Pobierz Metody badań socjologicznych - Notatki - Socjologia i więcej Notatki w PDF z Socjologia tylko na Docsity!
Metody badań socjologicznych
Temat 1: Badania naukowe: rodzaje badań, historia badań społecznych, funkcje badań społecznych. WIEDZA POTOCZNAWIEDZA NAUKOWA(socjalizacja itd.) wiedza zindywidualizowana, subiektywna, różna, zależna od doświadczeń życiowych.Jednolita, systematyczna. Sądy należące do tzw. korpusu wiedzy w danym momencie, uznawane są za prawdziwe, zmierzające do obiektywizacji. Ma charakter ogólny, zmierza do obiektywizacjiMa charakter konkretny i praktyczny, związana z miejscem i czasem. Ludzie posługują się nią w życiu społecznym. Zawiera (na ogół) sądy jednostkowe, uogólnienia sprowadzane są do pewnych klas zachowań człowieka, stosowane do określonych sytuacji.Ma charakter abstrakcyjny; sądy zawarte w niej nie są jednostkowe, lecz ogólne.- bez ograniczeń czasowo przestrzennych. Odnoszą się do zbiorów ludzi i mają charakter generalizacji historycznych lub praw naukowych. Język wiedza potoczna operuje językiem potocznym. Jest to język mało precyzyjny (niejednoznaczny), nie jest wolny od ocen, posiada komponenty emocjonalne. Język nauki jest wolny od ocen. Jest, jak mówi Ossowski, językiem treści pojęciowych. jest jednoznaczna, precyzyjna nie zawiera ocen, nie odwołuje się do emocjiNie jest systematyczna. Wiedza pełna wewnętrznych sprzeczności, mało spójna; a w związku z tym sądy jej są wewnętrznie sprzeczne i niespójneImmanentną cechą nauki jest systematyczność jej wiedzy. Jest uporządkowana, w sposób świadomy dąży do eliminacji sprzeczności weń się pojawiających.Nie troszczymy się o jej uzasadnienie działa ona na zasadzie pewnej oczywistości. Jest to produkt naszych doświadczeń, życia, naszych bliskich.Empiryczne uzasadnienia sądów są sprawą zasadniczą. Uzasadnienie musi być uzasadnieniem intersubiektywnym, procedura badawcza jawna, określony stopień pewności i generalizacji sądów.Przez społeczno kulturowe funkcje badań rozumiemy ich oddziaływanie za pośrednictwem wyników na inne społeczno kulturowe zjawiska w ramach wyodrębnionych ich układów. Funkcja badań jest związana z wpływem wyników badań na zjawiska społeczne:Kulturowo naukowe (nauka), Funkcja naukowa: wyniki badań pełnią tę funkcję wówczas, gdy przyczyniają się do rozwoju socjologii jako dyscypliny naukowej; gdy wnoszą wkład w rozwój dyscypliny; dostarczają uzasadnionych twierdzeń.Badanie może zwracać uwagę na nowe zagadnienia, dotąd niedostrzegane; wnoszą wkład w aparaturę pojęciową, a także w rozwój metod i technik. Wkład badań w dziedzinę socjologii oceniany jest przez grono naukowe, realizowany w układzie naukiHumanistyczno obywatelskie (społeczeństwo),
Funkcja humanistyczno - obywatelska: Wpływ wyników badań na tzw. czytającą publiczność. Uświadamiają nam one nasze miejsce w życiu społecznym w stosunku do innych. Dzięki wynikom badań możemy poznać obszary życia społecznego, których jeszcze nie znamy. Mogą one ułatwić nam ocenę tego, co dzieje się w świecie i zająć określone stanowisko. Są impulsem do dyskusji społecznych.Praktyczno użytkowe (życie codzienne)..Funkcja praktyczno użytkowa: Funkcjonuje w układzie badacz - praktyk życia społecznego. Wyniki badań pełnią tę funkcję, jeżeli są one wykorzystywane jako przesłanki, które prowadzą praktyka życia społecznego do podejmowania praktycznych decyzji. Funkcjonuje także w układzie ekspert - praktyk życia społecznego. Ekspert potrafi podjąć decyzję bez odwoływania się do badań.Należy odróżniać funkcje założone badań od funkcji zrealizowanych, gdyż one nie muszą się pokrywać. Badanie może spełniać jednocześnie wiele funkcji, w tych sytuacjach na plan pierwszy wysuwa się funkcja założona. Rodzaje badań naukowych: Wszystkie badania socjologiczne są społeczne, ale nie wszystkie badania społeczne są badaniami socjologicznymi Badania socjologiczne są prowadzone w obrębie jednego społeczeństwa Badania prowadzone są na podobnych zasadach, ale w wielu społeczeństwach Badania oparte na wynikach innych badań Badania historyczno socjologiczne Temat 2: Pojęcie wskaźników w badaniach socjologicznych: definicja wskaźnika, rodzaje wskaźników, dobór wskaźników, wnioskowanie o indicatum ze wskaźników. Wskaźnikowanie forma rozumowania, przy czym rozumowanie ma szerszy zakres niż wskaźnikowanie.Wg Stefana Nowaka rozumienie jest szczególnym przypadkiem procedury wnioskowania o indicatum na podstawie wskaźników jest to wnioskowanie na podstawie wskaźników o pewnego typu indicatum, a mianowicie o świadomych stanach psychicznych ludzi. Rozumowanie może być:Dedukcyjne, czyli od szczegółu do ogółuIndukcyjne, czyli od ogółu do szczegółu jest ono zawodne. Indicatum zjawisko, objawy, wskazywanie, określanie danego wskaźnika. Indicatum może być zarówno własnością dostępną bezpośredniej obserwacji jak i własnością niepodlegającą takiej obserwacji.Wskaźnikiem jest zawsze jakieś zjawisko cecha lub własność np. pocenie się rąk, łamiący się głos (zdenerwowanie). Cecha bycia wskaźnikiem jest cechą relatywną, jeżeli własność A jest wskaźnikiem własności B to własność B jest indicatum własności A. Stwierdzenie, że własność A jest wskaźnikiem własności B polega na stwierdzeniu jakiegoś stałego związku pomiędzy tymi własnościami. Wskaźnik pioruny, deszcz Indicatum burza
rozumienie w interpretacji Stefana Nowaka to po prostu wnioskowanie z faktu zajścia pewnego typu własności obserwowalnych o zajściu pewnego typu własności nieobserwowalnych, mianowicie stanów ludzkiej świadomości. Bateria wskaźników: większa liczba wskaźników niż jeden. Temat 3: Proces badawczy planowanie badania oraz jego przebieg: etapy procesu badawczego, koncepcja badawcza problematyka badań, aparat pojęciowy, przedmiot badań, podstawa źródłowa badań, techniki otrzymywania materiałów, inne techniki badawcze, metoda badawcza i jej ocena, ocena wniosków sposób prezentacji wniosków. Projekt badań pojęcie szersze od koncepcji badań. Projekt zawiera jeszcze harmonogram oraz kosztorys. Etapy procesu badawczego. - Badanie jest procesem złożonym z etapów 1.Przygotowanie koncepcji badania 2.Przygotowanie technik badawczych 3.Dobór zjawisk, z którymi badacz wchodzi w kontakt przy zbieraniu materiałów 4.Zbieranie materiałów 5.Krytyka, selekcja, wstępne opracowanie materiałów 6.Właściwe opracowanie materiałów i otrzymanie wyników łącznie z ich interpretacjami 7.Przygotowanie elaboratu zawierającego opis przebiegu badania oraz udokumentowane wyniki. 1 2 3 faza przygotowania 4 faza terenowa5 6 7 faza opracowywania wyników Koncepcja badawcza ogół zjawisk oznaczonych przez termin objętych badaniem, na które rozciąga się wnioski. Koncepcja badawcza jest to ogół ustaleń dotyczących celu głównych faz i aspektów procesu badań z wykorzystaniem wyników włącznie. Ustalenia maja postać twierdzeń, dyrektyw lub pytań zależnie od tego, jakiej fazy czy aspektu badań dotyczą. Znajdują w nich wyraz decyzje dotyczące poszczególnych zadań badawczych. Ustalenia powinny tworzyć zwartą całość. Koncepcja stanowi główną część projektu badań. Nie istnieją utarte sposoby przygotowania koncepcji gwarantującej powodzenie. W badaniach socjologicznych koncepcja badawcza rzadko jest z góry w pełni opracowana i bardzo rzadko nie zmienia się w toku badań. Koncepcja badawcza powinna zawierać: (5W z angielskiego)Ustalenia badacza, po co robić badaniaJakimi metodami i technikami zamierza zbierać informacjeZ jakich źródeł zamierza zbierać informacjeDo czego zmierza wykorzystać badaniaSkładniki koncepcji badań: I.Problematyka badań Problematyka badań ogół pytań problemowych, które sobie badacz stawia i na które chce dostarczyć jak najlepiej uzasadnionych odpowiedzi. Udzielenie takich odpowiedzi jest celem działalności badawczej. Stanowią
one główne wnioski i zarazem rezultaty badań. Pytania źle postawione to takie, na które każda odpowiedź jest prawdziwa, bądź każda jest fałszywa. Możliwość pojawienia się pytań źle postawionych wiąże się z tym, że założeń pytania bezpośrednio nie sprawdza się w badaniu, zaś ich akceptacja może być wywołana różnymi względami poza poznawczymi. Pytania problemowe badacz stawia w stosunku do obiektów problemowych (badania) Rodzaje pytań problemowych (podział): 1.Kryterium logiczne odnosi się do pytań i odpowiedzi językowych i odpowiedzi, jakie możemy udzielić Pytania otwarte nie wyznaczają zakresu możliwych odpowiedzi, pozwalają odpowiadać własnymi słowami np. Co sądzi Pan(i) o obsłudze klienta w Baku WBK Pytania zamknięte (skategoryzowane) podają zakres możliwych odpowiedziDo uzupełnienia podajemy możliwości odpowiedzi zostawiające inna możliwość niewykluczającą się. Zaczynają się od słowa który. Np. Który pan lubi kolor Biały, fioletowy, żółty.Do rozstrzygnięcia zaczynają się od słowa czy. Np. Czy brała pani udział w ostatnich wyborach parlamentarnych Możliwe odpowiedzi: Tak, nie, nie pamiętam rozstrzygamy raczej tak, zdecydowanie tak, raczej nie, zdecydowanie nieKafeteria zbiór odpowiedzi do wyboru Czy na pytanie czy brała pani udział w wyborach TakNieNie wiemOdp.: nigdy nie biorę udziału odpowiedź trafna, niewłaściwa Odpowiedź właściwa to taka, która dotyczy pytania Trafne odpowiedzi to te, które niosą ze sobą informacje.Hipoteza robocza próbne odpowiedzi badacza na pytania problemowe, są one obarczone dużym stopniem asercji (błędu)Weryfikacja to sprawdzenie, działanie zmierzające do rozstrzygnięcia prawdziwości lub fałszywości zdania:Hipoteza pozytywna konfirmacja potwierdzenie hipotezyHipoteza negatywna falsyfikacja obalenie hipotezy Pytania problemowe i hipotezy mogą dotyczyć wszystkich rodzajów związków przy czym rodzaj ten nie należy tylko od typu obiektu:Obiekty typu zbiór cechy zbioru są pochodną cech poszczególnych jednostek tego zbioru np. studenci, zwierzęta, ssaki, ryby, ptakiObiekt typu system cechy systemu zależą od relacji zachodzących między cechami obiektu np. uczelnia, społeczeństwo, przyroda, rodzina.ale i od preferencji badacza. 2.Kryterium stopnia ogólnościa. Zdania ściśle ogólne (dotyczą badań reprezentacyjnych) - Sprawdzają się zawsze i wszędzie mają charakter nomotetyczny np. prawo Pascala zazwyczaj są to prawa naukowe nie posiadają własnych nazw. b.Generalizacja historyczna ma charakter ograniczenia czasowe przestrzenne i posiadają własne terminy. 3.Kryterium stopnia bogactwa treściowego. Czy ludzi należy karać za kradzież
otrzymywania materiałówŹródła informacji respondenci, czasami badane są zjawiska, badania innych osób. Zjawiska, z którymi badacz wchodzi w bezpośredni kontakt i skąd czerpie informację o badanym zjawisku. Wyróżniamy źródła:Utrwalone (materialne) Nieutrwalone (przekaz ustny) Wywołane produkuje badacz (pytanie, rozmowa) Niewywołane (dane statystyczne, spisy, kartoteki) Materiały wszelkiego rodzaju zapisy odnoszące się do badanych zjawisk znajdujące się w dyspozycji badacza np. wywiad spisany na taśmie magnetofonowej, do której ma dostęp badacz. Techniki otrzymywania materiałów - ogół czynności i środków badawczych ujętych w reguły. Jeżeli czynności i środki badawcze, jakie stosujemy w kontakcie z innymi osobami są takie same (zbieżne) to mówimy o tzw. technice standaryzowanej (standaryzacja ujednolicenie czynności w oparciu o przyjęty wcześniej wzorzec) Kryterium standaryzacji stanowi fakt posługiwania się lub nie w badaniach różnego rodzaju pisemnymi formularzami. Ostateczny cel standaryzacji to umożliwienie liczenia zjawisk. Standaryzacja jest stopniowalna.Techniki oparte na obserwacji to takie, w których informacje potrzebne do rozwiązania danego problemu uzyskuje się przez dokonywanie spostrzeżeń: celowych, systematycznych, krytycznych.Techniki oparte na komunikowaniu to takie, w których informacje potrzebne do rozwiązania danego problemu uzyskuje się poprzez porozumiewanie się z innymi ludźmi (sposób bezpośredni lub pośredni) i zdobywanie przez nich wiedzy. Techniki otrzymywania materiałów Wyższego rzędu charakter czynności badawcze, które powinny być wykonane przy posługiwaniu się daną techniką i określa jak organizować te czynności.Konkretne zastosowanie techniki wyższego rzędu dotyczy otrzymywania materiałów specyficznych dla danego badaniatechnikioparte na obserwacjioparte na komunikacji bezpośredniej pośrednie jwysoki stopień standaryzacji obserwacja kontrolowanarozmowa, wywiad kwestionariuszowy, respondent tego nie widzi kwestionariusz, ankiety, ankietę respondent wypełnia samniski stopień standaryzacji obserwacja niekontrolowana wywiad swobodny dla rozróżnienia od wywiadu kwestionariusz owegoczysta kartka lub kartka z jednym pytaniem, techniki otrzymywania niestandaryzowanych odpowiedzi pisemnych V.Inne techniki badawcze Inne techniki badawcze utrwalone ujęte w zapisanych dyrektywach wzory czynności potrzebnych do realizacji zadań badawczych lub ich części. Np. techniki doboru próby, statystyczne, kodowania, skalowania itp. Sposób badawczy to wzory czynności potrzebnych do realizacji zadań badawczych nie ujęte w zapisanych dyrektywach.. VI.Metoda badawcza jej oceny i uzasadnienia
Metoda badań jej uzasadnienie i ocena ogół zastosowanych w badaniu techniki i sposobów badawczych.Uzasadnienie odpowiedzi wykazanie, że to, o czym mówimy jest prawdąUzasadnienie metody - wykazanie, że w stosunku do danego przedmiotu badań na podstawie danych źródeł i materiałów dobranych, otrzymanych i opracowanych przy pomocy takich a nie innych technik i sposobów badawczych, można udzielić na pytania problemowe takich odpowiedzi, które będą uzasadnione w odpowiednim stopniu, wystarczającym ze względu na złożony cel i funkcję badań. Wymaga więc uzasadnienia i oceny wielu elementów koncepcji badawczej. Miedzy tymi elementami musi występować zgodność i powiązanie.
VII.Sposób prezentacji wyników Sposób prezentacji wyników i ich rola - o sposobie i zakresie upowszechniania wyników decyduje rodzaj badań ich waga i funkcja społeczeństwa.Temat 4: Charakterystyka technik obserwacyjnych: podział i rodzaje obserwacji, reguły obowiązujące przy przygotowaniu i realizacji różnych technik obserwacyjnych. Kryteria doboru zjawisk z którymi badacz wchodzi w kontakt:Łączy się to z wyborem:Przedmiotu badania;Źródeł materiałów;Problem doboru źródeł pojawia się tam, gdzie okazuje się, że badana populacja jest wewnętrznie zróżnicowana. Badanie przyrodnicze: Badanie społeczne:Do badania dobiera się jednostki, którymi nie możemy manipulować;Jednostki zobligowane badaniem podlegają manipulacji; Jednostki do badania pochodzą z życia są brane bezpośrednio ze środowiska Jednostek do badania nie dobiera się z życia , tylko z operatów losowania;Jednostki dobrane do badania same są przedmiotem badań one to bezpośrednio są przedmiotem zainteresowania;Jednostki dobrane do badania są generalizatorami źródeł. Same rzadko są badanymi obiektami; Obiekt badań jest stały;Obiekt badań jest bardzo często płynny i wyróżnienie jednostek do badania jest bardzo trudne;Dobory racjonalne1.dobór losowy (probalistyczny), próba losowa, ma uzasadnienie w rachunku prawdopodobieństwa i statystyce. Badacz nie ma wpływu na to, jakie jednostki dostaną się do próby. Jednostki do badania są losowane. Wybór jednostek do próby odbywa się wg pewnego automatycznego planu opartego na zasadach losowych. Dobór losowy polega na tym, że każda jednostka ma jednakowe większe od 0 szanse dostać się do próby. Operat losowania, czyli kartoteki losowania dokonuje się z kartotek, spisów, czyli tzw. operatów losowania, czasami socjolog sam takie operaty stworzyć. Dobry operat musi spełniać następujące warunki: a)Adekwatność odpowiada całej populacji, którą chcemy badać. b)Kompletność operat losowania musi zawierać wszystkie jednostki wchodzące w skład populacji c)Brak powtórzeń każda jednostka w operacie występuje tylko raz
względu na wybrane do badania cechy. Nie zawsze można uzyskać wiedzę dotyczącą populacji, gdyż dane mogą być nieaktualne, każdy ankieter otrzymuje kwotę, czyli liczbę wywiadów, które musi przeprowadzić ( z osobami odznaczającymi się cechami istotnymi dla badania). Ankieter szuka respondentów na chybił trafił, ale powinien wyjść poza własne środowisko społeczne. Przy realizacji próby losowej nie występuje problem odmów, które nie podlegają rejestracji. Przy jej pomocy można badać specyficzne grupy ludzi. Można też ją zastosować w przypadku braku kartotek lub ich niedostępności oraz gdy próby terenowe są niepraktyczne. Kwota wywiadów zleconych ankieterowi musi być ograniczona max 15. Kwota powinna być tak sformułowana, aby ankieter nie za łatwo znalazł wymiennych respondentów. Przeważająca część wywiadów powinna być przeprowadzana w domu (80 90%). Organizacja ankieterska musi działać przez dłuższy okres na tych samych zasadach.
- dobór losowo kwotowy Jest to dobór wielostopniowy; można na pierwszym etapie zastosować dobór losowy albo dobór kwotowy. Na przykład na początku dobiera się losowo okręgi wyborcze. Wybiera się jakieś cechy, a następnie opracowuje według metody postępowania j.w.Dobory nieracjonalne: Dobór samorzutny jednostki same dobierają się do badania; np. ankieta prasowa. Występuje często, kiedy brak jest środków finansowych na badania. Dobór przypadkowy - bada się jednostki, do których badacz ma dostęp. O dostępności respondentów decyduje najczęściej przypadek. Obserwacja to proces dokonywania spostrzeżeń, który jest celowy, krytyczny, planowy, systematyczny. Spostrzeżeń dokonuje się w celu odpowiedzi na dane pytanie. w/w cechy obserwacji pozwalają uniknąć błędów, jakie powstają na drodze przypadkowych spostrzeżeń. Do obserwacji potrzebna jest obserwatorowi: spostrzegawczość, ciekawość i koncentracja. Wymaga się od badacza także umiejętności selekcji spostrzeżeń, czyli zestawienia wyników obserwacji z interesującymi go zagadnieniami.Osoba, która dokonuje obserwacji to obserwator, podmiot obserwacji, bądź badacz obserwator. Obserwatorzy to podmiot spostrzeżeń. Zjawiska cechy to tzw. przedmioty spostrzeżeń, obiekty. 1.Celowość obserwacji ma nam dostarczyć informacji, które są nam potrzebne do rozwiązywania problemów. 2.Planowość obserwacji są z góry określone zjawiska, które należy postrzegać, a także czas i okoliczności, w których obserwowane zjawisko zachodzi. 3.Krytyczność obserwacji jej rezultaty powinny poddane być krytyce albo ścisłej kontroli. Te trzy cechy obserwacji pozwalają uniknąć błędów, które powstają na drodze przypadkowych spostrzeżeń. 2 typy obserwatora: Analitycy postrzegający szczegóły a mający z problemy z wiązaniem ich w całość.
Syntetycy dostrzegający problemy ogólne przy jednoczesnym nie dostrzega szczegółu. Przedmiot spostrzeżeń obiekty, zjawiska ludzkie zachowania i ich wytwory. O przeżyciach można wnioskować pośrednio na podstawie introspekcji zeznań jednostki. Obserwowane zachowania są symboliczne i dlatego od obserwatora wymaga się wiedzy o danej kulturze by móc lepiej zrozumieć sens zachowań i symboli. Większa początkowa wiedza o badanych zjawiskach ułatwia ich obserwację. W źródłowych badaniach społecznych bardzo rzadko stosuje się aparaturę specjalistyczną do dokonywania obserwacji; niemniej jednak, jeśli jest ona stosowana, to wzmacnia lub zastępuje zmysły, ale nie jest w stanie uchwycić tego, co zmysłom niedostępne.W czasie jednej obserwacji przyrodniczej zdobywa się niewiele informacji, a ich charakter jest z góry określony. Dlatego jednocześnie prowadzi się wiele obserwacji w określonych interwałach czasowych. W badaniach społecznych w ciągu jednej obserwacji zdobywa się wiele informacji, które nie zawsze są z góry określone. Obserwacje tego samego zjawiska stosunkowo rzadko są powtarzane, zwłaszcza periodycznie. W badaniach społecznych bardzo rzadko przeprowadza się obserwacje w warunkach laboratoryjnych, zwłaszcza eksperymentalnych, co z kolei jest bardzo powszechne w badaniach przyrodniczych. W badaniach społecznych nie wywołuje się zjawisk po to, by je obserwować. Nie tylko ze względów technicznych, ale i etycznych. Podział technik obserwacyjnych: Standaryzowane (systematyczna) kategorie obserwacji są ściśle strukturalnie uporządkowane i dotyczą tylko określonych sekwencji i zachowań w dokładnie zdefiniowanych sytuacjach społecznych. Wszystko, co ma być przedmiotem obserwacji. Opracowanie wyników na sposób ilościowy. Na podstawie rozwiniętej teorii wyodrębnia się zmienne zachowań oraz zmienne warunkujące zachowania. Warunki początkowe określające sytuację, w jakiej pojawia się zachowanie są kontrolowaneNiestandaryzowane niesystematyczna) brak ściśle określonych kategorii obserwacji, opracowanie wyników w sposób jakościowy; Sytuacje sztuczne, czynności wywołane - są przeprowadzane w sytuacjach sztucznych, laboratoryjnych, eksperymentalnych. Czynności wywołane przez badacza Sytuacje naturalne, czynności nie wywołane Ukryte badani nie wiedza, że są obserwowani Jawne badane osoby wiedzą, że są przedmiotem zainteresowania obserwatora przy czym nie musza być poinformowane o przedmiocie i celu badania. obserwacja jawna z ukrycia;obserwacja jawna nie z ukrycia; Uczestnicząca badacz uczestniczy w sytuacjach, które są przedmiotem badania Quasi-uczestnicząca badacz posiada wiedzę wstępną o badanych zjawiskach
standaryzowana listą poszukiwanych informacji, wywiady grupowe zogniskowany wywiad (focus)Wywiad technika otrzymywania materiałów oparta na procesie komunikowania się bezpośredniego. Rozmowa z druga osobą (innymi osobami) w celu uzyskania informacji na interesujące nas zagadnienia, problemy.Wywiad socjologiczny dobrowolny, jawny, nieodpłatny, indywidualny. Skupiamy się na poglądach i opiniach respondenta. Świadome udzielenie odpowiedzi niezgodnej z przekonaniem respondenta: 1.Myśli jedno a robi drugie wyznaje jedną opinię, ale wypowiada inną 2.Badany mógłby udzielić odpowiedzi, ale jej nie udziela 3.Badany nie ma poglądu na daną sprawę, ale mimo to udziela odpowiedzi Metody krytyki źródeł, czyli metody wiarygodności wypowiedzi respondenta 1.Zastanawiamy się czy respondent mógł mieć w ogóle dostęp do danych faktów 2.Zastanawiamy się, w jakiej mierze obraz uzyskany z odpowiedzią jest funkcją rzeczywistości, jaką chcemy wydobyć a w jakiej mierze jest funkcją projekcji postaw i pragnień, wartości respondenta na tę rzeczywistość 3.Przeprowadzamy weryfikację zgodności wypowiedzi o faktach. Czynniki ujemnie wpływające na odpowiedzi respondentaCałkiem nowa sytuacja społeczna Drażliwa tematyka wywiaduOsoby mogą nie lubić się wysilać Rozmówcy mogą podejrzewać, że udzielenie wywiadu może mieć dla nich negatywne konsekwencjeZasłanianie się, że nie jest się kompetentnym w danym temacieBadacz może być traktowany jako osoba zdolna nas potępić, pomyśleć coś złegoRespondent chce się pokazać z jak najlepszej stronyCzynniki dodatnio wpływające na odpowiedzi respondentówCiekawość poznawczaCiekawość danego tematuChęć udzielenia pomocy badaczowiSzansa na własną ekspresjęTraktowanie wywiadu jako wyróżnienie własnej osobyPrzeprowadzanie wywiadu wszelkie formy zbierania danych od respondenta w toku bezpośredniej z nim rozmowy przeprowadzanej najczęściej przez odpowiednio przygotowanego ankietera.Miarą stopnia standaryzacji narzędzia badawczego jest stosowanie pisemnego formularza. Kwestionariusz wszelkie uprzednio przygotowane, podporządkowane celom badania zbiory pytań bardziej lub mniej sprecyzowanych. Podział kwestionariuszy: a.Kwestionariusz ankiety kwestionariusz o największym stopniu standaryzacji, interesujące nas zmienne zostały w pełni przetłumaczone na język odpowiednich pytań. Pytania te zaś zostały opracowane w ten sposób ze ich treść nie wymaga żadnych dodatkowych komentarzy ze strony badacza. Kwestionariusz ankiety został opracowany w taki sposób, że odbywa się bez pośrednictwa osoby trzeciej, bądź też rola ankietera
ogranicza się jedynie do możliwie wiernego przekazywania treści pytań. Stosowany jest w technice ankiety i wywiadzie kwestionariuszowym. b. Kwestionariusz wywiadu zbiór pytań tak opracowany, iż zakładając konieczność pośrednictwa osoby prowadzącej wywiad zostawia się jej jednocześnie wiele pola dla inicjatywy własnej u toku rozmowy, a nawet tej inicjatywy się od niej wymaga. Stosowany w technice wywiadu swobodnego ze standaryzowaną lista poszukiwanych informacji. c.Plan zagadnień luźna swobodna formuła przygotowania rozmowy, w której określa się raczej kierunek i temat rozmowy, w której określa się raczej kierunek i temat rozmowy niż treść pytań (wywiad swobodny). W trakcie prowadzenia wywiadu szczerość wypowiedzi jest tym problemem, którym socjologia interesuje się szczególnie. Zakłócenia szczerości wypowiedzi mogą być spowodowane przez wadliwy sposób pytania lub świadome udzielenie odpowiedzi niezgodnej z przekonaniem badanego. Rodzaje wywiadów: 1.Wywiad kwestionariuszowy o większym stopniu standaryzacji: ankieter posługuje się z góry przygotowaną listą pytań do respondenta, który z reguły zawiera pytania zamknięte. Musi zadać wszystkie pytania w określonym porządku i brzmieniu. Pytania są szczegółowe. Zachowania ankietera są wystandaryzowane. Zapis wywiadu jest kategoryzujący. Wymaga się rozstrzygnięcia wszystkich pytań w przypadku każdego respondenta. 2.Wywiad kwestionariuszowy o mniejszym stopniu standaryzacji: zawiera znaczną ilość pytań otwartych, ankieter aktywnie uczestniczy w prowadzeniu wywiadu, zapis odpowiedzi jest kategoryzujący lub rejestrujący. 3.Wywiad swobodny ze standaryzowaną listą informacji: lista poszukiwanych informacji musi być zamknięta (pytania zamknięte) zobowiązuje ankietera do zdobycia w przypadku każdego respondenta wszystkich tych i tylko tych informacji, które znajdują się na liście. Ankieter posługuje się zestandaryzowaną listą informacji. Ma dużą swobodę w formułowaniu pytań. Pojedyncza poszukiwana informacja powinna być przedstawiona w postaci rozłącznego i wyczerpującego zbioru alternatyw, obejmującego wszelkie interesujące badacza wartości danej zmiennej. Każda alternatywa danego zbioru musi być sformułowana w sposób jednoznaczny i konkretny. Listę poszukiwanych informacji należy sprawdzić w terenie, przeprowadzając badania pilotażowe w zbliżonym środowisku. Badacz może przygotować wzory pytań do respondentów, należy je opracować w stosunku do pojedynczych poszukiwanych informacji. Warunkiem prowadzenia tego wywiadu jest jednak indywidualizacja sposobu utrzymania informacji. Zapis może być rejestrowany lub kategoryzujący.
b)funel zaczyna od ogółu do szczegółu Typy osób biorących udział w wywiadzie Fokusowy:dominator stara narzucić swoje zdanielider przejmuje ciężar rozmowy, wchodzi w rolę moderatoramilczek nie zabiera głosuszeptacz szepczeantagonista podsumowuje, uogólnia, zwraca uwagę na relatywność kwestiikompromista zawsze chce doprowadzić do załagodzenia konfliktuniezaangażowany brak zainteresowania Właściwości Fokusa: 1.wywiad grupowy to sytuacja bliższa sytuacji rzeczywistej, ponieważ nasze opinie kształtują się pod wpływem kontaktów z innymi ludźmi 2.pozwala na obserwację ludzi podczas procesu kształtowania się opinii i postaw danych osób 3.zwraca uwagę na właściwości grupy społecznej jako narzędzia badawczegoefekt synergii wspólny wysiłek grupy prowadzi do generowania szerszej gamy opinii i pomysłów niż sytuacja rozmowy z pojedynczą osobą;efekt kuli śniegowej komentarze jednych uczestników grupy powodują repliki innych; reakcja łańcuchowa wciągająca w rozmowę większość osób, co zwiększa otrzymywaną liczbę informacji;efekt stymulacji grupa zwiększa motywację do wykonania zadania; zwiększa entuzjazm do dyskusji;efekt bezpieczeństwa ma się silniejsze poczucie bezpieczeństwa, gdy jest się w grupie; przyczynia się to do śmielszego wyrażania opinii;efekt spontaniczności sytuacja grupowa jest dla ludzi bardziej naturalna, co powoduje z kolei większą naturalność wypowiedzi;Zagrożenia w Fokusie: a)zjawisko myślenia grupowego (syndrom) grupa przekracza pewien stopień spójności, a członkowie grupy poddają się silnej presji stając się konformistami często bezrefleksyjnymi Wskaźniki: ** poczucie całkowitego bezpieczeństwa w grupie i tzw. hura optymizm ** przyspieszenie problemu rozwiązania podejmowania decyzji ** honorowanie moralnych konsekwencji podejmowanych decyzji ** uproszczony obraz przeciwnika lub problemu ** presja na członków grupy mających odmienne od reszty opinie ** autocenzura b)zjawisko przesunięcia poziomu ryzyka związane z utratą odpowiedzialności jednostkowej, bardziej radykalne poglądy i ryzykowne rozwiązania Techniki projekcyjne kierujemy do badanych niejasne, nieustrukturalizowane bodźce po to aby wykryć indywidualne specyficzne cechy percepcji badanego jego stosunku do rzeczywistości.technika kolażu badanym dostarcza się zdjęcia, wycinki prasowe itd., które mogą przybliżać badane obiekty. materiały te zawierają możliwe do interpretacji symbole;technika chiński portret badanych prosi się o przedstawienie
badanego obiektu (np. człowieka, miasta, zwierzęcia) jako personifikacji; ważne jest tutaj uwzględnienie najbardziej charakterystycznych cech obiektu np. gdyby mleko było człowiekiem, to jakim człowiekiem byłoby Analiza wywiadu Fokusowego:Dokonuje jej moderator, odsłuchuje nagrania, robi notatkiSporządzanie notatek następuje zgodnie ze scenariuszemW oparciu o notatki robi się opisW opisie wywiadu fokusowego istotne jest, aby zachowany był język badanychZachowania musi być w opisie kolejność poruszanych zagadnieńZachowany musi być czas, jaki każdemu z tych zagadnień został poświęcony (ważność poruszanych zagadnień)W opisie fokusa musi znaleźć odzwierciedlenie zaangażowanie grupy w daną kwestię (interpunkcja)Należy wskazać, jakie zjawiska podczas dyskusji ścierały się ze sobąUwagi moderatora powinny znaleźć się także w sprawozdaniuWnioski mają charakter sprawozdawczy, co jest największym minusem wywiadu fokusowego.Zastosowanie Fokusów: 1.Dla eksploracji problematyki badania 2.Dla lepszego przygotowania standaryzowanego narzędzia do badań losowych 3.Dla lepszej interpretacji wyników badań po badaniach z udziałem standaryzowanych technik badania. Zalety Fokusów: 1.Technika szybka i tania do realizacji 2.Pozwala na kontrolowanie procesów formułowania się opinii i poglądów 3.Pokazuje istotę ich powstawania 4.Technika chroniąca przed artefaktami (nie pozwala na kreowanie rzeczywistości) 5.Technika, która może być stosowana do różnego rodzaju zagadnień i grup 6.Rezultaty takiego badania są łatwe do konsumowania dla zleceniodawcy 7.Fokus pozwala na zdobywanie informacji bliższych życiu i doświadczeniu ludzi. Minusy Fokusów: 1.Wnioski mają charakter sprawozdawczy, trudno przenosić je na szersze populacje 2.Istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia efektu myślenia grupowego oraz zjawiska poziomu przesunięcia ryzyka, co powoduje zniekształcenie wyników 3.Żywy i emocjonalny charakter dyskusji i interakcji może prowadzić badacza do posiadania większej wiary w wyniki fokusa niż jest to usprawiedliwione. 4.Moderator może nieświadomie wpływać na efekty i kierunek dyskusji 5.Przygotowanie raportu sporządzenie sprawozdania, interpretacja wyników nie są działaniami rutynowymi i wymagają od moderatora
instrukcję merytoryczną, pilot metodologiczną.Przygotowanie instrukcji dla ankietera: 1.Zawiera zasady doboru respondenta 2.Regułę aranżacyjną 3.Dyrektywy dotyczące sposobu zadawania pytań 4.Dyrektywy do stosowania dodatkowego sondażu (dopytywanie) 5.Dyrektywy dotyczące sposobu zapisywania odpowiedzi 6.Dyrektywy dotyczące zachowań ankietera 7.Dyrektywy dotyczące sposobu przeprowadzania wywiadu Zwykle instrukcja dla ankietera dzieli się na dwie części: 1.Część ogólną dotyczy całości postępowania ankietera 2.Część szczegółową dotyczy poszczególnych pytań Materiały pomocnicze: 1.Materiały służące aranżacji wywiadu 2.Materiały stanowiące pomoc dla respondenta w czasie wywiadu 3.Materiały kontrolujące pracę ankietera (ankieta dla ankietera) 4.Materiały służące do zbierania dodatkowych informacji.Wywiad kwestionariuszowy jest techniką opartą na bezpośrednim procesie komunikowaniaB badaczA ankieterR respondentK koder1 badacz przekazuje ankieterowi tekst pytań i dyrektywy jak te pytania zadawać. Badacz przygotowuje warianty odpowiedzi i miejsce na ich zapis. Informuje ankietera, jaki jest cel zadawania takiego, a nie innego pytania.2 pytania zadawane respondentowi przez ankietera, przekaz ma najczęściej charakter ustny, choć czasem jest to tzw. karta respondenta (zmiana kanału komunikowania)3 reakcja respondenta na pytanie zadane przez ankietera, nie zawsze jest to odpowiedź wprost4 zapis odpowiedzi respondenta, jakiego w kwestionariuszu dokonał ankieter podczas wywiadu5 instrukcja kodowa przed stworzeniem, której badacz musi zapoznać się z zapisem w kwestionariuszu (4 przerywana). Instrukcja kodowa zawiera zasady klasyfikowania odpowiedzi zapisywanych w kwestionariuszu oraz zasady ich numerycznego symbolizowania6 rezultat działalności kodera tzn. zaliczenie odpowiedzi respondentów do odpowiednich klas wyróżnionych w instrukcji kodowej. Wyróżniając klasy w instrukcji kodowej badacz kieruje się jednostkową poszukiwana informacjom.Uwagi ogólne: a.W wywiadzie kwestionariuszowym komunikowanie w zasadzie jest procesem ustnym. b.Zapis odpowiedzi respondenta dokonywany jest przez ankietera c.Zapis stanowi materiał źródłowy, który będzie poddany dalszej obróbce. d.Komunikowanie w wywiadzie kwestionariuszowym jest bezpośrednie w tym sensie, iż występuje naoczny kontakt ankietera z respondentem, co daje możliwość obserwacji reakcji respondenta na pytanie.e.Na skutek naocznego kontaktu na komunikację ma wpływ również otoczenie. f.Czyli
na odpowiedzi respondenta ma wpływ wiele czynników. Pytanie kwestionariuszowe ma dwie funkcje: 1.Jest tekstem w kwestionariuszu wywiadu 2.Jest narzędziem badawczym Pytanie to bodziec, który wywołuje u respondenta reakcję słowną. Pytanie w wywiadzie kwestionariuszowym nie musi mieć formy pytającej, może mieć formę oznajmującą czy tez równoważnika. Jest to każda wypowiedź mająca na celu wywołanie u respondenta reakcji (w postaci udzielania odpowiedzi).Pytanie jest dobrym narzędziem, gdy: 1.Badacz wie, jakie zjawisko chce przy pomocy tego pytania zbadać 2.Badacz wie, co upoważnia go do stwierdzenia, że przy pomocy danego pytania bada dokładnie, a co inne zjawisko 3.Badacz posiada tę pewność wówczas, gdy potrafi on wyliczyć założenia, na których opiera przejście od zakwalifikowania odpowiedzi respondenta na to pytanie do sądów o badanym zjawisku (założenia te powinny mieć empiryczne potwierdzenie)Rodzaje pytań kwestionariuszowych: 1.Otwarte nie zawierają i nie podają gotowych odpowiedzi np. wiek... lat, Dlaczego Pan(i) tak sądzi , Z czym Panu(i) kojarzy się określenie matka Polska 2.Zamknięte wyznaczają zakres, warianty odpowiedzi, czasami nazywamy pytaniami skategoryzowanymi, wyboru bądź z wyborem a.do rozstrzygnięcia np. Czy zgadza się Pan/ Pani z opinią, że cywilizacja techniki i wynalazków kieruje ludzkość ku rozkwitowi - tak, nie, trudno powiedziećb.do uzupełnienia np., Która wokalista na polskim rynku Pana/ Panią denerwuje Steczkowska, Doda, Tatianac.Kafeteryjne ( z kafeterią) wraz ze zbiorem odpowiedzi 3.Dychotomiczne Czy jest pan za lub przeciw wejściu Polski w strefę euro nie może być sugerujące 4.Ze skaląa.SłownaProszę powiedzieć w jakim stopniu zgadza lub nie zgadza się Pan(i) z następującym stwierdzeniem:Wolny rynek ma podstawowe znaczenie dla naszego rozwoju gospodarczego.1.zdecydowanie się zgadzam2.raczej się zgadzam3.częściowo się zgadzam, częściowo się nie zgadzam4.raczej się nie zgadzam5.zdecydowanie się nie zgadzamb.graficznac.liczbowa5.Z listą zbiór odpowiedzi zazębiających się z pytaniem, nie są rozłączneGdyby miał (a) Pan(i) powiedzieć w jakim stopniu czuje się Pan(i) odpowiedzialny (odpowiedzialna) za kłopoty, jakie Pan(i) ma, to czy powiedział(a)by Pan(i), że jest Pan(i) za nie:1.całkowicie odpowiedzialny2.częściowo odpowiedzialny3.w ogóle pan za nie nie odpowiada4.nie ma Pan kłopotów 6.Dialogowe dopuszcza się odpowiedzi nie istotne, niewłaściwe, nie ma ich w treści pytaniaSpróbujmy porozmawiać teraz o tym jak sytuacja islamu w świecie będzie wyglądać w przyszłości, powiedzmy że za jakieś 100 lat. Który z dwóch poglądów przedstawionych na tej karcie wydaje się
