Pobierz Międzynarodowy handel usługami - Notatki - Ekonomia międzynarodowa i więcej Notatki w PDF z Zarządzanie zasobami ludzkimi tylko na Docsity!
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI EKONOMICZNE
Temat pracy MIĘDZYNARODOWY HANDEL
USŁUGAMI
„Rewolucja usługowa” trwająca od połowy wieku XX sprawiła, że usługi stały się najważniejszym sektorem gospodarki większości krajów. Ze względu na szczególny charakter usług uważano je za zbiór nienadających się przeważnie do obrotu międzynarodowego czynności, o niskim potencjale rozwojowym. Postęp technologiczny, szczególnie w telekomunikacji i informatyce, zmienił zasadniczo sposób postrzegania usług i możliwości ich
uczestnictwa w handlu międzynarodowym. Dlatego gwałtowna ekspansja omawianego sektora, połączona z postępem technologicznym, doprowadziła do rozwoju międzynarodowego handlu usługami. Handel ten jest to dziedzina z zakresu międzynarodowych stosunków gospodarczych stosunkowo słabo zbadana. Przede wszystkim przypływy towarowe ze względu na to, że mają one najdłuższą historie i zawsze dominowały w międzynarodowym handlu. Handel międzynarodowy również zmienia swój kształt, strukturę oraz kierunki, które można określić, jako czynniki ( determinanty) wpływające na wymianę. Wśród nich przede wszystkim to: 1 koszty bezwzględne, koszty względne, zasoby podstawowych czynników produkcji oraz ich, jakość, wielkość PKB, wielkość PKB w przeliczeniu na mieszkańca oraz strukturę podziału, wielkość nakładów na naukę, zaplecze naukowo- badawcze- liczbę placówek, naukowców, realizowanych projektów, pozyskiwanie źródeł finansowania, cechy firm- nowoczesność wdrażanych przez nie technologii, przywództwo technologiczne, zdolność do implementacji postępu technicznego ( zarówno opracowań pierwotnych, jak i wtórnych, istniejących na rynku), szybkość reagowania na zmiany, zdolność do różnicowania oferowanych dóbr przy jednoczesnej specjalizacji i standaryzacji produkcji, cechy popytu, czyli jego wielkość, strukturę tzw. (popyt reprezentatywny), zmianę gustów nabywców pod wpływem wzrostu dochodów, reklam itd., politykę państw narodowych w obszarze szeroko rozumianej współpracy gospodarczej z zagranicą w tym udział w strefach wolnego handlu, uniach celnych. 2
Standardowy model handlu międzynarodowego – jest modelem mieszanym, który koncentruje się na analizie dwóch dużych problemów: 3 jakie, czynniki tworzą podstawę i korzyści z handlu;
(^1) J. Rymarczyk: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, redakcja naukowa PWE Warszawa 2006. s.51. (^2) Tamże, s.51. (^3) T. Rynarzewski, A. Zielińska- Głębocka: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, teoria wymiany i polityki handlu międzynarodowego, PWN Warszawa 2006, s.58.
Analizę handlu usługami uniemożliwiał brak porównywalnych danych statystycznych dotyczących obrotów usługowych w poszczególnych krajach.^5
Funkcjonuje wiele klasyfikacji usług. Do najbardziej znanych należą: klasyfikacja przedmiotowa klasyfikacja podmiotowa. Według klasyfikacji przedmiotowej usługi dzielone są na materialne, ( czyli np.; szewskie, krawieckie, czy budowlane) i niematerialne ( bankowe, socjalne czy też turystyczne). Według klasyfikacji podmiotowej usługi dzielone są na rządowe, czyli – misje pokojowe wojsk, komunalne np.; drogowe i prywatne np.; bankowe, finansowe, teleinformatyczne. 6
Klasyfikacje usług handlu międzynarodowego.
Klasyfikacje usług na potrzeby handlu międzynarodowego, istniejące w poszczególnych krajach i organizacjach międzynarodowych, różnią się przede wszystkim podejściem do usług świadczonych przez czynniki produkcji, tj. kapitał i pracę.^7 W niektórych statystykach uwzględnia się tylko ,,czyste” usługi, w innych do płatności za usługi włącza się dochody od czynników produkcji, tj. tzw. Usługi czynnikowe- jest uwzględniane w szerokiej definicji usług, z którą kapitał, jak i praca wykorzystywane za granicą ,, świadczą usługi” i należność z tego tytułu powinna być ujmowana w rachunku obrotów usługowych ( dochody z zagranicznych inwestycji bezpośrednich i portfelowych, od robotników pracujących za granicą).^8
Podstawowy podział wyodrębnia usługami samodzielne i usługami niesamodzielne.^9 Pierwszy rodzaj usług, samodzielnie ewidencjonowanych w statystykach międzynarodowych, obejmuje usługi transportowe, turystyczne, bankowe, telekomunikacyjne.
(^5) J. Wyszkowska- Kuna: Handel usługami w procesie integracji europejskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu 6 łódzkiego, Łódź 2005.s.5. 7 P. Bożyk: Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, Warszawa 2008, s.90. A. Budnikowski E. Kawecka- Wyrzykowska( red.): Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 1997, s.59. 8 9 S. Rączkowski: Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, Warszawa 1984, s.141-149. Por. M. Guzek: Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej, PWE, Warszawa 2006, s.128.
Natomiast drugi rodzaj usług nie jest ewidencjonowany w statystykach międzynarodowych, a ich eksport jest efektem przepływu siły roboczej, kapitału, wiedzy technicznej, a także transferów i transakcji rządowych. Wyróżniamy cztery rodzaje międzynarodowego handlu usługami: usługi przepływające między producentem a konsumentem w sposób podobny do towarów, czyli dotyczy to np.; usług telekomunikacyjnych, ubezpieczeniowych oraz konsultingowych- tzn; aby wyprodukować i wyeksportować usługę, drudzy by ją nabyć i skonsumować producenci usług, ani ich konsumenci nie opuszczają swoich krajów; usługi produkowane w kraju na potrzeby przybyłych do tego kraju konsumentów ( dotyczy to np. usług świadczonych na rzecz turystów zagranicznych, usług edukacyjnych na rzecz studentów zagranicznych); usługi produkowane czasowo w kraju B przez kraj A na potrzeby konsumentów z kraju B; usługi produkowane trwale w kraju B przez kraj A na potrzeby konsumentów z kraju B, które były oparte na bezpośrednich inwestycjach zagranicznych. Niezbędny jest tu nie tylko przepływ ludzi, lecz też przepływ kapitału. Stwarza to poczucie stabilności i długotrwałej odpowiedzialności za świadczone usługi ( dotyczy to np. usług bankowych, marketingowych, ubezpieczeniowych).^10
Usługi odgrywają coraz większą rolę, jako odrębny składnik wymiany międzynarodowej, sprzyjający jednocześnie rozwojowi wymiany towarowej i napływowi zagranicznych inwestycji, oraz odgrywają również ważniejszą rolę w gospodarkach wielu państw, niezależnie od poziomu i rozwoju. Usługi stanowią dominującą część produktu krajowego brutto i głównie źródło zatrudnienia we wszystkich krajach wysoko rozwiniętych. Podobne tendencje widoczne są również w krajach o niższym poziomie zamożności.^11
(^10) P. Bożyk: Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. PWE, Warszawa 2008, s.90. (^11) A. Kuźnar: Usługi w handlu międzynarodowym. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007,s.7.
Bardzo istotny wpływ na rozwój sektora usług miały korporacje transportowe. Ich wpływ na wielkość obrotu usługami nie jest jednoznaczny. Z jednej strony przyczyniły się do wzrostu eksportu usług, w następstwie rozwoju eksportu towarów oraz usług wyspecjalizowanych, natomiast z drugiej strony – działalność korporacji doprowadziła do zastąpienia części eksportu usług ich wytwarzaniem w kraju odbiorcy ( tworzenie tam fili i oddziałów).^14 W wyniku działania wszystkich wymienionych czynników usługi odgrywają obecnie bardzo istotna rolę w rozwoju gospodarczym wielu krajów i tworzeniu produktu krajowego oraz w kształtowaniu się sytuacji płatniczej tych krajów. Obserwuje się również następującą prawidłowość: im gospodarka jest bardziej rozwinięta, tym wyższy jest n niej udział usług w tworzeniu PKB oraz mają one większy udział w ogólnym zatrudnieniu.^15 Do charakterystycznych cech usług można również zaliczyć: częste występowanie asymetrii informacji między usługodawcami i usługobiorcami; duże znaczenie reputacji; regulację wielu branż przez państwo; znaczne zróżnicowanie usług^16 ; ograniczoną konkurencję i częste występowanie form rynku, jak naturalny monopol, oligopol, oraz konkurencja monopolistyczna. Dlatego uważam, że wyżej wymienione cechy mają ogromne znaczenie zarówno dla rynków narodowych jak i międzynarodowego handlu usługami.
Podział usług na dwie grupy dokonał Jagdish N. Bhagwati takich jak:^17 ucieleśnione w usługodawcy i wymagające jego fizycznej obecności w miejscu konsumpcji przez usługobiorcę oddzielone od dostawcy i niewymagającej fizycznej obecności usługodawcy i usługobiorcy w miejscu świadczenia usługami. Proces ten jest rezultatem postępu technicznego i znajduje odzwierciedlenie w pojawianiu się nowych dóbr
(^14) Tamże.s,58. (^15) Tamże.s.58. (^16) J. Misala: Wymiana międzynarodowa i gospodarka światowa. Teoria i mechanizmy funkcjonowania, SGH, Warszawa 2005, s.21. 17 A. Kuźnar: Usługi w handlu międzynarodowym. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007, s.19.
materialnych np., płyty, odtwarzacze płyt w miejsce koncertów na żywo), jak i nowych rodzajów usług( świadczonych na odległość). Podział ten ma bardzo ważne konsekwencje dla handlu międzynarodowego. Pierwszy rodzaj usług może zostać poddany przez państwo regulacji w postaci odpowiedniej polityki migracyjnej. Ograniczenia w stosunku do usług drugiego rodzaju należą od efektu procesu ,,oddzielenia” się usług: czyli nowe dobra wydzielone z działalności usługowej stają się przedmiotem dobrze zbadanego obrotu towarowego i poddane są restrykcjom w ramach polityki handlowej.
Podziałem wykorzystywanym nad GATS ( układ ogólny w sprawie handlu usługami) jest klasyfikacja G. P. Sampsona i R. H. Snapa, którzy dokonali oni podziału międzynarodowych transakcji usługami według sposobu i miejsca produkcji i handlu usługami. Klasyfikacja ta przedstawiła się następująco:^18 transakcje bez migracji czynników produkcji i usługobiorcy ( tzw. usługi odseparowane). Usługi tego rodzaju produkowane są w kraju eksportera, a następnie przekraczają granice podobnie jak towary. Nie wymagają jednoczesnej fizycznej obecności usługodawcy i usługobiorcy, oddzielona zostaje produkcja i konsumpcja usług. Do przykładów zaliczamy usługi konsultingowe, ubezpieczeniowe, projekty architektoniczne przekazywane korespondencyjne z kraju producenta; transakcje wymagające migracji czynników produkcji, ale bez migracji usługobiorcy. Występuje tu przypływ pracy lub kapitału z kraju eksportera do kraju konsumpcji. Przykładem są usługi budowlane świadczone przez zagraniczna siłę roboczą czy importowany kapitał finansowy( np. pożyczki); transakcje wymagające migracji usługobiorcy do usługodawcy. Usługami tego rodzaju będą np. operacja pacjenta w szpitalu za granicą, usługi świadczone na rzecz turystów zagranicznych, usługi edukacyjne dla studentów przebywających z zagranicy, naprawy maszyn i urządzeń za granica; transakcje wymagające migracji czynników produkcji jak i usługobiorcy, które mają miejsce na terytorium krajów trzecich np. pacjent i lekarz z różnych krajów spotykają się w kraju trzecim, gdzie zostanie udzielona pomoc medyczna.
(^18) Tamże. s.20.
zagranicznego pracodawcy, albo zatrudnione przez krajowe przedsiębiorstwa usługowe. 20
Schemat: Sposoby dotarcia z usługą według GATS. 21 Kraj A Kraj B Sposób 1: handel trans graniczny
Sposób 4a: obecność osób fizycznych
(^20) Tamże, s.23. (^21) A. Kuźnar: Usługi w handlu międzynarodowym. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s.23.
Konsument z A Usługa przekracza granicę
Konsument z A Świadczenie usługi
Konsument przekracza usługi
Inwestycja świadczenie usługi (^) bezpośrednia w kraju Filia zagraniczna
Samo zatrudniony jedzie do kraju A lub pracownik wysłany przez firmę z B
Dostawca
Dostawca
Konsument z A
Konsumentz A Przedsiębiorstwo
Sposób 4b: obecność osób fizycznych
Różnice między handlem towarami a handlem usługami
Eksportowane towary fizycznie przemieszczają się z jednego kraju do drugiego, podczas gdy tylko usługi zawarte w towarach ( np. oprogramowanie na dyskietkach) lub świadczone za pomocą telekomunikacji( np. przekazy pieniężne pomiędzy bankami) wiążą się z przekraczaniem granicy kraju eksportera i importera.^22 W przypadku pozostałych transakcji usługowych wymagana jest bezpośrednia bliskość pomiędzy usługobiorcą a usługodawcą, ponieważ nie można oddzielić czasu i miejsca ich konsumpcji i produkcji.
Międzynarodowy handel usługami zdeterminowany jest przez trzy grupy czynników: Prawne, ekonomiczno- społeczne i techniczne.
Czynniki prawne przybierają formę barier w dostępie do rynku krajowego. Można je podzielić na trzy grupy utrudnień:^23
- w przepływie usług przez granicę
- w przemieszczaniu się osób ( producentów bądź konsumentów usług) przez granicę;
- w zakładaniu przedsiębiorstw (filii) świadczących usługi.
Do utrudnień w przepływie usług przez granicę zaliczyć należy przede wszystkie bariery pozataryfowe( w tym kontyngenty ilościowe) ograniczające liczbę transakcji (^22) J. Wyszkowska- Kuna: Handel usługami w procesie integracji europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu 23 Łódzkiego. Łódź 2005, s.12. P. Bożyk” Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE Warszawa 2008, s.91.
Przedsiębiorstwo usługowe Zatrudnienie czasowe Osoba fizyczna
Konsument z A
Osoba fizyczna
Osoba Świadczenie usługi Fizyczna
szczególnie łączności telefonicznej, telewizyjnej, komputerowej, satelitarnej. W ten sposób świadczone mogą być np. usługi finansowe czy badania.^27
Eksport części usług wymaga czasowo pobytu personelu producenta w kraju sprzedaży. Dotyczy to przede wszystkim eksportu usług budowlanych, niemożliwego bez pobytu za granicą ekipy budowlanej na czas trwania budowy. Podobne wymogi stawia eksport usług konsultacyjnych, technicznych czy artystycznych, gdyż bez pobytu personelu z kraju eksportera w kraju konsumenta sprzedaż tych usług nie jest możliwa. Niektóre usługi mogą zostać wyeksportowane przy okazji inwestycji zagranicznych o charakterze kapitałowym.
Dotyczy to szczególnie usług takich jak: hotelarskich restauracyjnych szpitalnych naprawczych wynajmu samochodów handlu detalicznego
Przepisy wielu krajów wymagają, bowiem od zagranicznego producenta usług trwałej obecności na rynku, aby mógł on uzyskać prawo do sprzedaży.^28
(^27) Por.Z. Zimny: Międzynarodowa wymiana usług, w: Gospodarka światowa, P. Bożyk (red.), PWE, Warszawa 1991, s.163. 28 P. Bożyk; Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE 2008, s.93.
WNIOSKI
Podsumowując pracę uważam, że usługi nabrały dużego znaczenia wymianie międzynarodowej, oraz, że większość usług nie maja postaci materialnej i nie można ich magazynować a także uchwycić momentu sprzedaży. Myślę, że eksport usług jest bardziej efektywny niż eksporty dóbr materialnych – są bardziej pracochłonne.
- Zimny. Z.: Międzynarodowa wymiana usług, w: Gospodarka światowa, P. Bożyk (red.), PWE, Warszawa 1991.
- Wyszkowska- Kuna. J.: Handel usługami w procesie integracji europejskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu łódzkiego, Łódź 2005.
R/K
