Pobierz Materiały dydaktyczne ZChiDCh UP Opracowanie i więcej Prezentacje w PDF z Linux tylko na Docsity!
MAPY MYŚLI
Wstęp W poniższym rozdziale omówiono mapy myśli i pojęć oraz jakie są różnice pomiędzy nimi a co jest wspólne, jak je tworzyć i do czego mogą być stosowane. Zestawiono w nim listę programów komputerowych do tworzenia map oraz pokrótce opisano kilka programów komputerowych, które pozwalają na łatwe i szybkie tworzenie map myśli i pojęć. Opisano jak w poszczególnych programach rozpocząć pracę nad mapą a także podano linki do stron Internetowych z samoczkami (tutorialami). Definicja terminów Dwie definicje, które w najlepszy sposób opisują czym są mapy myśli i pojęć to: Mapy myśli to rewolucyjna metoda błyskawicznego, graficznego notowania wszelkiego rodzaju informacji, wspomagająca twórcze myślenie. Technika ta ma umożliwić jej użytkownikom efektywniejsze wykorzystanie możliwości swojego mózgu, zmuszając do współpracy obie półkule mózgowe, rozwijając zdolności twórcze oraz wspomagając kreatywne myślenie. Pomaga w zapisywaniu, porządkowaniu i zapamiętywaniu informacji głównie osobom o modalności wzrokowej. Jest to metoda stosunkowo młoda, została opracowana przez Tony’ego i Barry’ego Buzana. (W Polsce popularna książka opisująca ta metodę Tony Buzana to „Mapy myśli”, 2006). Zasady tworzenia map myśli: w środku zapisujemy centralne pojęcie, którego ma dotyczyć mapa, naokoło centralnego pojęcia rysuje się od kilku do kilkunastu pojęć głównych, które odnoszą się do środkowego pojęcia. Następne podgałęzie mają znowu od kilku do kilkunastu pojęć odnoszących się do sąsiadujących pojęć. Mapy myśli stosuje się do robienia notatek, rozwiązywanie problemów, planowania. Mapy myśli odzwierciedlają nasz indywidualny tok rozumowania i nasze indywidualne skojarzenia dlatego też nie można ich oceniać! Każda narysowana mapa myśli jest poprawna. Mapy Pojęć są dwuwymiarowymi reprezentacjami pojęć i ich wzajemnych relacji ze sobą. Opisują one relacje zachodzące pomiędzy pojęciami i terminami z jakiejś konkretnej dziedziny. Twórcą map pojęć jest prof. Joseph D. Novak z Uniwersytetu Cornell`a (1960 r.). Zasady tworzenia map pojęć są następujące: węzły w mapach reprezentują kolejne pojęcia pojęcia natomiast krawędzie określają relacje pomiędzy pojęciami (nie mogą być to dowolne skojarzenia jak w mapach myśli). Mapy pojęć można zastosować w edukacji szkolnej np. do:
- sprawdzenie wiedzy początkowej uczniów (np. przed rozpoczęciem nowego działu);
- „zebranie”, uporządkowanie zdobytych wiadomości (np. przed sprawdzianem);
- jako sprawdzian (aby móc wykorzystać mapy myśli jako sprawdzian trzeba stopniowo przygotować do tego uczniów:
- w 1. etapie należy podać uczniom 10 terminów z danego działu wraz z poleceniem: uporządkuj podane pojęcia, podaj, opisz relacje pomiędzy nimi;
- w 2. etapie należy podać uczniom 20 - 30 terminów z danego działu wraz z poleceniem: wybierz 10 pojęć, uporządkuj wybrane pojęcia, podaj, opisz relacje pomiędzy nimi;
- w 3. etapie uczniowie sami wybierają 10 najważniejszych pojęć z danej dziedziny a następnie tworzą z nich mapę.
Czasami również mapami nazywa się schematy np. schematy organizacyjne lub blokowe. Schemat opisuje system lub program komputerowy, przez figury geometryczne połączone liniami. Pozwala dostrzec: etapy, algorytm, logiczne zależności. Do narysowania schematu stosowane są różne zestawy figur geometrycznych (tzw. bloki), których kształty reprezentują rodzaje elementów składowych. System to zbiór elementów, powiązanych ze sobą relacjami w taki sposób, że stanowią one całość zdolną do funkcjonowania w określony sposób. Elementy systemu oddziałują na siebie, system realizuje określone funkcje, w systemie można wyróżniać mniejsze elementy spełniające założenia systemu. Można powiedzieć, że tworzenie map myśli i pojęć polega na graficznym przedstawieniu pewnego zagadnienia przy użyciu tylko obrazów oraz słów kluczy. Tworzy się je szybciej niż tradycyjne notatki, a dzięki ich wizualnemu charakterowi łatwiej przegląda i zapamiętuje. Są one bardzo przydatne zarówno w procesie nauczania, uczenia się czy też w innych dziedzinach (np. życiu zawodowym, prywatnym). Mapy pojęć i mapy mentalne są jedną z ważniejszych metod aktywacji uczniów w edukacji szkolnej. Szczególnie przydatne są uczniom o modalności wzrokowej - tzn. tych którzy najlepiej przyswajają wiadomości podane w formie wizualnej (Nodzyńska 2007). Opis tworzenia map Powstaje zatem pytanie, jak tworzyć dobre mapy myśli i pojęć. Najlepiej gdy każdy ich użytkownik stworzy własny, indywidualny system ich kreowania, który odzwierciedli indywidualne myśli na kartce. Tworząc mapę zaczyna się zawsze od środka strony: umieszcza się hasło, które przedstawia ogólny temat i wyraźnie się je wyróżnia. Do centralnego rysunku (bądź pojęcia) dodaje się kolejne odgałęzienia, która stają się coraz drobniejsze w miarę oddalania się od kluczowego słowa (obrazka). Podczas całego procesu należy używać skrótów myślowych – słów kluczy, a kiedy to możliwe również rysunków, symboli, znaków graficznych. Słowa klucze same w sobie są skojarzeniami. Wywołują one reakcję łańcuchową następnych skojarzeń, która u dorosłego człowieka mogłaby nigdy się nie skończyć. Bardzo ciekawy jest tu fakt, że każdy człowiek generuje zupełnie unikatową reakcję łańcuchową w swoim umyśle. Używanie różnych kolorów do wyróżnienia oddzielnych tematów stymuluje prawą półkulę mózgu i ułatwia czytelność. Istotne znaczenie ma zastosowanie odpowiednich symboli, parametrów linii (podkreślenia, różna grubość). Powstające nowe pomysły czy idee zapisywać należy natychmiast podczas ich wystąpienia, nie należy ich ani osądzać ani wstrzymywać - takie nieprzemyślane pomysły czasem są odkrywcze! Przytoczone środki pozwalają na tworzenie bardziej efektywnych map, które są bardzo zarówno w życiu codziennym jak i w nauce. Po co tworzyć mapy myśli i pojęć? Jak je wykorzystać w nauce oraz w życiu codziennym? Mapy myśli i pojęć stworzono by odwzorowywać na papierze proces myślowy. Oczywiście to odwzorowanie jest bardzo uproszczone, bo proces myślowy jest wielowymiarowy. Jest to jednak setki razy bliższe temu, co zachodzi w naszej głowie, niż notatki linearne. W tym właśnie tkwi sekret skuteczności tej techniki. Tworząc linearne notatki nieustannie stopujemy proces myślowy, zmuszamy umysł do niepotrzebnego wysiłku wkładanego najpierw w zamianę naturalnego sposobu myślenia na linearny, by potem w trakcie korzystania z notatek robić rzecz odwrotną. Człowiek nie myśli i nie potrafi myśleć w sposób linearny, dlatego tworzenie i korzystanie z takich notatek w dużym stopniu obciąża moc obliczeniową naszego
materiałów. Mapa umożliwia szybkie przejrzenie danego zagadnienia i przypomnienie sobie kluczowych zagadnień. Co prawda niełatwo jest wyzbyć się linearnego notowania, do którego jesteśmy przyzwyczajeni, jednak z czasem można nabrać wprawy w tworzeniu map myśli i pojęć, a wtedy nie pozostaje nam nic innego jak puścić wodze fantazji i dać się ponieść skojarzeniom. Opis programów komputerowych do tworzenia map Dawniej mapy myśli były rysowane ręcznie. Rozwój nowoczesnej technologii sprawił, iż można tworzyć wspaniałe mapy myśli i pojęć za pomocą wielu różnych programów komputerowych. Poniżej przytoczono i opisano te przy pomocy których tworzenie map staje się bardzo twórcze, proste a co za tym idzie również i wygodne. Zarówno mapy pojęć, jak i myśli można tworzyć w podstawowych programach Pakietu Office, takich jak: Microsoft Word czy Microsoft Power Point. Jest to jednak trochę czasochłonne, gdyż programy te nie są specjalnie do tego przeznaczone. Funkcje dostępne w programie Word i PowerPoint - Autokształty – do schematów, Diagramy do wstawienia W Internecie i sklepach multimedialnych dostępne są programy za pomocą których można tworzyć bezpośrednio profesjonalne mapy myśli i pojęć. Programy te działają w bardzo podobny sposób, aczkolwiek niżej opisano kilka z nich. Umieszczono też kilka przykładowych map stworzonych w różnych programach (oczywiście w wersji pierwotnej były one wielobarwne).
Programy do tworzenia map myśli w kolejności alfabetycznej:
- Araucaria (http://araucaria.computing.dundee.ac.uk/doku.php) program na licencji open source. Araucaria jest narzędziem do analizy argumentów, jest wspólnym projektem Chris Reed i Glenn Rowe - Research Group w School of Computing, University of Dundee.
- Argumentative (open source, windows);
- Athena (free for non-commercial use, windows and perhaps Linux and Mac)
- bCisive (commercial, Windows); link do opisu program
- BizAgi - darmowa aplikacja do tworzenia map procesów biznesowych, kursów dla początkujących do nauki BPM Ten program skierowany jest raczej do firm, niż do zwykłych nauczycieli. W Internecie nie ma w języku polskim informacji dotyczących tego programu, żadnych opinii, wad, zalet, opracowań dotyczących jego obsługi. Występuje co prawda samouczek: filmik w języku angielskim. Osobiście nie polecam tego programu, w Internecie znajdują się biznesowe określenia dotyczące tego programu, które do mnie nie przemawiają. Uważam, że nauczyciele będą mieć problemy z obsługą i polecam skorzystanie z innego programu.com, http
W tabelce process 1, kliknij prawym przyciskiem myszy i wybierz edit text, w tym celu wpisujesz hasło, którym chcesz się zająć. Krok 4 Z bocznego pasku narzędzi wybierz zakładkę Palette, kliknij na dowolna ikonkę i przenieś ją do tabelki Krok 5
Od tej ikonki, możesz poporwadzić wiele różnych kolorowych ramek, wpisując do nich interesujące nas zagadnienia, w szerokich ramkach wpisz tekst, pozostałymi ramkami posługuj się wedle uznania. Program ten posiada wiele możliwości, dalsze informacje dotyczące pracy z tym programem zamieszczam w poniższych linkach, są one jednak w obcym języku. http://www.bizagi.com/index.php?option=com_content&view=article&id=15&Itemid= http://www.youtube.com/watch?v=FM5_qNOcTRA http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=pl&prev=/search%3Fq%3Dbizagi%2Bsamouczek%26hl% Dpl%26client%3Dfirefox- a%26hs%3Dq9J%26sa%3DX%26rls%3Dorg.mozilla:pl:official%26prmd%3Divns&rurl=translate.google.pl&sl=en& twu=1&u=http://www.bizagi.com/index.php%3Foption%3Dcom_content%26view%3Darticle%26id%3D102%26Ite mid%3D109&usg=ALkJrhhvDNlh2ajFNoB_076fRd-ybE2yzQ przykładowa MAPA MYŚLI
FreeMind (http://freemind.sourceforge.net/wiki/index.php/Download) - otwartoźródłowy, napisany w Javie program dostępny dla różnych systemów operacyjnych także w języku polskim. Właściwie większość darmowych aplikacji tego typu jest budowanych w oparciu o niego. FreeMind jest prostym oprogramowaniem, które w pełni obsługiwać można za pomocą klawiatury. Elementy wizualne można łatwo dostosowywać do swoich potrzeb (ikony, zmiana kolorów, grupowanie, obrazki itp.).Mapy myśli i pojęć można eksportować do wielu popularnych formatów (m.in. HTML, PDF i PNG).Program ten oparty jest na aplikacji Java. Jak narysować mapę pojęciową lub mapę myśli? Jeżeli chcesz narysować mapę najpierw musisz na komputerze zainstalować odpowiedni program (najlepszymi darmowymi programami są: FreeMind lub Star TreeStudio). Poniżej omówiono rysowanie map w programie FreeMind. Gdy zaczynamy pracę w programie FreeMind pojawia się strona na środku, której pojawia się napis new_mindmap na ten napis najeżdżamy kursorem myszki i korzystając z klawiatury wpisujesz pojęcie główne np. WODA [3 mapy mentalne]. Jeżeli chcesz dodać kolejne pojęcie w górnym pasku narzędzi wybierasz polecenie menu_insert a w nim opcję new_child. Pojawia się nam prostokąt z migającym kursorem, w który z klawiatury wpisujemy pojęcie np. w rzece.
Postępując analogicznie dopisujesz kolejne pojęcia odnoszące się do pojęcia głównego WODA. (najeżdżasz myszką na pojęcie główne np. WODA – tak aby tło stało się szare i wybierasz polecenie menu_insert a w nim opcję new_child. Jeżeli chcesz dodać kolejne pojęcia na tym samym poziomie (np. pojęcie deszcz do pojęcia kałuża) musisz ‘najechać’ myszką na dane pojęcie tak, aby jego tło stało się szare i wybrać polecenia menu_insert a w nim opcję new_child_behind. W programie tym można dodać też ikony rysunkowe. W tym celu w pasku narzędzi wybierasz polecenie menu_insert w nim opcję icon-menu a w nim interesujący nas rysunek.
Jeżeli po jakimś czasie stwierdzisz, że chcesz inaczej skomponować mapę nie musisz kasować pojęć (najechać na pojęcie myszką aż tło zrobi się szare i przycisnąć przycisk Delete). Możesz zaznaczyć pojęcie przy użyciu myszki, przycisnąć lewy klawisz myszki i ‘przeciągnąć’ pojęcie na nowe miejsce (na przykładzie pojęcie kałuża jest przenoszone do pojęcia kałuża). Jeżeli chcesz połączyć ze sobą pojęcia występujące na mapie zaznaczasz pojęcie pierwsze (w naszym przykładzie – źródło) i naciskasz prawy klawisz myszki ‘przeciągając’ strzałkę do pojęcia docelowego (delta). Możesz także zmieniać kolor linii. W tym celu na rysowanej mapie kliknąć prawym klawiszem myszy i w pojawiającym się menu, wybrać polecenie extension_menu i kolor, jaki chcemy wybrać.
Analogiczny efekt można uzyskać wybierając w menu_format polecenie edge_color a następnie wybrać odpowiedni kolor poprzez kliknięcie myszką w wybrany kolor. Na zakończenie pracy możesz ją zapisać poprzez polecenia: file / save. Mapę można wydrukować: file / print. Freeplane - to nieco przerobiona wersja FreeMind, o podobnych możliwościach : Aplikacja wspomagająca myślenie twórcze, (brainstorming, mindmapping, outlining). Pozwala na stworzenie mapy myśli i wygenerowanie konspektu dokumentu.
Pracę w tym programie zaczynamy od pojawienia się pierwszej strony: Aby wpisać hasło główne naszej myśli, należy kliknąć prawym przyciskiem myszy w środek, gdzie pisze: Nowa mindmapa i wpisać słowo kluczowe. Następnym krokiem jest utworzenie nowych myśli od naszego słowa kluczowego: Z głównego paska narzędzi, wybieramy polecenie Wstaw i następnie wybieramy polecenie Nowy węzeł (poniżej)/ (powyżej) w zależności, gdzie chcemy aby powstała nasza nowa myśl. I w taki sposób tworzymy nasze kolejne myśli. Możemy również dodawać ikony z rysunkami: Z głównego paska narzędzi wybieramy polecenie Ikony i wybieramy interesujący nas rysunek.
Program ten ma bardzo dużo możliwości. Można w nim zmieniać kształty “chmurek”, w których znajduje się tekst, zmieniać kształt linii łączących nowe myśli oraz wiele, wiele innych funkcji Już po krótkim zapoznaniu się z tym programem z łatwością można poznać wszystkie jego zalety, przez co praca w nim staje się łatwa i przyjemna.
Obsługiwane formaty to SVG, XML, PNG i JPEG. Gotowy plik możemy zapisać w chmurze obliczeniowej, podzielić się nim ze znajomymi, wydrukować (także do PDF) albo eksportować. Gliffy oferuje nie tylko możliwość przesłania projektu na Facebooka, ale na przykład możliwość opublikowania go na własnym blogu. Niestety, funkcje obejmujące zapisywanie i eksport danych są płatne. Użytkownik może wprawdzie skorzystać z 3 0 - dniowego okresu trial, jednak po tym okresie konto zostanie zablokowane, jeśli nie uiścimy opłaty. Producent zostawił jednak pewną furtkę, a mianowicie, z programu można korzystać bez zalogowania na koncie. Nie pozwala to wprawdzie na przechowywanie plików, czy współpracę z innymi użytkownikami, ale możemy na własne potrzeby stworzyć dowolny diagram czy schemat. Z pewnością nie jest to rozwiązanie, które przypadnie wszystkim do gustu, jednak nie blokuje ono całkowicie dostępu do funkcji oferowanych przez Gliffy. Przykładowe mapy i wykresy:
