MiT
08/12/2020
Obserwacja (naukowa) – jest to jedna z podstawowych metod badawczych. Pojęcie to jest
używane także w badaniach ilościowych, kiedy mamy na myśli pojedyncze wartości zmiennych
(pojedyncze obserwacje). Obserwacja jest metodą gromadzenia danych przez badacza
przeprowadzona w konkretnym celu, według ustalonego planu oraz w obiektywny sposób. Badacz
musi być zorientowany w kontekstach np. Jeśli zajmuje się badaniem innych kultur odległych od
jego rodzimej, to powinien mieć o niej pojęcie. Badacz musi odciąć też od osobistego kontekstu,
aby nie zaburzało to badań. Od badacza wymaga się obiektywności, gdyż jej brak może zaburzyć
wynik badań. Badacz często może mieć problem z określeniem, jakie znaczenie było nadane przez
badanego, a właśnie na subiektywnym odczuciu badanego obiektu zależy badaczowi.
Różne aspekty obserwacji:
•przygotowanie badacza do procesy badawczego
•wiedza badanego na temat badania (jest czy nie jest obserwowany)
•miejsce, jakie zajmuje badacz względem zjawiska obserwowanego
•miejsca, obserwacja w warunkach laboratoryjnych czy naturalnych
Obserwacja usystematyzowana – stosowana jest gdy kategorie obserwacji są uporządkowane i
dotyczą określonych sekwencji zachowań w dokładnie zdefiniowanych sytuacjach społecznych.
Stopień usystematyzowania zależy od rodzaju pytań badawczych, zróżnicowania modelu
teoretycznego, zweryfikowanej empirycznie wiedzy. Badacz prowadząc obserwację systematyczną
ma podstawy i wie jakie sytuacje go interesują, na jakich działaniach ludzkich ma się skupić.
Ryzykiem takiej obserwacji jest pominięcie elementów, na które badacz nie zwróci uwagi, a które
mogą być kluczowe dla wyniku badania.
Obserwacja nieusystematyzowana – dotyczą zachowań o mało określonej specyfice w ramach
badanego systemu społeczno-kulturowego. Badacz nie ma zdefiniowanych zachowań, które chce
obserwować, nie posiada tzw. Klucza. Subiektywnie będzie wybierał na co będzie zwracał uwagę
na bieżąco, te decyzje mogą być nietrafne.
Obserwacja jawna – Badany jest świadomy swojego uczestnictwa w badaniu. Ta wiedza może
wpłynąć na jej zachowania. Żeby zniwelować ten problem badacz może podać badanym inne cele
swojego badania lub wydłużenie obserwacji, tak by badany „zapomniał”(przyzwyczaił się) o tym,
że jest badany.
Obserwacja ukryta – Badany nie jest świadomy swojego uczestnictwa w badaniu, badacz działa w
sposób ukryty. Wadą jest nieetyczność tej metody, a także to że badacz musi ciągle się pilnować,
żeby nie wyjść z roli i nie zostać zdemaskowanym.
Obserwacja uczestnicząca – ma miejsce kiedy badacz będzie uczestnikiem badanej sytuacji. Musi
przyjąć jakąś rolę, która pozwoli mu zaistnieć w danym środowisku. Dzięki temu badacz jest bliżej
zdarzeń dziejących się w danej grupie, co pozwala na lepsze ich zinterpretowanie. Wadą może być
osobiste, zbyt duże zaangażowanie badacza co może wpłynąć negatywnie na wynik badania,
pozbawienie obiektywizmu badacza.
Obserwacja nieuczestnicząca – obserwator nie uczestniczy w badanej sytuacji, jest on całkowicie
poza nią. Zachowania badacza nie mają wpływu na zachowania osób badanych, nie zachodzi
