Pobierz Mikroekonomia na egzamin - Notatki - Ekonomia i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!
MIKROEKONOMIA – EGZAMIN S EM. III
Mikroekonomia to część składowa ekonomii, która skupia swa uwagę ba daniu decyzji i wyborów jednostkowych podmiotów gospodarczych n p. konsumenta, producenta, gospodarstwa domowego czy prze dsiębiorstwa. Zajmuje się także problemami równowagi cząstkowej, czyli na rynku konkretnego dobra. Mikroekonomia posługuje się metodą zależności funkcjonalnych. Wykorzystuje także wielkości marginalne, in. mówiąc krańcowe (użyteczność krańcowa, koszt krańcowy, czy przych ód krańcowy).
Ekonomia - nauka, która pokazuje, w jaki sposób społeczeństwa gospodarujące decydują o tym co, jak i dla kogo wytwarzamy. Ekonomia decyduje o pra wach gospodarczych.
Prawa ekonomiczne – stale powtarzające się działania i relacje ludzkie układające się w spójną i logiczną całość. Łącząc prawa ekonomiczne przechodzimy do tak zwanych teorii ekonomicznych.
Teorie ekonomiczne – zbiór uporzą dkowanych w logiczną całość twierdzeń ekonomicznych, definicji oraz hipotez naukowych.
Etapy budowy teorii ekonomicznych :
- obserwacja życia gospodarczego;
- zbudowanie modelu, wprowa dzenie teorii;
- weryfikacja naukowa poprawn ości teorii;
- dokonanie syntezy teorii ekonomicznych.
M odel ekonomiczny – zbiór założeń tworzący uporzą dkowany, uproszczony obraz pewnego fragmentu lub całości gospodarki w którym można ba dać istotne zależności gospodarcze.
Ceteris paribus – założenie niezmienności innych czynników.
Ekon omię możemy zba dać za pomocą metody skła dającej się z: abstrakcji konkretyzacji weryfikacji
Środkiem do zaspokojenia potrze b jest dobro (postać materialna i niematerialna).
Rodzaje dóbr: a) wolne – występujące w przyrodzie praktycznie w ilościach nieograniczonych ; woda, powietrze, promieniowanie słoneczne; b) gospodarcze (ekonomiczne) – są efektem działalności ludzkiej. Dobra a by można było nazwać dobrami ekonomicznymi muszą spełnić dwie istotne cechy:
- do ich wytworzenia potrzeba pracy ludzkiej oraz zużycia dóbr pierwotnych dostarczanych bezpośrednio przez przyrodę,
- są dobrami rzadkimi, c) konsumpcyjne – zaspakajają człowieka w sposób bezpośredni, d) produk cyjne – zaspakajają potrzeby w sposób pośredni poprzez wykorzystanie ich w produkcji, e) prywatne – są wykorzystywane przez pojedyncze osoby, f) publiczne – w jednym czasie są wykorzystywane przez szerszą zbiorowość ludzką.
Zjawisko rza dkości – występuje wtedy, gdy za potrzebowanie jest większe od zdolności wytwórczej.
zapotrzebowanie > zdoln ości wytwórcze
W związku z występowaniem zjawiska rzadkości pojawia się problem wyboru. To z czego człowiek musi zrezygnować nazywamy kosztem utra conych możliwości (kosztem alternatywnym). Oprócz powyższego zjawiska, występuje zjawisko alokacji zasobów – jest to rozdysponowanie środków pomiędzy różne konkurencyjne cele.
W związku z występowaniem zjawiska alokacji przechodzimy do krzywej możliwości produkcyjnej lub tak zwanej krzywej transformacji. Krzywa transformacji – alternatywne kombinacje grup produktów, które społeczeństwo jest w stanie wytworzyć w ciągu danego okresu czasu, wykorzystując do tego w całości oraz w jak najlepszy sposób zasoby oraz technologię produkcji.
Krzywa transforma cji
(produkcja dobra b )
Punkty leżące na krzywej transfor macji noszą miano wariantó w ekonomic znie efektywn ych. Punkt B
gospodar ka nie jest efektywn a (nie wykorzystano technologię oraz środki) Punkt C – nie dysponujemy taką technologią lub kapitałem dla osiągnięcia takiego puła pu produkcji.
Usługi dzielimy na :
- materialne – działanie to jest kierowane na rzecz (malarz, szewc),
- niematerialne – działanie jest kierowane na osobę (lek arz)
Dwie zasady racjonalnego gospodarowania.
- Największy efekt przy danym nakładzie.
- Najniższy nakład dla uzyskania danego efektu.
W ekonomii możemy wyróżnić ekonomię: a) pozytywną – opisuje nam suchą rzeczywistość, b) normatywną – przedsta wia stanowisko wartościujące.
Gospodarka naturalna – typ gospodarki, gdzie producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokojenia swoich potrze b. W tej gospodarce nie występuje wymiana czy rynek. Producent i jego rodzina jest konsumentem wytwarzanych przez siebie pr oduktów. Występowała prawie wyłącznie w okresie wspólnoty pierwotnej i dominowała w niewolnictwie i feudalizmie.
Gospodarka towarowa – typ gospodarki, której producenci wytwarzają produkty z przeznaczeniem ich wymiany, czyli na sprzeda ż. Przedmiot wymiany, czyli produkt pracy ludzkiej staje się towarem. Pojawiła się u schyłku wspólnoty pierwotnej. W niewolnictwie i feudalizmie występowała na marginesie działalności ludzkiej, a zwyciężyła w systemie gospodarki kapitalistycznej.
Dwie przesłanki powstania gospodarki towarowej, które wystąpiły jednocześnie:
c) pieniądz bezgotówkowy – (zwany też bankowym, wkładowym lub żyrowym) – występuje w formie zapisów na rachunkach depozytowych w bankach wypłacanych na żą danie. Depozyty te uruchamia się przeważnie za pomocą czeków, które są technicznym narzędziem przenoszenia pieniędzy jednej osoby korzyść drugiej. Płatności o charakterze bezgotówkowym to weksle, czeki, rozliczenia bezgotówkowe.
Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany towar (ogólny ekwiwalent) za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się zobowiązań (np. spłata długu) inaczej mówiąc jest to środek wymiany.
W ymiana bezpieniężna – barterowa. Wa dy: podwójna zbieżność potrzeb uczestników wymiany, wymiana powolna, kosztowna, czasochłonna.
Pierwszy etap ewolu cji pieniądza , określany jako faza pieniądza towarowego, którego rolę spełniały, np. bydło, skóry, muszelki, bursztyn, sól itp. Wa dy takiej wymiany to: nietrwałość, problemy z przechowywaniem towaru, niejednorodność, niepodzielność.
Drugi etap e wolucji pieniądza – faza pieniądza metalowego np. miedziane blaszki.
Trzeci etap e wolucji pieniądza – etap pieniądza kruszcowego. Trwał przez wiele wieków (do XIX). Dzielił się na trzy etapy: a) monometalizm srebrny (do XVIw), b) bimetalizm (do XI X w ), c) monometalizm złoty (od XIX w).
Systemy walutowe :
a) system waluty złotej (gold stan dard) – był pierwszym międzynarodowym systemem walutowym, a więc zbiorem reguł, zasa d, instrumentów instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej. Wykształcił się on pod koniec XIX w. i funkcjonował do wybuchu I wojny światowej (1914 r.). Cechy: Jednostka waluty narodowej każdego uczestnika systemu miała określony parytet (siłę nabywczą) wyznaczony w złocie, co było równoznaczne z kursem stałym; W obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto (według określonego parytetu), na waluty innych krajów z walutą wymienialną (według określonego kursu parytetowego), także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej; Wła dze finansowe poszczególnych krajów (najczęściej banki centralne) były zobowiązane do utrzymywania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota i poprzez kontrolę podaży pieniądza, odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota, b) system waluty sztabowo – złotej (gold bullion standard) – był zbliżony do zasad systemu waluty złotej, z jednym wyjątkiem: w systemie tym określano minimalną sumę wymiany waluty krajowej na złoto. Była to ówczesna równowartość szta by złota. W efekcie zwiększyły się wahania punktów złota, co sprzyjało zarówno spekulacjom, jak i destabilizacji kursów walut narodowych oraz pogłębianiu się kryzysu gospodarczego (Anglia), c) system waluty dewizowo – złotej (gold exchange standard) – drugi – obok systemu waluty sztabowo-złotej – system stosowany w okresie międzywojennym. Założono w nim, że waluta danego kraju (np. dolar kanadyjski) jest wymienialna na złoto, ale wcześniej jest potrzebna jej wymiana na inną walutę wymienialną na złoto (gł ównie na USD) (m.in. Polska).
Konsekwencje funkcjonowania tych dwóch systemów to:
- spa dek znaczenia złota jako pieniądza międzynarodowego (demonetaryzacja złota);
- zwiększenie wahań bieżącego kursu rynkowego walut oraz dewiz;
- zwiększenie swobody wła dz państwowych w kształtowaniu polityki fiskalnej i pieniężnej;
- zwiększenie wpływu efektów polityki makroekonomicznej na kształtowanie sytuacji gospodarczej i politycznej w poszczególnych krajach i na świecie;
- zwiększanie się różnic pomiędzy siłą naby wczą różnych walut.
Pieniądz pełnowartościowy – na przykładzie Moneta to kawałek kruszcu opatrzony znakiem władcy, gwarantującym jakość i wagę tego kruszcu. Odpa dła więc teraz konieczność odrąbywania kawałków drogiego metalu i dokładnego ich ważenia, a także obawa przed sfałszowaniem stopu. Jednakże ustalana przez wła dców jednostka pieniężna była często za duża do regulowania drobnych płatn ości. Bicie ze złota lub srebra drobn ych monet powodowało, że rozmiarami były one zbyt małe i dlatego na monety zdawkowe używano metali mniej wartościowych, jak np. miedzi. Początkowo wartość rynkowa monety jako kruszcu pokrywała się z jej nominałem - były to monety pełnowartościowe. Z czasem jednak coraz częściej zaczęto wybijać monety, w których wartość kruszcu była duż o mniejsza od wartości nominalnej - były to monety podwartościowe , symboliczne.
Pieniądz niepełnowartościowy Pieniądz fiducjarny, pieniądz niepełnowartościowy, niewymienialny na złoto, funkcjonujący i spełniający swe funkcje w oparciu o umowę społeczną (odpowiedni akt prawny).
W okresie powszechnego istnienia kruszcowego systemu pieniężnego pieniądz fiducjarny
występował w ograniczonym zakresie - stanowiła go ta część banknotów, która była emitowana
przez bankierów w związku z udzielaniem kredytów, oraz pieniądz zdawkowy (bilon).
Zawieszenie wymienialności banknotów na złoto, a następnie całkowite oderwanie walut
poszczególnych krajów od parytetu złota spowodowały, że pieniądz papierowy początkowo
w części, a obecnie w całości jest pieniądzem fiducjarny.
Pieniądz symboliczny , pieniądz niepełnowartościowy, którego wartość nie jest związana z wartością materiału, z jakiego został zrobiony. Podstawą jego funkcjonowania jest umowa społeczna, znajdująca wyraz w określonym akcie prawnym, na dającym także wartość znakom pieniężnym.
Jest przeciwieństwem pieniądza towarowego. Współczesny pieniądz papierowy jest
pieniądzem symbolicznym.
Parytet równia; stosunek między jedn ostkami monetarnymi różnych krajów wg ich wagowej zawartości kruszcu. Innymi słowy jest to sposób określenia wartości jednostki walutowej danego kraju przy pomocy tzw. parytetu złota. Wyraża on ilość czystego złota zawartą w jednostce monetarnej danego kraju. Obowiązywał on w przeszłości, w warunkach pełnej wymienialności waluty na złoto oraz w systemie stałego kursu walutowego.
Prawo Kopernika-Greshama to zasa da mówiąca, że jeśli jednocześnie istnieją dwa rodzaje
pieniądza, pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako
lepszy, ten "lepszy" pieniądz będzie gromadzony, a w obiegu pozostanie głównie ten "gorszy". Krótko mówiąc, gorszy pieniądz wypiera lepszy.
Funkcje pieniądza:
a) miernik wartości (jednostka rozra chunkowa) - pełni funkcję miernika wartości, jest wspólnym mianownikiem przy pomocy, którego wyrażana jest wartość innych dób i usług, b) środek cyrkulacji (środek wymiany) - ułatwia realizację wszelkiego rodzaju transakcji, pieniądz wykorzystuje się do regulowania niezależnie od tego co kupujemy lub sprze dajemy, c) środek tezauryza cji (środek przechowywania wartości) - pieniądz umożliwia przenoszenie środków w przyszłość w celu późniejszej konsumpcji, d) środek płatniczy (odroczenia płatności) - pieniądz może być wykorzystywany jako miernik za pomocą, którego ustala się wartość pożyczek, kredytów itp., e) pieniądz światowy (S DR – specjalne prawa ciągnienia, $, euro).
Popyt – za potrze bowanie społeczeństwa na dany produkt przy danej cenie.
Rodzaje popytu: a) potencjalny – oznacza pragnienie nabycia określonego dobra (usługi), niepoparte możliwościami dochodowymi. W przypa dku poprawy sytuacji materialnej nabywcy popyt potencjalny może przekształcić się w popyt efektywny, b) efektywny – oznacza pragnienie nabycia określonego dobra (usługi), poparty możliwościami dochodowymi.
Za popytem zawsze kryje się potrze ba, ale nie za każdą potrzebą kryje się popyt.
Prawo popytu Wraz ze wzrostem ceny dobra (usługi) – ceteris paribus – zmniejsza się (zwiększa się) popyt na dobra (usługi) i odwrotnie.
Cena Cena
Popyt Popyt
Determinanty (czynniki) popytu : a) cena, b) gusty i preferencje nabywców, c) wielkość dochodu konsumenta, d) istnienie na rynku dóbr substytucyjnych i komplementarnych ( samochód – paliwo), e) demografia – liczba ludności i jej struktura wg płaci oraz wieku.
Krzywa popytu
cena
- Cena powoduje ruch wzdłuż krzywej.
- Pozostałe czynniki powodują ruch krzywej.
Paradoks – powstaje wtedy, kiedy wzrost ceny powoduje wzrost popytu, a spa dek ceny powoduje spa dek popytu.
Paradoks Giffena - sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo
wzrostu ceny. Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy
wzroście cen dóbr niższego rzędu, zwanymi dobrami Giffena. Cena dobra Giffena jest
relatywnie niższa od innych substytutów lub dane dobro nie posiada bliskich substytutów (n p.
chleb), dlatego popyt rośnie.
Paradoks Giffena jest jednym z dwóch (obok paradoksu (efektu) Veblena) przypa dków
w mikroekonomii, zaprzeczających działaniu krzywej popytu, kiedy to wzrost ceny danego
dobra powoduje spa dek popytu na to dobro.
Krzywa popytu na dobra Giffena
Efekt Veblena ( paradoks Veblena, efekt demonstra cji , efekt prestiżowy , ang. Snob effect ),
zwany także paradoksem Veblena , dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup
społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr.
Posiadanie takich dóbr jest środkiem dowartościowania się, dlatego popyt na nie jest tym
większy, im mniej ludzi je posiada, i – paradoksalnie – rośnie wraz z ceną. Przyczyna tego
zjawiska tkwi w chęci ukazania przez najzamożniejsze grupy społeczne swojego statusu materialnego za sprawą posiadanych dóbr luksusowych. Przykła dami tego rodzaj u dóbr są rza dkie dzieła sztuki i markowe ubiory znanych projektantów mody.
Paradoks spekulacyjny – wiąże się z oczekiwaniem co do kształtowania się cen w przyszłości. Jeśli panuje przekonanie, że cena przyszłości nadal bę dzie wzrastać to popyt rośnie mim o wzrostu cen. Dotyczy to również spa dku cen. Przekonanie, że cena w przyszłości będzie spa dać wpływa to na spa dek bieżącego popytu.
Efekt Veblena i efekt spekulacyjny. D - popyt P - cena Q - ilość jednostek towaru
Efekt owczego pędu (naśladownictwa) – zja wisko ma miejsce,
gdy konsumenci pragną nabywać pewne dobra, nawet po wyższych cenach tylko dlatego, że
kupują je inni. Wynika to chęci naśladowania osób, z którymi chcą się utożsamiać. Zjawisko to
pozwala wyjaśnić m.in. wpływ mody na kształtowanie popytu. Krzywa popytu dla tej grupy
konsumentów położona jest wyżej od krzywej popytu dla typowych konsumentów, a jej opa dająca tendencja jest słabsza.
Przedstawia on sytuacje dokonywania wyborów rynkowych pod wpływem oddziaływania innych osób. Zjawiska te bazują na fakcie, że wielu konsumentów to osoby o tzw. zewnętrznym umiejscowieniu kontroli (zewnątrzsterowne).
Efekt owczego pędu
Determinanty (czynniki) podaży : a) cena, b) zmiany kosztów produkcji (ceny czynników produkcji), c) postęp techniczny (technologia), d) podatki i subsydia (dopłaty do prze dsiębiorstw państwowych) – przepisy prawne w krajach, e) przewidywanie cen, f) liczba przedsiębiorstw w gałęzi, g) przewidywany popyt, h) istnienie dóbr substytucyjnych i komplementarnych.
Gdy zmienia się poda ż pod wpływem zmiany czynników poza cenowych krzywa poda ży przesuwa się w prawo i w dół – gdy podaż rośnie. W lewo i w górę – gdy poda ż maleje.
Cena spa dek
wzrost
Podaż
C- cena I - ilość T- czas
C
I/T
CENARÓWNOWAGI RYNKOWEJ
Krzywapopytu
C
I/T
Krzywapodaży
Cenarównowagi rynkowej
Nadwyżkapopytu
Nadwyżkapodaży
Cena – wartość towaru wyrażona w pieniądzu.
Rodzaje ceny: a) urzędowa (regulowana) - narzucone przez organy Państwa:
- minimalna – cena, poniżej której nie można sprzedać danego towaru. Kszta łtuje się na poziomie wyższym od ceny równ owagi rynkowej. Na rynku występuje nadwyżka – poda ż większa od popytu. Przejaw ceny minimalnej – chęć zapewnienia określonego poziomu,
- maksymalna – cena, powyżej której nie można sprzedać danego towaru. Bierze się pod uwagę funkcję socjalną ceny – cena nabycia dobra kształtuje się poniżej ceny równowagi rynkowej (popyt przewyższa poda ż, n p. mieszkania komunalne),
- sztywna,
- wynikowa, b) wolnorynkowa - kształtuje się swobodnie, w związku z prawem popytu i podaży:
- równowagi - cena, do której dąży zawsze rynek, ponieważ godzi ona oczekiwania nabywców i sprzedawców na kompromisowym poziomie. Przy cenie równowagi rynek ulega
„oczyszczeniu”- wielkość popytu zgłaszanego przez konsumentów (nabywców) odpowiada dokładnie wielkości podaży oferowanej przez producentów (sprzedawców). Ta wielkość stanowi ilość równowagi, czyli taki rozmiar sprzedaży, który chcą je dnocześnie kupić nabywcy. Cena równowagi jest jedyną ceną, która ma cechę trwałości, zadowala bowiem obie strony transakcji. Jeśli w otoczeniu rynku nic się nie zmieni, cena ta będzie trwale regulowała warunki sprzedaży, c) relatywna – cena porównywalna; stosuje się (przy obliczeniach, stanowi odzwierciedlenie relacji cen wiedzy o produktach), d) absolutna – ilość jednostki pieniądza, którą trzeba wydać na zakup danego dobra; funkcjonuje na użytek teoretyczny, e) światowa - cena danego towaru utrzymująca się na rynku światowym; ceny światowe dotyczą tylko wartości masowych i kształtują się zazwyczaj na podsta wie cen na rynku, na którym się dokonuje największych obrotów danym towarem, f) dum pingowa – cena niska, nie pokrywająca często kosztów produkcji, stosowana w eksporcie w celu zdystansowania konkurentów i opanowani a rynku zagranicznego (dum ping), g) fabryczna – pokrywa koszt produkcji, ale nie zapewnia zysku, h) producenta – pokrywa koszt produkcji i gwarantuje zyski, i) hurtowa – składa się z ceny producenta i marży hurtownika, j) detaliczna – składa się z ceny hurtowej i marzy detalicznej, k) zbytu – cena sprzedaży produktów odbiorcom zewnętrznym lub do własnych placówek, np. handlowych, l) skupu – cena jaką płaci jednostka za skupione art. i surowce wtórne, m) nominalna akcji - stanowi jednostkę podstawową kapitału akcyjnego. Jest ona wynikiem podzielenia kapitału akcyjnego przez liczbę wyemitowanych akcji. n) administracyjna (urzędowa).
Funkcje ceny: a) informacyjna – polega na informacji o rzadkości występowania danego dobra. Jednocześnie zachęca do korzystania z tańszych substytutów. Inf ormacje o cenie skierowane są do nabywców i sprzedawców. Na bywców informuje o możliwości zakupu dobra a sprzedawcę o opłacalności jego sprzedaży, produkcji, b) redystrybucyjna – cena może wpływać na redystrybucję dochodów. Wysoka cena uniemożliwia biedniejszym zakup dóbr i usług, c) bodźcowa – jest ona skierowana tylko i wyłącznie do sprzedawcy – producenta i zachęca do obniżenia kosztów, d) agregacyjna – cena umożliwia sprowa dzenie do wspólnej postaci różnych wielkości ekonomicznych, np. kosztów do efektów, e) alokacyjna – cena umożliwia rozdyspon owanie rzadkich zasobów pomiędzy alternatywne zastosowanie (uwzględnia się ku temu kryterium efektywności ekonomicznej – decyzji producenta), f) socjalna – umożliwia pozyskanie pewnych dóbr pewnym grupom odbiorców, g) dochodowa - poprzez ceny określa się strumień dochodów, n p. gospodarstwa domowego lub przedsiębiorstwa, h) stabilizacyjna - kształtowanie się cen na określonym poziomie może zachęcać lub zniechęcać do danych czynności, i) kosztowa - producent pon osi koszty, j) przychodowa - dostarcza środki finansowe na prowa dzenie dalszej działalności, k) motywacyjna - wysokość cen produktu kształtuje u producenta strukturę produkcji, a u konsumenta strukturę konsumpcji, l) bilansowa - wykorzystuje ceny dla równoważenia rynku.
Elastyczność popytu - relacja między wyrażoną w procentach zmianą popytu, a wyrażoną
w procentach zmianą czynnika, który tę zmianę wywołał. Elastyczn ość popytu można określić tylko w odniesieniu do t ych czynników kształtujących popyt, które da się zmierzyć. Informuje o wrażliwości popytu na zmiany czynników go kształtujących.
Dana jest wzorem:
Innymi słowy cenowa elastyczność popytu mówi o tym, o ile procent zmieni się chęć zakupu wyrażona w sztukach towaru, jeżeli cena danego towaru zmieni się o 1%.
Współczynnik cenowej elastyczności popytu :
- Ed ( p ) przyjmuje wartości z przedziału ,
- dla Ed ( p ) = 0, jakakolwiek zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu (popyt sztywny),
- dla Ed ( p ) z przedziału (0,1), procentowa zmiana popytu jest mniejsza od procentowej zmiany ceny
(popyt nieelastyczny), zwiększenie ceny jest wprost proporcjonalne do wzrostu przychodu
(ponieważ przychód jest równy iloczynowi poziomu sprzedaży oraz ceny),
- dla Ed ( p ) = 1, popyt zmienia się odwrotne proporcjonalnie do zmiany ceny (popyt pr oporcjonalny),
- dla Ed ( p ) > 1, procentowa zmiana popytu jest wyższa niż procentowa zmiana ceny (popyt
elastyczny), zwiększenie ceny jest wprost proporcjonalne do spa dku przych odu,
- dla minimalna zmiana ceny wywołuje maksymalną zmianę popytu (popyt
doskonale elastyczny).
Popyt sztywny Popyt nieelastyczny Popyt proporcjonalny Popyt elastyczny
Popyt doskonale elastyczny
1. ↑ (Jeśli rynek znajduje się w równowa dze, popyt zostaje w pełni zaspokojony)
Mieszana elastyczność popytu - reakcja popytu na procentową zmianę popytu na dobro
(usługę) x a procentową zmianą ceny dobra (usługi) y. Mieszana elastyczność popytu istnieje ponieważ dane dobro (usługa) uzależnione jest również od ceny innych dóbr (usług). Miernikiem tej reakcji jest współczynnik mieszanej (krzyżowej) elastyczności popytu , który ma postać:
gdzie:
Edx ( py ) - mieszana elastyczność popytu,
- procentowa zmiana popytu na dobro (usługę) x,
- procentowa zmiana ceny dobra (usługi) y.
Mieszana (krzyżowa) elastyczność popytu jest relacją między procentową zmianą popytu na dobro (usługę) x a procentową zmianą ceny dobra (usługi) y. Mówi nam ona, o ile procent zmieni się popyt dobra (usługi) x, jeżeli ceny dobra (usługi) y zmienią się o 1%.
Współczynnik mieszanej elastyczności popytu
- mieszana elastyczność popytu odnosi się główni e do dóbr (usług), które są względem siebie
substytucyjne lub komplementarne,
- jeżeli rozważamy dobra substytucyjne, to przed współczynnikiem elastyczności stawiamy znak "+" (wzrost ceny dobra y towarzyszy wzrost popytu na dobro x, pod warunkiem, że jego cena zostanie niezmieniona, będzie spadać lub rosnąć wolniej niż cena dobra y), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są jednokierunkowe,
- jeżeli rozważamy dobra kom plementarne, to przed współczynnikiem elastyczności stawiamy znak "-" (wzrost ceny dobra y spowoduje spa dek popytu na dobro x, zarówno przy założeniu niezmienności ceny jak i bez niego), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są różnokierunkowe.
Dochodowa elastyczność popytu - reakcja popytu na zmianę dochodu, miernikiem tej reakcji
jest współczynnik dochodowe j elastyczności popytu , który ma postać:
gdzie: Ed ( i ) - dochodowa elastyczność popytu Δd - przyrost popytu d - wielkość popytu, Δi - przyrost dochodu, i - wielkość dochodu
Dochodowa elastyczność popytu jest relacją między procentową zmianą popytu a procentową zmianą dochodów na bywców. Mówi nam ona, o ile procent zmieni się popyt, jeżeli dochody nabywców zmienią się o 1%.
Współczynnik dochodowej elastyczności popytu :
- wartość ujemna dla dóbr podrzędnych,
- wartość dodatnia dla dóbr normalnych,
przedział [0,1] dla dóbr podstawowych,
większy od 1 dla dóbr luksusowych.
Elastyczność podaży jest miarą względnej zmiany podaży wywołanej względną zmianą
określonego czynnika wpływającego na podaż. Informuje o wrażliwości podaży na zmiany czynników ją kształtujących.
Podaż dobra lub usługi jest elastyczna, gdy ilość oferowanych do sprzedaży dóbr lub usług
może być łatwo i szybko zmieniona. Jest to prawdą w odniesieniu do wielu dóbr
przemysłowych.
W teorii zasada ta nosi nazwę racjonalności postępowania. Opiera się na trzech założeniach:
- gospodarstwa domowe mają swoje preferencje i w pewnych granicach potrafią określić swoje dążenia,
- są zdolne do uporzą dkowania tych dążeń nadając im hierarchiczny układ,
- dokonują koniecznych wyborów kierując się zasadą maksymalizacji swojej użyteczności (zadowolenia).
Użyteczność – pojęcie subiektywne (wyprowa dzone z wartości użytkowej towaru), wyrażające zadowolenie, przyjemność lub korzyść, jakie daje konsumentowi konsumpcja określonego dobra lub usługi.
Użyteczność ca łkowita – jest to łączna suma zadowolenia, jakie osiąga konsument z konsumpcji określonej ilości dobra lub usługi czy też z jej konsumpcji w określonym czasie.
Użyteczność krańcowa (marginalna) – dodatkowa korzyść, jaką czerpie konsument ze zwiększenia konsumpcji danego dobra lub usługi o kolejna jednostkę.
Przy użyteczności krańcowej działa prawo malejącej użyteczności - I Prawo Gossena. Prawo to mówi: w miarę wzrostu konsumowanej ilości danego dobr a i usługi użyteczność krańcowa osiągana z każdej kolejnej jednostki danego dobra i usługi jest coraz mniejsza. Prawo to tłumaczy wybór konsumenta w odniesieniu do jednego dobra lub usługi.
Problem wybory koszyka dóbr i usług tłumaczy II Prawo Gossena – Prawo wyrównania użyteczności krańcowych. Maksymalne zadowolenie z konsumpcji dóbr i usług konsument osiąga wówczas, kiedy stosunki użyteczności krańcowych do cen dla wszystkich nabywanych przez niego dóbr i usług są sobie równe.
Użyteczność !punkt nasycenia całkowita!
! Ilość dobra ! ! Użyteczność! krańcowa! (marginalna)! ! ! ! ! ! ! Ilość dobra
Preferencje konsumenta - są odzwierciedleniem gustów konsumenta. Preferuje on jedne kombinacje (koszyki) dóbr na d innymi - w szczególności preferuje takie koszyki dóbr, które
maksymalizują jego użyteczność (czyli satysfakcję czerpaną z ich konsumpcji), czyli woli koszyki bardziej użyteczne od mniej użytecznych.
Założenia dotyczące preferencji konsumenta : a) pełna informacja - konsument dysponuje pełną informacją dotyczącą dostępnych na rynku dóbr, a także dokładnie wie, które są dla niego bardziej, a które mniej użyteczne (innymi słowy konsument nie myli się w ocenie swoich preferencji), b) jednoznaczność preferencji - dla każdej pary koszyków dóbr: A i B, konsument jest w stanie ustalić jednoznaczną relację prefere ncji między nimi:
- konsument preferuje koszyk A nad koszykiem B,
- konsument preferuje koszyk B na d koszykiem A,
- oba koszyki posiadają taką samą użyteczność dla konsumenta, są więc dla niego wzajemnie obojętne, c) przechodniość - jeżeli konsument preferuje koszyk A nad koszykiem B i jednocześnie preferuje koszyk B na d koszykiem C, wówczas zawsze preferuje koszyk A nad koszykiem C.
Instrumentem, który umożliwi preferencje konsumentów w zakresie popytu na dane dobro są krzywe objętości (krzywe jednakowej użyteczności).
Krzywa obojętności – krzywa jednakowej u żyte czności. Przedstawia ona różne kombinacje ilościowe dwóch dóbr i usług (koszyków konsumpcji), spośród których wybór dla konsumenta jest obojętny, gdyż dają one taki sam poziom łącznego zadowolenia, czyli charakteryzują się jednakowym stopniem użyteczność całkowitej. Poszczególne krzywe obojętności przedsta wiają uporzą dkowany system preferencji względem dóbr i usług konsumenta.
Cechy krzywych obojętności:
- może ich być nieskończenie wiele,
- krzywe obojętności nie mogą się przecinać,
- są wypukłe względem początku ukła du (dobra substytucyjne),
- mają nachylenie malejące, działa tu zasa da substytucyjności.
Krzywa obojętności konsumenta Tradycyjna teoria użyteczności zakłada, że konsument potra fi dokładnie mierzyć, wartościować użyteczność całkowitą oraz użyteczność krańcową nabywanych i konsumowanych dóbr i porównywać ją z użytecznością pieniądza wydawanego oraz z cenami nabywanych dóbr. Udowodniono, że maksymalne zadowolenie z konsumpcji określonych dóbr konsument osiąga wówczas, gdy stosunek użyteczności krańcowych konsumowanych dóbr zrównuje się z relacjami cen tych dóbr. Ta sytuacja wyraża stan równowagi konsumenta.
Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje dwóch dóbr, które dla konsumenta są obojętne. Oznacza to, że każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie samo zadowolenie, czyli ten sam poziom całkowitej użyteczności.
Krańcowa stopa substytu cji (miara nachylenia krzywej obojętności) - informuje z ilu jednostek dobra x2 musi zrezygnować konsument w zamian za doda tkową jednostkę dobra x1, tak by jego poziom użyteczności całkowitej nie uległ zmianom (żeby pozostał na tej samej krzywej obojętności).
Ograniczenia budżetowe (linia ograniczenia budżetowego, lini a ceny) – to zbiór wszystkich
kombinacji dóbr i usług, które konsument może kupić przy określonym dochodzie i danych
cenach.
Ograniczenie budżetowe zale ży od dwóch czynników: a) dochodu konsumenta,
Punkt równowagi konsumenta (optimu m konsumenta) wyrażony przez powyższy warunek znajduje się w punkcie styczności krzywej obojętności z linią budżetową. Konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą konsumpcji dóbr X i Y, gdy przy założonych poziomach cen oraz dochodów, jego marginalna stopa substytucji zrównuje się z relacją ceny dobra X do ceny dobra Y oraz relacją marginalnej użyteczności dobra X z marginalną użytecznością dobra Y.
Optimu m konsumenta (punkt równowagi konsumenta) - maksymalizacja użyteczności całkowitej przy ograniczeniu budżetowym.
Występują dwa efekty cenowe:
Efekt dochodowy – przy danym doch odzie zmiana ceny powoduje zmiany w popycie.
- Jeżeli przy danym dochodzie cena rośnie to popyt maleje.
- Jeżeli przy danym dochodzie cena maleje to popyt rośnie.
Efekt substytucyjny – działa, gdy są dobra substytucyjne. Jeżeli cena danego dobra zmienia się to zmienia się popyt na to dobro i dobro substytucyjne.
- Jeżeli cena dobra rośnie to popyt na to dobro maleje i rośnie na dobro substytucyjne.
- Jeżeli cena dobra maleje, popyt rośnie na dobro i maleje na dobro substytucyjne.
