Pobierz Metody badań socjologicznych - Notatki - Socjologia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Socjologia tylko na Docsity!
Metody badań socjologicznych – ćwiczenia mgr. K. Jakubczak
Temat 1: Badania naukowe: rodzaje badań, historia badań społecznych, funkcje badań społecznych.
WIEDZA POTOCZNA WIEDZA NAUKOWA
(socjalizacja itd.) – wiedza zindywidualizowana, subiektywna, różna, zależna od doświadczeń życiowych.
Jednolita, systematyczna. Sądy należące do tzw. korpusu wiedzy w danym momencie, uznawane są za prawdziwe, zmierzające do obiektywizacji. Ma charakter ogólny, zmierza do obiektywizacji Ma charakter konkretny i praktyczny, związana z miejscem i czasem. Ludzie posługują się nią w życiu społecznym. Zawiera (na ogół) sądy jednostkowe, uogólnienia sprowadzane są do pewnych klas zachowań człowieka, stosowane do określonych sytuacji.
Ma charakter abstrakcyjny; sądy zawarte w niej nie są jednostkowe, lecz ogólne.- bez ograniczeń czasowo przestrzennych. Odnoszą się do zbiorów ludzi i mają charakter generalizacji historycznych lub praw naukowych. Język – wiedza potoczna operuje językiem potocznym. Jest to język mało precyzyjny (niejednoznaczny), nie jest wolny od ocen, posiada komponenty emocjonalne.
Język nauki jest wolny od ocen. Jest, jak mówi Ossowski, „językiem treści pojęciowych”. jest jednoznaczna, precyzyjna nie zawiera ocen, nie odwołuje się do emocji
Nie jest systematyczna. Wiedza pełna wewnętrznych sprzeczności, mało spójna; a w związku z tym sądy jej są wewnętrznie sprzeczne i niespójne
Immanentną cechą nauki jest systematyczność jej wiedzy. Jest uporządkowana, w sposób świadomy dąży do eliminacji sprzeczności weń się pojawiających.
Nie troszczymy się o jej uzasadnienie – działa ona na zasadzie pewnej oczywistości. Jest to produkt naszych doświadczeń, życia, naszych bliskich.
Empiryczne uzasadnienia sądów są sprawą zasadniczą. Uzasadnienie musi być uzasadnieniem intersubiektywnym, procedura badawcza jawna, określony stopień pewności i generalizacji sądów.
Przez społeczno – kulturowe funkcje badań rozumiemy ich oddziaływanie za pośrednictwem wyników na inne społeczno – kulturowe zjawiska w ramach wyodrębnionych ich układów.
Funkcja badań jest związana z wpływem wyników badań na zjawiska społeczne: Kulturowo – naukowe (nauka), Funkcja naukowa: wyniki badań pełnią tę funkcję wówczas, gdy przyczyniają się do rozwoju socjologii jako dyscypliny naukowej; gdy wnoszą wkład w rozwój dyscypliny; dostarczają
uzasadnionych twierdzeń. Badanie może zwracać uwagę na nowe zagadnienia, dotąd niedostrzegane; wnoszą wkład w aparaturę pojęciową, a także w rozwój metod i technik. Wkład badań w dziedzinę socjologii oceniany jest przez grono naukowe, realizowany w układzie nauki Humanistyczno – obywatelskie (społeczeństwo), Funkcja humanistyczno - obywatelska: Wpływ wyników badań na tzw. „czytającą publiczność”. Uświadamiają nam one nasze miejsce w życiu społecznym w stosunku do innych. Dzięki wynikom badań możemy poznać obszary życia społecznego, których jeszcze nie znamy. Mogą one ułatwić nam ocenę tego, co dzieje się w świecie i zająć określone stanowisko. Są impulsem do dyskusji społecznych. Praktyczno – użytkowe (życie codzienne).
. Funkcja praktyczno – użytkowa: Funkcjonuje w układzie badacz - praktyk życia społecznego. Wyniki badań pełnią tę funkcję, jeżeli są one wykorzystywane jako przesłanki, które prowadzą praktyka życia społecznego do podejmowania praktycznych decyzji. Funkcjonuje także w układzie ekspert - praktyk życia społecznego. Ekspert potrafi podjąć decyzję bez odwoływania się do badań.
Należy odróżniać funkcje założone badań od funkcji zrealizowanych, gdyż one nie muszą się pokrywać. Badanie może spełniać jednocześnie wiele funkcji, w tych sytuacjach na plan pierwszy wysuwa się funkcja założona.
Rodzaje badań naukowych: Wszystkie badania socjologiczne są społeczne, ale nie wszystkie badania społeczne są badaniami socjologicznymi Badania socjologiczne są prowadzone w obrębie jednego społeczeństwa Badania prowadzone są na podobnych zasadach, ale w wielu społeczeństwach Badania oparte na wynikach innych badań Badania historyczno – socjologiczne
Podział wskaźników: jeśli zdanie wprowadzające wskaźnik ma charakter empiryczny to relacja między wskaźnikiem a indicatum ma charakter rzeczowy (wskaźnik jest wskaźnikiem rzeczowym) jeśli zdanie wprowadzające wskaźnik ma charakter teoretyczny to związek między indicatum a wskaźnikiem ma charakter definicyjny (wskaźnik definicyjny)
Podział wskaźników wg Stefana Nowaka obejmuje wskaźnik definicyjny empiryczny i inferencyjny. Wskaźniki
rzeczowe definicyjne uda się zaobserwować np. piorun mówimy, gdy definiujemy indicatum np. stan ducha
empiryczne inferencyjne zjawisko dające się indicatum jest nieobserwowalne zaobserwować bezpośrednio np. stan ducha, piorun np. student
Wskaźniki empiryczne charakteryzują się tym, że związek między wskaźnikami a indicatum jest związkiem rzeczowym, a indicatum jest związkiem rzeczowym, a więc zdanie wprowadzające wskaźnik jest zdaniem empirycznym, indicatum jest własnością podlegającą bezpośredniej obserwacji. Ze wskaźnikiem inferencyjnym mamy doczynienia wówczas, gdy indicatum jest nieobserwowalne a więź pomiędzy wskaźnikiem i indicatum jest więzią rzeczową.
Procedura doboru wskaźników : składa się z dwóch etapów. Etap pierwszy można by określić jako wprowadzanie wskaźników, drugi zaś selekcją wskaźników. Wprowadzanie wskaźników odnosi się do operacji polegającej na porządkowaniu własności ze względu na relacje, jaka zachodzi pomiędzy wskaźnikiem i odpowiadającym mu indicatum. Tak, więc wprowadzanie wskaźników jest szczególnym przypadkiem szeroko rozumianego definiowania, bądź stwierdzenia zależności empirycznej. Selekcja wskaźników wybór spośród wprowadzonych wskaźników tych, którymi w danym badaniu będziemy się posługiwać, a więc problem pominięcia jednych,
uwzględnienia innych. Kryteria wyboru bywają rozmaite i nie zawsze dają się wzajemnie pogodzić. Wchodzą tu w grę z jednej strony względy merytoryczne, a z drugiej techniczne. Do indicatum szukamy wskaźników, wprowadzamy je definicją, stwierdzeniem lub selekcją wskaźników.
Wnioskowanie ze wskaźników o indicatum odnosi się do rozumowania, w którym na podstawie tego, że jakiś przedmiot i posiada jakąś obserwowalną własność A oraz tego, że pomiędzy tą własnością a jakąś własnością B istnieje pewien stały związek, dochodzimy do wniosku, że przedmiot i posiada ewentualnie, prawdopodobnie posiada własność B. rozumienie w interpretacji Stefana Nowaka to po prostu wnioskowanie z faktu zajścia pewnego typu własności obserwowalnych o zajściu pewnego typu własności nieobserwowalnych, mianowicie stanów ludzkiej świadomości.
Bateria wskaźników : większa liczba wskaźników niż jeden.
Temat 3: Proces badawczy – planowanie badania oraz jego przebieg: etapy procesu badawczego, koncepcja badawcza – problematyka badań, aparat pojęciowy, przedmiot badań, podstawa źródłowa badań, techniki otrzymywania materiałów, inne techniki badawcze, metoda badawcza i jej ocena, ocena wniosków sposób prezentacji wniosków.
Projekt badań – pojęcie szersze od koncepcji badań. Projekt zawiera jeszcze – harmonogram oraz kosztorys.
Etapy procesu badawczego. - Badanie jest procesem złożonym z etapów
- Przygotowanie koncepcji badania
- Przygotowanie technik badawczych
- Dobór zjawisk, z którymi badacz wchodzi w kontakt przy zbieraniu materiałów
- Zbieranie materiałów
- Krytyka, selekcja, wstępne opracowanie materiałów
- Właściwe opracowanie materiałów i otrzymanie wyników łącznie z ich interpretacjami
- Przygotowanie elaboratu zawierającego opis przebiegu badania oraz udokumentowane wyniki. 1+2+3 – faza przygotowania 4 – faza terenowa
Pytania otwarte – nie wyznaczają zakresu możliwych odpowiedzi, pozwalają odpowiadać własnymi słowami np. Co sądzi Pan(i) o obsłudze klienta w Baku WBK? Pytania zamknięte (skategoryzowane) – podają zakres możliwych odpowiedzi Do uzupełnienia – podajemy możliwości odpowiedzi zostawiające inna możliwość niewykluczającą się. Zaczynają się od słowa „który”. Np. Który pan lubi kolor? Biały, fioletowy, żółty. Do rozstrzygnięcia – zaczynają się od słowa „czy”. Np. Czy brała pani udział w ostatnich wyborach parlamentarnych? Możliwe odpowiedzi: Tak, nie, nie pamiętam – rozstrzygamy raczej tak, zdecydowanie tak, raczej nie, zdecydowanie nie
Kafeteria – zbiór odpowiedzi do wyboru Czy na pytanie czy brała pani udział w wyborach? Tak Nie Nie wiem Odp.: nigdy nie biorę udziału – odpowiedź trafna, niewłaściwa
Odpowiedź właściwa – to taka, która dotyczy pytania Trafne odpowiedzi – to te, które niosą ze sobą informacje.
Hipoteza robocza – próbne odpowiedzi badacza na pytania problemowe, są one obarczone dużym stopniem asercji (błędu)
Weryfikacja to sprawdzenie, działanie zmierzające do rozstrzygnięcia prawdziwości lub fałszywości zdania: Hipoteza pozytywna – konfirmacja – potwierdzenie hipotezy Hipoteza negatywna – falsyfikacja – obalenie hipotezy
Pytania problemowe i hipotezy mogą dotyczyć wszystkich rodzajów związków przy czym rodzaj ten nie należy tylko od typu obiektu: Obiekty typu zbiór – cechy zbioru są pochodną cech poszczególnych jednostek tego zbioru np. studenci, zwierzęta, ssaki, ryby, ptaki
Obiekt typu system – cechy systemu zależą od relacji zachodzących między cechami obiektu np. uczelnia, społeczeństwo, przyroda, rodzina. ale i od preferencji badacza.
2. Kryterium stopnia ogólności a. Zdania ściśle ogólne (dotyczą badań reprezentacyjnych) - Sprawdzają się zawsze i wszędzie mają charakter nomotetyczny np. prawo Pascala zazwyczaj są to prawa naukowe nie posiadają własnych nazw. b. Generalizacja historyczna – ma charakter ograniczenia czasowe przestrzenne i posiadają własne terminy. 3. Kryterium stopnia bogactwa treściowego. Czy ludzi należy karać za kradzież? Generalizacja historyczna, kryterium bogactwo treściowe
Bogate treściowo – o wielu wątkach, motywach np. czy polityka w ciągu 10 lat się zmieniła Ubogie treściowo – dokładnie się tego trzyma, ubogie terminy.
4. Kryterium przedmiotu – zawsze bezpośrednio lub pośrednio odnoszą się do zjawisk społecznych. Zbiory – zbiorowości ludzkie, grupy, organizacje, instytucje itp. ich obiekty i cechy System – dotyczy całości powiązanych ze sobą części składowych, których nie można sprowadzić do jednostek. Podobieństwo i różnice - np. czym różni się kobieta od mężczyzny – pytania dotyczące obiektu zmieniającego się w czasie, którego fazy porównujemy ze sobą. Pytania o zależność, np. Czy eutanazja jest zgodna z nauką kościoła? Pytania o związki przyczynowo skutkowe - Jeżeli pytamy o zależność nie zawsze pytamy o związek przyczynowo – skutkowy. Ale zawsze związek przyczynowo – skutkowy ma związek z pytaniem o zależność. Np. Czy przyczyną niskiej frekwencji w ostatnich wyborach miała aura? – Zależność przyczynowo – skutkowa 5. Kryterium zakresu
Nieutrwalone (przekaz ustny) Wywołane – produkuje badacz (pytanie, rozmowa) Niewywołane (dane statystyczne, spisy, kartoteki)
Materiały – wszelkiego rodzaju zapisy odnoszące się do badanych zjawisk znajdujące się w dyspozycji badacza np. wywiad spisany na taśmie magnetofonowej, do której ma dostęp badacz.
Techniki otrzymywania materiałów - ogół czynności i środków badawczych ujętych w reguły. Jeżeli czynności i środki badawcze, jakie stosujemy w kontakcie z innymi osobami są takie same (zbieżne) to mówimy o tzw. technice standaryzowanej ( standaryzacja – ujednolicenie czynności w oparciu o przyjęty wcześniej wzorzec) Kryterium standaryzacji stanowi fakt posługiwania się lub nie w badaniach różnego rodzaju pisemnymi formularzami. Ostateczny cel standaryzacji to umożliwienie liczenia zjawisk. Standaryzacja jest stopniowalna.
Techniki oparte na obserwacji to takie, w których informacje potrzebne do rozwiązania danego problemu uzyskuje się przez dokonywanie spostrzeżeń: celowych, systematycznych, krytycznych.
Techniki oparte na komunikowaniu to takie, w których informacje potrzebne do rozwiązania danego problemu uzyskuje się poprzez porozumiewanie się z innymi ludźmi (sposób bezpośredni lub pośredni) i zdobywanie przez nich wiedzy.
Techniki otrzymywania materiałów Wyższego rzędu – charakter czynności badawcze, które powinny być wykonane przy posługiwaniu się daną techniką i określa jak organizować te czynności. Konkretne – zastosowanie techniki wyższego rzędu dotyczy otrzymywania materiałów specyficznych dla danego badania
techniki oparte na obserwacji (^) bezpośoparte na komunikacjiredniej pośredniej wysoki stopień standaryzacji
obserwacja kontrolowana
rozmowa, wywiad kwestionariuszowy, respondent tego nie widzi
kwestionariusz, ankiety, ankietę respondent wypełnia sam niski stopień standaryzacji
obserwacja niekontrolowana
wywiad swobodny dla rozróżnienia od
czysta kartka lub kartka z jednym
wywiadu kwestionariuszowego
pytaniem, techniki otrzymywania niestandaryzowanych odpowiedzi pisemnych
V. Inne techniki badawcze Inne techniki badawcze – utrwalone ujęte w zapisanych dyrektywach wzory czynności potrzebnych do realizacji zadań badawczych lub ich części. Np. techniki doboru próby, statystyczne, kodowania, skalowania itp.
Sposób badawczy – to wzory czynności potrzebnych do realizacji zadań badawczych nie ujęte w zapisanych dyrektywach. . VI. Metoda badawcza jej oceny i uzasadnienia Metoda badań jej uzasadnienie i ocena – ogół zastosowanych w badaniu techniki i sposobów badawczych.
Uzasadnienie odpowiedzi – wykazanie, że to, o czym mówimy jest prawdą
Uzasadnienie metody - wykazanie, że w stosunku do danego przedmiotu badań na podstawie danych źródeł i materiałów dobranych, otrzymanych i opracowanych przy pomocy takich a nie innych technik i sposobów badawczych, można udzielić na pytania problemowe takich odpowiedzi, które będą uzasadnione w odpowiednim stopniu, wystarczającym ze względu na złożony cel i funkcję badań. Wymaga więc uzasadnienia i oceny wielu elementów koncepcji badawczej. Miedzy tymi elementami musi występować zgodność i powiązanie.
VII. Sposób prezentacji wyników Sposób prezentacji wyników i ich rola - o sposobie i zakresie upowszechniania wyników decyduje rodzaj badań ich waga i funkcja społeczeństwa.
Temat 4: Charakterystyka technik obserwacyjnych : podział i rodzaje obserwacji, reguły obowiązujące przy przygotowaniu i realizacji różnych technik obserwacyjnych.
Dobory racjonalne
- dobór losowy (probalistyczny), próba losowa, ma uzasadnienie w rachunku prawdopodobieństwa i statystyce. Badacz nie ma wpływu na to, jakie jednostki dostaną się do próby. Jednostki do badania są losowane. Wybór jednostek do próby odbywa się wg pewnego automatycznego planu opartego na zasadach losowych. Dobór losowy polega na tym, że każda jednostka ma jednakowe większe od 0 szanse dostać się do próby. Operat losowania, czyli kartoteki losowania dokonuje się z kartotek, spisów, czyli tzw. operatów losowania, czasami socjolog sam takie operaty stworzyć. Dobry operat musi spełniać następujące warunki: a) Adekwatność – odpowiada całej populacji, którą chcemy badać. b) Kompletność – operat losowania musi zawierać wszystkie jednostki wchodzące w skład populacji c) Brak powtórzeń – każda jednostka w operacie występuje tylko raz d) Dokładności – nie może zawierać jednostek nieistniejących lub nienależących do populacji e) Techniczny – łatwość skorzystania z operatu
Podstawowe metody doboru próby losowej :
dobory racjonalne (mo wnioski poza badaneżna uogólniać populacje – uogólnieniao różnym zasięgu)
dobory nieracjonalne (wnioski mają sprawozdawczy, nie^ charakter badane populacje)wykraczają^ poza
Dobór samorzutny – respondenci sami się wybieraj ma presjią do badania, nie
Dobór badacz przypadkowy bada jednostki – do których ma dostęp.
Dobór losowy
Dobór celowy
Dobór kwotowy losowo ‐
Dobór kwotowyDobór jednostek przeciDobór jednostek oętnych cechachkrańcowych Dobórwedług parami, okreDobór lawinowyślonych cech Dobór osób lepiejpoinformowanych tzw. ekspertów
Kryteria doboru
I. prosty dobór losowy II. warstwowy dobór losowy III. zespołowy dobór losowy IV. wielowarstwowy dobór losowy
Zaletą doboru losowego jest to, że przy przenoszeniu wniosków próby na populacją jesteśmy w stanie oszacować błąd i jego prawdopodobieństwo oraz to, w jakich granicach mieści się wynik prawdziwy, czyli taki, który by się uzyskało przy badaniu całej populacji. Dla danej liczebności przedział ufności jest tym węższy im niższy jest przyjęty przez badacza poziom ufności (istotności). Przedział ufności, czyli błąd standardowy próby (+-) jest od do. Poziom ufności = poziom istotności – prawdopodobieństwo wystąpienia błędu losowego. Podstawowym problem doboru losowego jest to, iż próba realizowana różni się od próby zamierzonej (problem odmów). W sytuacji, gdy istnieją duże rozbieżności między próbą założoną a zrealizowaną badacze stosują tzw. próby rezerwowe (nie akceptowane przez statystyków, ponieważ niezgodne z zasadą prawdopodobieństwa jest rezerwacja 1 osoba z 1). Wielkość próby nie zależy od stosunku liczebności grupy do liczebności populacji. Istnieją wzory pozwalające obliczyć niezbędną wielkość próby oczywiście przy danym przedziale i poziomie ufności. Np. Badacz zastanawia się jaka jest przeciętna waga Polaków. Aby się o tym dowiedzieć nie musi ważyć wszystkich Polaków. Wystarczy że dobierze taka próbę która będzie charakterystyczna dla całej populacji. Stosuje dobór losowy zakładając, że ślepy traf zarządzi tum kto znajdzie się próbie. Struktura próby jest prawdopodobnie taka ja struktura populacji.
- dobór celowy – badacz ma wpływ na to, jakie jednostki dostaną się do próby a) dobór jednostek przeciętnych (uśrednione cechy, wniosków uogólniania się nie na podstawie prawdopodobieństwa, ale poprzez przyjęcie założenia, że badana grupa jest typowa dla społeczeństwa) b) dobór jednostek o cechach krańcowych – zakłada się, że cechy krańcowe są cechami różnicującymi c) dobór lawinowy – każdy kolejny respondent jest źródłem informacji o adekwatnym respondencie d) dobór ekspertów – dobór jednostek najlepiej poinformowanych e) dobór jednostek parami - odbywa się w warunkach eksperymentalnych, dobiera się jednostki parami, cechy, które będą badane.
Osoba, która dokonuje obserwacji to obserwator, podmiot obserwacji, bądź badacz – obserwator. Obserwatorzy to podmiot spostrzeżeń. Zjawiska cechy to tzw. przedmioty spostrzeżeń, obiekty.
1. Celowość obserwacji – ma nam dostarczyć informacji, które są nam potrzebne do rozwiązywania problemów. 2. Planowość obserwacji – są z góry określone zjawiska, które należy postrzegać, a także czas i okoliczności, w których obserwowane zjawisko zachodzi. 3. Krytyczność obserwacji – jej rezultaty powinny poddane być krytyce albo ścisłej kontroli.
Te trzy cechy obserwacji pozwalają uniknąć błędów, które powstają na drodze przypadkowych spostrzeżeń.
2 typy obserwatora : Analitycy – postrzegający szczegóły a mający z problemy z wiązaniem ich w całość. Syntetycy – dostrzegający problemy ogólne przy jednoczesnym nie dostrzega szczegółu.
Przedmiot spostrzeżeń – obiekty, zjawiska ludzkie zachowania i ich wytwory. O przeżyciach można wnioskować pośrednio na podstawie introspekcji zeznań jednostki. Obserwowane zachowania są symboliczne i dlatego od obserwatora wymaga się wiedzy o danej kulturze by móc lepiej zrozumieć sens zachowań i symboli. Większa początkowa wiedza o badanych zjawiskach ułatwia ich obserwację.
W źródłowych badaniach społecznych bardzo rzadko stosuje się aparaturę specjalistyczną do dokonywania obserwacji; niemniej jednak, jeśli jest ona stosowana, to wzmacnia lub zastępuje zmysły, ale nie jest w stanie uchwycić tego, co zmysłom niedostępne.
W czasie jednej obserwacji przyrodniczej zdobywa się niewiele informacji, a ich charakter jest z góry określony. Dlatego jednocześnie prowadzi się wiele obserwacji w określonych interwałach czasowych.
W badaniach społecznych w ciągu jednej obserwacji zdobywa się wiele informacji, które nie zawsze są z góry określone. Obserwacje tego samego zjawiska stosunkowo rzadko są powtarzane, zwłaszcza periodycznie.
W badaniach społecznych bardzo rzadko przeprowadza się obserwacje w warunkach laboratoryjnych, zwłaszcza eksperymentalnych, co z kolei jest bardzo powszechne w badaniach przyrodniczych. W badaniach społecznych nie wywołuje się zjawisk po to, by je obserwować. Nie tylko ze względów technicznych, ale i etycznych.
Podział technik obserwacyjnych: Standaryzowane obserwacji są ściś (^) le strukturalnie uporz (systematyczna) kategorieądkowane i dotyczdokładnie zdefiniowanych sytuacjach spoą tylko określonych sekwencji i zachowałecznych.ń w Wszystko, co ma być przedmiotem obserwacji. Opracowanie wyników na sposób ilopodstawie rozwiniętej teorii wyodrębnia siściowy. Naę zmienne zachowań oraz zmienne warunkujące zachowania. Warunki poczpojawia się zachowanie sątkowe okreąś lajkontrolowaneące sytuację, w jakiej
Niestandaryzowane niesystematyczna) określonych kategorii obserwacji, opracowanie wyników brak ściśle w sposób jakościowy;
Sytuacje sztuczne, czynno przeprowadzane w sytuacjach sztucznych, ści wywołane - są laboratoryjnych, eksperymentalnych. Czynności wywołane przez badacza
Sytuacje naturalne, czynności nie wywołane
Ukryte badani nie wiedza, że są obserwowani
Jawne – badane osoby wiedzą, że są przedmiotem zainteresowania obserwatora przy czym nie musza by poinformowane o przedmiocie i celu badania. ć
- obserwacja jawna z ukrycia;
- obserwacja jawna nie z ukrycia; Uczestnicz uczestniczy w sytuacjach, które s ąca – badacz ą przedmiotem badania
Quasi-uczestnicz posiada wiedzę wst ą ę ca – pną (^) badaczo badanych zjawiskach
Nieuczestnicz badacz zachowuje sw ąca - Zewn ą ętrzna – „anonimowość” dla badanych Ci wyodr ągłe ę – obserwacja zjawisk nie dajbnić np. proces starzenia sięących się łatwo Jednorazowe – czasowo – przestrzennego wyodrobserwacja zjawiskębnienia. łatwych do
Jednoosobowe – jednego obserwatora obserwacje prowadzone przez Wieloosobowe – niezależnych obserwatorów. obserwacja prowadzona przez wielu
Metoda obserwacji zależy od zamierzeń badawczych. Mogą one być trojakie:
- Celem może być wyłącznie opis występujących w określonym systemie społeczno – kulturowym zachowań, zjawisk, interakcji bez próby sformułowań uogólnień teoretycznych.
- Celem może być analiza zależności empirycznych między określonymi sekwencjami zachowań a warunkami zewnętrznymi
- Celem może być próba formułowania wyjaśnień teoretycznych. Wyjaśnień teoretycznych zachowań poprzez ukazanie przesłanek tych ze zachowań oraz ich obiektywnych następstw.
Sprawozdanie z obserwacji sporządzane jest w oparciu o notatki z obserwacji. Notatki mogą być sporządzane na bieżąco lub z pamięci. Mogą być sporządzane z innych rejestracji np. kamera.
Wywiad socjologiczny dobrowolny, jawny, nieodpłatny, indywidualny. Skupiamy się na poglądach i opiniach respondenta.
Świadome udzielenie odpowiedzi niezgodnej z przekonaniem respondenta:
- Myśli jedno a robi drugie – wyznaje jedną opinię, ale wypowiada inną
- Badany mógłby udzielić odpowiedzi, ale jej nie udziela
- Badany nie ma poglądu na daną sprawę, ale mimo to udziela odpowiedzi
Metody krytyki źródeł, czyli metody wiarygodności wypowiedzi respondenta
- Zastanawiamy się czy respondent mógł mieć w ogóle dostęp do danych faktów
- Zastanawiamy się, w jakiej mierze obraz uzyskany z odpowiedzią jest funkcją rzeczywistości, jaką chcemy wydobyć a w jakiej mierze jest funkcją projekcji postaw i pragnień, wartości respondenta na tę rzeczywistość
- Przeprowadzamy weryfikację zgodności wypowiedzi o faktach.
C ZYNNIKI UJEMNIE WPŁYWAJĄCE NA ODPOWIEDZI RESPONDENTA Całkiem nowa sytuacja społeczna Drażliwa tematyka wywiadu Osoby mogą nie lubić „się wysilać” Rozmówcy mogą podejrzewać, że udzielenie wywiadu może mieć dla nich negatywne konsekwencje Zasłanianie się, że nie jest się kompetentnym w danym temacie Badacz może być traktowany jako osoba zdolna nas potępić, pomyśleć coś złego Respondent chce się pokazać z jak najlepszej strony C ZYNNIKI DODATNIO WPŁYWAJĄCE NA ODPOWIEDZI RESPONDENTÓW Ciekawość poznawcza Ciekawość danego tematu Chęć udzielenia „pomocy” badaczowi Szansa na własną ekspresję Traktowanie wywiadu jako wyróżnienie własnej osoby
Przeprowadzanie wywiadu – wszelkie formy zbierania danych od respondenta w toku bezpośredniej z nim rozmowy przeprowadzanej najczęściej przez odpowiednio przygotowanego ankietera.
Miarą stopnia standaryzacji narzędzia badawczego jest stosowanie pisemnego formularza.
Kwestionariusz wszelkie uprzednio przygotowane, podporządkowane celom badania zbiory pytań bardziej lub mniej sprecyzowanych.
Podział kwestionariuszy: a. Kwestionariusz ankiety – kwestionariusz o największym stopniu standaryzacji, interesujące nas zmienne zostały w pełni przetłumaczone na język odpowiednich pytań. Pytania te zaś zostały opracowane w ten sposób ze ich treść nie wymaga żadnych dodatkowych komentarzy ze strony badacza. Kwestionariusz ankiety został opracowany w taki sposób, że odbywa się bez pośrednictwa osoby trzeciej, bądź też rola ankietera ogranicza się jedynie do możliwie wiernego przekazywania treści pytań. Stosowany jest w technice ankiety i wywiadzie kwestionariuszowym. b. Kwestionariusz wywiadu – zbiór pytań tak opracowany, iż zakładając konieczność pośrednictwa osoby prowadzącej wywiad zostawia się jej jednocześnie wiele pola dla inicjatywy własnej u toku rozmowy, a nawet tej inicjatywy się od niej wymaga. Stosowany w technice wywiadu swobodnego ze standaryzowaną lista poszukiwanych informacji. c. Plan zagadnień – luźna swobodna formuła przygotowania rozmowy, w której określa się raczej kierunek i temat rozmowy, w której określa się raczej kierunek i temat rozmowy niż treść pytań (wywiad swobodny). W trakcie prowadzenia wywiadu szczerość wypowiedzi jest tym problemem, którym socjologia interesuje się szczególnie. Zakłócenia szczerości wypowiedzi mogą być spowodowane przez wadliwy sposób pytania lub świadome udzielenie odpowiedzi niezgodnej z przekonaniem badanego.
Rodzaje wywiadów:
- Wywiad kwestionariuszowy o większym stopniu standaryzacji: ankieter posługuje się z góry przygotowaną listą pytań do respondenta, który z reguły zawiera pytania zamknięte. Musi zadać wszystkie pytania w określonym porządku i brzmieniu. Pytania są szczegółowe. Zachowania
