Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
konferencja w Locarno i podpisane podczas jej trwania traktaty reńskie były wielkim sukcesem Niemiec, o tyle okazały się porażką polskiej polityki ...
Typologia: Streszczenia
1 / 33
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Cytat za: Polski wiek XX. Dwudziestolecie, red. K. Persak, P. Machcewicz, Warszawa 2009. Źródło: Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, PWN, Warszawa 1998, s. 92–93.
Źródło: Fragment listu ministra spraw zagranicznych Gustava Stresemanna do byłego pruskiego następcy tronu z 7 września 1925. Cytat za: G. Szelągowska, s. 250. Źródło: Romantyczny konspirator, [w:] opis audycji Polskiego Radia poświęconej pamięci Waleriana Łukasińskiego, polskieradio24.pl, 2020. Źródło: Andrzej Chwalba, Historia Polski 1795–1918, Kraków 2000, s. 262. Źródło: Krzysztof Zwoliński, Dzieci zakuwał w kajdany. Okrutny komisarz carski, tygodnik.tvp.pl. Źródło: Wspierał walczącą za najświętszą sprawę, I chcąc świat cały mieć jej męstwa świadkiem, Wśród samych nieszczęść pomnożył jej sławę, [w:] Wiek XIX w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 2002, s. 173.
Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Twoje cele
Wyjaśnisz, dlaczego Józef Piłsudski powiedział, że „każdy przyzwoity Polak”, słysząc słowo Locarno, „splunie”. Określisz, co oznaczało pojawiające się w niemieckiej propagandzie pojęcie „krwawiącej granicy wschodniej”. Wytłumaczysz, jaki wpływ na położenie międzynarodowe Polski miało podpisanie układu w Rapallo. Wyjaśnisz, dlaczego w 1925 r. w polskim czasopiśmie satyrycznym „Mucha” ukazał się rysunek przedstawiający Niemcy pod postacią psa bez ogona, z łagodnym pyskiem zwróconym w stronę Francji, a wściekłym skierowanym ku Polsce.
Przeczytaj
Jednym z głównych celów Włodzimierza Lenina i utworzonego przez niego państwa dyktatury proletariatu był eksport komunistycznej rewolucji na zachód Europy. Gdy w Polsce świętowano odzyskanie niepodległości, na niedalekiej Ukrainie Lew Trocki przekonywał, że Polska powinna przestać być klinem oddzielającym Rosję od Europy, a stać się spoiwem. Traktat ryski, podpisany w 1921 r., był dla bolszewików koniecznością chwili. Przegrana w wojnie z Polską oraz upadek rewolucji komunistycznych w Niemczech i na Węgrzech zmusiła Lenina do przyjęcia bardziej realistycznego kierunku w polityce zagranicznej i pójścia na porozumienie z państwami zachodnimi. ZSRS nie wyrzekł się jednak wobec Polski imperialistycznych planów.
Przebieg granicy wschodniej ustalonej w traktacie ryskim. Granica ta przebiegała zgodnie z linią wyznaczoną po II rozbiorze z 1793 r. z korekturą na korzyść Polski w postaci części Wołynia i Polesia z Pińskiem]Przypomnij sobie koncepcje polskich polityków dotyczące przebiegu granicy wschodniej. Oceń, która z nich - J. Piłsudskiego czy R. Dmowskiego została w ostatecznym rozrachunku zrealizowana? Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Mix321, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Cieniem na wzajemnych stosunkach między oboma państwami położył się fakt nierespektowania postanowień pokoju ryskiego przez stronę bolszewicką. Władze sowieckie opóźniały spłatę sum przyznanych Polsce w formie odszkodowania i odmawiały zwrotu polskich dzieł sztuki zagrabionych po rozbiorach. Dodatkowo duże przeszkody napotykało zwalnianie Polaków z sowieckich więzień, a repatriacja przebiegała z oporami.
Chełmińskiej Wielkopolski oraz okręgu katowickiego. W niemieckiej propagandzie w odniesieniu do Polski pojawiało się pojęcie państwa sezonowego ( Saisonstaat), czyli takiego, którego żywot jest obliczony na krótki czas.
Granice Republiki Weimarskiej w latach 1919–1937. Wymień ziemie, które w wyniku pokoju wersalskiego zostały odebrane Niemcom i przyłączone do nowo utworzonego państwa polskiego. Jakich terenów nie udało się przyłączyć? Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie kgberger, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Tak o kierunkach niemieckiej polityki zagranicznej pisał Gustaw Stresemann:
Fragment listu ministra spraw zagranicznych
Gustava Stresemanna do byłego pruskiego następcy
tronu z 7 września 1925
“
Główną płaszczyzną nieporozumień między Polską a Republiką Weimarską pozostawały kwestie gospodarcze. W 1920 r. Niemcy nałożyli na Polskę blokadę gospodarczą, zrywając z nią częściowo stosunki ekonomiczne. Kryzys udało się zażegnać dzięki wynegocjowanemu pod kuratelą Wielkiej Brytanii i Francji traktatowi, który gwarantował Polsce prawo do bezcłowego wywozu ok. 500 tys. ton węgla miesięcznie do Niemiec. Pięć lat później sytuacja się powtórzyła. W 1925 r. wygasły konwencje dotyczące uprzywilejowania Polski w stosunkach gospodarczych z Niemcami. Strona niemiecka podniosła cło na towary eksportowane z Polski oraz wprowadziła embargo na niektóre produkty, w tym głównie węgla. W odpowiedzi władze polskie nałożyły cło na towary importowane z Niemiec. Wojna celna z Niemcami przyniosła stronie polskiej ogromne straty. Niemal o 20 proc. spadła produkcja przemysłowa, zwiększyło się bezrobocie, nastąpił wzrost inflacji.
Źródło: Fragment listu ministra spraw zagranicznych Gustava Stresemanna do byłego pruskiego następcy tronu z 7 września
Polecenie Wyjaśnij, dlaczego jednym z najważniejszych celów polityki zagranicznej Republiki Weimarskiej w latach 20. było odzyskanie Gdańska i polskiego Pomorza.
obrona praw mniejszości (np. Niemiecki Związek Ludowy dla Polskiego Śląska). Dopiero w 1924 r. udało się podpisać polsko‐niemiecką konwencję określającą, kogo można było uznać za obywatela niemieckiego oraz jakie były jego prawa i obowiązki.
Niemcy w latach 20. XX w. oceniane były często jako największe zagrożenie dla polskiej suwerenności. Wyrazem tego był stworzony w pierwszej połowie lat 20. plan wojny, który obejmował działania wojenne na granicy zachodniej.
„Każdy przyzwoity Polak spluwa, jak słyszy to słowo”
Od połowy lat 20. międzynarodowa sytuacja Niemiec zaczęła się poprawiać. W 1922 r. zawarły one układ w Rapallo ze Związkiem Sowieckim. Oba państwa, znajdujące się do tej pory w stanie izolacji politycznej, nawiązały współpracę gospodarczą i militarną, wyrzekły się wzajemnych roszczeń i prawa do odszkodowań wojennych oraz przywracały stosunki dyplomatyczne. Dwaj wrogowie systemu wersalskiego i jednocześnie dwaj najwięksi przeciwnicy suwerenności Polski podali sobie ręce. Nie po raz ostatni zresztą.
Podpisanie układu w Rapallo, na zdjęciu kanclerz Republiki Weimarskiej Joseph Wirth, minister spraw zagranicznych Walther Rathenau oraz delegacja sowiecka: Leonid Krasin, komisarz spraw zagranicznych Gieorgij Cziczerin oraz Adolf Joffe, sowiecki polityk i ambasador sowiecki w Austrii. Jak określiłbyś/określiłabyś atmosferę panującą pomiędzy głównymi negocjatorami układu w Rapallo? Źródło: Bundesarchiv, Bild 183-R14433, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Zbliżenie niemiecko‐sowieckie zmusiło Zachód do zmiany stosunku do Republiki Weimarskiej. Wyrazem tego było porozumienie między dotychczasowymi nieprzejednanymi przeciwnikami: Francją i Niemcami. Podpisanie paktów reńskich w 1925 r. gwarantujących granicę zachodnią Niemiec okazały się wielką porażką polskiej
dyplomacji. Układy arbitrażowe zawarte między władzami polskimi a niemieckimi nie dawały żadnych gwarancji polskiej granicy zachodniej, wprowadzały tylko procedurę rozwiązywania sporów między skonfliktowanymi państwami. W konsekwencji Niemcy mieli prawo czuć się zachęceni przez państwa zachodnie, głównie Francję i Wielką Brytanię, do szukania dróg ekspansji na wschodzie kosztem m.in. Polski. Józef Piłsudski podsumował znaczenie układów w Locarno dla sprawy polskiej, mówiąc:
Karykatura odnosząca się do układów w Locarno, zamieszczona w piśmie satyrycznym „Mucha”. Niemcy zostali przedstawieni jako pies bez ogona, za to z dwiema mordami, jedną łagodną zwróconą w stronę Zachodu, a drugą groźną skierowaną ku Polsce. Uzasadnij, że karykatura odnosi się do sytuacji powstałej w wyniku podpisania układów w Locarno. Źródło: „Mucha” R. 57, 1925, nr 14, s. 7 / Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie.
Zawarcie porozumienia w Rapallo oraz pakty reńskie osłabiły pozycję międzynarodową Polski i oznaczały dla niej zwiększenie zagrożenia. Nad Polską zawisło niebezpieczeństwo znalezienia się w izolacji. Dodatkowo Republika Weimarska została rok później przyjęta do Ligi Narodów jako członek stały, zajmując pozycję, o którą od dawna bezskutecznie starała się Warszawa. Wzmocnione poparciem państw zachodnich Niemcy zaostrzyły kurs wobec Polski, prowokując szereg konfliktów (np. o znaki polskie na skrzynkach pocztowych w Gdańsku), a propaganda niemiecka nie ustawała w przedstawianiu Polaków jako tych, którzy niesłusznie weszli w posiadanie niemieckich terytoriów.
Cytat za: Polski wiek XX. Dwudziestolecie, red. K. Persak, P. Machcewicz, Warszawa 2009.
“
o nieagresji, podpisano też szereg umów handlowych z Niemcami, co dawało nadzieję na bardziej umiarkowany kurs Niemiec wobec Polski. Rzeczpospolita stanęła przed szansą zrównoważenia stosunków między oboma agresywnymi sąsiadami. Żadne z państw – ani Niemcy, ani Związek Sowiecki – nie było jednak zainteresowane normalizacją stosunków z Polską, a rewizjonizm terytorialny w dalszym ciągu determinował ich relacje z Warszawą.
arbitraż
(z franc. arbitrage od łac. arbiter – naoczny świadek, sędzia) polubowny sposób rozstrzygania sporów przez arbitrów, czyli rozjemców, których wskazuje każda ze stron sporu
bolszewicy
(z ros. bolszinstwo – większość) do 1903 r. frakcja Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, domagali się radykalnej zmiany, obalenia dotychczasowego systemu na drodze rewolucji, przywódcą był Włodzimierz Lenin, przejęli władzę w Rosji w październiku 1917 r.
kuratela
(z łac. cura – troska) opieka prawna
konferencja w Locarno
spotkanie delegacji brytyjskiej, włoskiej, francuskiej, belgijskiej i niemieckiej w 1925 r. w szwajcarskim mieście Locarno; efektem konferencji było podpisanie traktatów reńskich
Korpus Ochrony Pogranicza
polska formacja wojskowa utworzona w 1924 r., której zadanie polegało na ochronie wschodniej granicy Polski
pokój ryski
zawarty w 1921 r. między Rosją sowiecką a II RP, kończący wojnę polsko‐bolszewicką i ustalający przebieg wschodniej granicy Polski; na mocy tego pokoju Rosja bolszewicka zobowiązywała się do wypłacenia rekompensaty za straty wyrządzone w okresie zaborów oraz zwrotu zagrabionych dzieł
pakt Brianda–Kellogga
zwany paktem paryskim, pakt z 1928 r. ustanawiający wyrzeczenie się wojny jako sposobu prowadzenia polityki zagranicznej; nazwa pochodzi od nazwisk francuskiego ministra spraw zagranicznych Aristide’a Brianda i Franka Kellogga, sekretarza stanu USA; był to pakt wielostronny, do którego przystąpiły 62 państwa
protokół Litwinowa
układ noszący charakter układu o nieagresji, podpisany w 1929 r. w Moskwie przez Polskę, ZSRS, Rumunię, Estonię i Łotwę; nazwa pochodzi od nazwiska zastępcy komisarza ludowego spraw zagranicznych ZSRS, będącego inicjatorem tego układu
reparacje wojenne
(z łac. reparatio – naprawa) inaczej odszkodowanie wojenne wypłacane przez państwo odpowiedzialne za konflikt państwu poszkodowanemu w jego wyniku oraz jego obywatelom
rewizjonizm
(z łac. revisio – ponowne widzenie) dążenie do zmiany istniejącego stanu rzeczy, np. decyzji dotyczących przebiegu granic
repatriacja
(z łac. repatriatio – powrót do ojczyzny) zorganizowana i przeprowadzona przez władzę akcja powrotu obywateli do ojczyzny, np. wskutek zmiany granicy
traktat w Berlinie
zawarty między Związkiem Sowieckim a Niemcami w 1926 r. traktat zapewniał o przyjaźni i neutralności na wypadek ataku ze strony trzeciego państwa
traktaty reńskie
zawarte w wyniku obrad konferencji w Locarno w 1925 r., ustalały gwarancję bezpieczeństwa dla granicy niemiecko‐francuskiej i niemiecko‐belgijskiej
układ w Rapallo
układ zawarty w 1922 r. między Związkiem Sowieckim a Niemcami, dotyczący wznowienia stosunków dyplomatycznych i zacieśnieniu kontaktów gospodarczych między oboma państwami
wojna celna
konflikt gospodarczy między Niemcami a II Rzecząpospolitą w 1925 r., którego tłem było podniesienie przez Niemcy stawek celnych i zachwianie gospodarką polską
Audiobook
Polecenie 1
Zapoznaj się z audiobookiem, a następnie wyjaśnij, dlaczego podpisanie układu w Locarno uznaje się za moment przełomowy w polskiej polityce zagranicznej. Dlaczego to wydarzenie postawiło Polskę przed koniecznością przewartościowania polityki zagranicznej?
Audiobook można wysłuchać pod adresem: h ps://zpe.gov.pl/b/P1DnBJfVH
5 października 1925 roku rozpoczęła się w szwajcarskiej miejscowości Locarno międzynarodowa konferencja z udziałem Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, Belgii i Niemiec. Spotkanie zakończyło się podpisaniem kilku traktatów, w tym najważniejszego - zwanego paktem reńskim - zawartego w Londynie 1 grudnia 1925 roku. Jeden z jego artykułów brzmiał:
Artykuł 1
Wysokie Strony Umawiające się poręczają oddzielnie i wszystkie łącznie, w sposób ustalony w następujących artykułach, utrzymanie status quo terytorialnego wynikającego z granic pomiędzy Niemcami a Belgią i pomiędzy Niemcami a Francją oraz nietykalność powyższych granic, tak jak one zostały określone przez i w wykonaniu Traktatu Pokoju podpisanego w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku […].
Traktaty lokarneńskie oznaczały dla Polski pogorszenie powojennej koniunktury międzynarodowej. „Niemcy – pisze historyk prof. Ryszard Kaczmarek – po przełamaniu kryzysu gospodarczego i przyjęciu planu Dawesa doprowadzili do porozumienia ze swoim najbardziej do tej pory nieprzejednanym przeciwnikiem – Francją, będącym jednocześnie jedynym realnym sojusznikiem Polski. […] Udział w konferencji [w Locarno] dla delegacji polskiej […] był pasmem upokorzeń. Polska nie tylko […] nie otrzymała na nią oficjalnego zaproszenia, ale także po przybyciu Skrzyńskiego* do Szwajcarii nie wzięła udziału w pierwszej części obrad, na której podpisano pakt reński o nienaruszalności granic na zachodzie. Dopiero w czasie trwania obrad wpuszczono
polskich delegatów na dwie ostatnie sesje, podczas których parafrowano graniczny układ gwarancyjny. Niemcy, Belgia i Francja zobowiązały się do rezygnacji z wojny jako
środka rozstrzygania sporów oraz do respektowania granic […]."
Jedyne, co udało się wynegocjować stronie polskiej, to podpisanie z Republiką
Weimarską układu arbitrażowego, w którym określono sposoby rozwiązywania sporów między Polską a Niemcami:
Artykuł 1
„Wszelkie spory jakiejkolwiekbądź natury, wynikłe między Niemcami a Polską, co do
których Strony zaprzeczałyby sobie wzajemnie jakiegokolwiek prawa, i które nie mogłyby być załatwione polubownie drogą zwykłego postępowania dyplomatycznego,
będą oddane do rozsądzenia bądź trybunałowi rozjemczemu, bądź też Stałemu Trybunałowi Sprawiedliwości Międzynarodowej, jak poniżej przewidziano. Rozumie
się, że kwestje sporne, o których powyżej mowa, obejmują te mianowicie sprawy, które wymienia artykuł 13 Paktu Ligi Narodów.
Postanowienie to nie stosuje się do sporów, powstałych z faktów, które miały miejsce
przed zawarciem Traktatu niniejszego i które należą do przeszłości.”
„Zawarte wówczas polsko‐niemieckie i polsko‐czechosłowackie układy arbitrażowe – pisze znawca problematyki – nie przewidywały żadnych gwarancji dla zachodnich granic Polski i Czechosłowacji, wprowadzały tylko, podobnie jak pakt reński, pokojową
procedurę rozwiązywania powstałych sporów dwustronnych. Stwarzało to od tej pory stałe zagrożenie stabilności stosunków polsko‐niemieckich i możliwość rewizji granic.
Znalezienie wyjścia z tej sytuacji braku międzynarodowego potwierdzenia granicy zachodniej dominowało polską politykę zagraniczną na kolejnych kilkanaście lat.
Porażka polskiej dyplomacji stała się jeszcze bardziej widoczna, kiedy okazało się, że została połączona ze zgodą na przystąpienie Niemiec do Ligi Narodów i przekazania im
miejsca stałego członka w Radzie Ligi Narodów, o które Warszawa starała się bezskutecznie od początku lat 20. Usiłowania Skrzyńskiego, by uzyskać jakiś rodzaj rekompensaty za te ustępstwa w stosunku do Niemiec, nie znalazły odzewu wśród
mocarstw europejskich i musiał podpisać bez zmian ten niekorzystny dla Polski traktat uzgodniony w Locarno, co się stało na sesji 1 grudnia 1925 r. w Londynie.” - pisze prof.
Wojciech Roszkowski.
Układ w Locarno był rozczarowaniem nie tylko dla strony polskiej. Okazało się, że nie
przyniósł niczego dobrego także Europie. Oddajmy jeszcze raz głos prof. Kaczmarkowi: „Układ sił powstały w wyniku postanowień z Locarno uznawany bywa słusznie za
główną przyczynę destabilizacji, a w konsekwencji wybuch nowej wojny w Europie.
Sprawdź się
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj poniższe fragmenty dotyczące wydarzeń z okresu dwudziestolecia międzywojennego, które wywarły wpływ na położenie międzynarodowe Polski. Następnie ułóż je w ciągu chronologicznym.
Źródło: Teksty dostępne online: wikipedia.org.
wielostronny układ międzynarodowy o charakterze paktu o nieagresji, podpisany […] w Moskwie przez Polskę, ZSRR, Rumunię, Estonię i Łotwę, nazwany od nazwiska inicjatora dokumentu, ówczesnego zastępcy ludowego komisarza spraw zagranicznych ZSRR.
[…] główny traktat pokojowy kończący I wojnę światową […]. Ustalił [on] wiele granic międzypaństwowych w Europie oraz wprowadził nowy ład polityczny. […] Został zawarty podczas paryskiej konferencji pokojowej […]. Brało w niej udział 27 zwycięskich państw. Polska była reprezentowana przez Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego. Państwa pokonane w I wojnie światowej (Niemcy, Austro- Węgry, Imperium Osmańskie, Bułgaria) nie zostały dopuszczone do konferencji, a jedynie przedstawiono im traktaty do podpisania.
Francja, Belgia, Wielka Brytania i Włochy podpisały z Niemcami [układ], gwarantujący nienaruszalność granicy między Niemcami a Francją i Belgią, przy czym Wielka Brytania i Włochy miały w razie agresji ze strony Niemiec lub Francji udzielić pomocy stronie napadniętej. Równocześnie strony wyrzekały się agresji wobec siebie. […] Ponadto podpisano cztery układy arbitrażowe, które Niemcy zawarły z Francją, Belgią, Polską i Czechosłowacją, oraz dwa układy gwarancji wzajemnej między Francją z jednej a Polską i Czechosłowacją z drugiej strony. Te ostatnie podtrzymywały ważność sojuszów francusko-polskiego i francusko- czechosłowackiego na wypadek dokonania agresji przez Niemcy. Niemcy nie zgodziły się na to, by wzmianka o tych układach znalazła się w tekście paktu reńskiego.
[…] traktat pomiędzy Niemcami a ZSRR gwarantujący neutralność sygnatariuszy w przypadku niesprowokowanej agresji państwa trzeciego na jedną ze stron traktatu. W razie zawarcia przez państwa trzecie porozumienia w celu ekonomicznego lub finansowego bojkotu jednej ze stron, druga gwarantowała brak przystąpienia do takiego porozumienia. Strony zgadzały się uzgodnić w odpowiednim czasie przed upływem terminu przyszły kształt ich stosunków politycznych. […] Sygnatariuszami byli minister spraw zagranicznych Niemiec Gustav Stresemann i ambasador ZSRR w Berlinie Nikołaj Kres nski.
