Małgorzata Konopnicka-Szatarska (XVI-XVIII wiek), Publikacje z Historia

Pobierz Małgorzata Konopnicka-Szatarska (XVI-XVIII wiek) i więcej Publikacje w PDF z Historia tylko na Docsity! Polemiki i recenzje 403 genealogiczne, które znacznie ułatwiłyby orientację w opisywanych przez autorów rodzinnych koligacjach. Wielką zasługą autorów jest zebranie bardzo bogatego materiału ikonogra­ ficznego. Książka zawiera bowiem ponad sto (w tym połowa tablic kolorowych umieszczonych na końcu opracowania) rysunków, schematów (są one zazwyczaj wynikiem pracy autorów), reprodukcji dawnych rycin i archiwalnych fotografii (z lat przed i po II wojnie światowej) i w końcu fotografii dokumentujących obecny stan opisywanych budowli. Ta bogata ikonografia stanowi niezaprzeczalny walor książki. Reasumując: opracowanie T. Andrzejewskiego i M. Motyla trzeba uznać za udane i potrzebne przedsięwzięcie, wnosi ono nowe elementy do znajomości histo­ rii regionu i przyczynia się do rozszerzania i popularyzacji wiedzy. Przyjęty przez autorów schemat może stać się wzorcem dla innych tego typu opracowań i należy wyrazić nadzieję, że podejmą oni podobne badania w odniesieniu do innych siedzib rycerskich znajdujących się na obszarze województwa lubuskiego. Dariusz Dolański Małgorzata Konopnicka-Szatarska Kontrreformacja w księstwie głogowskim (XVI-XVIII wiek) Zielona Góra 2002, ss. 187. Problemy życia religijnego na śląsku w dobie reformacji i kontrreformacji wzbu­ dzają od pewnego czasu coraz większe zainteresowanie badaczy1• Opublikowana w serii "Historia" przez Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego książka M. Konopnickiej-Szatarskiej wyraźnie wpisuje się w ten zakres poszukiwań. Praca ta jednocześnie kontynuuje prowadzone przez zielonogórskich historyków badania2, dzięki czemu księstwo głogowskie stało się jedynym obszarem śląska, który docze­ kał się pełnego przedstawienia przemian religijnych w XVI-XVII wieku. Książka M. Konopnickiej-Szatarskiej zasługuje na szczególną uwagę ze względu na wykorzysta­ nie bardzo bogatej literatury i przede wszystkim nieznanych lub słabo znanych do tej pory źródeł. 1 Wystarczy tu wymienić chociażby niektóre nazwiska spośród nich: W. Bochnak, K. Dola, J. Harasimowicz, J. Mandziuk, K. Matwijowski, J. Pater. 2 T. D z w o n k o w s k i, Straty gospodarcze miast księstwa głogowskiego w okresie wojny 30-letnie;; [w:] Wojna 30-letnia (1618-1648) na ziemiach nadodrzańskich, Zielona Góra 1993; D. D o l a ń s k i, Najspokojniejszy Kościół. Reformacja XVI wieku w księstwie głogow­ skim, Zielona Góra 1998; T. J a w o r s ki, Wojna, pokój i religia a ruchy ludnościowe na pol­ skim pograniczu zachodnim w XVII i na początku XVIII w., Zielona Góra 1998 i inne. 404 Polemiki i recenzje W swojej pracy autorka, kierując się teoretycznymi propozycjami J. Tazbira, przyjęła szeroką definicję kontrreformacji jako prądu w Kościele katolickim zmie­ rzającego do reformy wewnętrznej, zwalczania postępów reformacji i odzyskiwania straconych pozycji. Praca M. Konopnickiej-Szatarskiej ma charakter nowatorski, stanowiąc pierw­ sze polskie tak obszerne opracowanie poświęcone wyłącznie problematyce kontr­ reformacji na śląsku. Musiała więc autorka zmierzyć się z problemem określenia czasowych granic tego procesu, tym bardziej że w dotychczasowej praktyce spoty­ kamy się z wieloma dość rozbieżnymi propozycjami, np. 1609-17073, 1526-17074, 1577-16755; w km1cu J. Mandziuk w swojej Historii Kościola katolickiego na Śląsku zaproponował daty graniczne 1608-16826• Wyszedł on jednak z innych niż M. Ko­ nopnicka-Szatarska założeń teoretycznych, posługując się węższą definicją pojęcia kontrreformacja oraz ponadto kategoriami reforma katolicka i dominacja Kościola katolickiego. Stosując w odniesieniu do syntezy J. Mandziuka definicję zapropono­ waną przez autorkę recenzowanej pracy, otrzymujemy cezury 1574-1742. Przyjęte przez M. Konopnicką-Szatarską lata 1580-1740 w różnym stopniu nawiązują do wcześniejszych propozycji i w powiązaniu z przyjętą przez nią definicją kontrrefor­ macji są głosem w dyskusji nad procesami zachodzącymi nie tylko w śląskim Ko­ ściele katolickim od połowy XVI do połowy XVIII wieku. Opracowanie M. Konopnickiej-Szatarskiej składa się z sześciu rozdziałów, z których pierwszy, o charakterze wprowadzającym, w usystematyzowany i zarysowy sposób przedstawia problemy polityczne, gospodarcze i społeczne badanego okresu, określając ogólne uwarunkowania działań kontrreformacyjnych na Śląsku. Bezpośrednio z problematyką pracy związany jest rozdział drugi pt. "Po­ wstrzymywanie naporu i osłabianie reformacji". W części tej została dokonana ana­ liza przebiegu kontrreformacji w kontekście wydarzeń politycznych XVII i pierw­ szej połowy XVIII wieku. Autorka wyróżniła tu w podrozdziałach trzy okresy w rozwoju śląskiej kontrreformacji: l) okres pokojowego rozwiązywania konfliktów do wojny trzydziestoletniej, · 2) okres radykalizacji postępowania wobec protestantów obejmujący czasy wojny lrzydziestoletniej oraz drugą połowę XVII wieku po rok 1705, 3) okres pogłębiania się podziałów wyznaniowych od 1705 do 1740 roku. 3 E. A n d e r s, Geschich te der evangelischen Kirche Schlesiens, Breslau 1883. 4 P. Konrad, Schlesische Kirchengeschichte, Breslau 1908. 5 K. P i w a r s k i, Historia Śląska w zarysie, Katowice-Wrocław 1947. W podobnym czasie cezury kontrreformacji umiejscawia tenże autor wraz z J. Leszczyńskim w Historii Śląska, red. K. Maleczyński, t. l, cz. 3, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963. 6 J. M a n d z i u k, Historia Kościola katolickiego na Śląsku. Czasy reformacji prote­ stanckie;; reformy katolickiej i kontrreformacji; t. 2, Warszawa 1985. Autor tej publikacji posługuje się węższą niż M. Konopnicka-Szatarska definicją kontrreformacji.