Miasto renesansowe, czyli o sztuce budowania
Wprowadzenie
Przeczytaj
Ilustracja interaktywna
Galeria zdjęć
Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Paweł Muratow,
Obrazy Włoch. Toskania i Umbria
, tłum. P. Hertz, Warszawa 2010, s.
173.
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Informacje i wskazówki
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Ranking uczelni
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Nasze e-booki ratujące uczniów i studentów!
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Miasto renesansowe, czyli o sztuce budowania, Schematy z Sztuka
Idealne miasto zbudowano także w Polsce. Twoje cele. Dostrzeżesz zasadę harmonii w zabytkach architektury epoki renesansu. Poznasz przykłady miast idealnych ...
Typologia: Schematy
2022/2023
1 / 15
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Podgląd częściowego tekstu
Pobierz Miasto renesansowe, czyli o sztuce budowania i więcej Schematy w PDF z Sztuka tylko na Docsity!
Miasto renesansowe, czyli o sztuce budowania
Wprowadzenie Przeczytaj Ilustracja interaktywna Galeria zdjęć Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Paweł Muratow, Obrazy Włoch. Toskania i Umbria, tłum. P. Hertz, Warszawa 2010, s.
Czy idealne miasto to utopia? W jaki sposób renesansowe idee odzwierciedlały się w architekturze?
Renesansowe miasta były wyrazem wiary artystów w twórczą moc człowieka, który sam może przekształcać rzeczywistość. Zadaniem sztuki było przede wszystkim unaocznienie racjonalnej i harmonijnej struktury wszechświata oraz odkrycie w niej boskiego porządku. Powstałe w tym okresie realizacje urbanistyczne odzwierciedlają marzenia wielkich architektów o stworzeniu formy idealnej. Idealne miasto zbudowano także w Polsce.
Twoje cele
Dostrzeżesz zasadę harmonii w zabytkach architektury epoki renesansu. Poznasz przykłady miast idealnych epoki renesansu. Przeanalizujesz, w jaki sposób myśl filozoficzna renesansu odzwierciedlała się w dziełach architektów.
Mapa miasta Palmanova (Włochy) z XVII wieku Źródło: domena publiczna.
Miasto renesansowe, czyli o sztuce budowania
Dążenie do stworzenia doskonale scentralizowanej przestrzeni znalazło odzwierciedlenie w urbanistyce i wpłynęło na zmianę wyglądu miast. Renesansowa wiara w nieograniczone możliwości człowieka zaowocowała pojawieniem się różnych utopii. Przykładem marzeń ludzi renesansu były projekty miast idealnych.
W średniowieczu miasta miały wyraźnie obronny charakter. Podobnie było w epoce renesansu. Jednak pewne zmiany nastąpiły w systemie fortyfikacji miast renesansowych. Postęp w technice wojskowej, polegający na upowszechnieniu artylerii i broni ręcznej, wpłynął na rodzaj umocnień miast. Mury obronne uległy obniżeniu, gdyż wysoki mur stanowił łatwy cel, a także w wyniku uszkodzeń się osuwał, czyniąc dodatkowe zniszczenia. Fortyfikacje wzmocniono nasypami ziemnymi oraz bastionami, które zastąpiły gotyckie baszty. Wprawdzie ważnymi elementami miast nadal były kościoły, jednak coraz większą rolę zaczęły odgrywać budynki użyteczności publicznej, np. szpitale, kamienice, ratusze. Rozwój ruchu kołowego na ulicach wpłynął na powstanie specjalnie wydzielonych miejsc dla pojazdów. Uzupełnieniem tych nowo powstałych przestrzeni stały się pomniki i fontanny, rozmieszczane z zachowaniem zasady symetrii.
Palmanuova Budowa miasta od podstaw była niezwykle trudnym i kosztownym przedsięwzięciem. Z tego powodu plany idealnych miast rzadko były realizowane, wyjątkiem jest np. miasto włoskie Palmanuova, wzniesione według projektu Scamozziego. Większość miast renesansowych powstało w wyniku rozbudowy oraz przekształceń miast, które już istniały Źródło: domena publiczna.
Donato Bramante, Tempie o Źródło: Quinok, dostępny w internecie: crea vecommons.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Dziedziniec Pałacu Medyceuszy we Florencji zbudowanego w latach 1444– Źródło: Roland Geider (Ogre), Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.
W renesansie wyraźnie wzrosła rezydencjonalna funkcja miast. Przykładem są miasta włoskie , w których powstały siedziby bogatych rodów. Do najpiękniejszych zaliczamy słynne pałace Florencji. Budowle te charakteryzują się zwartą bryłą, przeważnie trójkondygnacyjną, zakończoną wysuniętym gzymsem. Mają także wewnętrzne dziedzińce z arkadami.
Architektura włoskich miast zachwyca podróżników. Tak o toskańskim mieście Montepulciano pisał rosyjski historyk sztuki i tłumacz Paweł Muratow:
Paweł Muratow
Obrazy Włoch. Toskania i Umbria Antonio da Sangallo Starszy budował tu szczególnie wiele; prócz kilku pałaców przy via Garibaldi i via Cavour wzniósł na placu katedralnym parter i piętro Palazzo Contucci, którego budowę ukończył później Peruzzi, oraz wspaniały kościół Madonna di San Biagio wraz z domem kanoniczym. Kościół ten, słusznie traktowany jako jeden z najpiękniejszych przykładów świątyni na bazie krzyża greckiego, należy do najbardziej harmonijnych budowli renesansowych. Wznosi się za miastem, na oddzielnym niewielkim placu, na którym Sangallo zbudował projektowany przez siebie dom kanoniczy z portykiem. Stojąc tu, mamy wrażenie, że znajdujemy się w centrum owego
“
Po lewej: Wawel, dziedziniec zewnętrzny, po prawej: Sukiennice w Krakowie Źródło: autor ilustracji po prawej stronie– DESMS, autor ilustracji po lewej stronie – FotoCavallo, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
XVI‐wieczny Kraków to nie tylko królewska rezydencja na Wawelu, lecz także tętniące życiem miasto, którego wygląd się zmienia. Jan Maria Padovano nadbudowuje attykę na gotyckich murach Sukiennic. Powstają kamienice ozdobione portalami oraz bogatymi attykami, mające wewnętrzne krużganki.
Nowe oblicze uzyskały w tym okresie także inne polskie miasta: Kazimierz Dolny , Poznań , Gdańs k, Sandomierz , Tarnów. W wielu z nich powstają renesansowe kamienice oraz ratusze. Przykładem tego typu budowli jest ratusz w Poznaniu z trzypiętrową loggią, barwną dekoracją sgraffitową, zwieńczony attyką w formie muru z trzema wieżyczkami. Nad całością góruje wieża z zegarem. Zmieniają swoją formę kamienice, świadczące o pozycji i dobrobycie mieszczan. Przykładem mogą być słynne, niezwykle bogato zdobione kamienice w Kazimierzu nad Wisłą. Charakterystycznym elementem miast renesansowych są także podcienia otaczające rynek, które pozwalają swobodnie spacerować w czasie niepogody.
W renesansie powstały w Polsce nowe miasta, wzniesione od podstaw według jednolitego planu, co było w Europie niezwykle rzadkie. Przykładem takiego miasta jest Zamość , który został wybudowany w latach 1579–1650 jako fundacja kanclerza Jana Zamoyskiego.
Ratusz na Starym Rynku w Poznaniu Źródło: MNS Design, Wikimedia Commons, licencja: CC BY- SA 3.0.
Ratusz w Zamościu Źródło: Danutar, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Wenecki architekt Bernardo Morando zaprojektował miasto według włoskich wzorów urbanistycznych. Chociaż Zamość uważany jest za jeden z nielicznych przykładów realizacji koncepcji idealnego miasta, jego plan nie jest tak regularny, jak zakładały utopijne projekty włoskich architektów. Otoczony arkadami rynek nie znajduje się w centrum miasta, tylko nieco bliżej rezydencji kanclerza. Ratusz z wyniosłą wieżą nie stoi pośrodku rynku, lecz w jednej z jego pierzei. Wprawdzie przestrzeń architektoniczna Zamościa nie opiera się na idealnej symetrii, miasto jednak zachwyca swym pięknem i harmonią.
a yka
(gr. attikós - pochodzący z Attyki) ścianka ponad gzymsem koronującym, wieńcząca elewację budynku, kryjąca niskie poddasze lub połacie dachu; jest przede wszystkim elementem dekoracyjnym
loggia
pomieszczenie otwarte na zewnątrz arkadami, zwykle przesklepione, zajmujące część lub całą szerokość elewacji
utopia
(gr. oú - nie lub éu - dobry, tópos - miejsce) – niezmiernie odległe miejsce stworzone w wyobraźni, państwo idealne, zwłaszcza w dziedzinie praw, rządów i stosunków społecznych
sgraffito
Ilustracja interaktywna
Polecenie 1
Zapoznaj się z ilustracją interaktywną, a następnie wypisz cechy szczególne renesansowych miast idealnych.
Piero della Francesca, Miasto idealne, ok. 1470
Polecenie 2
Wyobraź sobie własne miasto idealne. Opisz jego najważniejsze elementy.
Ćwiczenie 1
Wskaż zdania, które odnoszą się do miast renesansowych.
Architektura renesansowa była oparta na harmonii i proporcjach.
Ich mury obronne uległy podwyższeniu.
Pierwszym ośrodkiem renesansu w Polsce był Gdańsk.
W renesansie wzrosła rezydencjonalna funkcja miast.
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij, co wspólnego ma renesansowe miasto z człowiekiem witruwiańskim.
Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Miasto renesansowe, czyli o sztuce budowania
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe.
- Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
- charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;
- odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
- odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej, stosuje kryteria pozwalające odróżnić arcydzieło od kiczu. III. Tworzenie wypowiedzi.
- Mówienie i pisanie. Uczeń:
- zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
- zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
- w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
- stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
- wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej. IV. Samokształcenie.
- wykorzystuje mul medialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej; kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
dostrzeże zasadę harmonii w zabytkach architektury epoki renesansu; pozna przykłady miast idealnych epoki renesansu; przeanalizuje, w jaki sposób myśl filozoficzna renesansu odzwierciedlała się w dziełach architektów.
Strategie nauczania:
konstruktywizm; konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; mapa myśli.
Formy pracy:
praca indywidualna; praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca:
- Nauczyciel zapisuje na tablicy wyraz renesans. Uczniowie zapisują skojarzenia z czasem, w którym zadaniem sztuki było przede wszystkim unaocznienie racjonalnej i harmonijnej struktury wszechświata oraz odkrycie w niej boskiego porządku.
- Prowadzący zajęcia zadaje pytanie, czym dla uczniów jest ideał. Następnie, po uzyskaniu odpowiedzi, uczestnicy zajęć opisują swoje idealne miasto.
Faza realizacyjna:
- Uczniowie zapoznają się z informacjami z sekcji „Przeczytaj”. Chętne osoby omawiają przeczytane informacje.