Metodyka edukacji przyrodniczej dzieci - zagadnienia egzaminacyjne, Egzaminy z Pedagogika, badania pedagogiczne

Pobierz Metodyka edukacji przyrodniczej dzieci - zagadnienia egzaminacyjne i więcej Egzaminy w PDF z Pedagogika, badania pedagogiczne tylko na Docsity! 1 Metodyka edukacji przyrodniczej w przedszkolu i klasach 1-3 (Zagadnienia na egzamin) 1. Dwustopniowy charakter poznania przyrody przez dzieci (konkretno-zmysłowy, pojęciowy) Poznawanie przyrody ma dwustopniowy charakter. Pierwszy stopień to - poznawanie konkretno - zmysłowe. Drugi - poznanie pojęciowe. Poznawanie przyrody u dzieci przedszkolnych powinno przebiegać od kontaktów z obiektami i zjawiskami przyrodniczymi do kształtowania ich przyrodniczego myślenia. Na poziomie pierwszego stopnia poznawania przyrody podstawową rolę odgrywają wrażenia i spostrzeżenia. Aktywne i zamierzone spostrzegania nazywa się obserwacją. Stanowi ona dla małych dzieci główne źródło wiedzy o przyrodzie. Nauczyciel powinien kierować ich obserwacją przez nadawanie procesowi spostrzegania określonego celu. Schemat procesu poznania przyrody: (M. Sawicki) opisuje schemat poznania: Faza 1. Zbieranie danych empirycznych, odkrycia faktów. Czynnościami podstawowymi w tej fazie są spostrzeżenia, eksperymenty, obserwacje. Faza 2. Tworzenie nazw, terminów (języka) opisujących fakty przyrodnicze, pojawiają się znaczenia terminów - są konstruowane pojęcia.W umyśle dziecka zachodzą operacje myślowe: analiza, synteza, porównywanie, uogólnianie, wnioskowanie, abstrahowanie, porządkowanie, klasyfikacja. W tej fazie zaczynają się wyłaniać proste struktury pojęciowe (drugi stopień). Faza 3. Pojawia się nowy model teoretyczny. Następuje ocena pod względem formalnym i logicznym powstałej teorii, eliminacja ewentualnych sprzeczności, uściślenie pojęć. Powstaje symbolowy obraz świata. Faza 4. Ma charakter metodologiczny, metanaukowy (cała nauka, założenia, procedury badawcze, struktura teorii, związek z innymi naukami). Z kolei ogólna wiedza naukowa z danej dziedziny wyjaśnia oraz interpretuje teorie i prawa w niej sformułowane, a nowy model teoretyczny pozwala interpretować i rozumieć pojęcia, a także przewidywać nowe fakty przyrodnicze. 2 2. Fazy poznawania przyrody przez małe dzieci (bezpośrednie i pośrednie). Poznawanie bezpośrednie. (obserwacja, doświadczenia, eksperymenty) Dziecko poznaje przyrodę od najmłodszych lat np.: wkłada przedmioty do ust, dotyka kota, psa. Świat poznaje wszystkimi zmysłami. Czynne poznawanie przyrody szczególnie sprzyja kształtowaniu jego uczuć w stosunku do zwierząt i roślin, ponieważ angażuje się ono emocjonalnie, hodując je, pielęgnując. W trakcie manipulowania przedmiotami dziecko najlepiej poznaje cechy charakterystyczne obiektów, działa jak długo chce, pracuje we własnym tempie, gromadzi potrzebne informacje, selekcjonuje i analizuje. Kontakt bezpośredni jest źródłem emocji, które wpływają na zapamiętywanie (dzieci kształcą koncentrację uwagi, umiejętność porównywania, uogólniania, rozwijają zdolność wnioskowania. To poznanie jest wskazówką, że mogą rozwijać wiedzę za pomocą własnych badań i dociekań, co przygotowuje je do samokształcenia. Pozwala zrozumieć ochronę przyrody, tworzenia rezerwatów, dostosowanie postępowania do zasad. Poznawanie pośrednie (wykorzystywanie pomocy dydaktycznych) Zastosowanie zdjęć, filmów, ilustracji, schematów, nagrań ma za zadanie zapoznać z niedostępnymi dla oka zjawiskami, umożliwia uzupełnienie wiadomości zdobytych w terenie, pomaga uogólnić treści, uogólnić wnioski, powracać do zagadnień w celu dobrego zapamiętania, usystematyzowania, zrozumienia, włączenia w strukturę wiedzy, również rozbudzeniu wrażliwości, zaciekawienia czy zdziwienia. – Literatura (kształtuje wyobraźnię): utwory literackie, bajki baśnie itd., (są w nich rośliny, zwierzęta, zjawiska... Personifikacja pozwala się dziecku w czuć w ich sytuację. – Muzyka - piosenki z porami roku, wyzwala radość, przyjemność, pobudza wyobraźnię, utrwala zdobyte wiadomości. – „piękne” słowo nauczyciela, słowo czytanie z książki, – Filmy, – Ważna jest rola nauczyciela, – Odpowiedni dobór okazów i obiektów. 3. Cele edukacji przyrodniczej w edukacji małego dziecka: – Wszechstronne poznanie przyrody i środowiska, – Rozumienie związku człowieka z przyrodą i środowiskiem, – Kształtowanie właściwych zachowań w kontakcie z przyrodą, – Poznawanie problemów związanych z działalnością człowieka, – Nabywanie umiejętności ochrony i racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody, – Kształtowanie szacunku dla niej, wdrażanie do podejmowania działań na rzecz przyrody i środowiska oraz podejmowanie tych działań. – Stwarzanie sytuacji, w których kształtuje się świadomość ekologiczna, zaczynając od spraw najprostszych i najbliższych, znanych nam z codziennego życia. 5 przedmiotami, narzędziami, przyborami, prowadzenie hodowli) i umysłowych (prowadzenie obserwacji w kąciku przyrody, analizowania i wnioskowania w trakcie). – Spacery, wycieczki i uroczystości przedszkolne odbywają się okazjonalnie (zależne np. Od pór roku, planu n-la) Dzieci biorą udział w organizowaniu, planowaniu, i przygotowywaniu. – Zajęcia codzienne - organizowane przez nauczyciela, mają określoną treść i budowę metodyczną. Mogą być prowadzone z całą grupą, zespołem lub indywidualnie. Sytuacje okolicznościowe - nieoczekiwane sytuacje nasuwające dzieciom jakieś problemy wynikające z ich zainteresowań, obserwacji, przeżyć, samopoczucia, nauczycielowi stwarzają okazję do oddziaływań wychowawczych, odpowiedzi na pytania dzieci, rozstrzygania konfliktów itd. Nie można ich planować, lecz przewidywać, że mogą się wydarzyć. Umożliwia: pobudzenie zainteresowań dzieci, prowokowanie pytań, inicjowanie działań, realizację celów itd. Ogólne formy organizacyjne nauczania treści przyrodniczych: – Wycieczki krótkotrwałe i dłuższe - zajęcia terenowe, – Prace w ogrodzie szkolnym i na terenie wokół szkoły, – Prace hodowlane (uprawa i chów) prowadzone w szkole i w domu, – Prowadzenie kącika przyrody i ochrony środowiska, – Lekcje środowiska społeczno - przyrodniczego prowadzone w klasie – Prace społecznie użyteczne na rzecz środowiska i szkoły, – Udział dzieci w różnych akcjach, apelach, pracach praktycznych i uroczystościach organizowanych przez LOP, propagujących cele, treści i zasady ochrony i kształtowania środowiska. 8. Wycieczka przyrodnicza - najefektywniejsza forma pracy dydaktyczno - wychowawczej. Wycieczki i spacery- forma pracy, która sprzyja poznawaniu środowiska w sposób bezpośredni. Wzbogacają wiadomości i doświadczenia dzieci, zwracają uwagę na bogactwo i różnorodność przyrody. Spacery i wycieczki to pożądane lecz trudna dla nauczyciela forma pracy z dziećmi. Trzeba się do nich przygotować, uwzględniając: możliwości fizyczne dzieci (np. Czy da rade dziecko gdzieś zajść), znajomość terenu, celu lub tematykę, znajomość obiektów przyrodniczych. Spacery w wychowaniu przedszkolnym, czyli wyprowadzanie dzieci poza teren przedszkola zapewniające dłuższy pobyt na powietrzu, w naturalnym otoczeniu przyrodniczym, oraz zabawy ruchowe związane z pokonywaniem przeszkód terenowych, mogą być połączone z ukierunkowanym spostrzeganiem i obserwacją prowadzoną przez dzieci. 6 W. Okoń określa wycieczkę jako formę mającą na względzie realizację celów dydaktycznych. Jest traktowana jako najlepsza forma „stwarzająca warunki do prowadzenia obserwacji, do zetknięcia uczniów z rzeczywistością, do gromadzenia spostrzeżeń, które stanowią podstawę do analizy, syntezy, porównywania, klasyfikowania, uogólnień, tworzenia pojęć, wnioskowania, rozumienia zjawisk, związków i zależności”. 9. Cele i funkcje wycieczek przyrodniczych w przedszkolu i kl. 1-3: Wycieczka: (cele) – Wpływają na aktywność uczniów, – Wpływają na rozwój umiejętności i jakość wiedzy, – Stosowane do uświadomienia uczniom celów i zadań nauczania, – Umożliwia bezpośredni kontakt z rzeczywistością (obserwacja zachodzących procesów i zjawisk) – Zaznajamianie z nowym materiałem i jego opracowywaniem, – Utrwalenie wiadomości, – Wyrabianie umiejętności. – Umożliwia obserwację zmian zachodzących w przyrodzie, – Sprzyjają rozwijaniu i pogłębianiu zainteresowań, – Budzą wrażliwość na piękno przyrody, – Uczą zdobywania wiedzy przez kontakt z naturą, – Wdrażają do realizacji postulatów ochrony przyrody – Kształtują umiejętności dokonywania obserwacji przyrodniczych w terenie, – Łączy dzieci (wspólne radosne przeżycie, ułatwia kontakty) – Uczy pomocy innym Ze względu na czas trwania wyróżnia się wycieczki: bliższe (20-30 min), dalsze (1-3 godz), codzienne. Ze względu na realizowane cele wyróżnia się wycieczkę: rozpoznawczą, pogłębiającą, poznawczą, porównawczą, podsumowującą. Funkcje i zadania wycieczki (H. Gutowska): – Ułatwia poznanie otaczającej rzeczywistości, umożliwiając jej obserwację i dostarczając materiału spostrzeżeniowego, – Wpływa na rozwój mowy i myślenia, – Rozwija sferę emocjonalną, budzi poczucie estetyki, wrażliwości na piękno przyrody, – Wpływa na kształtowanie postaw społecznych, umożliwia współprzeżywanie, wspólne radowanie się, uczy koleżeństwa, dyscypliny społecznej, solidarności, – Budzi przywiązanie do ojczystych stron, do swego kraju, najbliższego otoczenia, kształtuje postawę patriotyzmu, – Przyczynia się do kształtowania zaradności, wytrwałości, wytrzymałości, umiejętności współdziałania, przezwyciężania trudności, uczy zachowania się w różnych sytuacjach, 7 – Zbliża szkołę, pokazując ludzi, ich życie, pracę i wyniki tej pracy , powiązanie człowieka z przyrodą, współodpowiedzialność za zmiany w środowisku, – Budzi różnorodne zainteresowania, np. Przyrodnicze, krajoznawcze, – Uczy metod poznawania rzeczywistości. 10. Praca domowa ucznia i jej składniki. Praca domowa - jest formą zajęć pozaszkolnych. Funkcje pracy domowej: – Samodzielne opanowanie w domu wiadomości, – Utrwalenie materiału przerabianego na lekcji, – Zebranie pomocy szkolnych (okazy przyrodnicze itd.) – Ukształtowanie u uczniów określonych umiejętności i nawyków przez samodzielne ćwiczenia, – Rozwijanie samodzielności myślenia i działania przez wykonywanie zindywidualizowanych zadań. – Praca domowa ma przede wszystkim charakter utrwalający wiadomości i umiejętności nabyte w szkole. Praca domowa: – Jest utrwaleniem i jednocześnie uzupełnieniem tego, co działo się w klasie, – Powinna aktywizować dziecko i zachęcić je do tego, aby zmierzyło się z problemem, – Nie jest zadaniem, które ma zająć tylko dziecko w domu; musi być rozwinięciem, tego co uczeń wykonał w klasie i stwarzać możliwości odwołania się do pracy domowej na następnej lekcji w formie ustnej lub pisemnej, – Może też przygotować dziecko do pracy w szkole następnego dnia. W skład pracy domowej dziecka wchodzą: – Nauka domowa - stanowi dalszy ciąg nauki szkolnej; w domu dziecko ma okazję, by zastanowić się nad tym, czego się nauczyło, utrwalić czy rozszerzyć wiedzę, porozmawiać z rodzicami, wyjaśnić wątpliwości, które nasunęły mu się w związku z lekcją, – Pomoc w gospodarstwie domowym - te czynności uczą dziecko samoobsługi, wdrażają do wykonywania codziennych obowiązków (pomoc w przygotowaniu posiłków, porządek), dziecko włączane w czynności domowe czuje się odpowiedzialne, potrzebne a przy okazji uczy się wykonywania prostych prac, korzystania z przyrządów sprzętów, – Rozwój własnych zainteresowań - ta część zajęć domowych może być inicjowana przez n-la i rodziców, jej zadaniem jest budzenie i podtrzymywanie zainteresowań, które w młodszym wieku szkolnym dopiero się kształtują, ale dzięki nim możemy poznać dziecko, jego możliwości, preferencje..., rolą rodziców jest wdrażanie dziecka w umiejętność odpowiedniego gospodarowania czasem wolnym, planowania zajęć, ustalania właściwych proporcji między przyjemnościami i obowiązkami.