ). Ale w punkcie E1 była bardziej skuteczna, gdyż Y1 < Y2 . Pogorszenie skuteczności nastąpiło jako efekt nadmiaru pieniądza w punkcie E1 - a tu BC może coś zmienić ! a) zgodność, współpraca LM0 IS0 i0 Y0 i Y E0 Ostateczny skutek : produkcja obniży się z Y0 do Y2 - restrykcja fiskalna jest skuteczna. 76 To przykład monetarnego wspomagania polityki fiskalnej, podnoszącego jej skuteczność : gospodarka zatrzyma się w E1 , nie dojdzie do E2 o większej produkcji. Skuteczność działania rządu ulegnie wzmocnieniu. LM1 Jeśli BC współpracuje z rządem, powinien nie dopuścić do obniżki stopy procentowej, a więc zmniejszyć nadwyżkę podaży pieniądza, która wystąpiła w E1. Oznacza to zastosowaną w odpowiednim momencie restrykcję monetarną, tj. przesunięcie LM0 w lewo do LM1 . IS1 Y1 i2 Y2 E1 E2 LM0 IS0 i0 Y0 i Y E0 77 80 Produkcyjne skutki polityki rządowej mogą więc zostać zredukowane przez bank - w naszym przykładzie zniwelowane do zera ! Może też być odwrotnie - to rząd może redukować skuteczność polityki banku centralnego. Skuteczność polityki ekonomicznej zależy od współpracy bądź konfliktu pomiędzy autorami pociągnięć fiskalnych i monetarnych. 81 2. Wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej a ) zmiany w modelu Wszystkie dotychczasowe analizy prowadzone były przy założeniu : ceny = const. Teraz usuwamy to ważne założenie. W praktyce gospodarczej mamy raczej do czynienia z powszechnym ruchem cen w górę, tj. z inflacją – i tylko taki ruch cen uwzględnimy . Inflacja to obniżenie realnej wartości pieniądza ( funkcja LM ! ) oraz obniżenie dochodu i popytu realnego ( funkcja IS ! ) . Zmieni się więc położenie obu funkcji równowagi . Skutki te w interpretacji graficznej wskazuje szkic : Y0 Y1 IS1 LM1 E1 Zmniejsza się popyt realny czyli obniża się produkcja ( jak przy restrykcji fiskalnej ), Zmniejsza się realna podaż pieniądza czyli obniża się produkcja ( jak przy restrykcji monetarnej ), Inflacja zmniejsza realną produkcję ! więc IS w lewo ! więc LM też w lewo ! Inflacyjny wzrost podaży ( skutek wzrostu cen ) to tylko pozorny wzrost produkcji ! i Y IS0 LM0 E0 82 85 a ) zmiany kąta nachylenia IS Zgodnie z formułą IS zależą one od parametru a ( wrażliwość inwestorów ) i od poziomu t ( stopa podatkowa, składnik mnożnika w ) . 3. Kąt nachylenia linii równowagi a skuteczność Wpływ zmian stopy t na nachylenie IS był już omówiony przy analizie rynku towarowego. Tam zakładaliśmy, że a = const. Teraz załóżmy, że a też może ulegać zmianom. 1 gdzie. w = . 1 - c ( 1 - t ) gdzie : c = const. z założenia i = Y A 1 ___ ____ a a w 86 Z funkcji IS wynika, że im większa a, zaś im mniejsza a, tym IS bliższa jest pionu ( np. o inwestycjach decydują inne czynniki niż koszt kredytu, tj. bardzo wysoka efektywność czy konieczność technologiczna ). Wrażliwość inwestorów a nie jest instrumentem polityki, to rezultat oceny sytuacji gospodarczej przez przedsiębiorców prywatnych, to odbicie ich optymizmu. tym IS bliższa jest poziomu, Wzrost wrażliwości inwestorów a oznacza, że każde drgnięcie stopy procentowej coraz wyraźniej wpływa na popyt inwestycyjny ( np. inwestycje są finansowane głównie z kredytów ). 87 b ) zmiany kąta nachylenia LM Zgodnie z formułą LM zależą one od : - parametru k ( odwrotność szybkości obiegu pieniądza ) ; - parametru b ( wrażliwość popytu pieniężnego na zmianę stopy procentowej, „wrażliwość spekulantów” ) . Wpływ wielkości k na nachylenie LM był już omówiony przy analizie modelu rynku pieniężnego i linii LM . Tam zakładaliśmy, że b = const. Teraz załóżmy, że b też może ulegać zmianom. i = Y k 1 M b b Pc 90 Przypadek II – pozioma IS , pionowa LM Y i LM IS jest absolutnie nieskuteczna ; jest maksymalnie skuteczna, każda zmiana podaży pieniądza ( przesunięcie LM ) to zmiana produkcji. - polityka fiskalna - polityka monetarna Polityka monetarna : im bardziej stroma linia LM , tym większa skuteczność polityki monetarnej ( dla każdej linii IS ). ( nie da się przesunąć IS w lewo lub w prawo ! ) d ) tzw. pułapka płynności IS1 i IS0 LM Y jest maksymalnie skuteczna, każda zmiana G to zmiana produkcji, brak efektu wypychania ( stopa procentowa nie ulega zmianie ) . nie daje efektu, np. dodatkowe pieniądze społeczeństwo zatrzyma w postaci gotówki ( stąd „pułapka” ) . tj. typowa IS , pozioma LM Gospodarkę reguluje wyłącznie popyt na towary, manipulowanie podażą pieniądza nie jest skuteczne – to ekstremalny przypadek keynesowski. IS2 Polityka fiskalna Polityka monetarna 91 e ) przypadek klasyczny tj. typowa IS , pionowa LM LM Y IS i prowadzi do zmian stopy procentowej, a nie do zmian produkcji. Polityka fiskalna jest absolutnie nieskuteczna ( ze względu na maksymalny efekt wypychania ) ; Y bz ! 92 95 3. Omów wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej w gospodarce zamkniętej na przykładzie ekspansji ( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ). Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne. 4. Jakim zmianom ulega skuteczność polityki fiskalnej ( - polityki monetarnej ) w gospodarce zamkniętej o stałych cenach, gdy linia IS ( - linia LM ) zmienia kąt nachylenia od poziomu ku pionowi ? Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne. 5. Porównaj ekstremalny przypadek keynesowski ( „pułapka płynności” ) z przypadkiem klasycznym. 96 Wykład VI – Rynek obrotów z zagranicą Na tym wykładzie z założenia bilans płatniczy ( BP ) ujęty jest wąsko, obejmuje tylko : obroty bieżące ( X ) plus obroty kapitałowe ( R ) BP = X + R . Szczególna interpretacja równowagi i nierównowagi : BP = 0 ( równowaga BP ) BP > 0 ( nadwyżka BP ) BP < 0 ( deficyt BP ) Jeśli BP to suma tylko X plus R , to z założenia BP nie może być równoważony ani oficjalnymi transakcjami wyrównawczymi (OFF), ani obrotami tzw. II gospodarki . Nierównowaga BP wymaga dostosowań wewnętrznych ( tj. zmian na rynku towarowym i na rynku pieniężnym ). 97 1. Wyprowadzenie funkcji BP Saldo obrotów bieżących : X = Exp – Imp – m Y Saldo obrotów kapitałowych : R = a ( i – i’ ) gdzie : a - wrażliwość ruchów kapitałowych na zmiany stopy procentowej ( a > 0 ) i’ - przeciętna światowa stopa procentowa - krótkookresowo a oraz i’ = const. i iE E YE BP Y nadwyżka BP deficyt BP BP = X + R = 0 więc : i = Y + i’ m Exp – Imp a a