Pobierz Matura - opracowanie lektur cz.2 (język polski) i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! Opracowanie lektur cz.II= LEKTURY SPOZA ZAKRESU PODSTAWOWEGO 7. Prawda wychodzi na jaw - Edyp zabił swojego ojca i żyje w związku z matką. 8. Jokasta odbiera sobie życie , wieszając się na własnej chuście. 9. Edyp samo kaleczy się - wydłubując sobie oczy. a) Wzywa Kreona i prosi , by ten zaopiekował się jego córkami. b) Edyp opuszcza miasto. Budowa : 1. Zachowana zasada 3 jedności : a) czasu - wydarzenia rozgrywają się w ciągu jednego dnia b) miejsca - wydarzenia toczą się przed pałacem w Tebach c) akcji - tematem jest niezawiniona miłość tragiczna , akcja jest jednowątkowa 2. Zachowana jest zasada decorum - język bohaterów jest wzniosły. 3. Występuje chór , który pełni funkcję narratora i prowadzi dialogi z bohaterami. Motywy : - fatum ( coś nieuchronne , nieodwracalne ) / przeznaczenie - przepowiednia wypowiedziana Edypowi spełnia się - władza - Edyp stara się być dobrym , sprawiedliwym władcą , z konsekwencją szuka prawdy - cierpienie -Edyp od najmłodszych lat był nazywany „podrzutkiem” co go bardzo bolało , w Tebach doszło do apogeum cierpienia , przepowiednia się spełniła ; śmierć bohaterów też jest przykładem cierpienia ) - małżeństwo ( Lajos i Jokasta , Polybos i Meropa , Edyp i Jokasta - kazirodztwo ( związek Edypa z matką - Jokastą ) - dobry ojciec ( powierza swoje córki w ręce Kreona , zostawia je z żalem , pragnie by los oszczędził im okrutnych cierpień jakich sam doświadczył ) - samobójstwo , samookaleczenie się ( po dowiedzeniu się prawdy Jokasta wiesza się , Edyp wydłubuje sobie oczy - śmierć ( Jokasta - umiera po dowiedzeniu się prawdy , z własnego wyboru ; Lajos nie wybiera śmierci - zostaje zabity przez syna - Edypa ) - ślepota ( Tyrezjasz ) „Bogurodzica” Historia powstania : - jest to najdawniejsza polska pieśń religijna - za datę powstania pieśni przyjmuje się pierwszą połowę wieku XIII - autor utworu jest nieznany - powstała w epoce średniowiecza Treść : Pierwsza zwrotka : - modlitwa skierowana do Matki Bożej , będąca prośbą o wstawiennictwo u Chrystusa i wyjednanie obfitych łask - Maryja jest przedstawiona jako pośredniczka między Bogiem a ludźmi , wywyższona przez Boga , majestatyczna Druga zwrotka : - przedstawiona jest prośba zbiorowego podmiotu lirycznego ( ludzi wierzących ) skierowana do Syna Bożego , aby przez wzgląd na Jana Chrzciciela wysłuchał on modlitw i zesłał proszącym łaskę pobożnego życia , zaś po śmierci dał im życie wieczne. Obie strofy kończą się zwrotem „Kyrie elejson” , co oznacza : „Panie zmiłuj się nad nami” Streszczenie : Mlodosc Aleksego : 1. W wieku 24 lat , na życzenie ojca , poślubił córkę cesarza - księżniczkę Famijanę. a ) otrzymał błogosławieństwo cesarza i papieża Innocentego 2. W noc poślubną Aleksy odszedł od żony. a) pragnął wieść życie w czystości b) dziewczynie zalecił służbę Bogu , troskę o biednych i szacunek wobec starszych c) Famijana obiecuje wypełnić prośby Tulaczka bohatera : 1. Po nocy weselnej Aleksy zebrał tyle srebra i złota ile mógł unieść. 2. W kraju , do którego przybył rozdał cały majątek i przestawał przyznawać się do swego rodu. 3. Wiódł życie pełne wyrzeczeń i ascezy , bardzo często się modlił 4. Za jego przyczyną dokonywało się wiele cudów . a) pewnego dnia Matka Boża zeszła z obrazu i nakazała kościelnemu wpuszczenie modlącego się u progu Aleksego b) wśród mieszkańców miasta rosła cześć dla bohatera, uważano go za świętego 5. Aleksy nie był zadowolony ze swojej chwały i wyjechał do Syrii , a potem do Rzymu. a) zdecydował wrócić na dwór ojca , nie dając się jednak poznać b) poprosił o schronienie i na jego dworze spędził 16 lat - doznając upokorzeń , mieszkając pod schodami - . - - Smierc swietego : 1. Świadomy tego , że niedługo umrze , opisał swoje życie. 2. Śmierć bohatera. a) w Rzymie same zaczęły dzwonić wszystkie dzwony b) na miejscu śmierci przybyli cesarz i papież c) nikt z całego grona nie mógł wyjąć z zaciśniętej ręki listu , mogła to uczynić jego żona d) wszyscy poznali prawdę świętego Charakterystyka bohatera : - był ideałem ascety ( człowieka który dobrowolnie wyrzekał się uroków doczesnego życia na imię osiągnięcia świętości ) - opuszcza dom rodzinny , skazany jest na tułaczkę , znosi upokorzenia - wszystko to czyni na chwałę bożą ) „Dzieje Tristana i Izoldy ” Epoka : średniowiecze Rodzaj : epika Gatunek : romans rycerski Joseph Bédier Miejsce akcji : Kornwalia , tereny Irlandii, Bretanii oraz Anglii. Bohaterowie : 1. Tristan z Lonii : - syn króla Riwalena i Blancheflor , siostrzeniec Marka - wykazuje cechy dobrego rycerza : jest wierny , oddany , odważny , nieustraszony - miłość do Izoldy powoduje liczne powikłania w jego życiu : zmusza go do kłamstw , do wyrzeczenia się honoru rycerskiego , niewierności wobec wasala , tułaczego życia , a w końcu przyczynia się do jego śmierci - zraniony strzałą 2. Izolda Jasnowłosa : - niezwykłej urody córka króla Irlandii , siostrzenica Marhołta - za pośrednictwem Tristana została poślubiona przez króla Marka - po wypiciu czarodziejskiego napoju między nią a Tristanem rodzi się burzliwe , ogromne i nie dające się poskromić uczucie - w jej życiu następują różne perypetie , z których najbardziej tragicznym jest dla niej rozstanie z ukochanym - po śmierci Tristana , również umiera ( z żalu ) Tresc dziela : 1. W nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek 1300 r. bohater , utworu zagubiony w mrocznym lesie i otoczony przez 3 bestie : panterę , lwa i wilczycę spotyka ducha swojego mistrza - Wergiliusza 2. Rzymski poeta wyjaśnia , że jedyne wyjście z gąszczu wiedzie przez piekło , czyściec i raj . a) zapowiada , że będzie jego przewodnikiem podczas wędrówki tylko przez 2 pierwsze krainy ( jako poganin nie ma wstępu do nieba ) b) za murem raju opiekę nad Dantem przejmie Beatrycze c) na ostatnim etapie podróży poprowadzi go św. Bernard z Clairvaux ( średniowieczny mistyk i teolog ) 3. PIEKŁO : - składa się z 9 kręgów i przypomina stożek z wierzchołkiem znajdującym się w głębi ziemi - przed wejściem umieszczony jest napis : „Porzućcie wszelką nadzieję , wy , którzy tu wchodzicie” - na dole znajdują się dusze największych grzeszników , górne poziomy zajmują potępieni z mniejszymi przewinieniami 4. CZYŚCIEC : - ma kształt góry , na samym jej szczycie przebywają dusze najmniej grzeszne , a na dole - największych potępieńców - wędrówka przez tę krainę , będąca miejscem pokuty ale i nadziei na wieczne szczęście trwa 3 dni i 3 noce 5. RAJ : - można ujrzeć dopiero po przekroczeniu muru ognia - za nim znajduje się ogród - Raj ziemski - Dantego wita tam Beatrycze , która oprowadza go po Raju Niebiańskim , rozmieszczonym na planetach - pożegnawszy Wergiliusza , zakochani wznoszą się na Księżyc , gdzie spotykają duchy ludzi , którzy nie dopełnili ślubów czystości - na kolejnych planetach przebywają m,in dusze osób ceniących dobro , mędrców, bojowników za wiarę - ostatnie - 9-te niebo zamieszkuje Bóg - jego dwór przypomina kwiat białej róży . . - Motywy : - cierpienie ( ukazane głównie przez pryzmat mękę dusz potępionych w piekle. Cierpienia tych dusz są niewyobrażalne, a kara trwa w nieskończoność. W ich przypadku cierpienie jest karą za grzeszne życie ) - wędrówka / wędrowiec ( Wędrówka wiąże się często ze zdobywaniem nowych doświadczeń, poszerzaniem swojej wiedzy, poznaniem świata. Wędrówka często bywa próbą charakteru dla bohatera ) - Bóg ( postacią centralną, wszystko dzieje się za jego wiedzą i przyzwoleniem. Jest początkiem i końcem, miłosiernym Stwórcą ale także sprawiedliwym Sędzią ) - miłość ( ma kilka wymiarów – miłość ziemska (Dante do Beatrycze), miłość Boga do ludzi, miłość człowieka do Boga. Miłość to siła sprawcza dobroci i miłosierdzia, pozwalająca przezwyciężyć grzech i dostąpić zbawienia ) „Hamlet” William Szekspir Epoka : Renesans/Barok Gatunek : tragedia Rodzaj : dramat Czas akcji : ok. XI w. ; czas akcji samej sztuki to ok. 7 dni i 3 noce Miejsce akcji : Cała akcja rozgrywa się w Danii, na królewskim zamku w Elsynorze, a także na pobliskim cmentarzu i na drodze wiodącej do Anglii Bohaterowie : 1. Hamlet : - duński książe , ukończył uniwersytet w Wittenberdze - niedawno zmarł mu ojciec , zaś matka poślubiła brata ojca - Klaudiusza ( który przejął władzę w państwie ) - Hamletowi ukazuje się duch i wyjawia , że mordercą ojca jest własny brat - Klaudiusz - Bohater postanawia dowieść winy stryja , dodatkowo ma żal do matki że tak szybko zapomniała o jego ojcu ( miesiąc ) - kiedy duch powiadamia go o rzeczywistej przyczynie śmierci , Hamlet poprzysięga zemstę ; nie potrafi jednak z zimną krwią zamordować Klaudiusza ( jest wrażliwy i niezdecydowany , ma tendencję do szczegółowego analizowania problemów i długich rozmyślań - Hamlet , by ukryć swoje prawdziwe uczucia , zaczyna udawać obłęd ; matka doszukuje się przyczyny jego szaleństwa w odrzuconej miłości ( związek z Ofelią ) - Hamletowi udaje się dokonać zemsty , zabija Klaudiusza na moment przed własną śmiercią ; ginie podczas pojedynku z Laertesem Motywy : - kara / żądza władzy / zbrodnia ( Klaudiusz morduje własnego brata , żeby objąć po nim władzę ) - śmierci ( umiera Hamlet-król , młody Hamlet , Ofelia , Klaudiusz , Laertes , Poloniusz , Gertruda ) - duch ( zjawa zmarłego króla objawia się Hamletowi, aby wyjawić prawdę o swej śmierci i prosić o jej pomszczenie ) - szaleństwo / opętanie ( Szekspir w swoim dramacie przedstawił Hamleta, który jedynie udaje szaleństwo oraz Ofelię rzeczywiście pogrążoną w obłędzie, który doprowadza ją do samobójstwa ) - zemsta ( Hamlet przyjął obowiązek pomszczenia śmierci ojca ) - pojedynek ( walka między Hamletem a Laertesem ) „Fraszki, treny , piesni” Jan Kochanowski Fraszki Fraszki jako gatunek literacki : - wierszowany utwór poetycki niewielkich rozmiarów - tematyka często żartobliwa , zabawne scenki , dowcipne komentarze do wydarzeń - poeta odnotowuje przeżycia dnia codziennego , refleksje związane z obserwacją ludzi i natury Tresc : „Na swoje księgi” : - fraszka ta przedstawia poglądy bohatera dotyczące jego twórczości - nie zamierza poruszać tematów poważnych , historycznych ; chce by jego poezja była kojarzona z zabawą , czymś przyjemnym , lekkim - przez wybranie humorystycznej formy fraszki poeta chce zyskać coraz więcej odbiorców - MOTYW : artysty „Do gór i lasów” : - utwór autobiograficzny - Na początku podmiot liryczny zwraca się do „wysokich gór i odzianych lasów” i wspomina swoje dzieje - Poeta wspomina swoje podróże ( Francja , Włochy , Niemcy ) Renesans r r - Rozważa również swoją karierę zawodową: był żakiem, rycerzem, dworzaninem, spełniał nawet funkcje proboszcza, chociaż nie przyjął święceń kapłańskich - Sam siebie autor porównuje do Proteusza, syna boga Posejdona, który wciąż zmieniał swoją postać ) - W utworze „Do gór i lasów” Kochanowski odwołuje się do Horacjańskiego hasła „carpe diem” (chwytaj życie) - MOTYWY : autobiografizmu, mitologia „ Do snu” - We fraszce „Do snu” Jan Kochanowski porusza dwa tematy. Pierwszym jest oczywiście tytułowy sen, drugim natomiast – śmierć ) - Bohaterami utworu są spersonifikowane ciało i dusza - gdy ciało zasypia , dusza wydobywa się od ciała , jak ma to miejsce podczas śmierci ; w tym czasie dusza ma zdolność przemieszczenia się ; poeta przedstawia duszę , która ma nieograniczoną wolność , nic nie stanowi dla niej przeszkody , może doświadczać poznawania tajemnic , które w ziemskim życiu są trudne do odkrycia - podobnie jest przedstawiona śmierć , co noc możemy przeżywać jej zapowiedź , nie powinna nas tak bardzo przerażać - Fraszka kończy się zaleceniem, by ciało nie tęskniło za duszą, gdy ona wędruje w czasie snu. Powinno się bowiem przyzwyczajać do tego, gdyż po śmierci tak już będzie na wieki - MOTYWY : snu, śmierci, wędrówki dusz „O doktorze Hiszpanie” - fraszka ma charakter biesiadny , przedstawia dowcipną anegdotę związaną z okresem, gdy Kochanowski żył na dworze królewskim - bohater utworu, tytułowy doktor, opuszcza wydarzenie i udaje się na spoczy- nek. Wywołuje to irytację części biesiadników, która postanawia zmusić bohate- ra lirycznego do dalszego uczestnictwa w uczcie - wyłamują więc drzwi do jego pokoju i proponują: „ Jedna nie wadzi, daj ci Boże zdrowie” jednak z jednego kielicha zrobiło się dziewięć, więc doktor zauważa: „Trudny (powiada) mój rząd z tymi pany , Szedłem spać trzeźwio, a wstanę pijany” - MOTYWY : zabawa , uczta TREN V : - zawiera słynne porównanie Urszulki do drzewka oliwnego, okrutnie ściętego, zanim zdołało w pełni rozkwitnąć - podmiot liryczny dochodzi do wniosku , że śmierć jest bezwzględna , obojętna na cierpienia TREN VI : - sugeruje talent poetycki Urszulki ( wrażliwość poetycka ) i boleje nad tym, że nie dane mu będzie się rozwinąć - uważał , że to właśnie Urszulka odziedziczy jego talent TREN VII : - mówi o uczuciach, jakie wywołuje w poecie widok pozostałych po dziecku ubranek; - podobnie jak w utworze poprzednim, wspomina się tu, również z bólem, o tym, że nie będzie dane Urszuli cieszyć się stanem małżeńskim TREN VIII : - to bezpośredni zwrot do Urszulki, w którym podkreślona zostaje niedająca się niczym wypełnić pustka powstała po jej śmierci - podmiot liryczny opisuje zachowanie dziecka : jego radość , wesołość TREN IX : - wiersz skierowany jest do mądrości - poeta z goryczą mówi, iż „lata swoje na tym strawił”, aby ujrzeć zaledwie próg mądrości ; w obliczu śmierci dziecka okazało się, że nie potrafi z tej, rzekomo posiadanej, mądrości skorzystać, bo nie przynosi mu ona pociechy TREN X : - ojciec zadaje wiele pytań do zmarłej córki - prosi o znak , chce wierzyć że jakaś część jego dziecka nadal istnieje , błaga córkę o przybycie ducha - poeta szuka Urszulki w zaświatach - dotarł do granicy zwątpienie w istnienie Boga TREN XI : - jest jednym wielkim krzykiem nad niesprawiedliwością świata, w którym nie liczą się żadne wartości, nieobliczalna śmierć dosięga wszystkich, Bóg zaś przygląda się temu z obojętnością TREN XII : - wyraźna jest tu analogia do Trenu V, gdzie porównuje ją do ściętej oliwki – w Trenie XII Urszulkę symbolizuje kiełkujący kłos: „Kłosie mój jedyny, jeszcześ mi się nie był został” - wymienia on jej liczne zalety, powołując się do konkretnych sytuacji, a zarazem przedstawia swój wielki żal związany z tym, że Urszulki już nie ma wśród żywych TREN XIII : - podmiot liryczny zwraca się do dziecka ze skargą , że przyczyniło się do tak wielkiego smutku rodziców - autor zaczyna rozumieć, iż nic nie jest w stanie przywrócić mu utraconej Urszulki - rozpacz ojca sięga zenitu : w poprzednich utworach cyklu widać jeszcze cień nadziei ojca, jednak pisząc „Tren XIII” Kochanowski całkowicie się poddaje i rozkłada ręce nad prośbami oraz próbami odzyskania swojego dziecka - twierdzi on, że wraz z utratą Urszuli stracił on część duszy, co podkreśla jego żal oraz rozpacz TREN XIV : - podmiot liryczny zastanawia się, w jaki sposób dostać się do Hadesu, by móc stanąć twarzą w twarz z podziemnym bogiem i odzyskać ukochaną córkę - zdaje mu się, iż będzie w stanie ożywić Urszulę, jeśli będzie naśladował Orfeusza, który usiłował wyprowadzić z Hadesu ukochaną - ma jednak świadomość tego, że jest to złudna nadzieja i że nie może przywrócić córki do życia TREN XV : - autor nawiązuje do postaci z mitologii - Niobe ( ukarana przez Apolla i Artemidę , zabili jej 14 dzieci ) - podmiot występuje przeciw rozumowemu pojmowaniu świata , racjonalizmowi , które są niczym w zetknięciu z surową rzeczywistością TREN XVI : - podmiot liryczny podkreśla prawo człowieka do płaczu, prawo do wyrażania emocji ; polemizuje z Cyceronem, twierdząc, że śmierć jest straszna dla każdego człowieka, nie tylko dla człowieka pozbawionego wiary - stwierdza, iż radość i smutek są nieodzowną częścią życia ludzkiego i zarówno szczęście, jak i żal są wpisane w koleje losu, tak więc należy przeżywać godnie smutek, bo tylko to może przynieść pociechę i spokój TREN XVII : - zamiast antycznych inspiracji, autor sięga po motywy biblijne słowa otwierające utwór pochodzą z Księgi Hioba ; podobnie jak biblijny bohater, podmiot liryczny czuje się ukarany przez Boga i nie rozumie przyczyny nieszczę- ścia, które go spotkało. Prowadził życie zgodne z naukami Chrystusa, a mimo tego musi mierzyć się z ogromną stratą i cierpieniem TREN XVII : - tren przedstawia modlitwę skruszonego grzesznika do Boga - utwór uświadamia, że ludzie w codziennym szczęśliwym życiu nie pamiętają o Bogu TREN XIX / SEN : - długi utwór zbudowany przede wszystkim z opowieści matki poety o losach Urszulki w niebie oraz o sensie życia - matka ukazuje się synowi we śnie i tłumaczy mu, że los jego córeczki jest teraz lepszy niż za jej życia Podzial trenów : - Od 1 do 8 - utwory mówiące o stracie , bólu poety , mówią o przymiotach Urszulki - 9,10,11 - apogeum bólu , utrata wiary w Boga - od 12 do 19 - podmiot godzi się z losem Motywy : - cierpienie ( żal, rozpacz, opłakiwanie straty – wszystkie je odnajdziemy w większości utworów cyklu ) - dziecko ( portret dziecka radosnego, ożywiającego swym śmiechem cały dom, kochanego przez rodziców. Urszulka, mimo młodego wieku, jest także przedstawiana przez ojca jako dziecko niezwykle utalentowane, wykazujące zdolności poetyckie ; Jej utrata jest szczególnie bolesna ze względu na młody wiek ) ~ Tresc dziela : Akcja obejmuje kilka godzin, od dziewiątej wieczorem do północy w Dzień Za- duszny. Wydarzenia mają miejsce w domu greckokatolickiego księdza. Ksiądz siedzi przy stole z dwójką dzieci. Niespodziewanie, odwiedza ich osobliwie ubrany Pustelnik . Wybija godzina dziewiąta - godzina miłości . Pustelnik żali się na romanse, które rozbudziły w nim chęć odnalezienia idealnej kobiety. Zakochał się, ale stracił swoją miłość. Pustelnik pokazuje domownikom towarzyszkę podróży - gałąź jedliny. Wyjaśnia, że jest to cyprys, którego listek otrzymał od uko- chanej Maryli na pożegnanie. Przypomina sobie ostatnie spotkanie z kobietą. Ksiądz rozumie jego ból, ponieważ sam jest wdowcem. Pustelnik opowiada o trzech rodzajach śmierci. Pierwszym z nich jest śmierć fizyczna. Drugi to dłu- ga i bolesna śmierć zakochanych, która go spotkała. Gdy ksiądz napomina go, że powinien żyć, a nie pogrążać się w rozpaczy, zarzuca mu zbytni racjona- lizm. Wybija godzina dziesiąta - godzina rozpaczy. Pustelnik staje się spokojniejszy, a ksiądz rozpoznaje w nim swojego dawnego ucznia - Gustawa. Bohater wspomina wówczas o ostatnim rodzaju śmierci , którego boi się najbardziej - śmierci wiecznej . Obwinia ukochaną o swoje męczarnie , ale jednocześnie ją podziwia . Popada w obłęd , po czym wyjmuje sztylet i przebija nim pierś. Wybija godzina jedenasta - godzina przestrogi. Ksiądz nie może uwierzyć , że bohater nie upada , ani nie odczuwa skutków przebicia piersi sztyletem. Okazuje się że Gustaw przybywa w konkretnym celu . Nauczyciel pyta Gustawa , czego od niego oczekuje . Ten odpowiada , że żąda przywrócenia obrzędu , nie dla siebie , a dla innych bardziej tego potrzebujących duchów. Tu- łaczka Gustawa zakończy się, gdy Maryla umrze. Wtedy ich dusze się połą- czą. Wybija północ, a upiór znika. - Motywy : - śmierć ( dla Gustawa istnieją trzy rodzaje śmierci: pospolita - wywołana starością bądź chorobą, powolna i bolesna - wywołana rozstaniem kochanków i trzecia - śmierć wieczna - potępienie za grzechy. Oczywiście Gustaw umarł z powodu tego drugiego rodzaju śmierci ; bohater przebija się sztyletem w pierś z powodu nieszczęśliwej miłości ) - nieszczęśliwa miłość ( zrujnowała mu życie, doprowadziła do obłędu i śmierci , nie widzi niczego poza ukochaną kobietą, która odtrąciła go, by związać się z innym ; Gustaw żyje uczuciem, nie kieruje się rozumem ) - duch ( Widmo przybiera postać Pustelnika i – wezwane modlitwą księdza – pojawia się w jego domu. Tam odgrywa szaleńczy spektakl, przedstawiając szczegółowo historię własnego, duchowego upadku ) - literatura ( książki zbójeckie wzbudziły w nim pragnienie idealnej miłości ) - marzyciel / idealista ( patrzy na świat przez pryzmat fantazji , idealizuje ukochaną ) - cierpienie ( Pustelnik - Gustaw cierpi po stracie ukochanej , popada w obłęd , ma pretensje do kobiety że go zostawiła , ostatecznie popełnia samobójstwo ) - wspomnienia ( pamięć o ukochanej Maryli sprawia, że Pustelnik-Gustaw nie może zaznać spokoju ) „Kordian” Juliusz Slowacki Epoka : romantyzm Rodzaj : dramat Gatunek : dramat romantyczny Czas akcji : przygotowanie - noc z 31 grudnia 1799 r. na 1 stycznia 1800 r. akt I - lata 20-ste XIX w. akt II - 1828 r. akt III - 1829 r. Miejsce akcji: przygotowanie - grota czarnoksiężnika Twardowskiego w górach Karpackich akt I - szlachecki dworek na prowincji akt II - Anglia ( Dover ) , Londyn ( James Park ) , Włochy , Rzym , Watykan , Mont Blanc akt III - Warszawa Bohaterowie : 1. Kordian : - jego charakter zmienia się w zależności od aktu - w akcie I jest chłopcem cierpiącym na chorobę wieku , tkwi w wiecznej melancholii , nie potrafi się odnaleźć w otaczającym go świecie , jest samotny , zagubiony , skłócony ze światem , doświadcza nieodwzajemnionej miłości do Laury - próbuje popełnić samobójstwo , nie widzi sensu życia - jedyną osobą , która chce wskazać Kordianowi nowy cel w życiu , która pragnie zmotywować bohatera do działania jest stary sługa Grzegorz - w akcie II Kordian ukazany jest jako wędrowiec , dojrzewa , poznaje świat , na Mont Blanc formuje się polski patriota , który pragnie walczyć o wolność ojczyzny , ostatecznie doznaje przemiany wewnętrznej ( monolog ) , chce zostać przywódcą , gotowego poświecić życie dla dobra ojczyzny - poznaje Wiolettę , jednak dla niej najważniejsze są pieniądze , nie uczucia 4. Akt II : Kolejnym etapem życia bohatera , są podróże po Europie. Kordian pragnie odnaleźć cel i sens swojego życia. Dojrzewa , pozbywa się młodzieńczych złudzeń. Zaczyna swą podróż od Londynu ( James Park ). Rozmawia z dozorcą , który opowiada mu , że za pieniądze można kupić władzę , sławę , ale nie można zyskać szacunku u ludzi . Kordian przekonuje się że światem rządzi pieniądz. Następnie młodzieniec odwiedza nadmorskie angielskie miasteczko w Anglii - Dover. Czyta literaturę Szekspira. Zarzuca jej zafałszowanie rzeczywistości. Dochodzi do wniosku , że świat wykreowany w książkach , jest zupełnie inny od rzeczywistości , która go otacza. Kolejnym etapem podróży są Włochy. W jednej z willi , ma romans z Wiolettą. Bohater przekonuje się , że światem uczuć również żądzą pieniądze , że prawdziwa miłość nie istnieje , a młoda Włoszka jest materialistką. Gdy dobrobyt znika ( Kordian pozoruje jego utratę ) , ukochana odchodzi. Następnie bohater trafia do Watykanu. Przeżywa tutaj najboleśniejsze rozczarowanie , prosi papieża o wsparcie , ale ten pokazuje Polakom , by czcili cara jako prawowitego władcę i grozi , że w razie buntu zrzuci klątwę. Na szczycie Mont Blanc wygłasza swój monolog. Młodzieniec jest rozdarty wewnętrznie , myśli nawet o samobójstwie. Wspomina swoje rozczarowania życiowe , romans z Wiolettą , audiencję u papieża. W końcu odnajduje cel swojego życia . Już wie , że będzie walczył o wolność swojego narodu . Przywołuje także postać szwajcarskiego bohatera - Winkelrieda , który oddał życie za ojczyznę i twierdzi , że Polska także ma się poświecić , by wyzwolić siebie i inne narody. 5. Akt III : W tym akcie bohater trafia do Warszawy , gdzie odbyć się ma koronacja cara Mikołaja I na króla Polski. Kordian zostaje spiskowcem i podejmuje się samodzielnie dokonać zamachu na cara. W drodze do carskiej sypialni w duszy Kordiana toczy się walka , którą wygrywają Strach i Imaginacja ( lęki , zachamowania , rozterki moralne bohatera ). Okazuje się , że bohater przecenił własne możliwości i pada zemdlony przed drzwiami sypialni. Zostaje aresztowany i trafia do szpitala dla obłąkanych. Tu odwiedza go Doktor - Szatan , ostatecznie traci wiarę w istnienie boskiego porządku na świecie. Ostatnia scena , w której Kordian bierze udział , to scena na Placu Marsowym . Ma tu się odbyć egzekucja Kordiana skazanego na śmierć za próbę zamachu na cara. W ostatniej chwili posłaniec przynosi ułaskawienie , los bohatera pozostaje jednak nierozstrzygnięty. Motywy : - podróże ( Kordian podróżuje po Europie , chcąc szukać swojego sensu w życiu ; bohater dojrzewa emocjonalnie ) - nieodwzajemniona miłość ( Kordian zostaje odrzucony przez Laurę , nie traktowała jego względów na poważnie ; a także przez Wiolettę , była ona materialistką , gdy Kordian stracił majątek , odwróciła się od niego ) - przemiana ( wrażliwy młodzieniec , staje się podróżnikiem , wędrowcem, Kordian zrozumiał , że celem w jego życiu będzie walka o niepodległość , cechują go większe zdecydowanie i spostrzegawczość, a także wyższe ambicje ; staje się obserwatorem, przemierzając świat zdobywa życiowe doświadczenie, nabiera dystansu do swojego otoczenia ) - wędrowiec ( poszukuje swojego miejsca na ziemi i wartości , która nadałaby sens jego istnieniu , rozpoczyna nowy etap w swoim życiu ; wędrówka uczy Kordiana życia i pozwala mu na ukształtowanie i zrozumienie samego siebie ) - romantyk ( Kordian wykazuje cechy typowe dla przedstawicieli romantyzmu , jest samotny , skłócony ze światem , jest indywidualistą , przeżywa nieszczęśliwą miłość ) - poświęcenie ( Kordian na szczycie Mont Blanc odnajduje swój cel życia , pragnie walczyć o wolność swojego narodu ) - literatura / poezja ( Kordian jako młodzieniec pisze listy do Laury , przelewa na papier swoje myśli i uczucia , poezja jest dla niego formą ucieczki od świata, jednocześnie wyróżnia go - czyni wrażliwym indywidualistą ; podczas pobytu w Dover , czyta Szekspira , dochodzi do wniosku , że świat wykreowany w książkach zupełnie odbiega od rzeczywistości ) - materializm / pieniądze ( pierwszym przykładem jest rozmowa z dozorcą , podczas której dowiaduje się , że za pieniądze można kupić władzę , sławę , ale nie można zyskać szacunku u ludzi ; drugim przykładem jest postać Wioletty - dla której majątek jest ważniejszy niż miłość ) - zbrodnia ( Kordian postanawia zabić Cara , Strach i Imaginacja paraliżują bohatera, który pada zemdlony ) - władza ( w utworze autor przedstawia moc pieniądza - to on ma władzę , bez niego nie można zyskać szacunku , natomiast można kupić władzę , sławę ; przedstawione są także rządy cara , jest osobą , negatywną , bez skrupułów , jest tyranem : organizuje masowe wywózki na Sybir ) - samobójstwo ( na skutek osamotnienia i braku celu w życiu Kordian zdecydował się popełnić samobójstwo, był to rodzaj buntu , próba samobójcza okazała się nieskuteczna ) „Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa Epoka : pozytywizm Rodzaj : epika Gatunek : powieść realistyczna Miejsce akcji : Korczyn , zaścianek Bohatyrowiczów Czas akcji : kilka miesięcy 1886 r. , około 20 lat po powstaniu styczniowym Bohaterowie : 1. Benedykt Korczyński ; - właściciel Korczyna - na jego utrzymaniu jest żona Emilia , dwoje dzieci - Witold , Leonia - jego brat Andrzej zginął w powstaniu styczniowym i został pochowany w jednej mogile z Jerzym Bohatyrowiczem - w momencie, gdy poznajemy Korczyńskiego, toczy on jednak z sąsiednim zaściankiem Bohatyrowiczów spór o odszkodowanie z powodu strat wyrządzonych przez chłopskie konie - właściciel Korczyna jest również zmuszony do spłaty posagu siostry jej mężowi, hrabiemu Darzeckiemu, dlatego rozważa sprzedaż lasu, w którym znajduje się powstańczy grób - Korczyński czuje się samotny i niezrozumiany przez żonę i dzieci , Emilia Korczyńska jest kobietą żyjącą w świecie własnych fantazji - początkowo skostniały i zamknięty w sobie , jest jednak człowiekiem szczerym i szlachetnym , przywiązany do ziemi - ceni tych , którzy tak jak on ciężko pracują np. Marta - nie znajduje zrozumienia z synem ( Witold bowiem nie zgadza się z niektórymi poglądami ojca ) , ale ostatecznie się z nim godzi - ostatecznie Korczyński godzi się z Bohatyrowiczami i znajduje w synu oparcie oraz nadzieję na przyszłość 10. Klotylda : - żona Zygmunta , bezskutecznie stara się pozyskać miłość niekochającego męża - cierpi , widząc zainteresowanie męża Justyną - czuje się w Osowcach obco i źle - jest kobietą nieszczęśliwą , niespełniona w miłości Tresc dziela : TOM I : Rozdział I : - w letni świąteczny dzień , Marta i Justyna wracają z kościoła do Korczyna , rozmawiają o swoich losach i o rodzie Bohatyrowiczów - Marta wspomina powstanie styczniowe i swoją młodzieńczą miłość - Anzelma - spotykają Jana Bohatyrowicza , który z wzajemnością wzbudza zainteresowanie panny Orzelskiej Rozdział II : - do dworu w Korczynie przybywają - Kirło i Różyc , Różyc jest zainteresowany Justyną - wieczorem Justyna z okna obserwuje Niemen , dostrzega Jana , słyszy jego śpiew Rozdział III : - poznajemy bliżej mieszkańców Korczyna - dowiadujemy się oo klopotach finansowych Benedykta , brak porozumienia między nim a żoną - poznajemy rownież przeszłość Marty ( nieszczęśliwa miłość do Anzelma , powstanie styczniowe ) Rozdział IV ; - imieniny Emilii - zjeżdżają się goście ; Bolesław i Rożyc rozmawiają o znudzeniu , jakie wiąże się z zamieszkiwaniem wsi , do rozmowy przyłącza się Witold , który w przeciwieństwie do nich jest zafascynowany prowadzeniem gospodarstwa - do Justyny przysiada się Zygmunt , by odnowić znajomość , ta jednak odmawia . . - Rozdział V : - Justyna wymyka się z domu , myśli o swojej samotności , wspomina przeszłość ( bolesną miłość do Zygmunta ) - spotyka Jana , młodzi rozmawiają ze sobą , Jan zaprasza dziewczynę do Bohatyrowicz - Justyna poznaje jego siostrę Antolkę , stryja Anzelma oraz sąsiadów Rozdział VI : - Justyna wraz z Janem i Anzelmem odwiedzają grób Jana i Cecylii , dziewczyna poznaje historię przodków Jana TOM II : Rozdział I : - do Olszynki przyjeżdża Różyc , rozmawia z Kirłową o Justynie - kobieta namawia Teofila do poślubienia Justyny Rozdział II : - Marta wspomina swoje uczucie do Anzelma i krytykuje zainteresowanie Justyny Janem , boi się że dziewczyna ( podobnie jak ona w przeszłości ) skrzywdzi Bohatyrowicza - Darzecki żąda od Benedykta , by wypłacił posag jego żonie i w tym celu sprzedał las ( w którym znajduje się mogiła powstańców ) - Witold zarzuca ojcu złe postępowanie z Bohatyrowiczami , uległość wobec wuja Darzeckiego ; krytukuje wychowanie Leoni przez Emilię - Justyna dostaje miłosny list od Jana , Klotylda obawia się , że mąż nawiąże romans ze swoją byłą sympatią Rozdział III : - w czasie żniw w Bohatyrowiczach Justyna przekonuje się wspólna praca uszczęśliwia człowieka , spotyka się z pochwałą Anzelma i podziwem Witolda - podczas rozmowy z Witoldem , Anzelm zarzuca mu , że jego ojciec zapomniał o ideałach przeszłości , o wspólnej historii ( powstanie styczniowe ) Rozdział IV : - Jan i Justyna płyną do mogiły powstańców - Janek opowiada kobiecie o swoim spotkaniu z ojcem , mówi o rozstaniu Andrzeja Korczyńskiego z żoną i synkiem oraz Anzelma z Martą - wzbudza w dziewczynie patriotyzm , szacunek wobec ofiar walczących Rozdział V : - po powrocie do Bohatyrowiczów Justyna zostaje zaproszona na wesele Elżuni - Anzelm opowiada dziewczynie historię swej miłości do Marty - Orzelska wraca do Korczyna , zastaje smutnego stryja , oczekującego na Witolda , z którym się pokłócił ; Benedykt ma żal do syna , że nie ma go nigdy w domu , że się tak oddalił , wyrzuca mu egoizm i nieczułość TOM III ; Rozdział I : - pani Andrzejowa Korczyńska po śmierci męża zamieszkała wraz z synem w Osowcach ; jest samotna po jego śmierci , nie umie cieszyć się życiem - matka wyrzuca sobie , że źle wychowała Zygmunta ; jest cyniczny , nie kocha żony , nie szanuje przeszłości , patriotyzmu ojca Rozdział II : - w rozmowie z ojcem Witold krytykuje jego sposób zarządzania Korczynem - Justyna odtrąca natrętnego Zygmunta , który w kłótni z matką , nazywa ojca szaleńcem - Andrzejowa ma poczucie wychowawczej porażki i poczucie winy wobec męża Rozdział III : - na weselu Elżuni bawi się cała wieś ; miłą atmosferę przerywa Jadwiga Domuntówna , która rzuca kamieniem w stronę tańczących Justyny i Jana i opuszcza wesele - Marta spotyka się z Anzelmem , w serdecznej rozmowie wspominają łączące ich za młodu uczucie - mieszkańcy Bohatyrowiczów rozmawiają z Witoldem o procesie , skarżą się na bezwzględność Benedykta Rozdział IV : - Witold opowiada ojcu o rozmowie z chłopami , ojciec i syn godzą się ; Benedykt odstępuje od procesu przeciw Bohatyrowiczom ; cieszy się odzyskaniem syna - weselni goście udają się nad Niemen , Justyna i Jan wyznają sobie miłość i zaręczają się Rozdział V : - do dworu przyjeżdża Kirło wraz z żoną , by przekazać Justynie oświadczyny Teofila Różyca ; Justyna odrzuca oświadczyny , zawiadamia wszystkich , że zaprzeczyła się z Janem „Gloria victis” Eliza Orzeszkowa Epoka : pozytywizm Gatunek : nowela Miejsce akcji : lasy litewskie Czas akcji : 1863 r. Tytul : pochodzi z jęz. łacińskiego i oznacza „chwała zwyciężonym” Narracja : o tragedii powstańców opowiada nam przyroda : drzewa , kwiaty , wiatr Bohaterowie : 1. Maryś Tarłowski : - 20-letni chłopak , wśród innych powstańców wyróżniał się delikatnością i subtelnością - w obozie był nazywany „małym Tarłowskim” - początkowo nie chciał walczyć w powstaniu , ale poczucie obowiązku zwyciężyło - powstanie wyzwoliło w nim odwagę i bohaterstwo , uratował życie samemu Taruguttowi - był sierotą , z bliskich pozostała mu jedynie młodsza siostra - Anielka - przyjechał na Polesie z dalekich stron , aby nauczać młodzież ; był typem intelektualisty - jest bohaterem tragicznym : wykształcony na naukowca , subtelny i delikatny , w jej chwili musi porzucić wszystko i ruszyć do walki o ojczyznę - zginął - umęczony , rozerwany na pikach wrogów 2. Jagmin - bohater bez skazy : - w przeciwieństwie do przyjaciela Tarłowskiego był urodzonym żołnierzem , dowódcą jazdy - wśród powstańców cieszył się szacunkiem i sympatią - jest porównywany do mitologicznego Herkulesa - nie waha się oddać własnego życia ( umiera ratując Tarłowskiego ) 3. Romuald Traugutt : - autentyczna postać historyczna ; ostatni przywódca powstania styczniowego - był dowódcą oddziału powstańczego - jego postać została przedstawiona w utworze w sposób wyidealizowany - podczas jednej z walk Maryś uratował mu życie; w utworze nie pojawia się informacja o jego śmierci , lecz wiadomo , że zginął , służąc ojczyźnie 4. Anielka Tarłowska : - młodsza siostra Marysia , bardzo związana z bratem - miedzy nią a Jagminem narodziło się uczucie , o którym ze wzruszenia przy pożegnaniu nie zdążyli sobie powiedzieć - podczas powstania napisała do brata list , którego ten jednak nigdy nie zdołał przeczytać - jeden raz odwiedziła późńiej grób Marysi i Jagmina , opłakując ich stratę i zostawiła tam mały krzyż Tresc dziela : Opowiadanie dotyczy epizodu z powstania styczniowego. Narratorem jest przyroda (wiatr, drzewa, kwiaty). Akcja rozgrywa się na Polesiu Litewskim. Pewnego dnia na polanę dotarł kilkusetosobowy oddział powstańców, walczących z rosyjskim zaborcą. Byli to młodzi ludzie, różnie ubrani i różnie uzbrojeni. Żołnierze postanowili rozbić tu obóz. Najpierw zbudowali z gałęzi kilka namiotów: dla wodza, dla lepszych koni oraz dla przyszłych rannych. Później przygotowali pierwszą w tym miejscu wieczerzę, po spożyciu której wspólnie zaśpiewali pełną „skargi, ufności i prośby”, przejmującą pieśń Oddziałem dowodził Romuald Traugutt, (późniejszy ostatni dyktator powstania). Było w nim dwu młodych żołnierzy: Maryś Tarłowski i Jagmin , zakochany w siostrze Marysia , Anielce. - . = Rozpoczęły się walki. Powstańcy odnosili zwycięstwa. Ale nadszedł dzień starcia z przeważającymi siłami wroga. Ostatnie, tragiczne wydarzenia, które rozegrały się jesienią 1863 roku. Maryś i Jagmin zginęli, poświęcając swoje życie za ojczyznę. Na miejscu zmagań stoi mogiła powstańcza, na którą wiele lat po powstaniu przyszła kobieta w żałobie. Była to Anielka , która straciła ukochanego brata i ukochanego mężczyznę. Długo leżała na mogile, opowiadając zmarłym o wielkim cierpieniu, które rozrywało jej serce. Kiedy podniosła się, umieściła na grobie przyniesiony skądś krzyżyk. Potem odeszła, by nigdy już tu nie powrócić. Gdy leśne kwiaty skończyły swoją opowieść , wiatr już nie płakał. Zerwał się z mogiły i ruszył w swoją drogę. Wznosząc się nad polanę, na cały głos zakrzyknął: „Gloria victis!”. Przelatując nad lasem, a później nad polami, wodami, miastami i wioskami, wołał jeszcze nie raz: „Gloria victis!”, „Chwała zwyciężonym!”. Mimo , że powstańcy ponieśli klęske , często tracili życie , to jednak odnieśli zwycięstwo w kategoriach moralnych . Pokazali honor , do końca byli patriotami i zachowali honor i godność. Obraz mogily : - znajduje się ona w lesie , jest to skromny pagórek z niewielkim krzyżykiem ; mogiłą opiekowała się Anielka - w mogile pochowani są powstańcy ,a wśród nich Jagmin i Tarłowski - sama mogiła jest symbolem bohaterstwa , patriotyzmu i heroizmu Motywy : - miłość ( Tarłowski darzy braterskim uczuciem swoją siostrę , troszczy się o nią , pamięta w chwili śmierci ; miłość Jagmina i Anielki jest tylko zasugerowana , nie ma dla niej miejsca podczas powstania ; miłość do ojczyny okazuje się najsilniejsza , skłania do poświęceń , napełnia odwagą ) - patriotyzm ( powstańcami byli głównie młodzi ludzie ,dokonywali oni wiele poświęceń i wyrzeczeń , aby walczyć z zaborcą ; autorka dostrzega poświęcenie młodych powstańców ) - mogiła ( jest znakiem ludzkich zbrodni , lecz także pamięci o pokonanych ; na szczycie znajduje się mały krzyżyk postawiony przez Anielkę ) - Tresc dziela : Czwórka przyjaciół zebrana na pokładzie jachtu „Nellie”, zakotwiczonego na londyńskim nabrzeżu Tamizy, wysłuchuje opowieści kapitana Marlowa o jego wyprawie do Afryki centralnej. Zaczyna on swą opowieść od relacji z wizyty w gmachu dyrekcji spółki handlowej, posiadającej statki żeglujące po „tej rzece”, tj. Kongo, gdzie po spotkaniu z dyrektorem otrzymał nominację na stanowisko kapitana parowca w miejsce zmarłego niedawno kapitana Freslevena. Zadaniem Marlowa było dotarcie do stacji handlowej, którą kierował Kurtz , i udzielenie mu pomocy. Po wielu trudach Marlow dotarł do stacji. To, co tam zobaczył przeszło jego najśmielsze oczekiwania. W odległości 50 mil od stacji Kurtza wędrowcy dotarli do trzcinowej chaty, obok której leżał stos drewna, a w środku stara żeglarska książka i tajemnicza wiadomość, by się spieszyli, ale płynęli ostrożnie. Na miejscu wędrowców przywitał młody Rosjanin, marynarz, wielbiciel Kurtza. To on zostawił wiadomość w opuszczonej chacie, on powstrzymywał tubylców przed wtargnięciem do stacji i opiekował się chorym Kurtzem. Ucieszył się bardzo z przybycia statku, gdyż liczył, iż zabierze on chorego i ocali go. Ostrzegł też Marlowa, że tubylcy mogą chcieć siłą zatrzymać Kurtza, który jest dla nich kimś w rodzaju bóstwa. Poinformował także kapitana o ceremoniach urządzanych przez krajowców wokół Kurtza, którzy czołgają się przed nim, tańczą, składają ofiary itp. i w ogóle ulegają mu, a on karze nieposłusznych, ścinając im głowy i nabijając je na pale. Marlow jest przerażony tym, co usłyszał, nie rozumie, kim właściwie jest ten Kurtz, kimś wybitnym, czy niebezpiecznym wariatem. Wreszcie Marlow zobaczył Kurtza: wychudłego, wynędzniałego z powodu choroby, niesionego na noszach, ale wciąż władającego tłumem. Chorego umieszczono w kabinie statku. W trakcie podróży Marlow i Kurtz wiele rozmawiali, a właściwie mówił Kurtz. O swych niezrealizowanych planach, o marzeniach, pobudkach, o potędze i sławie. Pewnego dnia wręczył towarzyszowi podróży pakiet z prośbą o przechowanie, a wkrótce potem zmarł wypowiadając słowa: „Zgroza! Zgroza!”. - - = Motywy : - podróż ( utwór Josepha Conrada przedstawia wyprawę głównego bohatera w głąb Afryki, do Konga ; podróż otwiera Marlowowi oczy, ukazuje mu kolejne stopnie ludzkiego upodlenia i okrucieństwa zadawanego tubylcom przez białych „panów” – kolonizatorów ) - władza ( Kurtz pragnął władzy , podporządkowywał sobie Murzynów ) - przemiana ( Kurtz zmienia się z człowieka wykształconego , obytego , w człowieka dla którego żądza władzy jest najważniejsza „Ludzie bezdomni” Stefan Zeromski Epoka : Młoda Polska Rodzaj : epika Gatunek : powieść modernistyczna Czas akcji : lata 90. XIX w. Miejsce akcji : Warszawa , Paryż, Cisy , Sosnowiec Bohaterowie : 1. Tomasz Judym : - wychował się na warszawskim Powiślu , był wychowywany przez ciotkę , był poniżany , obrażany , miał ciężkie dzieciństwo , żył w wiecznym strachu ; jednak był ambitny i wciąż chciał realizować swoje cele - Judym jako romantyk : • jest indywidualistą , jest człowiekiem samotnym , wyobcowanym , w każdym miejscu czuje się obco ; kieruje się emocjami a nie rozsądkiem • jest idealistą , marzycielem , wrażliwą osobą • jest nieszczęśliwy w miłości z własnego wyboru ( odrzuca miłość do Joanny chcąc pomagać ludziom ) • załamują go pierwsze niepowodzenia ; nie walczy do końca ; wyraźnie przecenia swoje siły - Tomasz jako pozytywista : • ceni pracę , z ogromnym poświeceniem i zaaranżowanie wykonuje zawód lekarza • chce bezinteresownie pomagać innym , jest wrażliwy na krytykę drugiego człowieka ; chce być człowiekiem utylitarnym ( użytecznym dla społeczeństwa ) 2. Joanna Podborska : - jest młodą kobietą , pracuje jako guwernantka ( nauczycielka ) panien Orszeńskich - wcześnie straciła swoich rodziców i brata , jej drugi brat mieszka w Szwajcarii Motywy : - nieszczęśliwa miłość ( bohater mimo , że kocha Joasię to odrzuca jej miłość w imię niesienia pomocy innym) - poświęcenie ( Judym poświęca się całym sobą , by móc pomagać biednym i chorym , przez to staje się samotny , nie ma swojego miejsca na ziemi ) - ambicja ( Tomasz mimo , że nie miał łatwego dzieciństwa , był poniżany , krzywdzony , to nie poddał się , miał ambicje i doszedł do wysokiego stanowiska ; mimo niepowodzenia jego gabinetu w Warszawie , nie poddał się i wciąż chciał nieść pomoc ) - samotność ( Joanna Podborska nie miała nikogo z bliskiej rodziny , Judym był typem indywidualisty ) - bezdomność ( ani Tomasz , ani Joanna nie mieli swojego miejsca na ziemi , wszędzie czuli się obco ) - podróż ( Judym szuka swojego miejsca na ziemi , gdzie będzie mógł robić to co kocha ) - cierpienie ( w powieści mamy do czynienia z cierpieniem z powodu odrzuconej miłości ; Tomasz wybiera samotność, poświęca się całkowicie idei niesienia pomocy najuboższym , rezygnuje ze wspólnego życia z ukochaną ) - nauka / praca ( Judym poświęca całą swoją wiedzę dla społeczeństwa , jego głównym celem w życiu jest pomoc innym ; wyrzeka się nawet miłości ; Tomasz Judym był wręcz tytanem pracy, uważał, że tylko całkowite oddanie zagwarantuje sukces w realizacji życiowego celu – poprawę sytuacji najuboższych ) „Granica” Zofia Nalkowska Epoka : dwudziestolecie międzywojenne Rodzaj : epika Gatunek : powieść Czas akcji : kilkanaście lat ; są to. lata 20-te i 30-te XX w. Miejsce akcji : prowincjonalne miasto , o nieznanej nazwie ( Ziembiewicz jest prezydentem tego miasta ) ; Boleborzy ( tu zarządcą majątku Tczewskich jest ojciec Zenona ; tu bohater rozpoczyna romans z Justyną ) ; Warszawa ( Elżbieta spotyka się z matką ) ; Paryż ( studia Ziembiewicza ) Bohaterowie : 1. Zenon Ziembiewicz : - był synem zubożałego szlachcica - jako uczeń zakochał się w Elżbiecie Bieckiej , której udzielał korepetycji - dostał się na studia w Paryżu ; tam związał się z nieuleczalnie chorą Adelą ( nie kocha jej , jest z nią z litości ; ich związek trwa 2 lata ) - bierze ślub z Elżbietą , ta rodzi mu dziecko - miał romans z Justyną ( nie kochał ją , poddał się emocjom ) ; przed sobą tłumaczy się z romansu z Justyną łatwo , zrzucając całą odpowiedzialność na „schemat boleborzański” ( powielanie błędów i naśladowanie wzorców rodziców ) - po dowiedzeniu się o ciąży Justyny , nie chciał uznać dziecka ; dał pieniądze kobiecie sugerując aborcję ( kobieta popadła w obłęd i oblała twarz Zenona kwasem ) ; mężczyzna traci wzrok - jako prezydent miasta jest bierny ; przestaje pomagać ludziom ; krążyły słuchy że wydał rozkaz krwawego stłumienia strajku ; bez niczyjej pomocy nie potrafi podjąć decyzji - jako redaktor „Niwy” publikował kłamliwe artykuły ; pozwala na manipulacje , przekłamania , półprawdy ; jest pod wpływem ludzi bogatych - miał skłonność do życia w kłamstwie i obłudzie ; cały czas szukał usprawiedliwień i wymówek dla swojego postępowania ( wyniósł to z domu ) - przyznaje się żonie do zdrady , chcąc żyć ze sobą w zgodzie i mieć czytane sumienie - początkowo idealista o wielkich marzeniach, stał się uległym i pozbawionym własnego zdania człowiekiem na wysokim stanowisku - popełnia samobójstwo ( jest to jego ostateczny upadek ; jest bohaterem tragicznym ) - pozytywne cechy bohatera to : ( do momentu ponownego spotkania z Justyną , tworzył harmonijny związek z Elżbietą ; troszczył się o Justynę , próbował poprzez żonę znaleźć jej pracę ; jako prezydent miasta wykazał pełną inicjatywą , uporządkował tereny nad rzeką , zbudował domy dla robotników czy pijalnie mleka dla dzieci ; dzięki samozaparciu i własnej ambicji kształcił się , zaczął pracę jako korepetytor ) 2. Elżbieta Biecka : - poznała Zenona , gdy udzielał jej korepetycji ; mimo początkowej niechęci została jego żoną - pochodziła z bogatej rodziny mieszczańskiej ; była wychowana przez ciotkę Kolichowską i mieszkała w jej kamienicy - jej matka zostawiła ją dla sławy i popularności , była zajęta sobą , nie otoczyła ją miłością : Elżbieta po samobójstwie męża zostawiła syna i wyjechała z kraju ( postąpiła podobnie jak jej własna matka ) - bardzo bolała ją zdrada męża , ale wybaczyła mu romans z Justyną 3. Justyna Bogutówna : - była córką kucharki z Boleborzy ; tam też poznała Zenona , wybuchł miedzy nimi romans , przerwany wyjazdem bohatera na studia do Paryża - ich ponowne spotkanie miało miejsce w miasteczku po śmierci matki Justyny ; ponownie zaczęli się spotykać , czego owocem była ciąża - po dokonaniu aborcji Justyna popada w obłęd , popełnia nieudaną próbę samobójczą , mści się na kochanku , oblewając jego twarz kwasem 4. Adela : - była kochanką Zenona z okresu jego pobytu za granicą - Zenon nie kochał jej , kobieta go w żadnym stopniu nie pociągała , byli w związku 2 lata - kobieta była chora i wkrótce zmarła „Potop” Henryk Sienkiewicz Epoka : pozytywizm Rodzaj : epika Gatunek : powieść historyczna Czas akcji : najazd szwedzki na Polskę : 1655-1657 r. Miejsce akcji : Żmudź , Wielkopolska , Podlasie ,Czętochowa , Śląsk , Lwów , Zamość , Warszawa ; później akcja zatacza koło i ponownie wracamy na Żmudź Bohaterowie : Bohaterów powieści można podzielić na : a) postacie historyczne ( Jan Kazimierz , Karol Gustaw , Stefan Czarniecki , Jerzy Lubomierski , Krzysztof Opaliński ) b) postacie fikcyjne ( Andrzej Kmicic , Jerzy Michał Wołodyjowski , Aleksandra Billewiczówna , Jan Skrzetuski ) c) postacie pozytywne ( obrońcy ojczyny , patrioci : ks. Kordecki , Czarniecki , Kmicic , Zagłoba , Wołodyjowski ) d) postacie negatywne ( zdrajcy ojczyzny , nie byli patriotami : Janusz i Bogusław Radziwiłowie , Opaliński , Sapieha , Radziejowski e) arystokracja : Arystokrację stanowią ludzie najbogatsi , wykształceni. Autor zarzucał tej warstwie pychę , brak patriotyzmu , dbanie o własne interesy. ( Janusz i Bogusław Radziwiłowie , Opalińśki , Sapieha ) f) szlachta : Początkowo zachowują się często jak typowa szlachta sarmacka , często są zwodzeni przez magnatów , ale gdy ojczyzna jest zagrożona potrafią stanąć do walki. ( Oleńka , Zagłowa , Kmicic , Wołodyjowski ) g) duchowieństwo : Są oni patriotami , obrońcami ojczyzny , bronią kościołów , a przede wszystkim klasztoru na Jasnej Górze. ( ks. Kordecki ) h) chłopi : Są oni patriotami , biorą udział w walce o wolność ojczyzny , bronią Częstochowy , natomiast górale ratują polskiego króla w wąwozie na Śląsku. 1. Andrzej Kmicic : - jest bohaterem dynamicznym , zmienia się w czasie trwania powieści - początkowo jest typowym szlachcicem sarmatą , lubi hulaszczy tryb życia , jest człowiekiem gwałtownym , porywczym , niecierpliwym , zuchwałym , nie liczy się z prawem i uczuciami innych - później zaczyna dostrzegać , że postępuje niewłaściwie ; pragnie naprawić swoje błędy ; zmienia nazwisko na Babinicz , by odpokutować swoje winy ; poświęca się dla dobra ojczyzny ; wsławia się w obronie Częstochowy ; zostaje doceniony nawet przez króla ; odzyskuje miłość Oleńki 2. Oleńka Billewiczówna : - wg testamentu dziadka została przeznaczona na żonę dla Kmicica ; od pierwszego wejrzenia młodzi zakochują się w sobie - bohaterka jest konsekwentna , dumna , odważna , uparta ; ma duże poczucie sprawiedliwości , dlatego nie może zaakceptować postępowania Kmicica i faktu , że został oskarżony o zdradę - jest patriotką , zależy jej na ojczyźnie ; jest gotowa wstąpić do klasztoru ; w końcu wybacza ukochanemu 3. Wołodyjowski : - nazywany był „małym rycerzem” , słynął z szlachetności , życzliwości - podoba mu się Oleńka ; postanowił się jej oświadczyć , lecz dziewczyna odrzuciła jego zaręczyny ; ostatnie zakochał się w Anusi Borzobohatej - był człowiekiem , który nie chował urazy w sercu ; potrafił szybko przebaczyć ; jako pierwszy wybaczył Kmicicowi jego złe poczynania - Wołodyjowski był niezwykłym patriotą , kiedy ojczyzna była zagrożona , szybko ruszał jej na ratunek 4. Zagłoba : - dzielny rycerz herbu Wczele ; niechętnie bierze udział w walkach , lecz gdy zachodzi taka konieczność rusza na pomoc - słynie ze swoich żartów ; uwielbia biesiadowanie i żywe rozmowy ; jest typowym sarmatą - był postacią pozytywną ; niekiedy jednak miał skłonność do koloryzowania , naginał prawdę , w taki sposób żeby wyszła na jego korzyść 5. Janusz Radziwił : - wielki hetman litewski , druga osoba po królu - jest członkiem dumnym , pysznym ; pragnie zostać władcą Rzeczypospolitej , dlatego dopuszcza się zdrady ojczyzny - w momencie śmierci ma okropne wyrzutu sumienia , żałuje swojego postępowania Tresc dziela : W styczniu 1655 roku młody żołnierz, Andrzej Kmicic, przybył do Wodoktów, by poznać swoją przyszłą żonę, Aleksandrę Billewiczównę. Bardzo przypadli sobie do gustu, ale niestety awanturnicza natura Kmicica spowodowała gniew panny Aleksandry. Kmicic usiłował porwać dziewczynę, ale przegrał w pojedynku z niepozornym, ale w szabli niepokonanym Michałem Wołodyjowskim. Tymczasem na Rzeczpospolitą napadli Szwedzi, którzy dosłownie zalali nasz kraj, stąd przyjęło się nazywać ten fakt historyczny „potopem szwedzkim”. Kmicic w dobrej wierze przysiągł wierność litewskiemu magnatowi, księciu Januszowi Radziwiłłowi, ale ten okazał się zdrajcą. Wtedy młody rycerz musiał zmienić nazwisko i za wszelką cenę dążyć do rehabilitacji. Pod nazwiskiem Babinicza dzielnie bronił Jasnej Góry, a nawet dokonał bohaterskiego czynu i wysadził wielkie działo bojowe. Potem towarzyszył królowi Janowi Kazimierzowi powracającemu do kraju i z oddaniem bronił króla. W końcu udało mu się odzyskać dobre imię i honor szlachecki. Wielką przeminę Kmicica uznała także Oleńka Billewiczówna, która po oficjalnej rehabilitacji rycerza w kościele w Upicie, została jego szczęśliwą żoną. / , ~~ 10. Tygellin : - rywal Petroniusza ; bezwzględny i okrutny - jest jednym z najwiekszych prześladowców chrześcijan - nie może pochwalić się błyskotliwością czy inteligencją - staje się katem dla Chilonidesa , którego torturuje - potrafi być niebezpieczny , nieobliczalny 11. Aulus Plaucjusz : - wraz z żoną Pomponią Grecyną wychowuje Ligię , którą traktują jak córkę - pierwowzór dobrego męża i ojca ; wzorowy obywatel i wierny przyjaciel 12. Pomponia Grecyna : - Rzymianka , która przyjęła wiarę chrześcijańską , potem wedle jej założeń wychowała w niej podopieczną Ligię - podobnie jak jej mąż , traktuje wszystkich z równością ; niewolnicy w jej domu są jak domownicy Tresc dziela : Rzym za panowania Nerona. Młody rzymski żołnierz, Marek Winicjusz, przypadkiem poznaje piękną Ligię, brankę wojenną wychowywaną w domu Plaucjuszów jak córka. Zakochuje się w niej i pragnie ją zdobyć. Ligia jednak wyznaje nową religię - jest chrześcijanką. Nie zgadza się zostać kochanką Winicjusza. Ucieka prosto z uczty u Nerona i ukrywa się przed zepsutym patrycjuszem w domu ubogich chrześcijan. A Marek jej uparcie szuka. Postanawia odbić Ligię siłą, ale to mu się nie udaje. Zostaje ranny. Ku jego zdumieniu chrześcijanie nie tylko się na nim nie mszczą, ale troskliwie się nim opiekują i leczą go. Ligia również okazuje mu swoją dobroć. Marek wreszcie poznaje, co to jest prawdziwa miłość. Niestety nad zakochanymi gromadzą się czarne chmury. Neron jest tak znudzony, że wymyśla okrutną rozrywkę - rozkazuje spalić Rzym, by zobaczyć prawdziwy pożar i móc skomponować taką pieśń, jak Homer Iliadę. Tak się też dzieje. Marek, będący wówczas z dworem Nerona w Ancjum, powraca zrozpaczony, że Ligii stało się coś złego. Kiedy się wreszcie spotykają, apostoł Piotr udziela mu chrztu. . . - O podpalenie Rzymu zostają oskarżeni chrześcijanie. Z rozkazu Nerona giną w męce na arenach rozszarpywani przez dzikie zwierzęta, biorąc udział w okrutnych scenach z mitologii. Męczenników błogosławi z wyżyn amfiteatru Paweł z Tarsu. Wreszcie na arenę dostaje się wraz z Ursusem uwięziona jakiś czas wcześniej Ligia. Neron urządził sobie kolejną zabawę, tym razem kosztem Winicjusza. Ligia została przywiązana do rogów straszliwego tura germańskiego, a zadaniem Ursusa jest ją uratować. To prawie niemożliwe, a jednak potężnemu słudze Ligii udaje się skręcić turowi kark. Ligia zostaje uratowana, a zakochani dostają się pod opiekę rzymskiego ludu, wobec którego nawet Neron jest bezsilny. W finale powieści ginie sam Neron, przeświadczony o tym, że świat traci niepospolitego artystę. „Kamienie na szaniec” Aleksander Kamiński Epoka : dwudziestolecie międzywojenne Rodzaj : epika Gatunek : powieść Czas akcji : 1939-1943 r. Miejsce akcji : okupowana Warszawa Bohaterowie : 1. Maciej Aleksy Dawidowski ( Alek ) : - harcerz w drużynie „Buki” ; działacz w PLAN , potem w Małym Sabotażu - odznaczony pośmiertnie Krzyżem Virtuti Militari - chłopak z poczuciem humoru ; łatwo wpada w zachwyt ; niespokojny i żądny w przygód ; wysportowany , uwielbia podróże - od początku widać w nim zacięcie przywódcze ; czuje się odpowiedzialny za swój oddział ; w sytuacjach kryzysowych jako jeden z nielicznych potrafi zachować opanowanie i zdrowy rozsądek - lubi rywalizować ; nie boi się konsekwencji - jest towarzyski ; ma duże grono przyajciół ; wytrwały w swoich postanowieniach - nie grzeszy odwagą ( uczestniczy w ryzykownych akcjach ) - charakteryzuje się ogromną wrażliwością na ludzki los ; źle czuje się z tym , że musi zabić człowieka - z szacunkiem odnosi się do rodziców ; nawet na łożu śmierci uśmiechał się i optymistycznie patrzył na świat 2. Jan Bytnar ( Rudy ) : - harcerz w drużynie „Buki” ; działacz w PLAN , potem w Małym Sabotażu - bliski przyjaciel Zośki - pochodzi z domu inteligenckiego - śmierć ( giną młodzi ludzie , którzy mieli przed sobą całe życie ) - poświęcenie / patriotyzm ( O prawdziwym patriotyzmie Alka, Rudego i Zośki świadczy fakt, że po wybuchu wojny od razu zdecydowali, by włączyć się do walki przeciw okupantowi. Ryzykowali często swoim życiem, dobro ojczyzny przedkładali nad bezpieczeństwo własnej rodziny i swoje. Dla ojczyzny oddali ostatecznie własne życie.) „Medaliony” Zofia Nałkowska Epoka : dwudziestolecie międzywojenne Rodzaj : epika Gatunek : proza wojenna Czas akcji : pierwsze miesiące po zakończeniu II wojny światowej Miejsce akcji : więzienie na Pawiaku , Ravensbruck , Bunizg ; cmentarz leżący w pobliżu żydowskiego getta ; pałac w pobliżu Chełmna Tresc dziela : „Profesor Spanner” : - akcja tego opowiadania toczy się w Instytucie Anatomicznym w Gdańsku - w ogromnym kadziach leżą liczne zwłoki ludzkie , które tytułowy bohater wykorzystuje np. do produkcji mydła - młody Polak , student opowiada , że Niemiec to potrafi zrobić coś z niczego „Dno” : - narratorką opowiadania jest kobieta , która opowiada o swoim pobycie na Pawiaku , w obozie koncentracyjnym - Ravensbruck lub pracy w fabryce amunicji - mówi o więźniarkach , które były bite , głodzone , przeprowadzano na nich eksperymenty medyczne - wydarzenia te spowodowały , że odebrano im człowieczeństwo i godność ; dochodziło do aktów kanibalizmu „Kobieta cmentarna” : - bohaterką opowiadania jest kobieta , która pielęgnuje pomniki , podlewa kwiaty - mieszaka w pobliżu getta ; jest świadkiem jak Niemcy zabijają Żydów , i jak ci . . ← popełniają samobójstwa , by nie wpaść w ręce oprawców ( skaczą z okien płonących budynków ) - opowieść kobiety jest beznamiętna ; pozbawiona emocji i uczuć , ponieważ uległa ona propagandzie niemieckiej ; jest dowodem na to , że wojna niszczy psychikę człowieka „Przy torze kolejowym” : - historia kobiety , która uciekła z transportu i ranna leży przy torze kolejowym ; mimo współczucia , nikt z mieszkańców wsi nie chce i nie może jej pomóc ( ponieważ kobieta jest pochodzenia żydowskiego ; mieszkańcy bali się konsekwencji ze strony Niemców ) „Dwojra Zielona” : - jest to opowieść kobiety , która ma 35 lat , alej jest zniszczona psychicznie i fizycznie - podczas wojny straciła najbliższych , zdrowie ( straciła oko , podczas zabawy sylwestrowej ) ; nie poddała się , chciała za wszelką cenę przeżyć , by stać się świadkiem , tych tragicznych wydarzeń „Wiza” : - tytułowa wiza to łąka pod lasem , na której Niemcy przetrzymywali więźniarki - kobiety przebywały tam cały dzień , a nawet tydzień , bez jedzenia ; każdego dnia umierało wiele z nich - po selekcji wiza była pusta „Człowiek jest mocny” : - jest to relacja młodego , silnego Żyda - Michała P. , który pracował w lesie przy zakopywaniu ciał Żydów - pewnego dnia Michał wśród ofiar rozpoznał swoją żonę i dzieci ;położył się wówczas przy żonie i chciał umrzeć, ale Niemiec go nie zastrzelił, bo stwierdził, że nadaje się do pracy „Dorośli i dzieci w Oświęcimiu” : - jest to ostatnie , podsumowujące dzielność niemieckich obozów opowiadanie - w utworze przywołano najwiekszych zbrodniarzy niemieckich i ich ulubione metody zabijania więźniów - zostały rownież opisane dzieci , które miały świadomość , że umrą - do komory wybierano najmniejsze , które nie mogły jeszcze pracować „Opowidania Borowskiego” Tadeusz Borowski Epoka : dwudziestolecie międzywojenne Rodzaj : epika Gatunek : opowiadanie Czas akcji : II wojna światowa ; 1939-1945 r. Miejsce akcji : okupowana Warszawa , obóz Auschwitz-Birkenau Narrator i bohater utworu : - wszystko co pisarz przedstawił w opowiadaniach jest oparte na osobistych doświadczeniach autora - mimo , że w utworach jest wiele podobieństw do pisarza i jego pobytu na Pawiaku , czy w obozie , to nie chce on , żeby utożsamiać go z postacią narratora - narratorem , a jednocześnie bohaterem utworu jest Tadeusz ; jest więźniem funkcyjnym ; stoi wyżej w hierarchii obozowej - czasem bohater wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej , a czasami w pierwszej osobie liczby mnogiej , co pokazuje , że jest jednym z więźniów i utożsamia się ze społecznością obozową Tresc dziela : „Pożegnanie z Marią” : - pisarz ukazuje rzeczywistość okupowanej przez Niemców Warszawy - główny bohater - Tadeusz pracuje u Inżyniera ( prowadził interesy na wielką skalę , był hojny dla pracowników , płacił im prawie 100 zł tygodniowo , / / = pomagał w przypadku choroby lub wywiezienia rodziny do obozu , finansował też przez 3 miesiące studia Tadeusza na tajnym uniwersytecie ) - Tadeusz finansował produkcję bimbru u kierownika , który oddawał mu wiekszą część zysku ( kierownik zaś handlował meblami , pośredniczył w handlu mieszkaniami oraz między „złodziejami kolejowymi” a komisami ; handlował z gettem żydowskim - ukochana Tadeusza - Maria , rozwozi bimber ; Tadeusz zajmuje się poezją - Maria studiuje na tajnych kompletach - podczas jednej z łapanek Maria zostaje schwytana i wywieziona do obozu „Proszę państwa do gazu” : - akcja rozgrywa się w obozie w Oświęcimiu - pewnego dnia Tadeusz idzie wraz z innymi rozładowywać kolejny transport więźniów - na rampę wjeżdża pociąg , okazuje się , że jest to transport z Sosnowca i Będzina , wysiadający ludzie pytają o swój dalszy los , jednak nikt nie mówi im , że czeka ich śmierć w komorze gazowej - jedynie młodzi i zdrowi przed śmiercią dostaną się do lagru i będą pracować ; tych którzy zmierzają do komór gazowych , ładuje się na ciężarówki po około 60 osób - pada rozkaz , by oczyścić puste wagony , Tadeusz wynosi kilka zaduszonych i zadeptanych niemowląt , na rozkaz esesmana oddaje je kobietom , one jednak uciekają, wiedzą dobrze że kobiety z małymi dziećmi natychmiast zostaną skierowane do gazu - kolejny transport , Tadeusz znajduje się przy jednym z wagonów , który jest pełen trupów , chwyta jednego z nich za rękę , martwa dłoń niespodziewanie się zaciska , Tadeusz ucieka , kładzie się na torach i. marzy o tym by jak najszybciej znaleźć się w obozie , który wydaje mu się być „jakąś zatoką spokoju” „U nas w Auschwitz” : - akcja rozgrywa się w obozie koncentracyjnym - główny bohater -Tadeusz , opisuje w liście do ukochanej Tuśki swoje przeżycia - z obozu w Birkenau zostaje z kilkunastoma towarzyszami wysłany do Auschwitz na kurs sanitarny - grupa flegerów ( sanitariuszy) jest zwolniona z apelu i innych obowiązków życia obozowego , czas ten Tadeusz wykorzystuje na przeprowadzenie obserwacji obozu , dochodzi do wniosku , że duma więźniów z Auschwitz , którzy przecierpieli tu już kilka lat jest uzasadniona - w Auschwitz baraki są murowane , place i drogi wybrukowane , rośnie kilka wątłych drzewek , w porównaniu z drewnianymi barakami Brzezinki i drogami z błota panuje tu prawie domowa atmosfera - Tadeusz , mając nieco czasu , który wykorzystał na spacery , notuje obserwacje w kolejnym liście - miejscem , które cieszy się największą popularnością jest „puff” ( obozowy dom publiczny ) ; po południu Tadeusz ogląda z więźniami mecze bokserskie ; po nich udaje się do sali muzycznej , gdzie obozowa orkiestra daje koncert muzyki klasycznej ; wszystko to ma sprawić wrażenie „normalnego życia” „Dzień na Harmenzach” : - akcja utworu rozgrywa się w gospodarstwie rolnym na Harmenzach, należą- cym do obozu oraz w samym Birkenau - wydarzenia mają miejsce w ciągu jednego dnia. Zbiór dojrzałych jabłek sugeru- je, że jest jesień, prawdopodobnie 1943 roku. - głównym bohaterem i narratorem opowiadania jest Tadek, przebywający w obozie od kilku miesięcy. Tadek pracuje przy torach kolejki wąskotorowej, razem z Grekami i Żydem Bekerem. - pojawia się Haneczka, która proponuje mu jedzenie, ale narrator odmawia. Ko- bieta chwali się, że dostała od Iwana dwa piękne mydła, więc w nagrodę każe przekazać mu słoninę. Tadek orientuje się, że to Iwan ukradł mu mydło. - wywiązuje się rozmowa na temat jedzenia. Beker był kiedyś lageraltesterem w żydowskim obozie pod Poznaniem, gdzie słynął z okrucieństwa, powiesił nawet własnego syna. Żyd tłumaczy swoje postępowanie głodem. Tadek straszy Beke- ra, uważa że niedługo odbędzie się wybiórka, a starzec trafi do komory gazowej. - narrator rozmawia z kommandoführerem na temat wojny niemiecko-radziec- kiej. Dostrzega zegarek Tadka i chce, żeby mu go oddał. Gdy ten odmawia, rzuca nim o ścianę. Tadek gwiżdże „Międzynarodówkę”, za co kapo bije go łopatą. - w drodze na obiad, narrator widzi, jak Iwan daje staremu Grekowi gęś. Tadek zanosi mu słoninę, a Iwan kłamie, że kupił mydła od Żyda z Kanady. Post chce odkupić buty narratora, ale ten odmawia. Tadek obawia się, że Post go zastrzeli. Młody Janek odzywa się do SS-mana, za co zostaje uderzony i wepchnięty do dołu ze szlamem. Tadek sugeruje piplowi (posłańcowi) kapo, żeby pilnował gęsi. „Krzyzacy” Henryk Sienkiewicz Epoka : pozytywizm Rodzaj : epika Gatunek : powieść historyczna Czas akcji : 1399-1410 r. Miejsce akcji : tereny Królestwa Polskiego , Litwy i Państwa Krzyżackiego Bohaterowie : 1. Zbyszko z Bogdańca : - jego pradziad z uwagi na zasługi wojenne otrzymał w posiadanie ziemie bogdaniecką oraz herb - po śmierci jego rodziców opiekę nad nim przejmuje stryj - Maćko - jest silny i zręczny ; odznacza się impulsywnym temperamentem ; kieruje się emocjami , a nie zdrowym rozsądkiem - nauczony przez wuja życia zgodnie z kodeksem rycerskim , jest lojalny , honorowy i szlachetny 2. Maćko : - stryj Zbyszka - bohater sprytny i przebiegły ; pragnący odnowienia liczności rodu dzięki poślubieniu przez Zbyszka - Jagienki , która jest dziedziczką Zgorzelic - kocha bratanka , jak własnego syna ; często stara się pohamować gwałtowny charakter synowca - prawy i szlachetny rycerz , który zasady życia zgodnie z kodeksem wpoił także Zbyszkowi 3. Danusia Jurandówna : - córka Juranda ze Spychowa - po śmierci matki została oddana pod opiekę księżnej Annie - ma 12 lat - to uosobienie naiwności ; jednak charakteryzuje się także silną wolą • ( co dostrzegalne jest podczas jej protestu wobec ojca , kiedy ten nie zgadza się na ich ślub ) - zarzucając ukochanemu welon , ratuje go przed śmiercią - kilka godzin później zostaje porwana przez Krzyżaków - uratowana przez Zbyszka jest wycieńczona psychicznie i fizycznie - przejawia oznaki załamania nerwowego , a nawet obłędu - umiera po odnalezieniu przez ukochanego 4. Jagienka Zychówna : - córka Zycha ze Zgorzelic - kiedy umiera jej matka , zajmuje się młodszym rodzeństwem i ojcem , tym samym udowadniając swą zaradność i gospodarność - to żywiołowa i pogodna dziewczyna , która troszczy się o innych - kocha Zbyszka i liczy , że w końcu bedą razem - z czasem główny bohater odwzajemnia jej uczucia i biorą ślub - wydaje na świat 4 synów , tym samym spełniając marzenie Maćka 5. Jurand ze Spychowa : - ojciec Danusi - po śmierci ukochanej żony stał się człowiekiem żądnym zemsty , zawziętym i bezlitosnym - bezgranicznie kocha swoją jedyną córkę - początkowo nie wyraża poparcia na jej ślub - kiedy zostaje porwana , okazuje się , że został ofiarą spisku braci zakonnych - w obliczu tragedii , z pokorą wypełnia rozkazy krzyżaków - upokorzony przez Niemców - zabija kilku z nich ; jednak po porwaniu Danusi poświęca całe swoje życie nieustannej modlitwie do Boga ; przechodzi wewnętrzną przemianę 6. Hlawa : - czeski szlachcic ; żywiący uczucia do Jagienki , który jest jej oddanym sługą - to postać waleczna i roztropna - w późniejszym czasie zostaje giermkiem Zbyszka , który ceni sobie jego rady Tresc dziela : Doświadczony rycerz, Maćko z Bogdańca, wraz z młodziutkim Zbyszkiem - ostatnim z rodu - zatrzymują się w Tyńcu w gospodzie „Pod Lutym Turem”. Niespodziewanie przybywa tu na odpoczynek orszak księżnej mazowieckiej, Anny Danuty, która w drodze na Wawel postanowiła odwiedzić opactwo tynieckie. Zbyszko zakochuje się od pierwszego wejrzenia w dwórce księżnej, Danusi Jurandównie. Po długich staraniach młodzi zawierają ślub. Niestety Danusia zostaje uprowadzona przez Krzyżaków, którzy chcą się zemścić na jej ojcu Jurandzie ze Spychowa, który jest prawdziwym postrachem rycerzy zakonnych. Wzywają Juranda do Szczytna, gdzie go upokarzają i więżą. W tym czasie Zbyszko odbywa pojedynek na śmierć i życie z bratem Rotgierem, jednym z ukochanych rycerzy Zygfryda de Löwe, i zwycięża. W odwecie Zygfryd każe oślepić Juranda, wyrwać mu język i odciąć prawą dłoń. Kaleki i bezradny zostaje on wypuszczony z zamku w Szczytnie. Na drodze spotykają go Jagienka Zychówna wraz z Hlawą i odwożą go do Spychowa. Tymczasem Zbyszko nadal poszukuje Danuśki. W końcu dziewczyna zostaje odnaleziona przez Zbyszka, ale umiera w drodze do Spychowa. Załamany Zbyszko długo nie potrafi się pogodzić ze stratą ukochanej. Wreszcie zauważa troskę i miłość pięknej Jagienki Zychówny i żeni się z nią. Wzruszony i nieprzytomny z radości Maćko buduje dla młodych wspaniały kasztel. Rodzą się synowie Zbyszka i Jagienki. Wkrótce wybucha też wojna polsko-krzyżacka, na którą Zbyszko wyrusza wraz z Maćkiem. Przed bitwą pod Grunwaldem rycerze obserwują niebo i wróżą zwycięstwo. Wygrywają Polacy i jest to jedno z naszych najwspanialszych zwycięstw. . - Tresc dziela : Na placu miejskim w Weronie dochodzi do walki sług z dwóch wrogich sobie domów: Kapuletów i Montekich. Benwolio, siostrzeniec pana Monteki i przyjaciel Romea, powstrzymuje walczących. Na szczęście interweniuje książę Eskalus, który pod groźbą kary śmierci rozkazuje zaprzestania ciągłego zakłócania spokoju w mieście. Kapulet planuje wydać swą córkę Julię za Parysa, krewnego księcia Eskalusa. Tego wieczoru wydaje bal, na którym Julia i Parys mają się poznać. O balu dowiadują się przypadkiem Romeo i Benwolio. Ma tam być obecna Rozalina, dlatego Romeo decyduje się pójść do domu Kapuleta. Na balu Romeo poznaje Julię, w której się zakochuje. Nocą Romeo zakrada się do ogrodu Kapuletów. Julia rozpacza, że waśń pomiędzy ich rodzicami jest przeszkodą dla ich miłości. Oboje są gotowi wyrzec się nazwiska, własnego rodu, byle tylko być ze sobą. Wyznają sobie miłość i postanawiają wziąć potajemnie ślub. W tym celu Romeo udaje się do ojca Laurentego, który wyraża zgodę, licząc, że związek tych dwojga pogodzi zwaśnione rody. Niestety w kolejnej awanturze mszcząc śmierć Merkucja, Romeo zabija Tybalta i zostaje wygnany z Werony. Aby być blisko ukochanej, udaje się do ojca Laurentego. Zakonnik postanawia mu pomóc, radzi wyjechać do Mantui i przeczekać złe chwile. Romeo tak czyni, w nocy jeszcze spotyka się z Julią. Zakonnik pomaga dziewczynie, daje jej płyn, który po wypiciu wywołuje letarg podobny do śmierci, a następnie układa plan: Julia zostanie pochowana, wtedy też przybędzie powiadomiony o wszystkim Romeo i zabierze ją z Werony. W przeddzień ślubu Julia wypija napój. Rankiem rodzina Kapuletów odkrywa, że dziewczyna umarła. Julia zostaje pochowana w rodzinnym grobowcu. Nic nie wiedzący o tym Romeo, do którego nie dotarł posłaniec, zabija się widząc ją martwą. Po obudzeniu się z letargu Julia przebija się sztyletem. Rody godzą się nad grobem swoich dzieci. - . - Motywy : - miłość ( Miłość Romea i Julii była silniejsza od wszelkich zakazów , przeciwieństw a nawet śmierci ; miłość ich łącząca była uczuciem niezwykłym , tajemnym i nielegalnym ; była rownież tragiczna , doprowadzając ich do zguby ; Romeo i Julia skazani są więc na ciągłe ukrywanie uczuć, potajemne schadzki, działanie na własną rękę ) - bunt ( w utworze jest to przede wszystkim bunt przeciwko walczącym rodzinom, na przekór którym rodzi się miłość dwojga młodych ludzi ; oni nie chcą dopuszczać do siebie myśli, że konflikt rodów zdoła ich rozdzielić, buntują się przeciw takiemu porządkowi ) - rodzina ( nienawiść Kapuletów i Montekich doprowadza do śmierci zakochanych ; mimo że konflikt może rozwiązać miłość kochanków , skłóceni nie dają im takiej możliwości ; myślą tylko i wyłącznie o wlasnej żądzy zemsty i nienawiści ) - śmierć ( dopiero śmierć mogła połączyć kochanków ; za życia próbowali być razem , jednak spotkały ich same przeciwności ; oboje popełnili samobójstwo ) „Mistrz i Malgorzata” Michail Bulhakow Epoka : dwudziestolecie międzywojenne Rodzaj : epika Gatunek : powieść Czas akcji : lata 30. XX w. / czasy biblijne ( od środy do soboty ) Miejsce akcji : Moskwa , Jerozolima Bohaterowie : a) Małgorzata Nikołajewna : - ukochana Mistrza ; piękna i mądra , nieprzeciętna - ideał kobiety - bardzo nieszczęśliwa , ponieważ nie kocha męża ; pragnie kochać szczególnego , przeznaczonego jej , jedynego w całym wszechświecie mężczyznę - okazuje się nim być Mistrz - Małgorzata jest nie tylko kochanką , opiekunką Mistrza , ale także wielbicielką artystycznego talentu Mistrza - dla Mistrza , Małgorzata jest gotowa na wszystko - spokojem , mądrością , opanowaniem stałością w uczuciach imponuje samemu Wolandowi - w przeszłości kobieta była żoną wybitnego specjalisty , naukowca ; bardzo zakochanego w żonie , a do tego bogatego , który spełniał wszystkie jej zachcianki - autor przedstawia życie Małgorzaty jako szczyt marzeń każdej przeciętnej kobiety ; ten obraz burzy wielka miłość do Mistrza i wybór skromnego trybu życia b) Mistrz : - uczucia do kobiet nie miały w życiu bohatera znaczenia do chwili , kiedy spotkał Małgorzatę ; kochankowie są parą idealną , doskonale się rozumieją , nawzajem dopełniają ; Mistrz odczuwa bezgraniczne uwielbienie Małgorzaty , czuje się przy niej dobrze , bezpiecznie , - „Proces” Franz Kafka Epoka : dwudziestolecie międzywojenne Rodzaj : epika Gatunek : powieść Czas akcji : - początek XX w. ; jeden rok ; w momencie rozpoczęcia akcji bohater kończy 30 lat Miejsce akcji : bliżej nie określone miasto ( prawdopodobnie jest to Praga ) Bohaterowie : a) Józef K. : - mężczyzna w wieku 30 lat , będący pracownikiem banku - pochodzi z prowincji ; zamieszkuje jeden z pokoi pensjonatu pani Grubach - postać jest typem samotnika ; nie utrzymuje kontaktów z rodziną ( wyjątkiem jest wuj Karol ) - wytoczony został mu proces bez wskazania zarzutów ; bohater zawzięcie broni swojej niewinności - proces zaburza dotychczasowe funkcjonowanie Józefa ; staje się uciążliwy , męczący fizycznie i psychicznie ; jest zdezorientowany , oszołomiony , wzrasta jego poziom irytacji i frustracji - bohater jest świadomy osamotnienia w walce o niewinność ; zdaje sobie sprawę z bycia ofiarą systemu prawnego - na bohaterze zostaje wykonana niejawna egzekucja b) Panna Burstner : - młoda kobieta ; lokatorka pensjonatu Pani Grubach - wynajmuje pokój sąsiadujący z Józefem K. - wraca do pensjonatu w późnych godzinach wieczornych w towarzystwie różnych mężczyzn , takie zachowanie może świadczyć o pracy jako kobieta lekkich obyczajów - w jej pokoju odbywa się scena oskarżenia Józefa K. - bohater prosi ją , żeby została jego doradcą w procesie ; panna Burstner zgadza się , ale nazajutrz wyprowadza się z pokoju , potem wyraźnie unika Józefa K. c) Karol K. : - wuj Józefa ; właściciel ziemski - jest zaniepokojony procesem Józefa K. , bo boi się że wpłynie on ujemnie na sytuację rodziny - chce pomóc Józefowi i zaprowadza go do swego przyjaciela adwokata Hulda d) Pani Grubach : - kobieta w średnim wieku , wynajmująca pomieszczenia w swoim pensjonacie , dba o dobrą reputacje swojego interesu - darzy Józefa K. szczególnymi względami ( przynosi mu codziennie śniadanie ) , ponieważ uważa to go za najsympatyczniejszego z lokatorów - kobieta zapożyczyła się u mężczyzny na pewną sumę pieniędzy - w wolnych chwilach , gdy nie zajmowała się sprawami pensjonatu , naprawiała pończochy e) Adwokat Huld : - mecenas Józefa K. , dzięki znajomości z kolegą lat szkolnych - Karolem K. - mężczyzna jest starszy i schorowany - wyróżnia go obrona biednych ludzi , którymi w rzeczywistości gardzi - nie ma innych zainteresowań i tematów do rozmów prócz praca f) Block : - kupiec , klient mecenasa Hulda ; jego proces trwa już 5 lat - Block boi się Hulda , ale w tajemnicy przed nim wynajmuje jeszcze pięciu innych adwokatów - stara się przekonać Józefa , aby nie zrezygnował z pomocy adwokata ; sam płaszczy się przed Huldem , jest od niego całkowicie uzależniony g) Leni : - energiczna pokojówka z kancelarii adwokata Hulda - młoda kobieta interesuje się oskarżonymi , bronionym przez mecenasa - wdaje się w romanse z mężczyznami mającymi konflikt z prawem - jednym z jej przelotnych romansów jest Józef K. h) Titorelli : - malarz sądowy , który swoją pracę zawdzięcza ojcu - obiecuje pomóc Józefowi i wyjaśnia mu mechanizmy działania sądu ; informuje go o 3 rodzajach uwolnienia : prawdziwym , pozornym i przewleczeniu ; uwolnienie prawdziwe , czyli uniewinnienie nigdy się nie zdarza ; pozorne uwolnienie polega na chwilowym uchyleniu sprawy ; przewleczenie polega na utrzymywaniu procesu w stadium początkowym , co zapobiega skazaniu - Titorelli jest człowiekiem ubogim ; utrzymuje się ze zleceń sądowych Tresc dziela : Przedmiotem tytułowego procesu jest nieokreślona wina Józefa K., urzędnika bankowego, bohatera powieści. W wyniku procesu bohater zostaje skazany na śmierć. Sam proces ma charakter absurdalny. Oskarżony nie wie, o co jest oskarżony, ani kto go oskarża, nie ma praktycznie żadnej możliwości obrony. Tytuł powieści odnosi się do jednostkowej sytuacji bohatera utworu, ale ma też wymiar metaforyczny - życie każdego człowieka jest takim właśnie procesem. Przedstawione w powieści wydarzenia rozgrywają się w ciągu roku. W momencie rozpoczęcia akcji bohater kończy trzydzieści lat, w dniu egzekucji znajduje się w przededniu swoich trzydziestych pierwszych urodzin. Akcja rozpoczyna się pewnego dnia rano. Do pokoju Józefa K. wchodzą siepacze, którzy dokonują aresztowania bohatera, informując go jednocześnie, że stan aresztowania nie wyklucza możliwości wykonywania codziennych obowiązków - bohater może udać się do banku, gdzie pracuje. Od tej pory bohater robi wszystko, by oczyścić się z winy, o której nie ma pojęcia. Stawia się w sądzie (który mieści się na strychu), pod wpływem namowy wuja z prowincji, wynajmuje adwokata. Nic nie uchroni go jednak przed wyrokiem skazującym. Zostaje osądzony i poddany egzekucji. Ginie „jak pies”, zabity przez siepaczy. - . - atmosfery ; ujawniają się jego obsesje , a zarazem obsesje autora - lęk przed redukcją , odczłowieczeniem , sprowadzaniem do roli manekina ) f) Manekin ( symbol bezduszności , komercjalizmu , bezwartościowej kultury masowej ) Tresc dziela : W opowiadaniach dorosły narrator wspomina swoje dzieciństwo. Przywołuje wydarzenia , które zapamiętał będąc dzieckiem. Jednocześnie we wspomnieniach pojawiają się sylwetki osób , które najsilniej związane były z dzieciństwem bohatera. Będzie to przede wszystkim ojciec , kupiec bławatny , toczący samotną i z góry skazaną na niepowodzenie walkę z nowoczesną cywilizacją wkraczającą w stary , tradycyjny świat Drohobycza. Ojciec staje się symbolem dramatycznych prób wyzwolenia się spod przytłaczającej małomiasteczkowej atmosfery. Jest człowiekiem porażonym obsesyjnym lękiem grożącym mu , jak bezustannie twierdzi , procesem redukcji tożsamości , przed odczłowieczeniem , czyli depersonifikacją ( wyrażającą się sprowadzaniem człowieka do roli manekina , bezdusznej i bezmyślnej kukły ). Bohater wspomina również swą matkę , służącą Adelę , różnych krewnych , znajomych oraz całkowicie obcych ludzi , z którymi zetknął się przez przypadek. Ludzie wspominani przez chłopca nie podlegają zwykłym „normalnym” prawom biologicznym i fizycznym - niczym w snach , baśniach zmieniają swoje kształty. Osobą w sposób szczególny ulegającą metamorfozom jest ojciec bohatera. W pamięci dziecka ojciec i syn są rodziną , matka istnieje gdzieś na obrzeżach , poza centrum najważniejszych wydarzeń. Ojciec z „Sklepów cynamonowych” to człowiek o wielu obliczach , posiadający wiele wcieleń. Będący na codzień zwykłym kupcem bławatnym , o nienajlepszym zdrowiu , pochłoniętym rachunkami i rozliczeniami , w wyobraźni syna jawi się to jako potężny Stwórca , Kreator świata , to jako tajemniczy czarodziej , mag. Fascynacja ptakami starania , że nagle przeobraża się w ptaka , innym razem przechodzi jeszcze dziwniejsze metamorfozy , stając się lisem , karakonem , czy po prostu znikając. Podobnym przeobrażeniom podlegają inne postaci : Adela raz występuje jako rzymska bogini sadów i owoców , innym razem staje się zwykłą służącą. - . - Wariatka Tłuja wegetująca na śmietnisku przypomina pogańskie bóstwo płodności . nędzarz siedzący wśród łopuchów - bożka Pana. We wspomnieniach pojawia się też przestrzeń rodzinnego Drohobycza Schulza ; ulice , po których przed laty chodził jako mały chłopiec , dom , w którym się wychował , witryny i wnętrza sklepów , budynki publiczne takie jak teatr czy gimnazjum . Także w tym przypadku mamy do czynienia z dziwnymi deformacjami - przedmioty materialne mogą dowolnie zmieniać kształty , to kurczą się , to rozrastają , to wreszcie znikają. Dzieje się tak na przykład z rodzinnym domem bohatera , który uległ w opowiadaniach zmitologizowaniu , czego wynikiem są liczne przeobrażenia , nieustające metamorfozy. Motywy : - matka ( jest postacią realną , kontrastująca z postacią odrealnionego ojca , uosabiającego chaos , wieloznaczność ; matka to pewność , stałość , zajmuje się domem , opiekuje się ojcem , jest w stanie zaplanować nad nimi w czasie ataków obłędu i szaleństwa ; ona najlepiej rozumie męża , pilnuje go podczas wichury , toleruje , a nawet pozwala służącej Adeli na kokietowanie ojca ) - przemiana ( marzeniem Jakuba jest stworzenie własnego świata , w opowiadaniach pojawia się w postaci ptaka - kondora , karakona ) - miasto ( Drohobycz to małe miasto na Ukrainie ; główny bohater mieszka przy centralnie położonym rynku ; z tego miejsca wyrusza , by zwiedzać i oglądać jego ulice , sklepy , magazyny ,parki , ogrody , teatr , gimnazjum ; budynki , ulice zmieniają swoje kształty , znikają , rozrastają się , dzieje się z nimi coś niezwykłego ; Drohobycz jest przedstawiony jak miasto zdeformowane , groteskowe , gdzie elementy realistyczne mieszają się z fantastycznymi ) - ojciec ( z upływem czasu coraz bardziej odrywa się od rzeczywistości , pogarsza się jego stan zdrowia , zamyka się w swoim świecie ) - dziecko / dzieciństwo ( narracja prowadzona w utworze jest z perspektywy dziecka ; znajduje to odzwierciedlenie w obrazie świata przedstawionego , który można odbierać jako przestrzeń tajemniczą , fantastyczną ) Wiersz „Pokolenie” Sylwetka autora : Krzysztof Kamil Baczynski - był najwybitniejszym poetą pokolenia wojennego - należał do pokolenia Kolumbów ( pokolenie wojenne , stracone pokolenie czy pokolenie apokalipsy spełnionej ) , było to pokolenie młodych ludzi , którym wojna odebrała wszystkie marzenia , plany , ambicje - wstąpił do Armii Krajowej w 1943 r. - Baczyński ochoczo brał udział w różnych akcjach zbrojnych - zginął w czwartym dniu powstania warszawskiego Interpretacja wiersza : - utwór ukazuje tragedię pokolenia Kolumbów , młodych ludzi , którym wojna odebrała marzenia , cele , pozostawiła tylko strach , lęk przed śmiercią , odebrała spokój , poczucie bezpieczeństwa , wiarę w dobro i sprawiedliwość , wojna nauczyła pokolenie Kolumbów , że nie ma litości , sumienia , miłości - młodzi ludzie nie są nawet pewni czy ktoś będzie o nich pamiętać , czy nie zostaną zapomniani : „czy nam postawią , z litości chociaż , nad grobem krzyż”