Mokrzycki: Racjonalność współczesności: między filozofią a socjologią
1. Filozofia nauki - czym jest sensu largo i sensu stricte?
• Filozofia nauki sensu largo odnosi się do szerokiego rozumienia refleksji nad nauką.
Obejmuje ona:
o Analizę ogólnych założeń nauki, takich jak racjonalność, obiektywność czy
metody poznawcze.
o Krytyczne badanie relacji nauki z kulturą, społeczeństwem i innymi
dziedzinami życia ludzkiego.
o Wymiar normatywny, wskazując, czym nauka powinna się kierować, by była
spójna z określonymi ideałami racjonalności.
• Filozofia nauki sensu stricte to węższe, bardziej techniczne podejście. Zajmuje się ona:
o Metodologią i logiką nauki, czyli badaniem jej wewnętrznych struktur, takich jak
metody badawcze, logika teorii czy proces weryfikacji i falsyfikacji.
o Klarowaniem podstawowych pojęć naukowych i relacji między nimi.
2. Czym jest socjologia pozytywistyczna?
Socjologia pozytywistyczna opiera się na założeniach pozytywizmu, czyli:
• Dążeniu do naukowości poprzez stosowanie metod badawczych zbliżonych do tych,
jakie stosuje się w naukach przyrodniczych.
• Zasady empiryzmu, gdzie źródłem wiedzy są obserwacje i dane zmysłowe, a celem jest
formułowanie praw naukowych na podstawie obserwowalnych faktów.
• Redukcji zjawisk społecznych do faktów, które można mierzyć i badać empirycznie.
• Neutralności aksjologicznej, co oznacza wykluczenie ocen wartościujących z badań
naukowych.
W tym kontekście socjologia pozytywistyczna postrzega społeczeństwo jako obiekt badawczy,
który można opisać za pomocą praw uniwersalnych.
3. Jaka jest rola filozofii w metodologii nauk społecznych?
Filozofia odgrywa w metodologii nauk społecznych kluczową rolę, ponieważ:
• Dostarcza podstaw teoretycznych i epistemologicznych, na których nauki społeczne
budują swoje podejście badawcze. Na przykład, dyskusje nad naturą prawdy, relacji
podmiot-przedmiot czy charakteru wyjaśnień naukowych mają bezpośredni wpływ na
wybór metod badawczych.
• Pomaga w krytycznym reflektowaniu nad założeniami badawczymi. W przypadku
socjologii pozytywistycznej filozofia wskazuje na ograniczenia mechanicznego
stosowania metod nauk przyrodniczych w badaniach nad społeczeństwem.
