Pobierz Mikrobiologia i parazytologia i więcej Egzaminy w PDF z Mikrobiologia tylko na Docsity!
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Mikrobiologia
i parazytologia
dr Beata Dudzińska-Bajorek
I semestr:
35 godz. wykłady
10 godz. ćwiczenia laboratoryjne
15 godz. samokształcenie
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Zasady zaliczenia przedmiotu
WYKŁADY
- Pod koniec każdego z wykładów, począwszy od pierwszego, przeprowadzane będzie kolokwium
cząstkowe, na którym obowiązywać będzie wiedza z omówionego materiału.
- Podczas kolokwium będzie można korzystać z wykonanych notatek.
- Wykładu przedstawianego w formie prezentacji multimedialnej nie wolno fotografować.
- Odpowiedzi na pytania będą punktowane.
- Ocena końcowa będzie wystawiana na podstawie sumy punktów ze wszystkich kolokwiów cząstkowych.
- W przypadku braku dostatecznej ilości punktów na ocenę pozytywną, studentowi przysługuje jedna
poprawa z całości materiału, bez możliwości korzystania z notatek.
ĆWICZENIA
- Obecność na ćwiczeniach laboratoryjnych jest obowiązkowa.
- Wszystkich studentów obowiązuje przygotowanie się z teorii dotyczącej przebiegu ćwiczenia.
- Brak przygotowania do ćwiczeń jest jednoznaczny z niezaliczeniem ćwiczenia i koniecznością
ponownego jego wykonania w innym, najbliższym terminie ćwiczeń laboratoryjnych.
- Na ostatnich zajęciach zostanie przeprowadzony pisemny sprawdzian przyswojonej wiedzy, zarówno
teoretycznej jak i praktycznej.
- Studentowi przysługuje jedna poprawa niezaliczonego kolokwium.
- Ocena końcowa zostanie wystawiona na podstawie otrzymanych ocen z kolokwium.
SAMOKSZTAŁCENIE
- Zaliczenie wystawiane będzie na podstawie napisanego referatu na zadamy przez prowadzącego temat.
- Tematy opracowywać można w grupach maksymalnie 4 osobowych.
- Referaty należy dostarczyć prowadzącemu w terminie do końca semestru.
Wybór literatury
J. Gołąb, M. Jakóbisiak, W. Lasek, T. Stokłosa
D. Male, J. Brostoff, D.B. Roth, I. Roitt
H.G. Schlegel
P.B. Heczko
- Krótkie wykłady Mikrobiologia
J. Nicklin, K. Graeme-Cook, R. Killington
C.A. Villee , E.P. Solomon , D.W. Martin , L.R. Berg
- Podstawy biologii komórki
B. Alberts, D. Bray, K. Hopkin, A. Johnson, J. Lewis, M. Raff, K. Roberts, P. Walter
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Epidemiologia - nauka o czynnikach wywierających wpływ na stan ludności i jej
zdrowie oraz wpływających na częstość występowania i skalę rozpowszechniania się
chorób w populacjach ludzkich
Epidemiologia
Epidemiologia infekcyjna - zajmuje się w szczególności powszechnymi chorobami
powodowanymi lub wzbudzanymi przez drobnoustroje
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Podstawowe pojęcia
Rezerwuar
zarazka
naturalne biologiczne środowisko, w którym zarazek bytuje
przez długi okres czasu, zachowując swoją zjadliwość
Źródło
zakażenia
element środowiska, z którego czynnik chorobotwórczy został
przeniesiony na osobę podatną
Przenosiciel
(wektor)
najczęściej stawonóg przenoszący zakażenie z innego miejsca
na osobę podatną
Nośnik zarazka
przedmiot lub materiał biologiczny zanieczyszczony przez
drobnoustrój, z którego zostaje on przeniesiony na osobę podatną
sposób przenoszenia zakażenia ze źródła na osobę podatną
Droga
przenoszenia
zakażenia
Wrota
zakażenia
miejsce wtargnięcia drobnoustroju do organizmu osoby podatnej
Okres
wylęgania
choroby
czas, jaki upływa od momentu wtargnięcia patogenu do organizmu
do pojawienia się pierwszych objawów choroby
Podstawowe pojęcia
Okres choroby
objawowej
czas, w jakim występują objawy danej choroby
Okres
zaraźliwości
czas, w którym człowiek chory lub nosiciel może być źródłem
zakażenia
Nosicielstwo
bezobjawowe bytowanie drobnoustrojów chorobotwórczych w
organizmie człowieka lub zwierzęcia
Kolonizacja
obecność bakterii na powierzchni ciała, bez powodowania
choroby u człowieka
Epidemia
pojawienie się nowych zachorowań lub przyrost ich liczby w
określonej populacji w określonym czasie znamiennie
przekraczający wielkości oczekiwane na podstawie obserwacji w
okresie poprzedzającym
Ognisko
epidemiczne
lokalna epidemia o małym zakresie
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Epidemiologia
Droga
przenoszenia
zakażenia
Droga kropelkowa
mikroorganizmy
przekazywane na
niewielką odległość
w stosunkowo dużych
kroplach wydzieliny
Droga powietrzna
mikroorganizmy obecne
w małych cząstkach
w postaci aerozolu lub
pyłu zawieszonego
w powietrzu
Droga pokarmowa
mikroorganizmy
przenoszone wraz z
pokarmem i wodą lub
na nieumytych rękach
Przenoszenie
z naruszeniem
ciągłości tkanek
zakażenia przy
iniekcjach, zakłuciach,
kolczykowaniu
Droga płciowa
przenoszenie
mikroorganizmów w
czasie kontaktów
seksualnych
Droga kontaktowa
przenoszenie
mikroorganizmów
przez zanieczyszczone
ręce lub przedmioty,
zwykle na śluzówki
Przenoszenie przez
wektory
najczęściej stawonogi –
pchła, kleszcz, przenoszą
mikroorganizmy na osobę
podatną
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Nosicielstwo
Nosicielstwo
- stan specyficznej równowagi immunologicznej wytwarzającej się między
drobnoustrojem a organizmem gospodarza - nosiciela, przy której drobnoustrój bytuje
w makroorganizmie nie powodując objawów zakażenia
nosiciele zdrowi
- osoby, które nie chorowały i nie miały
objawów chorobowych, co może być
skutkiem kolonizacji lub zakażenia
bezobjawowego
nosiciele ozdrowieńcy
- osoby po przebytych chorobach
zakaźnych, u których nadal namnaża
się czynnik chorobotwórczy, ale już nie
powoduje objawów chorobowych
Zasięg zakażenia
Endemia
- występowanie zachorowań na daną chorobę wśród ludności
na określonym terenie w liczbie utrzymującej się przez wiele lat
na tym samym poziomie
Epidemia
- to stan zwiększonej zachorowalności pochodzącej z jednego źródła
lub kilku źródeł na daną chorobę zakaźną w określonej czasowo
i przestrzennie populacji; pojęcie epidemii jest względne i uzależnione
od biologicznych właściwości zarazka
Pandemia
- epidemia obejmująca kilka krajów lub kontynentów
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Immunologia
Immunologia - nauka o odporności i mechanizmach biorących udział w reakcjach
odpornościowo-obronnych ustroju; bada reakcje antygenów z przeciwciałami,
mechanizmy biosyntezy przeciwciał, a także problemy związane z przeszczepianiem:
reakcje przyjmowania i odrzucania transplantów
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Odpowiedź immunologiczna
Odpowiedź immunologiczna
oznacza uruchomienie przez organizm mechanizmów obronnych,
polegających na rozpoznaniu, eliminacji i niszczeniu czynników
inwazyjnych, którymi mogą być mikroorganizmy, czynniki endogenne,
egzogenne cząsteczki organiczne
w pewnych warunkach może wywoływać reakcje nadwrażliwości albo
odwrotnie, tolerancji immunologicznej - brak odpowiedzi na konkretny
antygen, przy zdolności do reakcji immunologicznej na inne antygeny
Mechanizmy odpowiedzi
immunologicznej
Indukcja odpowiedzi immunologicznej - „wywołanie" odpowiedzi immunologicznej
swoistej lub/i nieswoistej przy zastosowaniu różnych bodźców
- nieswoiste - wrodzone, niespecyficzne; obejmuje
mechanizmy mało precyzyjne, związane z ochroną przed
wtargnięciem drobnoustrojów i ich rozwojem w tkankach
- swoiste - specyficzne, nabyte; skierowana jest przeciwko
konkretnemu antygenowi
Mechanizmy
odpowiedzi
immunologiczne
j
- odpowiedź typu komórkowego - reagują bezpośrednio
komórki wywierając efekt cytotoksyczny
- odpowiedź typu humoralnego - biorą udział
przeciwciała, wytwarzane przez limfocyty B i komórki
plazmatyczne, a obecne we krwi i płynach ustrojowych
Typy odpowiedzi
immunologiczne
j
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Wtórne narządy i struktury limfatyczne
Śledziona
narząd
krwiolimfatyczny –
bierze udział
w krążeniu limfy i krwi
biologiczny filtr dla
krwi – usuwa stare
erytrocyty i płytki krwi
aktywuje limfocyty
i produkuje
przeciwciała
wychwytuje wiele
antygenów we krwi
i niezatrzymanych
w węzłach chłonnych
Węzły chłonne
i układ
limfatyczny
aktywują limfocyty
T i B
filtracją limfę oraz
zatrzymują antygeny
zawarte w limfie
biorą aktywny udział
w odpowiedzi
immunologicznej
chronią ustrój przed
antygenami
docierającymi przez
skórę i z powierzchni
wewnętrznych
Śluzówkowy
układ limfatyczny
tkanka limfoidalna
związana z błonami
śluzowymi (MALT)
chroni powierzchnię
błon śluzowych
miejsce pierwszego
spotkania komórek
immunologicznych
z antygenamii
wydziela IgA
bezpośrednio na
powierzchnię
nabłonka śluzówki
Limfocyty
śluzówkowe
występuje w błonie
śluzowej żołądka,
jelita, dróg
oddechowych
występują w tkance
łącznej blaszki
właściwej i w nabłonku
najczęściej są
komórkami T
cechy fenotypowe
zależne od miejsca
występowania
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Rozpuszczalne aktywatory
i stymulatory reakcji odpornościowych
- białka wytwarzane przez swoiste komórki limfoidalne i inne typy
komórek
- powodujące stymulację i regulację innych komórek,
- powodujące aktywację i regulację odpowiedzi immunologicznej
Cytokiny
- białka wytwarzane w odpowiedzi na zakażenia wirusowe lub inne
zagrożenia (interferon a, interferon b)
- produkowane w wyniku aktywacji odpowiedzi immunologicznej
(interferon g)
- wspomagają odporność przeciwwirusową i przeciwnowotworową
- stymulują odpowiedź immunologiczną
Interferrony
- małe białka (ok. 8000 Da) związane z odpowiedzią zapalną
- aktywują neutrofile, bazofile, monocyty i komórki T
- podobnie jak białka kaskady dopełniacza są czynnikami
chemotaktycznymi, przyciągając komórki fagocytujące i zapalne
do miejsca zakażenia
Chemokiny
Pochodzenie komórek układu
limfatycznego
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Limfocyty – główne komórki odpowiedzi immunologicznej
Komórki układu limfatycznego
Podział ze względu na
pochodzenie
limfocyty T pochodzenia grasicznego
limfocyty cytotoksyczne (Tc)
limfocyty pomocnicze (Th)
limfocyty B pochodzenia szpikowego limfocyty regulacyjne (Treg)
Podział ze względu na
pełnione funkcje
limfocyty indukcyjne
limfocyty efektorowe i regulacyjne
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Komórki układu limfatycznego
Limfocyty T cytotoksyczne (Tc)
- są zdolne do zabicia innych komórek
- Th1 - działają głównie w odpowiedzi typu
komórkowego przez wytwarzanie
interleukiny 2 oraz interferonu g
- Th2 - uczestniczą w odpowiedzi
humoralnej wydzielając interleukiny 4, 5,
10 i 13
Limfocyty T pomocnicze (Th)
- mają zdolność wspomagania
odpowiedzi immunologicznej,
wydzielają cytokiny
Limfocyty T regulatorowe (Treg)
- mają zdolność hamowania odpowiedzi immunologicznej, wydzielają cytokiny
Komórki układu limfatycznego
Limfocyty B
- posiadają zdolność swoistego rozpoznawania i reagowania z antygenami przez
wytwarzanie przeciwciał, które mogą zostać związane na powierzchni limfocytów B
w postaci receptorów immunoglobulinowych, co jest elementem odróżniającym
limfocyty B od komórek plazmatycznych niemających takich receptorów
Komórki K
- zdolne do cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał
Komórki NK
- duże, ziarniste limfocyty, zdolne do spontanicznego zabijania komórek
nowotworowych i komórek zaatakowanych przez wirusy bez uprzedniego
wytworzenia swoistej odporności
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
- budowa podjednostki przeciwciała:
- dwa identyczne łańcuchy ciężkie (H)
- dwa identyczne łańcuchy lekkie (L)
- mostkami disiarczkowymi (-S-S-)
- każdy łańcuch zawiera:
- część zmienną (V), N-koniec łańcucha
- część stałą (C), odcinek karboksylowy łańcucha
Fragment
Fab
Fragment
Fc
- w wyniku trawienia enzymami proteolitycznymi cząsteczka immunoglobuliny
rozpada się na trzy fragmenty:
- dwa identyczne fragmenty wiążące antygen, Fab
- trzeci fragment Fc
- w obrębie łańcuchów lekkich fragmentów Fab występują miejsca wiążące antygen
- we fragmencie Fc znajdują się receptory dla komórek (FcR), miejsca wiązania
dopełniacza i przenikania przez łożysko
Przeciwciała
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Bezpośrednia neutralizacja
- blokują przyłączanie
toksyn i wirusów
Kontrola odczynu zapalnego – łączą się
na powierzchni drobnoustroju
i aktywują degranulację
Komórka tuczna, bazofil
Opsonizacja – wspomagają
pochłanianie i zabijanie przez
komórki fagocytujące (IgG)
Aktywacja dopełniacza,
w wyniku której
następuje liza komórki
Opłaszczenie przeciwciałami niszczonych
komórek (cytotoksyczność zależna
od przeciwciał)
Makrofag,
neutrofil
Funkcja przeciwciał
Wiązanie na
powierzchni komórek
zakażonych lub
nowotworowych lub
mikroorganizmów
Klasa
IgG (1-4)
podklasy
IgM
IgA (1-2)
Podklasy
IgE IgD
Postać w surowicy
Postać na błonach
śluzowych
Monomer Pentamer Monomer
Dimer
Monomer Monomer
Podstawowa
cecha
Głowna Ig
osocza i płynu
pozakomórko-
wego
Wytwarzana
we wczesnej
odpowiedzi
immunologicznej
Zasadnicza Ig
błon
śluzowych
Bierze udział
w zakażeniach
pasożytniczych. Ig
reakcji alergicznej typu 1
Obecna na
powierzchni
limfocytów
noworodków
Wiązanie
dopełniacza
Tak
(wyjątek IgG4)
Tak Nie Nie Nie
Okres półtrwania 23 dni 5 dni 6 dni 2 dni 3 dni
Przechodzenie
przez łożysko
Tak Nie Nie Nie Nie
Udział % w Ig
surowicy
80% 6% 13% 0,002% 1%
Funkcja
Główna Ig
odpowiedzi
wtórnej
Główna Ig
odpowiedzi
pierwotnej
Główna Ig
w wydzielinach
zewnętrznych
(łzy, ślina)
Wiązana przede
wszystkim przez
bazofile i komórki tuczne
Receptor
limfocytów B
Charakterystyka immunoglobulin
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Właściwości antygenów
- Immunogenność - zdolność do wywołania odpowiedzi immunologicznej:
- immunogeny - antygeny posiadające cechę odpowiedzi immunologicznej
- hapteny - antygeny, które nie są immunogenne, a mają zdolność reagowania
z przeciwciałami
- Swoistość – termin określa zdolność do specyficznego reagowania antygenu
z przeciwciałem, może być gatunkowa, narządowa, heterogenetyczna
- O immunogenności i swoistości antygenu decydują właściwie cechy jego
determinant antygenowych (epitopów): ich liczba i charakter fizykochemiczny
- Liczba determinant antygenowych nazywana jest wartościowością antygenu
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Reakcje antygen-przeciwciało
Zakażenie
- proces wniknięcia i namnażania drobnoustroju w organizmie gospodarza,
doprowadzający do jego uszkodzenia; w zależności od stopnia zaawansowania
procesu może dojść do zakażenia miejscowego lub zakażenia ogólnego
- kolonizacja - mikroorganizm namnaża się w organizmie gospodarza, ale nie
powoduje zakażenia
- nosicielstwo - zjawisko namnażania się czynnika patogennego w ustroju
o wysokim poziomie odporności, najczęściej po przejściu choroby zakaźnej
- choroba zakaźna - uszkodzenie tkanek czy narządów przez namnażający się
drobnoustrój lub jego toksyny i towarzyszący mu odczyn zapalny osiągający
poziom powodujący objawy chorobowe
Zjadliwość (wirulencja)
- ogólna zdolność drobnoustroju do wywołania zakażenia
Inwazyjność
- zdolność do wnikania do organizmu gospodarza, rozprzestrzeniania i namnażania
się w jego tkankach
Faza odpowiedzi
immunologicznej
Bakterie
zewnątrzkomórkowe
Bakterie
wewnątrzkomórkowe
Komórki zakażone
wirusem
niszczone są w wyniku:
Natychmiastowa (0-4 godz.)
nieswoista, brak swoistych
limfocytów T
Fagocytozy i aktywacji
dopełniacza na drodze
alternatywnej (bez udziału
przeciwciał)
Działania makrofagów
obecnych w miejscu
zakażenia posiadających
wiele receptorów
bezpośrednio
rozpoznających obce
struktury
Działania limfocytów NK
Wczesna (4- 96 godz)
nieswoista i swoista, brak
swoistych limfocytów T,
pojawia się miejscowy
odczyn zapalny
Działania krążących
przeciwciał oraz aktywacji
dopełniacza na drodze
alternatywnej i klasycznej
Działania makrofagów
aktywowanych przez
powstające IL-1, IL-6,
TNF-a
Cytotoksycznych
właściwości uwalnianych
interferonów a i b oraz
działania aktywowanych
limfocytów NK
Późna (po 96 godz)
swoista, pojawiają się
swoiste limfocyty Th kierujące
syntezą IgG, IgA i IgE przez
limfocyty B oraz aktywacją
limfocytów T cytotoksycznych
Fagocytozy zależnej od
przeciwciał, aktywacji
dopełniacza na drodze
klasycznej i działania
mastocytów opłaszczonych
swoistymi IgE
Działania makrofagów
zaktywowanych
interferonem g
Limfocytów T
cytotoksycznych
posiadających swoiste
receptory TCR
Odporność przeciwzakaźna
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
2. Bariery chemiczne – układ dopełniacza
Odporność nieswoista
Układ dopełniacza - układ około 30 białek, głównie enzymów (C – complement ),
stanowiący składnik odporności nieswoistej, lecz ściśle kooperujący z elementami
odpowiedzi swoistej; głównym zadaniem tego układu jest szybka obrona organizmu
przed zakażeniem i udział w niszczeniu mikroorganizmów
Drogi aktywacji układu dopełniacza :
- klasyczna
- alternatywna
- tzw. droga lektynowa (niedawno odkryta)
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Erytrocyty
Duże limfocyty
z ziarnistościami,
fagocyty
Transport kompleksów
immunologicznych
Liza komórek
2. Bariery chemiczne – układ dopełniacza
Dopełniacz
C3b
C3a5a
C5a
C3b
C5b- 9
C3b,C4b
i C4b
Komórki
tuczne
Uwalnianie mediatorów
procesu zapalnego
Chemotaksja komórek
o właściwościach żernych do
miejsca toczącego się
procesu zapalnego
Neutrofile,
makrofagi
Komórki
fagocytujące
Opsonizacja bakterii - białka C
opłaszczają powierzchnię
obiektu, komórki fagocytujące z
receptorami dla białek C są
zdolne do związania się
z obiektem
Aktywacja
Odporność nieswoista
2. Bariery chemiczne – enzymy neutrofili
Odporność nieswoista
Neutrofile - w odpowiedzi na zakażenie migrują przez śródbłonek naczyń do miejsca
zapalnego, gdzie zasadnicza ich rola polega na fagocytozie - w ziarnistościach
neutrofilów znajdują się enzymy, m.in.:
- mieloperoksydaza
- kwaśna fosfataza
- lizozym
- laktoferryna o aktywności bakteriobójczej
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
2. Bariery chemiczne – cytokiny, selektyny, integryny
Odporność nieswoista
Cytokiny, selektyny i integryny - związki zapewniające ciągły przekaz informacji
między komórkami odpowiedzi immunologicznej:
- cytokiny - działają jako rozpuszczalne mediatory
- selektyny i integryny – działają jako cząsteczki adhezyjne (przylegające) na
powierzchni komórek umożliwiają bezpośrednie oddziaływania między tymi
komórkami
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
2. Bariery chemiczne – cytokiny
Odporność nieswoista
Plejotropia cytokin - zdolność oddziaływania na wiele różnych komórek, a każda
z nich może pełnić kilka funkcji w zależności od tego, do jakiej komórki zostanie
przyłączona.
Redundancja cytokin - wywieranie takiego samego efektu
Cytokiny działają często w sposób kaskadowy, wywołując efekt sprzężeń zwrotnych
dodatnich i ujemnych
Mogą działać względem siebie synergistycznie, wzmagając określony efekt, lub
antagonistycznie, blokując wzajemne oddziaływania.
2. Bariery chemiczne – cytokiny
Cytokiny pełnią ważną funkcję w:
- aktywacji limfocytów T i B
- procesie krwiotworzenia
- reakcjach zapalnych
W zależności od spełnianej funkcji, cytokiny podzielono na:
- interleukiny
- interferony
- czynniki martwicy nowotworu
- czynniki krwiotwórcze
- chemokiny
Odporność nieswoista
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
4. Działanie komórek żernych - fagocytoza
Bakterie
Fagosom Lizosom
Związanie bakterii
Pobranie bakterii
Utworzenie fagosomu
Fuzja z lizosomem zawierającym
związki przeciwbakteryjne i enzymy
Zabijanie bakterii i jej trawienie
Uwalnianie na zewnątrz strawionych
produktów
Odporność nieswoista
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Odporność swoista
Odporność swoista (odporność nabyta) – rozwija się później, ale jest specyficznie
ukierunkowana na indywidualne czynniki zakaźne
- odpowiedź typu humoralnego - limfocyty B wytwarzające znajdujące się
w płynach ustrojowych rozpuszczalne przeciwciała
- odpowiedź typu komórkowego - limfocyty T wiążące przez receptory antygen
Oba typy odpowiedzi zazwyczaj występują razem, ale jeden z typów jest bardziej
nasilony od drugiego
Odpowiedź pierwotna – powstaje gdy organizm styka się z antygenem po raz
pierwszy, pojawiają się komórki pamięci T i B; wytwarzane są głównie przeciwciała
IgM i w mniejszej ilości IgG, po przebytym zakażeniu, w miarę upływu czasu, ilość
uczulonych limfocytów i przeciwciał zmniejsza się
Odpowiedź wtórna – powstaje po powtórnym wprowadzeniu tego samego
antygenu; dzięki komórkom pamięci odpowiedź wtórna jest szybsza i skuteczniejsza
od pierwotnej, indukują ją bardzo małe dawki antygenu, wytwarzane są przeciwciała
IgG, pamięć immunologiczna trwa do końca życia
Cel Czynniki wirulencji Sposób działania
Fagocyty Toksyny cytolityczne Niszczenie komórek fagocytującyc
Otoczki i komórkowe białka powierzchniowe Zahamowanie fagocytozy
Sulfatydy osłon komórkowych prątków Zapobieganie fuzji fagosomu z lizosomem
Listeriolizyna O (L. monocytogenes) Przerwanie ciągłości błony fagosomu
umożliwiające bakteriom ucieczkę do cytoplazmy
Katalaza, dysmutaza ponadtlenkowa,
składniki osłon komórkowych
Ochrona komórek przed zabiciem we wnętrzu
fagocytów
Dopełniacz Proteazy Niszczenie składników dopełniacza
Otoczki i łańcuchy boczne LPS Zapobieganie aktywacji dopełniacza,
uniemożliwianie dostępu dopełniacza
do powierzchni
Przeciwciała Proteazy IgA Inaktywacja IgA na śluzówkach
Otoczki zawierające kwas sjalowy Kwas sjalowy - polisacharyd gospodarza,
nie rozpoznawany jako obcy
Zmienność antygenowa Ucieczka przed aktywnością układu
odpornościowego
Mechanizmy unikania odpowiedzi
immunologicznej przez drobnoustroje
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Nadwrażliwość – zaburzona odpowiedź immunologiczna, jeśli odpowiedź
immunologiczna wtórna jest zbyt silna i przyjmuje niewłaściwą formę, skierowana
jest przeciwko własnym tkankom lub nieszkodliwym antygenom
Alergia - nieprawidłowa reakcja immunologiczna organizmu na antygen (terminy
„alergia" i „nadwrażliwość" używane zamiennie)
Typy nadwrażliwości :
- Nadwrażliwość typu I - reakcja anafilaktyczna
- Nadwrażliwość typu II - reakcje cytotoksyczne
- Nadwrażliwość typu III - reakcje z udziałem kompleksów immunologicznych
- Nadwrażliwość typu IV - komórkowa, opóźniona
Reakcje alergiczne
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
1. Nadwrażliwość typu I - reakcja anafilaktyczna
oparta jest na reakcji alergenu z przeciwciałami IgE,
związanymi z komórkami tucznymi i bazofilami za
pomocą receptorów powierzchniowych. W rezultacie
prowadzi do uwolnienia mediatorów reakcji alergicznej,
tj. histaminy, prostaglandyn czy cytokin
Alergen
IgE
Receptor Fc
Komórka tuczna
Degranulacja komórki tucznej
i uwolnienie mediatorów
Reakcje alergiczne
2. Nadwrażliwość typu II - reakcje cytotoksyczne
reakcja cytotoksyczna, podczas której przeciwciała IgG i IgM łączą się na
powierzchni z antygenami, powodując zniszczenie komórki; występuje m.in.
w konflikcie serologicznym, reakcji poprzetoczeniowej, zapaleniu tarczycy Hashimoto
i pęcherzycy zwykłej
K
Antygen
powierzchniowy
IgG
Komórka
docelowa
Komórka K
Cytotoksyczność
C
Przeciwciało
Komórka
docelowa
Liza wywołana
dopełniaczem C
Reakcje alergiczne
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Rodzaje zakażeń
Patogeny oportunistyczne - drobnoustroje wywołujące przede wszystkim lub
wyłącznie zakażenia endogenne
Koinfekcja (współzakażenie) - dochodzi do równoczesnego zakażenia kilkoma
czynnikami patogennymi
Nadkażenie (superinfekcja) - nowe zakażenie innym patogenem występujące
u gospodarza już zakażonego innym czynnikiem
Reinfekcja - ponowne zakażenie tym samym czynnikiem
Podział zakażeń
egzogenne
- wtedy, gdy czynnik etiologiczny
pochodzi spoza organizmu gospodarza
endogenne
- kiedy zakażający mikroorganizm
pochodzi z własnej, fizjologicznej flory
gospodarza i powoduje zakażenie
w wyniku obniżenia poziomu
odporności, często po przedostaniu się
poza miejsce stałego bytowania
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Postacie zakażenia
zakażenie do chwili, kiedy uszkodzenie tkanek
nie powoduje objawów chorobowych
Zakażenie bezobjawowe
- widoczne objawy uszkodzenia tkanek jeśli
w początkowym okresie rozwoju zakażenia układ
odpornościowy nie jest w stanie powstrzymać
namnażania się patogenu
Zakażenie objawowe
(choroba zakaźna)
- okres czasu między wniknięciem czynnika
patogennegoa pojawieniem się pierwszych
objawów choroby
Okres wylęgania
Postacie zakażenia
Zakażenie miejscowe • jeśli proces obejmuje tylko jedną tkankę lub narząd
- stan obecności bakterii w normalnie jałowej krwi,
analogiczna sytuacja w przypadku wirusów to wiremia,
w przypadku grzybów - fungemia, a w przypadku pasożytów
Bakteriemia
- gdy we krwi stwierdza się obecność toksyn wytwarzanych
przez patogeny
Toksemia
- współistnienie bakteriemii (lub jej odpowiednika), toksemii
(jeśli patogen jest zdolny do produkcji toksyn) i objawów
ciężkiego zakażenia, dotyczącego całego organizmu
gospodarza
Sepsa (posocznica)
- w wyniku krążenia drobnoustrojów we krwi dochodzi do ich
lokalizacji i namnażania w wielu narządach
Zakażenie uogólnione
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Patogeny
Bakterie Wirusy Grzyby Parazyty
dr Beata Dudzińska-Bajorek, PWSZ im. H. Cegielskiego w Gnieźnie
Budowa komórki prokariotycznej
https://www.thoughtco.com/prokaryotes-meaning- 373369
rzęski
osłonka
ściana komórkowa
błona komórkowa
nukleoid (DNA)
cytoplazma
rybosomy
wić
Otoczki – zbudowane z:
- polisacharydów
- polipeptydów
Streptococcus sp.
Fimbrie – pokrywają powierzchnię niektórych bakterii:
- od 10 do kilku tysięcy
- długie, cienkie, proste nici
- występują zarówno u gatunków urzęsionych jak i nieurzęsionych
- ułatwiają bakteriom przyleganie do powierzchni, np. do komórek
Salmonella sp.
Otoczki i fimbrie
