Pobierz Matura Starożytność i Średniowiecze Daty i więcej Schematy w PDF z Historia tylko na Docsity!
ROZDZIAŁ I - PIERWSZE CYWILIZACJE
--- Prehistoria ---
okres od chwili pojawienia się istot człowiekowatych, a dokładniej od pojawienia się na Ziemi człowieka zręcznego (Homo habilis - pierwszy przedstawiciel gatunku „homo”) [ok 2,5 mln lat temu na terenie Afryki] do wynalezienia pisma (ok 4000 r. p.n.e) 2,5 mln lat temu - pojawienie się pierwszego rodzaju Homo (Homo habilis) i rozpoczęcie epoki lodowcowej (12 tys. r. p.n.e - koniec epoki lodowcowej) 1,8 mln lat temu - pojawienie się Homo erectus (jest to przełom w ewolucji człowieka) 500 - 300 tys. lat p.n.e - najstarsze ślady Homo sapiens 150 tys. - 30 tys. lat temu - Homo neanderthalensis (neandertalczycy) ok 40 tys. lat p.n.e - pierwsi przedstawiciele Homo sapiens na ziemiach polskich ok 15 tys. lat p.n.e - powstanie malowideł w jaskini Lascaux Prehistorię dzieli się na trzy podstawowe epoki: epoka kamienia, brązu i żelaza Epoka kamienia (ok. 2 mln lat temu - 3400/2000 r. p.n.e.) [ epoka kamienia dzieli się na trzy okresy]:
- paleolit - starsza epoka kamienia (ok. 2 mln lat - ok. 11 000 r. p.n.e.) nastąpiła w niej cała ewolucja gatunku ludzkiego
- mezolit - środkowa epoka kamienia, w której doszło do przemian klimatycznych (ok. 10000 - ok. 5000 r. p.n.e.)
- neolit - młodsza epoka kamienia, na początku neolitu rozpoczęła się rewolucja neolityczna [agrarna] (ok. 9000 – ok. 3400/2000 p.n.e.) Epoka brązu (ok. 3400 – ok. 1200 p.n.e.) Epoka żelaza (ok. 1200 r. p.n.e. do starożytności/średniowiecza) 12 000 r. p.n.e. - koniec epoki lodowcowej 10 000 lat p.n.e - rewolucja neolityczna (miała miejsce w rejonie Żyznego Półksiężyca) 8000 r. p.n.e - powstanie osady Jerycho w Izraelu 7500 - 6000 r. p.n.e - powstanie osady Ҫatal Hӧyük na obszarze Turcji
--- Starożytność ---
(od powstania pierwszych państw i wynalezienia pisma ok 4000 r. p.n.e do upadku cesarstwa
zachodniorzymskiego 476 r. ) [nazywana też antykiem tylko w odniesieniu do Grecji i Rzymu)
Mezopotamia ok 4000 r. p.n.e - początek cywilizacji Sumerów i wynalezienie przez nich pisma 2334-2279 p.n.e - panowanie Sargona Wielkiego ok 2100 p.n.e - opracowanie pierwszego znanego kodeksu prawnego 1792 - 1750 p.n.e - panowanie Hammurabiego - króla babilońskiego ok 1750 r. p.n.e - spisanie i zredagowanie Kodeksu Hammurabiego IX wiek p.n.e - Babilonia popadła w zależność od Asyrii 626 r. p.n.e - Babilon zrzucił jarzmo asyryjskie i powstało państwo nowobabilońskie 609 r. p.n.e - odrodzona Babilonia (państwo nowobabilońskie) wraz z Medami zniszczyli królestwo asyryjskie 604 - 562 r p.n.e - panowanie króla babilońskiego Nabuchodonozora II 587 p.n.e - zdobycie Jerozolimy przez armię babilońskiego władcy Nabuchodonozora II od 586 do 538 roku p.n.e. - niewola babilońska (wygnanie Judejczyków z Judy) 539 r. p.n.e. - zdobycie Babilonii przez króla Persji Cyrusa II Wielkiego Egipt IV tysiąclecie p.n.e. - narodzenie się cywilizacji egipskiej. Początkowo istniały dwa organizmy państwowe - Górny i Dolny Egipt. ok 3000 r.p.n.e. - faraon Menes (Narmer) zjednoczył Egipt podbijając Egipt Dolny. (skutek: powstanie państwa egipskiego) Około 3500 r. p.n.e. – powstanie pisma egipskiego ok 2600 p.n.e. - budowa wielkich piramid w Gizie 1350 p.n.e. - reforma religijna Amenhotepa IV (Echnatona)
776 p.n.e. - pierwsze igrzyska olimpijskie VI w p.n.e. - ustrój sparty 594 p.n.e. - reformy Solona – podział obywateli na 4 klasy majątkowe, utworzenie sądu ludowego i Rady Czterystu 508 p.n.e. - reformy Klejstenesa – ukształtowanie demokracji ateńskiej ------ Wojny Greków z Persami ------ 490 p.n.e. - bitwa pod Maratonem (wygrana Aten pod dowództwem Miltiadesa) 480 p.n.e. - bitwa pod Termopilami (przegrana Sparty pod dowództwem Leonidasa) 480 p.n.e. - bitwa pod Salaminą (greckie okręty pokonały flotę persów) V wiek p.n.e - czasy Peryklesa w Atenach 431 – 404 r. p.n.e. - wojna peloponeska (Symmachia Spartańska – Sparta i ich sojusznicy vs Związek Ateński – Ateny i ich sojusznicy) [ zakończona przegraną Aten ze Spartą] 338 p.ne – bitwa pod Cheroneą – Filip II (ojciec Aleksandra Wielkiego) podbił Grecję 336 – 323 p.n.e. - panowanie i podboje Aleksandra Macedońskiego 323 – 30 p.n.e. - epoka hellenistyczna
Rzym
753 r. p.n.e - założenie Rzymu przez Romulusa i Remusa 509 r. p.n.e - tradycyjna data upadku monarchii etruskiej i początku republiki w Rzymie IV - III w. p.n.e - podbój Półwyspu Apenińskiego --- 264 - 146 p.n.e - zmagania z Kartaginą --- 264 - 241 p.n.e - I wojna punicka - Sycylia 218 - 201 p.n.e - II wojna punicka - Hannibal 149 - 146 p.n.e - III wojna punicka - zburzenie Kartaginy schyłek II wieku p.n.e - Reforma Mariusza (reforma wojskowa) III - II w. p.n.e - opanowanie Macedonii, Achai, Niziny Padańskiej po Alpy, Hiszpanii, Anatolii 73 - 71 p.n.e - powstanie Spartakusa
44 p.n.e - zabicie Juliusza Cezara 30 r. p.n.e - Oktawian władcą Imperium Rzymskiego 31 r. p.n.e - bitwa u przylądka Akcjum ; wojska Gajusza Oktawiusza pokonały armię Marka Antoniusza ; koniec republiki rzymskiej około 6 p.n.e - Narodziny Jezusa Chrystusa I wiek p.n.e do połowy V wiek n.e - czas trwania cesarstwa rzymskiego (pryncypat [27 p.n.e do 284 n.e] - forma monarchii przy zachowaniu pozorów istnienia ustroju republikańskiego ; dominat [284 n.e do 476 n.e]
- władza absolutna) 64 r. n.e - pożar Rzymu za Nerona i pierwsze prześladowania chrześcijan 79 r. n.e - zagłada Pompejów 313 r. n.e - porozumienie z Mediolanu (tzw. edykt mediolański) [Zaprowadzał wolność wyznania wiary w Cesarstwie Rzymskim] IV i V wiek - Wędrówka ludów (potężne migracje ludności w Europie) 330 n.e - założenie Konstantynopola 381 n.e - uznanie chrześcijaństwa przez Teodozjusza za religię panującą 395 r. n.e - śmierć Teodozjusza I Wielkiego - podział cesarstwa na Cesarstwo Wschodniorzymskie i Cesarstwo Zachodniorzymskie 410 r. n.e - zdobycie i splądrowanie Rzymu przez Wizygotów 455 r. n.e - złupienie Rzymu przez Wandalów 476 r. n.e - upadek zachodniego cesarstwa rzymskiego oraz koniec starożytności --- Średniowiecze ---
(od upadku cesarstwa zachodniorzymskiego (476 r.) do końca XV w. (1450 – wynalazek druku
przez Gutenberga, 1453 – upadek Konstantynopola, 1492 – wyprawa Krzysztofa Kolumba i
odkrycie Ameryki)
Świat
1054 - Wielka schizma wschodnia - rozbicie Kościoła na katolicki i prawosławny
Rzesza Niemiecka
962 r. - Koronacja Ottona I na cesarza odnowionego cesarstwa rzymskiego [jego państwo określa się mianem Świętego Cesarstwa Rzymskiego lub I Rzeszą Niemiecką] 996 r. - Koronacja Ottona III na cesarza 1002 r. - Śmierć Ottona III *Konflikt o inwestyturę [1075 - 1122] (spór między cesarzem Henrykiem IV a papieżem Grzegorzem VII o mianowanie biskupów.)
- 1075 - opracowanie przez papieża Grzegorza VII programu polityki kościelnej - Dyktat papieski
- 1076 - ogłoszenie detronizacji Grzegorza VII przez synod w Wormacji (pod naciskiem Henryka IV)
- 1076 - nałożenie ekskomuniki przez Grzegorza VII na Henryka IV
- 1077 - ukorzenie się Henryka IV przed Grzegorzem VII w Canossie i zdjęcie klątwy
- 1080 - ogłoszenie detronizacji Grzegorza VII pod synod w Brixen (pod naciskiem Henryka IV)
- 1084 - zdobycie Rzymu przez Henryka IV
- 1085 - śmierć Grzegorza VII na wygnaniu w Salerno
- 1106 - zmuszenie Henryka IV do abdykacji, zajęcie jego miejsca przez syna panującego jako Henryk V
- 1122 - ugoda w Wormacji: kompromis między władzą świecką a duchowną
Bizancjum
( powstało z przekształcenia wschodniej części imperium rzymskiego w państwo feudalne)
527 - 565 rok - Panowanie cesarza Bizancjum Justyniana Wielkiego 529 - założenie na Monte Cassino pierwszego klasztoru benedyktyńskiego 876 - 1081 - okres największej świetności Bizancjum (okres rządów tzw. dynastii macedońskiej) 1453 rok - kres istnienia cesarstwa bizantyjskiego spowodowane zdobyciem Konstantynopola przez wojska tureckie pod wodzą sułtana Mehmeda II
Islam
571 r. - Narodziny Mahometa 610 r - Pierwsze objawienie. Mahomet uznał je za objawienia jedynego Boga, którego nazwał Allah. Objawienia stały się później znane jako Koran. 622 r. - Emigracja Mahometa z Mekki do Medyny (hidżra) początek eru muzułmańskiej 630 r - Powrót Mahometa do Mekki. Nowa wiara zwycięża w Arabii. 632 r. - Śmierć Mahometa 632 - 634 r - Kalif (następca) jednoczy plemiona Arabskie 634 - 644 r. - Kalif podbija Syrię, Palestynę oraz zajmuje Egipt 670 - 711 r. - podbój przez Arabów Afryki Północnej 674 - 678 r. - oblężenie Konstantynopola przez Arabów 711 r. - podbój dzisiejszej Hiszpanii przez Arabów 718 r. - nieudane oblężenie Konstantynopola 778 rok - nieudana wyprawa Karola Wielkiego do Hiszpanii. Klęska Franków w dolinie Roncesvalles w bitwie z Arabami. Śmierć hr. Rolanda
Mongołowie
1454 r. - inkorporacja Prus do Polski dokonana przez Kazimierza Jagiellończyka na prośbę Związku Pruskiego - początek wojny trzynastoletniej 1466 r. - II pokój toruński - Prusy zostały podzielone na Królewskie (włączone do Polski) i Zakonne (polskie lenno pod władzą Zakonu). Polska odzyskała dostęp do morza i kontrolę na całym biegiem Wisły 1519 - 1521 r. - wojna polsko-krzyżacka, która wobec braku wyraźnego rozstrzygnięcia militarnego kończy się czteroletnim rozejmem 1525 r. - traktat krakowski, na mocy którego ziemie zakonu krzyżackiego zostają zsekularyzowane
- powstaje z nich Księstwo Pruskie pod władaniem byłego wielkiego mistrza zakonu Albrechta Hohenzollerna (przyjął on luteranizm i stał się dziedzicznym księciem); Albrecht oddał się pod opiekę króla polskiego; składając mu hołd lenny 10 kwietnia 1525 r. (zwany później hołdem pruskim) ; każdy kolejny książę pruski miał obowiązek złożenia takiego hołdu
Polska
około 960 rok - początek rządów Mieszka I 966 r. - Chrzest Polski 968 r. - powstało pierwsze biskupstwo polskie w Poznaniu 992 r. - śmierć Mieszka I, Bolesław Chrobry władcą Polski 997 r. - śmierć biskupa Wojciecha podczas wyprawy misyjnej do Prus 1000 r. - zjazd Gnieźnieński i utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie z podległymi mu biskupstwami w Krakowie, Kołobrzegu i Wrocławiu 1004 - 1018 r. - wojny Polski z cesarstwem rzymskim, zakończone pokojem w Budziszynie (1018 r.) 1018 r. - pokój w Budziszynie. Złupienie Kijowa przez Chrobrego 1025 r. - koronacja Bolesława Chrobrego na pierwszego króla Polski. Śmierć Bolesława Chrobrego. Mieszko Polski 1031 r. - rozbicie państwa na skutek jednoczesnego ataku Niemców i Rusinów. Mieszko II pozbawiony tronu uchodzić z kraju 1032 r. - Mieszko II odzyskał władzę w kraju, ale musiał się zgodzić na uznanie zwierzchności cesarza niem podziału kraju na trzy dzielnice i rezygnację z korony 1037 r. - wybuch powstania antyfeudalnego i antychrześcijańskiego na ziemiach polskich. Skutek: osłabienie kraju i ogromne zniszczenia materialne 1039 r. - władca Czech Brzetysław najechał i spustoszył Wielkopolskę i zajął Śląsk 1040 r. - powrót Kazimierza nazwanego Odnowicielem wspieranego przez wojska niemieckie (odzyskał utra 1038 Małopolskę, Śląsk, Mazowsze, jego politykę umacniania Polski, po śmierci w 1058 kontynuował jego s Bolesław Śmiały)
1058 - 1079 - okres rządów Bolesława Śmiałego (koronacja w 1076 r. polityka: umocnienie Polski na arenie międzynarodowej, wzmocnienie wewnętrzne państwa, udzielenie pomocy opozycji antycesarskiej w konflikc inwestyturę. Bunt możnych i konflikt władcy z biskupem krakowskim Stanisławem doprowadził do pozbawien Bolesława władzy) 1079 - 1102 - rządy Władysława Hermana (okres osłabienia państwa polskiego, podział państwa między syn Zbigniewa i Bolesława Krzywoustego) Bolesław Krzywousty (1102 - 1107 - książę małopolski, śląski i sandomierski. W wyniku walk toczonych w lat
- 1107 zjednoczył wszystkie ziemie polskie. W latach 1107 - 1138 - książę Polski. W latach 1116 - 1119 przyłą Polski Pomorze Wschodnie, a w latach 1121 - 1122 uzależnił Pomorze Zachodnie, zmuszając księcia Warcis złożenia mu hołdu lennego) 1109 r. - nieudana wyprawa niemiecko - czeska na Polskę. Obrona Głowa 1113 - 1116 / XII wiek - powstanie pierwszej kroniki polskiej autorstwa Galla Anonima 1138 r. - ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego. Początek rozbicia dzielnicowego w Polsce --- Walka o seniorat --- 1144 - 1148 r. - Wojna domowa między księciem seniorem Władysławem, a książętami dzielnicowymi. Wygn Władysława II z kraju. Władzę objął Bolesław Kędzierzawy, a następnie w 1173 roku Mieszko stary. Na skute 1177 r. władca został usunięty z dzielnicy senioralnej, a władzę objął Kazimierz Sprawiedliwy. 1226 r. - sprowadzenie Krzyżaków do Polski przez Konrada Mazowieckiego 1228 r. - nadanie Krzyżakom w lenno ziemi chełmińskiej przez księcia Konrada Mazowieckiego 1230 r. -przybycie Krzyżaków do ziemi chełmińskiej 1241 r. - najazd mongołów. Porażki polskie pod Turskiem, Chmielnikiem i Legnicą (skutkiem najazdu Mongo śmierć Henryka Pobożnego, ostatniego władcy który miał ambicje zjednoczyć kraj) 1279 r. - śmierć księcia Małopolski Bolesława Wstydliwego (walka o Małopolskę z Krakowem między Henryk Probusem a Władysławem Łokietkiem ; zwycięstwo Henryka IV Probusa) 1290 r. - bezpotomna śmierć Henryka IV Probusa (walki o Małopolskę po śmierci Henryka IV toczyli: król cze Wacław II i Władysław Łokietek) 1291 r. - król Czech Wacław II zajmuje Małopolskę 1295 r. - koronacja królewska Przemysła II - panuje w Wielkopolsce i na Pomorzu (rządził 7 miesięcy) 1296 r. Przemysł II został zamordowany w Rogoźnie na skutek spisku. Władysław Łokietek u władzy w Wielk 1300 r. - wygnanie Władysława Łokietka. Koronacja Wacława II na króla Polski. 1300 - 1305 r. - panowanie Wacława II 1305 r. - władzę po Wacławie II objął jego syn Wacław III, który nie zdążył koronować się na króla polskiego, został zamordowany w 1306 roku w Ołomuńcu
1349 r. - układ sukcesyjny - Kazimierz Wielki przyłączył do państwa Ruś Halicko-Włodzimierską (Lwów, Halic Włodzimierz) 1364 – założenie Akademii Krakowskiej przez Kazimierza Wielkiego, pierwszego uniwersytetu 1364 – uczta u Wierzynka – zjazd monarchów w Krakowie (poświęcony przede wszystkim projektowi wypraw Turcji) 1370 – koniec dynastii Piastów, bezpotomna śmierć Kazimierza Wielkiego --- dynastia andegawenów --- 1370 r. - na tronie polskim zasiada Ludwik Węgierski 1370 - 1382 r. - rządy Ludwika I Węgierskiego z dynastii Andegawenów (Przed śmiercią Ludwik uzyskał zgo polskiej na przekazanie tronu polskiego jednej ze swoich córek. Udało mu się za cenę nadania przywileju ko [w 1382 r. Ludwik I zmarł. W Polsce rozpoczęło się dwuletnie bezkrólewie, które zakończyło się wstąpieniem na tron Jadwigi z dynastii Andegawenów] 1374 r. - przywilej w Koszycach (zwolnienie szlachty z wszelkich opłat, danin podatków z wyjątkiem 2 groszy chłopskiego, ograniczenie obowiązku wojskowego dla szlachty jedynie do obrony granic, wypłacanie szlachc udział w wyprawach poza granice kraju, zwolnienie szlachty z obowiązku budowy i reparacji zamków warow nakładanie podatków nadzwyczajnych bez zgody szlachty) 1382 r. - śmierć Ludwika Węgierskiego i początek bezkrólewia w Polsce 1384 r. - objęcie tronu polskiego przez córkę Ludwika Jadwigę 1385 r. - zawarcie polsko-litewskiego układu (unii) w Krewie [na jego mocy litewski książę Jagiełło przyjął ch również miała zostać schrystianizowana), został małżonkiem Jadwigi Andegaweńskiej i objął tron Polski; Litw zostać włączona do Polski, a Władysław Jagiełło zobowiązał się do odzyskania ziem utraconych przez Polsk potwierdził też przywileje szlachty 1399 r. - śmierć Jadwigi --- dynastia jagiellonów --- 1386 r. - objęcie tronu polskiego przez Władysława Jagiełłę po zawarciu polsko-litewskiej unii w Krewie 1388 r.- I przywilej piotrkowski - potwierdzenie dotychczasowych przywilejów, król zobowiązał się wykupić sz niewoli jeżeli dostał się do niej poza granicami kraju, król zobowiązał się wypłacić żołd w wysokości 3 grzywi podczas wyprawy zagranicznej 1409 r. - wybuchło powstanie przeciwko Krzyżakom na Żmudzi. Władysław postawił Zakonowi ultimatum – p stłumienia powstania przez Krzyżaków zostanie uznana za casus belli (przyczynę wojny). W odpowiedzi wie Zakonu – Ulrich von Jungingen wypowiedział wojnę Polsce w sierpniu 1409 r.
1409 - 1411 r. - wielka wojna z Zakonem 1410 r. - bitwa pod Grunwaldem 1411 r. - pierwszy pokój w Toruniu (Polska odzyskuje ziemię dobrzyńską, Litwa Żmudź) 1414 -1418 r. - sobór w Konstancji – rozpatrywano tam spór polsko-krzyżacki jednak nie podjęto żadnych wi decyzji. Rozejm polsko krzyżacki trwał do 1418 r. 1419 r. - kolejna wojna polsko-krzyżacka 1422 r. - pokój polsko-litewsko-krzyżacki nad jeziorem Mełno 1422 r. - przywilej czerwiński - zakaz konfiskaty majątku szlacheckiego bez wyroku sądowego 1423 r. - statut warcki - ograniczał chłopom prawo do opuszczania wsi i ustanawiał wysokie kary za ukrywan pozwalał na usuwanie przez właściciela wsi „krnąbrnego” sołtysa przez przymusowy wykup jego sołectwa 1430 r. - przywilej w Jedlni - szlachta uzyskuje nietykalność osobistą w zamian za zgodę na przyznanie tronu Władysława Jagiełły 1434 r. - śmierć Władysława Jagiełły i objęcie tronu przez Władysława III (Warneńczyka) 1435 r. - pokój wieczysty z Zakonem w Brześciu Kujawskim 1440 r. - koronacja Władysława (Warneńczyka) na króla Węgier (unia personalna Polski i Węgier) 1444 r. - śmierć Władysława Warneńczyka w bitwie z Turkami pod Warną, początek trzyletniego bezkrólewia 1447 r. - objęcie tronu polskiego przez Kazimierza Jagiellończyka 1454 r. - przywileje cerekwicko-nieszawskie - przywileje wymuszone przez szlachtę małopolską (przywilej nie wielkopolską (przywilej cerekwicki) w 1454 r. na Kazimierzu IV Jagiellończyku po ogłoszeniu przez niego pos ruszenia podczas wojny trzynastoletniej (1454-1466), król zobowiązał się, że bez zgody szlachty nie może: z pospolitego ruszenia, stanowić nowego prawa, uchwalać nowych podatków. [koniec istnienia monarchii stan rozpoczęcie okresu demokracji szlacheckiej] 1454 r. - Inkorporacja Pomorza i Prus do Polski (bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny było wydanie aktu inkorporacji Prus i Pomorza Gdańskiego do Polski przez króla polskiego 6 marca 1454 r.) 1454 - 1466 r. - wojna trzynastoletnia z Zakonem Krzyżackim 1466 r. - II pokój toruński - Prusy zostały podzielone na Królewskie (włączone do Polski) i Zakonne (polskie l władzą Zakonu). Polska odzyskała dostęp do morza i kontrolę na całym biegiem Wisły 1492 r. - śmierć Kazimierza Jagiellończyka i objęcie tronu polski przez jego syna Jana Olbrachta 1493 r. - Powstanie izby poselskiej, uważane za początek istnienia sejmu walnego 1496 r. - II przywilej piotrkowski - tylko 1 chłop może opuścić wieś w ciągu roku i osiedlić się w mieście, zwol szlachtę z opłat celnych na towary własne i sól, mieszczanie nie mogą kupować ziemi poza miastem 1497 r. - zakończona klęską Polaków wyprawa na Mołdawię
