Matura 2025 Język polski podstawa i rozszerzenie, MŁODA POLSKA, Notatki z Język polski

Pobierz Matura 2025 Język polski podstawa i rozszerzenie, MŁODA POLSKA i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! Młoda Polska Ramy czasowe: 1890-1918 Nazwy epoki: - Młoda Polska - po raz pierwszy tej nazwy użył krytyk literacki - Artur Górski - który ogłosił cykl artykułów programowych pod tym samym tytułem w 1898 roku - modernizm - nowoczesny - neoromantyzm - dekadentyzm - fin de siècle (koniec wieku) - symbolizm - modern style (Anglia) - art noureau (Francja) Daty 1874 - pierwsza wystawa impresjonistów w Paryżu 1885 - powstał pierwszy samochód z silnikiem benzynowym (Karl Benz) 1890 - Matejko maluje Poczet królów i książąt polskich 1895 - ustanowienie nagrody Nobla, pierwszy pokaz filmu braci Lumière 1896 - pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie 1903 - pierwszy lot samolotem 1914-1918 - I. wojna światowa Ważne dzieła sztuki modernizmu: - Krzyk Edvard Munch - Sagrada Familia w Barcelonie - początek budowy - Myśliciel Auguste Rodin - Pole pszenicy z krukami Vincent van Gogh Dekadentyzm Oznacza pesymizm, apatię, bierność, wyzbycie się woli życia. Takie przeświadczenie wzięło się od przekonania, że nadchodzi koniec wieku XIX, zmierzch cywilizacji. Ludzie nie wiedzieli, co ich czeka i próbowali uśmierzyć ból istnienia, szukając ucieczki w erotykę, alkohol lub narkotyki. Niektórzy dążyli do osiągnięcia nirwany (niebytu), co wywodzi się z filozofii wschodniej. Artysta i filister Bardzo ważna stała się sztuka i poezja. Wierzono, że artyści to ludzie wyjątkowi, którzy natchnienie otrzymują od samego Boga. Głoszono hasło sztuka dla sztuki. Natomiast filister to mieszczuch o prymitywnym umyśle, który wszystko podporządkowuje władzy pieniądza. To człowiek zakłamany moralnie, nie potrafiący zrozumieć tego, co tworzy artysta. Chłopomania W tej epoce nastąpiła moda na mieszkańców wsi - artyści fascynowali się folklorem, życiem ludu, w którym upatrywali lekarstwo na kryzys końca wieku. Motyw wsi był widoczny na malarstwie, też w literaturze. Inteligenci brali za żony chłopki, np. Lucjan Rydel ożenił się z Jadwigą Mikołajczykówną, Włodzimierz Tetmajer (przyrodni brat Kazimierza Przerwy-Tetmajera) z Anną Mikołajczykówną, Stanisław Wyspiański z Teodorą Teofilą Pytkówną (Sptykówną). Zakopane Zostało odkryte jako kurort sanatoryjny, a dokonał tego lekarz Tytus Chałubiński. Fascynowano się Tatrami, folklorem góralskim. Rozwinęła się masowa turystyka. Kraków jako stolica Młodej Polski W krakowie działało wielu artystów, którzy skupili się wokół Stanisława Przybyszewskiego. Tak powstała bohema (inaczej cyganeria) artystyczna - byli to artyści, którzy przesiadywali w kawiarniach dyskutując, pijąc alkohol i bawiąc się. Prowokowali swoimi ekscesami obyczajowymi, nietypowym zachowaniem i wyglądem. Uważali, że żyć warto jedynie dla sztuki. Krakowscy cyganie spotykali się głównie w kawiarni Jama Michalika przy ulicy Floriańskiej, gdzie działał młodopolski kabaret literacki pod nazwą Zielony Balonik. Poeci wyklęci Poeta wyklęty (przeklęty) Byli to francuscy poeci: Charles Baudelaire, Arthur Rimbaud, Paul Verlaine. Buntowali się przeciwko społeczeństwu, którego normą przeciwstawiali własną sztukę i życie bulwersujące mieszczucha. W ich twórczości pojawiały się motywy śmierci, samozatracenia, tragicznego (przeklętego) losu. Poruszali tematy tabu. Byli pionierami turpizmu (fascynacja brzydotą). Charles Baudelaire Był związany ze środowiskiem paryskiej cyganerii artystycznej. Niepokorny skandalista, zbuntowany, skłócony z rodziną, często przymierając głodem; rodzina wstydziła się go i aby Charlesa uratować przed demoralizacją wysłała go jako młodzieńca do Indii, a po powrocie objęła kuratelą prawną. Na niewiele się to zdało, bo po powrocie zażywał narkotyki, utrzymywał kontakty z wieloma kobietami. Napisał też tom poezji Kwiaty zła, który wywołał skandal i wytoczono mu proces o obrazę moralności. Padlina Charles Baudelaire Wiersz ten opisuje piękny, letni poranek, kiedy to pewna para spacerując zobaczyła plugawą padlinę. Rozchodził się nieprzyjemny fetor, bo sprzyjało temu duszne powietrze. Nad padliną brzęczały muchy i żerowały czerwie. Wydawało się, że padlina zwierzęcia żyje. Nawet pies się nią zainteresował i chciał upatrzyć moment, żeby odgryźć jej kawałek. Ten opis gnijącej padliny stał się punktem wyjścia do rozważań podmiotu lirycznego. Patrząc na swoją piękną dziewczynę uzmysłowił jej, że ona też tak będzie wyglądać po śmierci: Taką i ty będziesz moja ukochana - upodobnisz się do tego błota Te słowa są świadectwem przemijalności ludzkiego życia i urody ciała Jedyne, co jest trwałe, to miłość - jeżeli jest prawdziwa, i poezja, która nie ulega czasowi. Obecny jest tu turpizm (fascynacja brzydotą - opis padliny). Utwór prowokuje, skłania do refleksji, nawiązuje do Biblii (motyw vanitas), średniowiecza (memento mori). Słownictwo utworu jest brutalne, drastyczne i dosadne. Jest też obecny dekadentyzm. Głównym tematem utworu jest krytyka kolonializmu. Biali pod pretekstem niesienia postępu kradli surowce naturalne kolonizowanych ziem, a z murzynów czynili niewolników. Kurtz jest przykładem człowieka, który pragnąc władzy i bogactwa stał się dyktatorem nieliczącym się z żadnymi prawami moralnymi. Gdyby został w Anglii pewnie by do tego nie doszło, ale widząc słabość czarnych i chęć zysku, został potworem. W utworze jest impresjonizm, który przejawia się w sposobie opisywania rzeczywistości obrazu dżungli. Jest też symbolizm - tytuł oznacza ciemną duszę Kurtza, środek czarnego kontynentu, zacofanie czarnoskórych i jest oksymoronem - słowo ciemność często pojawia się w utworze jako przeciwieństwo jasności). motywy: cierpienie, władza, miłość, praca, tyrania, topos homo viator (podróżnik), dobro-zło, człowieczeństwo, nienawiść do czarnoskórych Jan Kasprowicz Pochodził z ubogiej rodziny chłopskiej, jego ojciec był analfabetą. Mimo trudnej sytuacji życiowej zdał maturę i ukończył studia. Życie osobiste miał niezbyt udane: pierwsze małżeństwo zakończyło się rozwodem, druga żona go porzuciła, dopiero trzecia - Maria Bunin - dała mu szczęście. Mimo tych problemów osobistych zrobił karierę literacką, a także naukową - został rektorem uniwersytetu we Lwowie. Później zadecydował, że przeniesie się na Podhale - kupił Willę Harenda pod Zakopanem, gdzie spędził ostatnie lata i został obok niej pochowany - dzisiaj jest tam jego muzeum. Etapy twórczości: - etap I. (społeczny) Kasprowicz chce ukazać nędzę ludu i jego krzywdę. Opisuje wieś, na której się wychował i nędzne życie chłopa (pochodził z wioski na Kujawach); powstają wtedy sonety. Cały cykl nosi tytuł Z chałupy. - etap II. (od 1898) Następuje przełom modernistyczny. Poeta ze społecznika przeistacza się w poetę typowego dla Młodej Polski. Staje się dekadentą i wtedy powstaje tom wierszy Krzak dzikiej róży. W tym etapie następuje też nawiązanie do symbolizmu i ekspresjonizmu (nie jak w etapie pierwszym, do naturalizmu). Poeta buntuje się również przeciwko Bogu. Widać w jego utworach katastrofizm, np. Hymny. - etap III. (franciszkański) Nazwa wynika z tego, że z buntownika występującego przeciwko Bogu staje się człowiekiem głęboko wierzącym i zaczyna wyznawać, głosić filozofię świętego Franciszka - odnajdujemy ją w Hymnie świętego Franciszka z Asyżu i w wierszu Przeprosiny Boga. Głosi również miłość do przyrody. Sonet I (etap I) Autor opisuje chaty wiejskie, które kojarzą mu się z dzieciństwem - chaty są biedne: Płot się wali (...) ryczą chude krowy. Kasprowicz wspomina, że z tymi chatami wiąże się jego nędzne życie na wsi. Gdy o tym myśli pojawiają się łzy - zastanawia się czy kiedyś te łzy przestaną spadać. Widać tutaj naturalizm, czyli opis zgodny z rzeczywistością. Autor podejmuje próbę uwrażliwienia czytelników na ubóstwo chłopów. Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach (część Doliny Koprowej w słowackich Tatrach Wysokich; etap II.) Sonet I. Autor pokazuje skały, do których przytula się krzak dzikiej róży - posiał się tam przypadkowo, ale robi wszystko, żeby przetrwać. Walczy z wiatrami, próbując szukać pomocy w skale. Jest samotny, senny, zadumany. Boi się, ale nie poddaję się. Obok niego leży zwalona limba, która próchnieje, nie podejmuje walki. I róża, i limba to symbole: róża - miłość, lęk istnienia, próba walki o życie; limba - przemijanie, schyłek istnienia, dekadentyzm. Górski krajobraz stał się dla poety okazją do rozważań na temat życia. Próchno symbolizuje rozkład, śmierć, utratę wiary, ale jest też materiałem do użyźniania gleby. Dies irae (etap II.) Wyjaśnienie tytułu Dies irae - (łac. Dzień gniewu), czyli dzień Sądu Ostatecznego. Tytuł pochodzi od hymnu mszalnego, przypisywanego żyjącemu w XIII wieku Tomaszowi z Celano, odmawianego i śpiewanego podczas mszy w Dzień Zaduszny, mszy pogrzebowej i żałobnej. Jednak to Jan Kasprowicz w hymnie Dies irae ukazuje ten prąd najpełniej i najwspanialej. Można powiedzieć, że utwór jest osobistą wizją końca świata, mocno osadzoną w tradycji chrześcijańskiej. Autor ukazuje nam straszną wizję ludzkiego cierpienia, którego doświadczymy w dniu sądu ostatecznego. Dies irae jest uważany za najważniejszy i najdoskonalszy hymn Jana Kasprowicza. Utwór po raz pierwszy został opublikowany w 1899 roku na łamach krakowskiego czasopisma Życie.Kasprowicz wykorzystuje motyw biblijnej Apokalipsy, stylistycznie nawiązuje już do wzorów swej epoki, przywołując ekspresjonistyczne środki obrazowania. Temat i gatunek Dzień gniewu" to w tradycji chrześcijańskiej dzień sądu ostatecznego. Utwór Kasprowicza przedstawia proroczą wizję dnia zniszczenia znanego nam świata. Utwór jest przesycony symboliką biblijną, szczególnie apokaliptyczną, co podkreśla grozę czasów ostatecznych: Głowa, owinięta cierniową koroną, jasnowłosa Ewa, wygnana z raju, wąż grzechu. Elementy zaczerpnięte z Biblii, to Adam i Ewa, Szatan, Archanioł Michał, motyw Hioba. Motywy pochodzące z mitologii, to m.in. rzeka Styks. Gatunkowo określony jest jako hymn, czyli uroczysta i podniosła pieśń pochwalna o apostroficznym charakterze wypowiedzi, komponowana na cześć bóstwa, szczególnej osoby, wydarzenia, ojczyzny (kraju), a także idei, czy wartości. Nawiązania do innych dzieł · - Dziady, cz. III, Adam Mickiewicz. Utwór Kasprowicza jest kontrowersyjny, bo nie chwali Boga, tylko oskarża go o obojętność na ludzki los, co jest podobne do Wielkiej Improwizacji - obydwa te teksty kończą się też klęską przedstawiciela ludzkości - Boska komedia Dante Alighieri. Wiersz przedstawia tragiczny obraz Sądu Ostatecznego podobny do kręgów Piekła Dantego Ja liryczne W hymnie występuje zjawisko polifonii - autor wprowadza cztery podmioty liryczne. Na początku osobą mówiącą w wierszu jest pierwszy człowiek - Adam, który wypowiada się w imieniu całej ludzkości: A ja, wygnaniec z Raju, tułacz nieszczęśliwy [...], zapowiada, co się stanie w dniu sądu ostatecznego. Adam jest słaby, boi się. Widzimy go uciekającego, z pobladłą twarzą, uginającego się pod ciężarem win i obawiającego się spojrzeć w stronę szerzącego się mroku. Nad piekielną przepaścią siedzi wabiąca go swymi wdziękami Ewa. Prawdopodobnie liryczne ja w tym momencie to sam autor, bo kiedy do domu Kasprowiczów przybył Stanisław Przybyszewski to żona Kasprowicza - Jadwiga Gąsowska - poszła z nim i zostawiła Jana z dziećmi. Drugi podmiot liryczny do Psalmista Pański, który snuje apokaliptyczne wizje i jest przewodnikiem chóru (można go utożsamić z występującym na końcu utworu Prorokiem). Ukazuje śmierć przyrody i proroków Starego Testamentu - Enocha i Eliasza oraz upadek Archanioła Michała w otchłań. Pokazuje istnienie śmierci i miłości, zagłady i odrodzenia. Umarłe ciała łączą się w miłosnym uścisku z płodem żmij, pijawek i jaszczurów, Inna wizja Psalmisty to Ewa na dnie Styksu z wężem i Bóg, który zaczyna sąd. Bóg symbolizuje karę, a Ewa - grzech. Trzeci podmiot liryczny to chór i nadaje utworowi charakter hymnu, tworzy tło muzyczne. Pieśń chóru ma dwie części: pierwsza to apostrofy skierowane do Chrystusa, które nagle milkną, bo rozdarła się zasłona przybytku, która w świątyni jerozolimskiej oddziela Miejsce Święte od Miejsca Najświętszego - oznacza to Paruzję, czyli ponowne przyjście Chrystusa. Czwartym podmiotem lirycznym jest nieokreślony głos zwracający się do Psalmisty. Może to być wewnętrzny głos Adama, Szatan bądź Psalmista. Treść I. Aluzje do wizji apokalipsy. Dwie z nich pochodzą z Biblii granie anielskich trąb oraz słynne Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz z Księgi Rodzaju. Wers, ogień skrzepnie, blask ściemnieje to aluzja do kolędy Bóg się rodzi autorstwa Franciszka Karpińskiego. Kolejny obraz to obraz liści spadających z drzewa wieczności. Może tu chodzić o jedno z cudownych drzew rajskich - drzewo życia, z którego Adam zbierał owoce dające mu życie wieczne. II. Apostrofa do psalmisty oraz Apostrofa do Boga, aby zlitował się i był pełen litości. III. Następnie Adam w imieniu całej ludzkości mówi o kondycji człowieka. Człowiek jest grzeszny słaby, osamotniony w dniu sądu. Pojawia się błagalna nuta Kyrie elejson. IV. Aluzja do Chrystusa. Podmiot zwraca się do niego, aby spojrzał na ludzi z wyrozumiałością Prosi aby Bóg/Jezus spojrzał z nieba na bezmiar ziemski, za który cierpiał i oddał życie. Zbliża się dla ludzi droga, której nie mogą uniknąć, pełna łez i jęków, tylko szatan będzie się śmiał. Ziemię ogarnie ogień, w którym będą palić róże świeże (największy grzech, wina). - porównania - której źrenice, jako dwie pochodnie dogasające, płoną - wyliczenia - łkając, jęcząc, grożąc, klnąc - animizacja - szał: wgniata, spłaszcza rozsuwa - metafory - mrok nicości - oksymorony - ogień skrzepnie, blask ściemnieje frenezja - oznacza szaleństwo i jest to nagromadzenie motywów literackich związanych z estetyką horroru. W utworach pojawia się nastrój grozy, element niesamowitości, motyw obłędu i szaleństwa, makabry. Szczególną popularność frenezja zyskała w czasach romantycznych, tzw. frenezja romantyczna poetyka krzyku - emocjonalna wymowa utworu, dzięki której Kasprowicza uznano za prekursora ekspresjonizmu w literaturze polskiej. Pokazuje on człowieka jako osobę buntowniczą, krzyczącą, poszukującą, która do końca nie może zrozumieć siebie i świata - czasami przez to staje się wulgarna i prowokacyjna poetyka apokalipsy - przedstawienie zjawisk w utworze w sposób katastroficzny manicheizm - jest to koncepcja, według której Dobro i Zło są równorzędnymi siłami stwarzającymi wszechświat; istnieją one w odwiecznym konflikcie, ale obie są pierwiastkami koniecznymi. Lecz jeśli Zło jest częścią Boga to nie jest on Doskonały, ale jeśli Zło jest wrogą, równorzędną siłą to Bóg nie jest najmocniejszy i wszechmogący. Kasprowicz dostrzegając to nie jest pierwszym poetą mówiącym o tym w swoich utworach - wcześniej robił to Mickiewicz w Wielkiej Improwizacji Dies irae jest metafizyczny (metafizyka to rozważania na temat bytu, człowieka i jego miejsca na świecie) Przeprosiny Boga (etap III.) To fantastyczna opowieść o staruszkach, którzy żyli w zgodzie z Bogiem, grywali z nim w karty, chodzili do karczmy - zaobserwował to pewien uczony człowiek, który zarzucił im, że pospolitują Boga i tym samym go obrażają. Przerażeni staruszkowie uwierzyli i chcieli przeprosić Boga obmyślając pokutę. Gdy tak siedzieli, Bóg ich odnalazł i uświadomił im, że ten uczony nie miał racji. Staruszkowie znowu zaczęli przepraszać Boga ale już nie za to, że go pospolitują, tylko za to, że zwątpili, mogli przypuszczać, że ich opuścił. W utworze chodzi o to, że Bóg rozumie człowieka i jest mu bliski, nie chce go ukarać, chce być jego przyjacielem Etap trzeci jest zupełnie inny niż drugi - Kasprowicz godzi się z Bogiem, przestaje się buntować, szuka wyciszenia i uspokojenia w nauce świętego Franciszka Leopold Staff Jest nietypowym pisarzem, bo tworzył w trzech epokach: Młodej Polsce, 20-leciu międzywojennym i po wojnie. Stało się tak, bo te epoki były stosunkowo krótkie Deszcz jesienny Utwór składa się z trzech wizji: - pierwsza: senne mary, które snują się po bezkresnych pustkowiach, są ubrane w łachmany koloru czarnego, odwiedzają groby, opłakują nędzne życie; jest mgliście, smutno, panuje rozpacz - druga: podmiot liryczny przypomina sobie pewne zdarzenia, wie, że ktoś go opuścił i czuje się przez to samotny; ktoś umarł, bo pamięta, że był na jakimś pogrzebie; ktoś chciał go pokochać, ale nie udało się; gdzieś zmarł nędzarz, bo nikt mu nie dał jałmużny; gdzieś pożar spalił zagrodę wieśniaczą i zmarły dzieci - wizja trzecia: ogród symbolizujący duszę ludzką i przechadzającego się po niej szatana - całkowicie spustoszył on człowieka, w którym zamieszkał - zrobił to do tego stopnia, że przestraszył się i zapłakał Poszczególne obrazy przeplata refren opisujący dudniący o szyby deszcz jesienny. Deszcz kojarzy się z jękiem, płaczem, co jeszcze bardziej przygnębia podmiot liryczny. W utworze są obecne symbole: ogród - dusza ludzka, grób - śmierć i koniec czegoś, deszcz jesienny - płacz, jęk; jesień i wieczór - schyłek i starość, wędrówka mar - symbol życia ludzkiego. Utwór jest dekadencki. Podmiot liryczny jest przekonany, że życie ludzkie to pozbawiona sensu wędrówka naznaczona cierpieniem, bólem, płaczem, śmiercią. Jest tu obecny impresjonizm w opisach przyrody. Kowal Wiersz jest próbą przełamania dekadenckiej niemocy, ponieważ nawiązuje do filozofii Nietzschego, która głosi kult pracy nad samym sobą, odrzucała wszystko, co słabe i niedoskonałe, przyznawałą nadludziom prawo do podporzakdowania sobie rasy niższej. Można powiedzieć, że każdy człowiek jest kowalem swojego losu. Podmiot liryczny dokonuje pracy nad własną osobowością, swój wysiłek porównuje do pracy kowala. Tytułowy kowal to człowiek wykuwający swój charakter - praca jest żmudna. Kowal chce mieć serce hartowne, mężne, dumne i silne. Gardzi słabością, brakiem odporności. Jeżeli jego serce (charakter) nie wytrzyma potężnej siły, to zostanie zniszczone przez jego właściciela. Lepiej bowiem umrzeć niż żyć w słabości. W tym utworze Staff propaguje aktywność, siłę, przeciwstawiając się dekadentyzmowi. Jest tu też nawiązanie do Hefajstosa (bóg pracujący w kuźni). Przedśpiew Nawiązuje do antyku i ujawnia się w nim klasycyzm Staffa. Ma charakter manifestu poetyckiego, bo Staff formułuje w nim założenia swojej poezji, deklaruje się jako wielbiciel ideałów klasycznych, czyli mądrości, piękna, nauki, sztuki - czciciel gwiazd i mądrości. Jednocześnie podmiot liryczny jawi się jako człowiek doświadczony, który wiele w swoim życiu widział i przeżył: Znam gorycz i zawody, wiem, co ból i troska. Mimo przeżytych trudnych chwil głosi radość życia, odwołuje się do myśli przedstawiciela antyku - Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. Różnorodność doświadczeń życiowych wzbogaciła podmiot liryczny i nauczyła go dystansu wobec tego, co się ludziom przytrafia, stał się stoikiem, Tytuł utworu to jeszcze nie do końca wyśpiewana pieśń życia, bo jeszcze przed podmiotem lirycznym wiele dni radosnych i smutnych, ale on wie, że warto żyć. Klasycyzm Staffa cechuje nie tylko nawiązanie do stoicyzmu, ale także franciszkanizmu Ogród przedziwny Ogród opisany przez autora jest pełen szczęścia i piękna, dziwów. Są tu dzieci, kwiaty, róże, które nie kaleczą, bo ciernie owija się lnem. Pełno tam ptaków, uli, wszystko jest zadbane, wypielęgnowane, wyrywa się chwasty i osty. Chce się w takim ogrodzie przebywać, bo daje szczęście. Jest tu topos ogrodu, czyli nawiązanie do antyku i chrześcijaństwa. Curriculum vitae Tytuł utworu oznacza bieg życia, życiorys, czyli można powiedzieć, że utwór jest biografią Staffa. Podmiotem lirycznym jest sam poeta, który przedstawia etapy swojego życia. Pierwszy etap to dzieciństwo - czas, kiedy człowiek jest chroniony przez swoich rodziców, nie jest samodzielny, uczy się przez naśladowanie innych. Jako poeta też naśladował innych twórców, nie był przez to oryginalny. Etap drugi to młodość, która kojarzy się z buntem, zmianą poglądów, refleksjami nad własnym życiem - wtedy Staff znalazł się pod wpływem dekadentyzmu i dlatego w jego utworach jest smutek. Trzeci etap to dojrzałość - jest już wtedy w pełni ukształtowanym człowiekiem, już wie, czego pragnie w życiu, w twórczości powraca do klasycyzmu, przyjmuje postawę stoicką. Miłuje prostotę, harmonię, klasyczne wzorce piękna. Ma świadomość, że jest niezłym poetą, bo kochają go Muzy. Wnioski z twórczości Staffa: - klasycyzm, dekadentyzm, różne etapy twórczości - symbole (Deszcz jesienny) - rozważania nad życiem i analiza własnego życia - stoicyzm, franciszkanizm, postawa humanistyczna - nawiązania do antyku maksym antycznych - pochwała życia, szuka recepty na szczęście - elementy wiary chrześcijańskiej - filozofia, np. Nietzschego Rozdzióbią nas kruki, wrony… Stefan Żeromski W ponury, jesienny poranek Andrzej Borycki (ps. Szymon Winrych) wiezie ukrytą na wozie broń dla oddziału powstańczego. Jest schyłek powstania styczniowego, on idzie już trzeci dzień, brnie w błocie, w dziurawych butach, jest zmęczony i głodny. Nagle nadjeżdża zbrojny, konny oddział żołnierzy rosyjskich i morduje powstańca w bestialski sposób - rozpłatali mu brzuch, złamali klatkę piersiową, rozbili na jego głowie pustą butelkę po gorzałce, którą znaleźli na wozie powstańca i zdenerwowali się, że wszystko wypił. Podrapali mu ostrogami policzki. Jeden z żołnierzy celował w głowę powstańca, ale Szymon osunął się i kula trafiła w czaszkę konia, zabijając zwierzę na miejscu i padło ono na nogi konającego Winrycha. Winrych na moment odzyskał świadomość, wyszeptał słowa modlitwy i skonał. Pozostały przy życiu drugi koń czując trupa, wierzgał kopytami na wszystkie strony, wsadził nogę między szprychy koła i złamał ją. Na miejsce tragedii zlatuje się stado wron, które obsiaduje zabitego powstańca i martwego konica dziobiąc trupy, a jedna z wron dobija - Czepiec - Błażej Czepiec- chłop z Bronowic, pisarz gminny w Bronowicach, a w dramacie wójt, starosta wesela - Kacper - Kacper Czepiec, krewny Błażeja - Klimina - gospodyni wiejska, starościna wesela, chrzestna Isi- córki Gospodarza i Gospodyni - Haneczka - Anna Rydlówna, siostra Pana Młodego - Zosia i Maryna Pareńskie - córki krakowskiego lekarza, profesora UJ - Żyd - Hersz Singer - karczmarz w Bronowicach - Rachela - córka Hersza, inaczej Józefa (Pepa) Singer - Nos - jego pierwowzorem byli Czajkowski i Noskowski, inteligenci z Krakowa - Ksiądz - Isia - rozmawia z Chochołem Treść Czas i miejsce akcji: listopadowa noc (20.11.1900), chata w Bronowicach pod Krakowem (dom W. Tetmajera) Kompozycja utworu: trzy akty niejednorodne gatunkowo: - akt I. - komedia obyczajowa, przypomina jasełka, szopkę, luźno ze sobą połączone sceny obyczajowe, nazywany krakowską szopką - akt II. - symboliczny, rzeczywistość to aluzje, symbole, metaforyczne obrazy, wizje, to dramat fantastyczny, symboliczny - akt III.- symboliczno-realistyczny, ukazuje Polaków w perspektywie problemów, z którymi zmaga się naród (brak niepodległości), dramat narodowy Didaskalia - Dekoracja: Obejmuje impresjonistyczny opis izby i tańczących postaci. Stwarza nastrój tajemnicy, niepokoju, wprowadza motywy narodowe, sugerujące, że utwór nie będzie dotyczył tylko wesela Rydla. W izbie są obrazy świętych oraz Wernyhora i Bitwa pod Racławicami Jana Matejki. Są też obrazy przedstawiające Matkę Boską Częstochowską i Matkę Boską Ostrobramską. Akt I. Między postaciami toczą się rozmowy dotyczące: - aktualnej sytuacji politycznej (Czepiec-Dziennikarz, [1]) - uczuć, miłostek (Zosia-Haneczka [16], Poeta-Maryna [10,15]) - deklaracje miłości ze strony Pana Młodego [12,22] - sztuki (Rachela, Poeta [21,24,36] - sensu bratania się inteligencji i chłopów (Żyd-Pan Młody [17,27]) - interesów (Żyd-Ksiądz [28,29]) - Radczyni-Klimina [4,7] - inteligencja- chłopi [1,4,7,25] - Scena I.- rozmowa Czepiec-Dziennikarz Cóż tam, panie, w polityca? Chincyki trzymają się mocno !? - Wiecie choć, gdzie Chiny leżą? Czepiec próbuje rozmawiać o tzw. powstaniu bokserów w Chinach. Inteligent z Krakowa pobłażliwie i lekceważąco traktuje ciekawość świata Czepca - chętnie widziałby wieś jako idylliczną Arkadię, gdzie można wypocząć: Niech na całym świecie wojna, byle Polska wieś zaciszna, byle Polska wieś spokojna (parafraza Pieśni świętojańskiej o Sobótce Kochanowskiego) Czepiec przywołuje mit chłopa racławickiego (mit chłopa-kosyniera), który broni życia. Z takich, jak my, był Głowacki Ich rozmowa pokazuje różnice społeczne- Dziennikarz naśmiewa się z Czepca, uważa, że chłopi są prymitywni umysłowo, niewiele wiedzą o świecie. Czepiec natomiast broni chłopów, uważa, że czytają gazety, mają swój rozum i są zdolni do czynu, przywołuje Głowackiego z powstania kościuszkowskiego. Dziennikarz uważa, że chłopi powinni nie interesować się polityką, tylko pracą na roli. - Scena 3.- Radczyni, Haneczka, Zosia Młode dziewczyny chcą tańczyć i bawić się, ale z chłopami- są rośli i pięknie im w strojach krakowskich. Radczynia uważa, że to nie jest odpowiednie towarzystwo dla młodych dziewcząt - chłopi się tłoczą, piją i biją po pysku. - Scena 4.i scena 7. - Radczyni, Klimina Nie mają za bardzo o czym rozmawiać, bo reprezentują odmienne światy: Wyście sobie, a my sobie. Każden sobie rzepkę skrobie Klimina wspomina o swataniu panów z dziewczętami ze wsi - Radczyni tego nie popiera ze względu na różnice społeczne. W scenie 7. Radczyni kompromituje się swoją ignorancją- pyta o to czy pole już zasiane, a jest listopad- nie zna więc w ogóle życia na wsi. - Scena 9. i 12. - Państwo Młodzi Pan Młody podpuszcza swoją ukochaną, żartuje sobie, próbuje wymusić na niej deklarację miłości, nie wierzy we własne szczęście, a ona nie potrzebuje słów, żeby wyrazić uczucie - starczą jej czułość i dobra zabawa - wyrywa go do tańca, a w ich dialogu widać różnice społeczne - on ma bogate słownictwo, więc dużo opowiada, a ona odpowiada wiejskim językiem. W scenie 12. Jadwiga żali się, że ma za ciasne buty, a Lucjan radzi jej ściągnąć buty, co powoduje jej oburzenie i świadczy o jego nieznajomości tradycji na wsi - nie można ściągnąć butów, bo bez nich wstyd, nietakt. Lucjan jest chłopomanem - zachwyca się kolorowym strojem żony i przyrównuje go do lalek, które można kupić w sukiennicach - Jadwiga ma koronę na głowie i ubrany ma kolorowy gorset. - Scena 10. - Poeta i Maryna Rodzi się kolejny flirt - Poeta próbuje oczarować Marynę górnolotnymi tekstami, które ona nazywa galanterią; Poeta wygłasza młodopolskie hasła, np. sztuka dla sztuki. - Scena 17. - Pan Młody, Żyd Żyd wątpi w sens i trwałość bratania się inteligencji z chłopami, mówi, że pan się narodowo bałamuci. - Scena 24.- Poeta, Gospodarz Poeta opowiada o dramacie, który chciałby napisać- byłby o miłosnej historii rycerza. W rozmowie występuje motyw rycerza stojącego przy zatrutej studni, co ma być symbolem zatrucia życia społeczeństwa polskiego w niewoli. Jest to też aluzja do obrazu Jacka Malczewskiego Rycerz u studni. Gospodarz zachwyca się chłopami (pracą, tradycjami), uważa, że mają coś z Piasta, są potęgą, w ich pracy, zachowaniu, modlitwie widać godność i rozwagę: A bo chłop i ma coś z Piasta, chłop potęgą jest i basta - Scena 25.- Poeta, Gospodarz, Czepiec, Ojciec Na uwagę Gospodarza, że na weselu bawią się goście z Krakowa, Ojciec krytykuje ich chłopomanię. Czepiec mówi o potędze drzemiącej w chłopach i gotowości do czynu, wymienia ich wady: porywczość, awanturniczość; krytykuje słabość inteligencji. Poeta wygłasza swój dekadencki monolog, na co Czepiec udziela mu rad. - Scena 26.- Dziad, Ojciec Komentują wesele, na którym bawią się niechętne sobie stany. Obaj pamiętają tragiczne wydarzenia z przeszłości (rzeź galicyjska) - Scena 29.- Żyd, Ksiądz, Czepiec Widzimy porywczość i kłótliwość chłopów. Czepiec nie chce oddać Żydowi długu. Ksiądz bierze stronę Żyda, bo ma z nim potajemny interes, obwinia Czepca, że przyczyną wszystkiego złego jest jego alkoholizm. - Scena 30. -Pan Młody, Gospodarz Sprowokowani kłótnią Czepca z Żydem, zaczynają rozmawiać o chłopach. Rzuca im się w oczy ogromny temperament przedstawicieli ludów i wspominają ciemną stronę polskiej wsi - rabację i jej okrucieństwa, co wywołuje u inteligentów zawsze negatywne uczucia. Pan Młody i Gospodarz stanowią doskonały przykład chłopomanii, są zauroczeni wsią, dlatego chcą, żeby obraz zbuntowanego chłopa nie przyćmił ich wizji wsi i jej mieszkańców. W akcie I. następuje zdemaskowanie młodopolskiej chłopomanii. Zarysowują się rzeczywiste różnice i podziały istniejące między warstwami, mimo deklarowanego zbliżenia. Dają o sobie dać dawne wspomnienia i lęki. Satyryczny nastrój aktu I. Rachela wprowadza w dramacie poetycki nastrój. Porównuje weselną chatę do arki, dostrzega w niej literacki potencjał. Przedstawia ją jako oazę szczęścia w okolicy pełnej błota, brudu i pijanych chłopów. Jej obecność powoduje, że rozmowa schodzi na temat poezji. Rachela chce, by do weselnej chaty zaprosić wszystkie dziwy, na co Poeta podsuwa chochoła. Namówiona przez niego Panna Młoda zaprasza na wesele duchy pokutujące w piekle oraz chochoła z sadu. XVIII wieku. Wieszczył on wybuch powstania chłopów ukraińskich, rozbiory Polski, wojny napoleońskie i wyzwolenie Polski, nazywano go "panem Dziadem z lirą". Był rzecznikiem ugody polsko-ukraińskiej i chłopsko-szlacheckiej. Namalował go Matejko. Każe Gospodarzowi rozesłać wici, zebrać się chłopom przed Kościołem, uzbrojonych. (a tu tych dwóch warstw społecznych). Wernyhora daje gospodarzowi złoty róg, którego dźwięk ma dać hasło do zrywu narodowo-wyzwoleńczego. Zapity gospodarz przekazuje róg bratu Panny Młodej, chłopu Jaśkowi. Jasiek ma jeździć po wsiach i odgłosem rogu nawoływać do powstania. Niestety Jasiek gubi swoją czapkę z pawimi piórami i usiłując ją podnieść gdy ją znalazł, gubi róg. Tym sposobem szansa na zjednoczenie została zmarnowana. Gospodyni podejrzewała, że Gospodarz jest pijany, albo chory. Gdy koń Wernyhory gubi złotą podkowę, Gospodarz chce ją pokazać innym na dowód swoich słów, ale Gospodyni chowa ją do skrzyni: Scęście w ręku; tego z ręki się nie zbywa, w tajemnicy się ukrywa, światom się nie przekazuje: Scęście swoje sie szanuje! Zaniepokojeni goście z miasta pytają co się stało- Gospodyni odpowiada, że interesują się wsią z nudów, wszystko jest pozorem, grą. Chochoł W odróżnieniu od pozostałych postaci fantastycznych nikomu się nie ukazuje. Gdy zjawia się w izbie weselnej i zapowiada przybycie gości, spotyka małą Isię i z nią rozmawia. Isia nazywa go głupim śmieciem, a on sam mówi o sobie, że jest krzakiem róży przyodzianym na zimę, aby nie zmarzł - tak samo określa go Rachela. Ożył, bo go wywołano na prawach baśni ludowej, pojawił się w izbie weselnej, bo go wołano. Zapowiedział przybycie innych zjaw, bo Pan Młody polecił mu, aby sprowadził kogo chce. Stał się pośrednikiem między światem rzeczywistym, a światem fantastycznym. Jego przybycie zmienia charakter utworu z komedii realistycznej na dramat fantastyczny i rozpoczyna ludowe czary. Jest symbolem idei odłożonej na przyszłość, martwicy narodowej, nadziei, że kiedyś Polacy się przebudzą, odzyskają wolność, bo na razie są w stanie uśpienia. Akt III. Pijany Nos (dekadencki artysta, pijak) zasypia wraz z Gospodarzem. Rachela przeżywa świadomość ostatnich chwil z Poetą, który mówi jej, że jej smutek wejdzie w sztukę. Haneczka cieszy się weselem. Maryna po nocy spędzonej z chłopami zdaje sobie sprawę z mądrości ich słów, dążeń niepodległościowych i dostrzega chęć przemiany narodu. W rozmowie z Radczynią Dziennikarz wyznaje, że nudzi go praca, nazywa ją głupstwem. Radczyni obawia się też o przyszłość państwa młodych, że dzielące ich różnice mogą okazać się za duże. Siostra Panny Młodej wyznaje jej, że zatęskni jeszcze za domem, rodziną (Marysia po spotkaniu z Widmem jest przygnębiona, markotna). Przedmioty, sceny symboliczne: - chocholi taniec W finałowych scenach przed chatą gromadzą się chłopi, są gotowi do walki, rozległ się tętent konia - ale nie jest to oczekiwany Archanioł, tylko Jasiek, który bezskutecznie chce obudzić stojących jak zaklętych, gości weselnych. Chochoł gramoli się na skrzynię i tłumaczy, że sparaliżował ich Strach i Lęk. Żeby im pomóc mówi Jaśkowi co ma robić: powyjmować kosy z rąk, zrobić na czołach kółko, zakreślić butem krąg i dopasować ludzi w pary. Wtedy Chochoł zaczął grać na patykach, twierdząc, że to są skrzypce: płynie cicha, usypiająca muzyka i ludzie pogrążają się w chocholim tańcu, wpadają w amok i nie wiedzą, co się z nimi dzieje. Jest to taniec hipnotyczny, senny, somnambuliczny (lunatyczny). Jaśka budzi pianie koguta, chce ich rozdzielić, a Chochoł się z niego naśmiewa: Miałeś chamie, złoty róg Miałeś, chamie, czapkę z piór: czapkę wicher niesie róg huka po lesie, ostał ci się ino sznur, ostał ci się ino sznur Taniec chocholi to symbol uśpienia narodowego, marazmu, niewoli. - złota podkowa zgubił ją koń Wernyhory, Gospodyni schowała ją do skrzyni. Jest to symbol szczęścia odłożonego na później - sznur jest to symbol niewoli - błędne koło taneczne to zamknięty krąg bierności narodu, brak aktywności obywatelskiej, bezczynność - czapka z pawimi piórami symbol prywaty, próżności, przywiązania do dóbr materialnych - scena zasłuchania to bierne oczekiwanie na cud wolności, który ma być dany z zewnątrz przy udziale sił nadprzyrodzonych (to moment kiedy wszyscy w ciszy czekali na Wernyhorę) - bronowicka chata to arka przymierza, cała Polska - dzwon Zygmunta dzwoni w wyjątkowych chwilach dla narodu polskiego, dopóki on bije to naród polski żyje - kaduceusz symbol przywództwa politycznego - chłopi z postawionymi kosami gotowość do walki, mężność chłopów (nawiązanie do Racławic) Płaszczyzna realistyczna i symboliczna Plan realistyczny Plan symboliczny miejsce chata w Bronowicach cała Polska w granicach przedrozbiorowych czas listopadowa noc 1900 roku dotyczy historii Polski, rozszerza się do początków państwa (król Piast=czasy mityczne) postacie goście- inteligencja i chłopi cały naród podzielony na dwie warstwy- z wszystkimi mitami, stereotypami, archetypami, kompleksami wydarzenia wesele inteligenta z chłopką powstanie narodowe i odzyskanie niepodległości postacie fantastyczne Stańczyk, Widmo, Rycerz, Hetman, Chochoł, Upiór, Wernyhora Chochoł- uśpienie narodu polskiego, Widmo- nieszczęśliwa miłość, Stańczyk- mądrość polityczna, Rycerz- honor i odwaga, Hetman- zdrada narodowa, Upiór- haniebna przeszłość, to, co dzieli, Wernyhora- pojednanie, skłonność do górnolotnych haseł rekwizyty złoty róg, czapka z pawimi piórami, złota podkowa, sznur, kosa postawiona na sztorc sygnał, myśl idea jednocząca naród materializm, prywata szczęście odłożone na później niewola gotowość do walki Mity narodowe (obalone w utworze): - wiejska Arkadia, arkadyjski obraz wsi topos szczęśliwej wsi polskiej, spokojnej, sielankowej (nie zgadza się z rabacją) - mit chłopa racławickiego, chłopa-kosyniera chłopak jako bohaterski patriota (nie zgadza się z rabacją) - mit chłopa Piasta, chłopa-oracza pracowity,sprawiedliwy, gościnny, wszystko co robi uświęca (nie zgadza się z Czepcem- awanturnikiem) - mit o przywódczej roli inteligencji (nie zgadza się z postawą Gospodarza i Dziennikarza) W latach niewoli narodowej powstał mit o zjednoczeniu się chłopów i panów w walce narodowo-wyzwoleńczej. Wyspiański go obalił, bo pokazał, że te warstwy się nie zrozumieją. Zwyczaje i obyczaje - wesele z oczepinami panny młodej i ludowymi tańcami - obchodzenie świąt - spędzanie wolnego czasu w niedzielę w karczmie - wspólne prace gospodarskie: kiszenie kapusty, skubanie pierza, przędzenie lnu, konopii - droga krzyżowa, swatanie młodych, zaloty, zaręczyny Miłość w utworze - miłość fatalna: Antek i Jagna - miłość jako dobry interes: Jagna i Maciej - miłość sprzedajna: Jagna i wójt - miłość mistyczna: Jagna i kleryk Jasio - miłość nieodwzajemniona: Antek i Hanka Religia Chłopi są bogobojni, ksiądz jest najważniejszy we wsi. W kościele nie ma równości, ksiądz trzyma z bogatymi. Kalendarz świąt kościelnych wyznacza rytm życia chłopów. Naturalizm Autor sądzi, że człowiek jest cząstką natury. W utworze są naturalistyczne opisy, np. gdy Kuba odciął sobie nogę. Symbolizm Śmierć Boryny - Boryna jako siewca, chłop kochający ziemię. Impresjonizm Pokazanie bogactwa, barw przyrody, poprzez opisy. Chłopi są epopeją wiejską, napisaną gwarą syntetyczną, czyli mieszanką gwar - głównie z Polski środkowej. Fragment Rozdział IV. To opis niedzieli, kiedy wieś Lipce wybierała się tłumnie do kościoła. Wszyscy byli odświętnie ubrani, szczególnie gospodarze mieli piękne ubiory (białe kapoty). Dzwoniły dzwony, nawołując do modlitwy, Kuba odwiedził księdza przed mszą, aby mu przekazać ptaki, które upolował dla niego. Gdy przyszedł na plebanię nie śmiał wejść na pokoje, tylko czekał w sieni, olśniony wspaniałością wnętrza i obrazami religijnymi na ścianach. Przeżegnał się, chciało mu się zmówić pacierz, a w rozmowie z księdzem był bardzo nieśmiały. Gdy ksiądz dał mu złotówkę to był zdumiony taką ilością pieniędzy, szedł z dumą do kościoła, ściskając w garści pieniądz. Modlił się i śpiewał najgorliwiej ze wszystkich, Gdy ksiądz wygłaszał kazanie, Kuba patrzył na niego jak na święty obraz, wydawało mu się, że to kazanie jest tylko dla niego; kajał się za swoje grzechy i obiecywał poprawę. Gdy zaczęto chodzić z koszykiem na pieniądz, Kuba z dumą rzucił złotówkę i długo - żeby wszyscy widzieli - wybierał sobie resztę. Później zaangażował się w procesję, która obchodziła kościół, osłaniał dłonią świece, zachowywał się jak nieprzytomny, deptając ludzi. Po mszy poszedł do domu na dobry obiad, bo akurat było mięso z krowy, która padła. Rozmawiał z Maciejem i opowiadał jakie piękne ma mieszkanie ksiądz i że wiele tam mądrych ksiąg. Podczas obiadu doszło do kłótni Macieja i Antka o majątek. Antek krzyczał na ojca, że nie będzie niczego od niego chciał, bo mu wszystko kością w gardle. Moralność pani Dulskiej Gabriela Zapolska (tragikomedia/tragifarsa kołtuńska) Fabuła W utworze opisana jest rodzina Dulskich, która mieszka w kamienicy będącej ich własnością. Rodzina składa się z pani Dulskiej, jej męża Felicjana oraz dzieci - Zbyszka, Meli i Hesi. Rodzina ma też służącą - Hankę. Pani Dulska zarządza całą rodziną, jest kobietą o podwójnej moralności - inaczej zachowuje się w domu, a inaczej wśród ludzi. Tresuje całą swoją rodzinę, mieszkańcom kamienicy ciągle podnosi czynsz. Jest kobietą nieczułą na czyjeś nieszczęścia, np, gdy lokatorka usiłuje popełnić samobójstwo z powodu zdrady męża i kończy się to wezwaniem karetki to Dulska jest oburzona, bo uważa, że to skandal - wszyscy zobaczyli pod kamienicą karetkę. Według Dulskiej lepiej by było, gdyby lokatorka umarła, bo pogotowie nie stałoby przed kamienicą. Z tego powodu Dulska (zimą) wymówiła jej mieszkanie. Gdy lokatorka błagała, Dulska była nieczuła na jej nieszczęście i nawet jej nie współczuła, tylko się z niej śmiałą. W kamienicy mieszka też kobieta lekkich obyczajów i Dulska nie jest tym faktem zniesmaczona - podwyższa jej opłaty, twierdząc, żę pieniądz łatwo prostytutce przychodzi,Problemem dla Dulskiej jest jej syn, który włóczy się po nocnych lokalach, bo chce wyrwać się z tego obłudnego gomu. Aby go zatrzymać w domu, Dulska przymyka oczy na jego romans ze służącą Hanką. Hanka chce odejść, bo drażni ją zachowanie panicza - Dulska nie pozwala i romans kończy się ciążą. Zbyszko na złość matce chce się ożenić z Hanką, ale w obliczu groźby wydziedziczenia , ustępuje. Hance płaci się za milczenie i gdy dziewczyna wychodzi, Dulska stwierdza, że znowu można zacząć żyć po bożemu. Jedynym dobry dzieckiem jest Mela, która chce pomóc Zbyszkowi i Hance, nie rozumie co się dzieje w domu. Natomiast Hesia to całkowite odzwierciedlenie matki (obłudna, fałszywa). Mąż - Felicjan - pantoflarz, wypowiada w całym utworze tylko jedno zdanie: A niech was wszyscy diabli, kiedy Dulska domaga się załatwienia sprawy ze Zbyszkiem. kołtun - nosiciel wszystkich wad drobnomieszczaństwa, dba o swój wizerunek przed innymi, jest hipokrytą, zakłamanym obłudnikiem Kazimierz Przerwa-Tetmajer Koniec wieku XIX Autor w tym wierszu pokazuje człowieka końca wieku XIX. Osoba rozdarta, zrozpaczona, która nie radzi sobie z życiem, to dekadent. Zadaje sobie pytanie, na które nie znajduje odpowiedzi, np. czym jest przekleństwo, wzgarda, walka, rozpacz, rezygnacja. Czuje się jak mrówka, która nie ma szans z pociągiem nadchodzącym w pędzie. Wobec przytłoczenia problemami życiowymi nie podejmuje żadnej walki: głowę zwiesił niemy. Utwór ten możemy nazwać manifestem Młodej Polski ze względu na tematykę dekadencką. Eviva l’arte Głównym tematem utworu jest sztuka. Autor pisze, że poeci - mimo że nic ze sztuki nie mają - chcą, żeby była kontynuowana, bo do tworzenia jej otrzymali natchnienie od samego Boga i stawiają sztukę ponad standardy własnego życia. W utworze przedmiotami krytyki staje się filister, czyli człowiek będący uosobieniem wartości mieszczańskich, przedkładający dobra materialne nad sprawy ducha, przeciętny, zakłamany moralnie. Mimo, że filistrowie nic dobrego sobą nie reprezentują, nie są uzdolnieni, to żyją o wiele wytrawniej niż poeci. Utwór ten też można uznać za manifest artysty przełomu wieku. Nie wierzę w nic Podmiot liryczny to dekadent, który w nic nie wierzy, niczego nie pragnie w życiu. Jest zasmucony, przygnieciony problemami i nie może sobie z tym poradzić, dlatego też zaczyna marzyć o pogrążenia się w nirwanie, czyli niebycie, bo wtedy zapomni o wszelkich życiowych problemach. Utwór ten nawiązuje do filozofii Schopenhauera, która mówiła, że trudna codzienność jest dla człowieka źródłem, niekończących się cierpień i jedynym rozwiązaniem jest pogrążenie się w bezwładności, zapomnieniu, Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym) Podmiotem lirycznym wiersza są mgły, które spowiły Czarny Staw Gąsienicowy. Autor opisuje mgły i przyrodę tatrzańską techniką impresjonistyczną, gdzie ważną rolę odgrywa światło, cień, kolor. Mgły są bardzo aktywne, opływaja wokoło księżyc, przenikają potoki i strumienie, przepływają przez las, chwytają w objęcia gwiazdy, budują mosty, gonią za pierzem sowy. Wszystko to dzieje się w ciszy, autor nagromadził wiele czasowników, aby oddać ruch, np. tańczmy, lećmy oraz wyrazów dotyczących dźwięków, np. cicho, szmer, szum; kolorów, np. barwnie, błękitne. Mgły są upersonifikowane. W wierszu widać nawiązanie do dekadentyzmu - to spadająca gwiazda, którą mgły chcą chwycić w ramiona zanim skona. Występuje również synestezja, czyli przemieszczenie wrażeń zmysłowych - melodia mgieł nocnych. Lubię, kiedy kobieta Podmiotem lirycznym wiersza jest mężczyzna - uwodziciel - który opowiada o akcie seksualnym. Mówi co lubi w kobiecie, gdy się kochają - lubi, gdy ogarnia ją rozkosz, wtula się w jego ramiona ze wstydem, trudno jej się przyznać, że czuje pożądanie. Z opisu zachowanie kobiety wynika, że jest ona bardzo zaangażowana w ten związek, natomiast mężczyzna traktuje go jako flirt, chwilową przyjemność. Gdy się kończy, on już zaczyna rozmyślać o następnych zdobyczach seksualnych. Jest to zachowanie dekadenta, który stara się chociaż na chwilę zapomnieć o codzienności. Podsumowanie: - fascynacja przyrodą, dekadentyzm - filozofia Schopenhauera - ucieczka od dekadentyzmu w seks - życie i jego problemy