








Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Artykuł opublikowany w: Zeszyty Naukowe Polityki Częstochowskiej
Typologia: Publikacje
1 / 14
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Miara ryzyka w cechach respondentów na bazie mapy stabilności analizowanej klasycznie
Roman Olejnik Politechnika Częstochowska Wydział Zarządzania Streszczenie: Prezentowanymi w rozdziale przedmiotami opracowania są zjawiska proce- sów produkcyjnych występujące w świecie analiz, określane mianem: mapa stabilności i jakości w systemach Toyoty – analiza statystyczna mapy ze względu na zasób punktów wynikowych. Zaprezentowane zjawisko techniczno-marketingowe wraz z metodyką dojścia do wyniku (analiza całej mapy stabilności) stanowi techniczno-empiryczną metodę, przed- stawioną w niniejszej pracy. Miary parametryczne zostaną zaprezentowane metodą klasycz- ną, każdy z parametrów z osobna oraz zamieniając współrzędną na mapie na dwucyfrową liczbę, przyjmując pierwszą współrzędną jako rząd dziesiątek, a drugą jako rząd jedności. W trzech wspomnianych przypadkach sprowadzamy analizę statystyczną zjawiska do wymiaru jeden. Punktem centralnym analizy jest parametr zwany współczynnikiem zmienności. Słowa kluczowe: mapa stabilności i jakości, metoda klasyczna, parametry statystyczne, współczynnik zmienności
Zarządzanie i inżynieria produkcji jest najogólniejszą techniczną wiedzą o świecie, dotyczącą gospodarki w aspekcie technicznym. Na metodę stosowaną w niniejszym opracowaniu składają się analizy na bazie empirycznej. Prezentowa- nymi przedmiotami są zjawiska występujące w filozoficznym świecie poznania, określane mianem: mapa stabilności i jakości w systemach Toyoty – analiza mapy z wykorzystaniem klasycznej metody statystycznej – próba interpretacji praktycz- ności wyniku. Zaprezentowane zjawisko techniczno-marketingowe, wraz z meto- dyką dojścia do wyniku (analiza całej mapy stabilności) stanowi podstawę tech- niczno-empiryczną niniejszej pracy. Opracowanie jest próbą zaprezentowania analizy statystycznej jako narzędzia dla realizacji celu, jakim jest poprawa jakości produktu i wzrost stabilności procesu produkcji. Analiza umożliwi ustabilizowanie procesu produkcyjnego i poprawę jakości wyrobu poprzez zmniejszenie ryzyka.
Chcąc zasygnalizować metodę BOST, trzeba wpierw wprowadzić pojęcie „Toyotaryzmu”. Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej Zarządzanie Nr 1 9 (201 5 ) s. 89 - 102 dostępne na: http://www.zim.pcz.pl/znwz
Roman Olejnik Toyotaryzm jest dyscypliną naukową zajmującą się relacjami między człowie- kiem a maszyną oraz człowiekiem i człowiekiem z uwzględnieniem podejścia pro- cesowego, kultury japońskiej, szczególnie Toyoty, ukierunkowanymi na ciągłe doskonalenie z wykorzystaniem wiedzy^1. Definicja ta wyszczególnia relacje człowiek–maszyna oraz człowiek–człowiek. W metodzie BOST nazwa pochodzi od pierwszych dwóch liter nazwiska i imienia autora. Ankieta BOST posiada dwie odmiany: wersje dla pracowników oraz wersje dla przełożonych. Ankieta ta posiada skalę rangującą. Respondenci w odpowiednim okienku mają ocenić ważność czynnika, wstawiając jedną z liczb w granicach skali^2. Metoda BOST pozwala: 1) Ocenić ważność czynników opisujących 14 zasad zarządzania Toyoty; 2) Ocenić style kierowania (z uwzględnieniem optimum Toyoty); 3) Ocenić cechy przywódcze kierowników; 4) Ocenić satysfakcję pra- cowników/klientów; 5) Ocenić cechy dowódcze kierowników; 6) Ocenić cechy wpływu kierowników; 7) Dokonać samooceny zespołowej, indywidualnej;
Prezentowane cechy osobowe respondentów pozwalają określić strukturę po- tencjału ludzkiego w badanych organizacjach. Charakterystyka respondentów do- tyczy następujących obszarów:
Roman Olejnik Wyniki z badań ankietowych opisujących cechy respondentów są następnie opracowywane i przedstawiane liczbowo i procentowo.
Ważną cechą każdej metody jest określenie stosowanych miar statystycznych. Wraz z prezentacją wybranych metod zostanie dokonana próba ich matematyczno- technicznej oceny. Przykładem oceny technicznej mogą być własności metrolo- giczne funkcji stanowiących określone parametry statystyczne. W bieżącym opracowaniu zostaną wykorzystane parametry: średnia, wariancja, odchylenie standardowe, współczynnik zmienności. Współczynnik zmienności – pojęcie Miary zróżnicowania występują w dwóch postaciach:
Miara ryzyka w cechach respondentów na bazie mapy stabilności analizowanej klasycznie Trywialnym faktem jest stwierdzenie, że suma wszystkich częstości danego rozkładu empirycznego wynosi zawsze jeden. Tablica prezentująca uporządkowane i pogrupowane dane nazywana jest potocznie szeregiem rozdzielczym^6. Średnia arytmetyczna Najprostszą z wymienionych miar jest średnia arytmetyczna. W przypadku dys- ponowania szeregiem szczegółowym wzór na średnią ma postać: 𝑋̅ = E( X ) = ∑ 𝑛 𝑖= 1 𝑥𝑖/ n (4.2) gdzie xi oznacza kolejne wartości badanej cechy, n – liczbę jednostek zbiorowości. Średnia arytmetyczna to suma wartości poszczególnych cech podzielona przez liczbę stanowiącą moc zbiorowości generalnej, czyli populacji. Jeśli dysponujemy danymi przedstawionymi w postaci szeregu rozdzielczego, średnia arytmetyczna może być obliczona z formuły: 𝑋̅ = E( X ) = ∑ 𝑛 𝑖= 1 𝑥𝑖 𝑤𝑖, (4.3) wi – wskaźniki struktury ( x i/ n i), n i – liczebność i - tej grupy. Średnia arytmetyczna posiada pewne własności, takie jak:
Miara ryzyka w cechach respondentów na bazie mapy stabilności analizowanej klasycznie określoną umownie przez badacza. Na ogół jest to wartość w granicach 35-45%. Jeżeli VS(X) > V* , to zbiorowość jest silnie zróżnicowana”^10. Wacława Starzyńska: „Współczynnik zmienności jest to względna miara roz- proszenia, której wartość wyznaczona jest jako stosunek odchylenia standardowe- go lub przeciętnego do wartości średniej arytmetycznej, a w przypadku odchylenia ćwiartkowego i mediany pomnożonego przez 100. Współczynnik zmienności jest stosowany do porównania i określenia, który zbiór informacji jest bardziej zróżni- cowany (relatywnie w stosunku do swojej wartości średniej)”^11. Definicja ta okre- śla współczynnik zmienności w sposób formalnoilościowy w postaci ilorazu od- chylenia standardowego podzielonego przez średnią. Janina Jóźwiak i Józef Podgórski: „Współczynnik zmienności wyraża się często procentowo: V x 100%, aby określić, jaki procent poziomu średniej stanowi odchy- lenie standardowe w rozkładzie. Im większy jest ten procent, tym większe jest względne zróżnicowanie cechy w rozkładzie”^12. Jest to tylko inna forma wyrażenia podstawowej definicji współczynnika zmienności, jako ilorazu odchylenia standar- dowego i średniej w danym rozkładzie. Autorzy wyjaśniają dalej: „Do pomiaru zróżnicowania cechy wykorzystywane są także miary pozycyjne, opierające się w swojej konstrukcji na różnych pozycyj- nych miarach położenia. Należy wśród nich wymienić przede wszystkim rozstęp, rozstęp (przedział) ćwiartkowy i odchylenie ćwiartkowe”^13. Kazimierz Zając: „Współczynnik zmienności charakteryzuje stosunek nasilenia przyczyn ubocznych do przyczyn głównych. Jako liczba niemianowana ułatwia on porównywanie zmienności w zbiorowościach, których wielkości są wyrażone w różnych jednostkach. Mówi on o jednorodności zbiorowości statystycznej […]. Współczynnik zmienności wyrażony w procentach waha się zwykle w granicach około 15-35. Jeżeli wielkość jego osiąga 60%, mówimy, że zmienność jest ogrom- na, co dowodzi, iż mamy do czynienia ze zbiorowością względnie niejednorodną z punktu widzenia badanej cechy”. „Współczynnika zmienności nie można obliczyć, gdy średnia arytmetyczna rów- na się zeru ( M = 0), gdyż równałby się on nieskończoności, a więc nie miałby sensu. Współczynnik zmienności okazuje się jednak zawodny wówczas, gdy średnia arytmetyczna szeregu okaże się równa zeru lub zbliżona do zera, np. w badaniu przyrostów przybierających wartości dodatnie i ujemne. W poszczególnych dziedzinach wiedzy operuje się często współczynnikami wahającymi się w pewnym przedziale wartości. Jest bardzo istotne, aby badacz przystępujący do obserwacji zjawiska był dostatecznie zorientowany w granicach współczynników spotykanych w danej dziedzinie oraz w okolicznościach, które wpływają na występowanie mniej więcej stałych współczynników zmienności”^14. (^10) M. Piłatowska, Repetytorium ze statystyki , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007. (^11) W. Starzyńska, Statystyka praktyczna , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. (^12) J. Jóźwiak, J. Podgórski, Statystyka … , op. cit. (^13) Ibidem. (^14) K. Zając, Zarys metod statystycznych , PWE, Warszawa 1988.
Roman Olejnik Współczynnik zmienności (klasyczny) – ujęcie formalne Współczynnik zmienności oznaczony symbolem V x obliczamy według wzoru: Vx = 𝑠⁄^ 𝑥 (^) ̅100% (4.6) Im wyższa jest jego wartość, tym silniejsze zróżnicowanie danej zbiorowości. Dolna granica współczynnika zmienności wynosi 0%, gdy zbiorowość nie jest w ogóle zróżnicowana i odchylenie standardowe ma wtedy wartość równą 0. Górna granica omawianej miary nie jest określona, gdyż nie jest też określona górna gra- nica odchylenia standardowego. W rzadkich przypadkach przekracza ona wartość średnią, co oznacza, że i współczynnik zmienności może być wyższy niż 100%. Do określenia siły rozproszenia badanej cechy statystycznej można przyjąć na- stępujące przedziały współczynnika zmienności: 0 - 20% - zróżnicowanie cechy słabe, 20 - 40% - zróżnicowanie cechy umiarkowane, 40 - 60% - zróżnicowanie cechy silne, 60% i więcej - zróżnicowanie cechy bardzo silne^15. Zgodnie z definicją współczynnika zmienności wzrost odchylenia standardowe- go (błędu pomiarowego) powoduje wzrost współczynnika zmienności, a wzrost średniej powoduje jego zmniejszenie.
Pierwszy sposób prezentacji procesów, należący do analizy statystycznej, sta- nowi mapa stabilności i jakości. Aktualnie zostanie zaprezentowana mapa stabilno- ści, wyrażająca w sposób dwuwymiarowy wyniki stabilności i jakości, osiągnięte w ustalonym badaniu testów systemem Toyoty. Populację generalną w badanym statystycznie zjawisku stanowi zbiór osób biorących udział w wypełnianiu testów Toyoty. Opracowanie przechodzi aktualnie do analizy dwuwymiarowej mapy, będącej prezentacją punktów stanowiących wynik testu Toyoty, zawierającego odpowiedź na pytanie o jakość i stabilność procesu, wyrażoną ilościowo w postaci skali dys- kretnej o wymiarach 8×8. Każdy punkt jest oznaczony liczbą, która oznacza ilość powtarzających się wyników. Dla każdej mapy populację stanowi zbiór osób, których wyniki testowe znajdu- ją się na tej mapie. Zbiór ten jest skończony i równy ilościowo sumie wszystkich wyników. Moc tego zbioru można uzyskać, sumując wszystkie krotności (liczby) występujące w dowolnych miejscach mapy. W aktualnym punkcie opracowania zostaną zaprezentowane dwa sposoby anali- zy map, do typu których należy mapa stabilności. Przy prezentacji poszczególnego sposobu analizy zostanie opisana metodyka jego realizacji. Sposób pierwszy, czyli klasyczny (jednowymiarowy), zostanie zastosowany osobno do stabilności i jako- ści, natomiast sposób drugi będzie stanowił ciąg liczb, zamieniając współrzędną na (^15) S. Borkowski, SERVQUAL … , op. cit.
Roman Olejnik Tabela 2. Empiryczny rozkład cechy stabilności (pełna mapa) Wartość cechy: xi Częstość absolutna: ni Częstość względna: wi 1 0 0 2 0 0 3 2 0, 4 5 0, 5 3 0, 6 6 0, 7 4 0, 8 2 0, Suma: 22 1, Źródło: Opracowanie własne Przechodzimy do parametryzacji cechy stabilności. Średnia arytmetyczna (wartość oczekiwana): 𝑋̅ = E(X) = ∑ (^8) 𝑖= 1 𝑥𝑖 𝑛𝑖/22 = (1∙ 0 + 2 ∙ 0 + 3 ∙ 2 + 4 ∙ 5 + 5 ∙ 3 + 6 ∙ 6 + 7 ∙ 4 + 8 ∙ 2) / 22 = (6 + 20 + 15 + 36 + 28 + 16)/22 = 121/22 = 5, Mając do czynienia z szeregiem rozdzielczym, do obliczenia wariancji zostanie wykorzystany następujący wzór: s^2 = 1 ⁄^ 𝑛^ ∑^ 𝑘 𝑖− 1 ( 𝑥𝑖 − 𝑥)^2 ∙ n i. (5.1) Tabela 3. Parametry statystyczne stabilności Wartość cechy | X - E( X )| ( X - E( X ))^2 (𝑥𝑖 − 𝐸(𝑋))^2 ∙ n i 1 4,5 20,25 0 2 3,5 12,25 0 3 2,5 6,25 12, 4 1,5 2,25 11, 5 0,5 0,25 0, 6 1,5 2,25 13, 7 2,5 6,25 25 8 3,5 12,25 24, Suma punktów: 22 ∑ (^) 𝑋( X − E(X))^2 ∙ n i 87, Średnia: E( X )=𝑋̅ =5,5 (^) D^2 ( X ) 87,5:5, 15, Odchylenie standardowe D( X ) 3, Współczynnik zmienności VX=D( X ):E( X ) 0,72 (72%) Źródło: Opracowanie własne
Miara ryzyka w cechach respondentów na bazie mapy stabilności analizowanej klasycznie
Opis stosowanej metody pokrywa się tu z zaprezentowanym systemem analizy cechy stabilności. Empiryczny rozkład cechy jakości przedstawia tabela 4, zawie- rająca odpowiedni szereg rozdzielczy: Tabela 4. Empiryczny rozkład cechy jakości (pełna mapa) Wartość cechy: xi Częstość absolutna: ni Częstość względna: wi 1 0 0 2 0 0 3 4 0, 4 9 0, 5 4 0, 6 2 0,0 9 7 2 0, 8 1 0, Suma: 22 1, Źródło: Opracowanie własne Przechodzimy do parametryzacji cechy jakości. Średnia arytmetyczna (wartość oczekiwana): 𝑋̅ = E(X) = ∑^8 𝑖= 1 𝑥𝑖 𝑛𝑖/22 = (1∙ 0 + 2 ∙ 0 + 3 ∙ 4 + 4 ∙ 9 + 5 ∙ 4 + 6 ∙ 2 + 7 ∙ 2 + 8 ∙ 1) / 22 = (12 + 36 + 20 + 12 + 14 + 8)/22 = 102/22 = 4, Tabela 5. Parametry statystyczne jakości Wartość cechy | X - E( X )| ( X - E( X ))^2 ( x i-E(X))^2 ∙ n i 1 3,6 12,96 0 2 2,6 6,76 0 3 1,6 2,56 10, 4 0,6 0,36 3, 5 0,4 0,16 0, 6 1,4 1,96 3, 7 2,4 5,76 11, 8 3,4 11.56 11. Suma punktów: 22 ∑ (^) 𝑋( X − E(X))^2 ∙ n i 41, Średnia: E( X )=𝑋̅ =5,5 D^2 ( X ) 41,12:5, 7, Odchylenie standardowe D( X ) 2, Współczynnik zmienności VX=D( X ):E( X ) 0,5 (50%) Źródło: Opracowanie własne
Miara ryzyka w cechach respondentów na bazie mapy stabilności analizowanej klasycznie 64 4,36 19,01 38, 65 5,36 28,73 86, 74 14,36 206,21 412,4 2 76 16,36 267,65 267, 78 18,36 337,09 337, 87 27,36 748,57 1497, Suma punktów: 22 ∑ (^) 𝑋( X − E(X))^2 ∙ n i 5231, Średnia: E( X )=𝑋̅ =59,64 D^2 ( X )^ 5231,1:59, 87, Odchylenie standardowe D( X ) 9, Współczynnik zmienności VX=D( X ):E( X ) 0,16(16%) Źródło: Opracowanie własne Nadszedł czas, aby porównać wyniki dokonanych analiz. Zostanie to przedsta- wione w sposób tabelaryczny. Tabela 8. Wyniki analiz współczynnika zmienności Stabilność (zróżnicowanie cechy) Jakość (zróżnicowanie cechy) Stabilność i jakość razem (zróżnicowanie cechy) 72% (bardzo silne) 50% (silne) 16% (słabe) Źródło: Opracowanie własne
W pracy rozważone zostały różne aspekty problemów procesów produkcji w dziedzinie ekonomi, badane metodą Toyoty. Zagadnienia zawarte w pracy łączą obszary poznawczo-techniczne: mapa jakościowo-stabilnościowa, rozkłady punk- tów wynikowych, rodzina pierścieni otoczeniowych, procentowa przynależność punktów do poszczególnych otoczeń, współczynnik zmienności dla poszczegól- nych rozkładów. Za główne osiągnięcia pracy uważam, uwieńczoną sukcesem, próbę wykorzystania pojęć jakości i stabilności do analiz ich metodologicznych związków, które mają głębokie zastosowanie w wielu dziedzinach nauki, techniki i praktyki, nie pomijając dziedziny zarządzania i marketingu. Zagadnienia te zosta- ły ujęte w sposób formalny, opracowując mapę stabilności pewnego wybranego procesu produkcji. Wobec powyższego nie ma żadnego uporządkowania uzyskanych wartości współczynnika zmienności, obliczanego dla stabilności i jakości osobno wziętych, ale analiza cech dokonana razem daje wynik o najmniejszym zróżnicowaniu. W analizie statystycznej metodą klasyczną jest wymagane dopasowanie odpowied- niej ilościowo próby, aby parametryzacja miała właściwy sens. W opracowaniu nie zostało to w sposób ścisły uwzględnione. Dokonane opracowanie niech zostanie zakończone pytaniem: na ile zaprezentowany system statystyczny pasuje do okre- ślenia ryzyka w określonym systemie produkcji?
Roman Olejnik