mikroekonomia rozne pojecia wazne, Notatki z Mikroekonomia

Pobierz mikroekonomia rozne pojecia wazne i więcej Notatki w PDF z Mikroekonomia tylko na Docsity!

Rynek – system współzależnych transakcji kupna i sprzedaży

dobra.

Rynek koordynuje działalność podmiotów gospodarczych za

pomocą mechanizmu rynkowego.

Mechanizm rynkowy za pośrednictwem systemu cen

dostarcza podmiotom gospodarczym informacje o stopniu

rzadkości dóbr.

Informacje te podmioty ekonomiczne przetwarzają wg zasady

racjonalności i kierując się własnymi korzyściami podejmują

decyzje o przeprowadzeniu transakcji.

Niewidzialna ręka rynku sprawia, że jednostki, dążąc do

własnych korzyści, działają również dla dobra publicznego,

nie zdając sobie nawet z tego sprawy.

Jeżeli wymiana pomiędzy dwoma podmiotami jest

całkowicie swobodna i odbywa się bez przymusu, to nigdy

do niej nie dojdzie, jeśli obie strony nie zyskają na niej.

Popyt na dobro to przypadająca na jednostkę czasu wielkość

zapotrzebowania odpowiadająca różnym cenom tego dobra.

Rozróżniamy:

a) indywidualną krzywą popytu , opisującą reakcje

pojedynczego nabywcy dobra na zmiany ceny,

b) rynkową krzywą popytu , opisującą zależność łącznego

popytu rynkowego wszystkich nabywców dobra od

poziomu ceny. Rynkową krzywą popytu wyprowadzamy

dodając indywidualne krzywe popytu wszystkich

nabywców.

Prawo popytu mówi, że przy innych czynnikach nie

zmienionych ( ceteris paribus ) wielkość zapotrzebowania na

określone dobro maleje w miarę wzrostu ceny.

Dobro komplementarne to dobro, którego posiadanie

powoduje zapotrzebowanie na drugie dobro. Dwa dobra są

komplementarne, jeżeli wzrost (spadek) ceny na dane dobro

powoduje spadek (wzrost) popytu na drugie dobro.

przykłady :

benzyna – samochód;

drukarka – papier

Dobro substytucyjne to dobro, które posiada podobne

właściwości i zaspokaja podobne potrzeby jak inne dobro.

Dwa dobra są dobrami substytucyjnymi jeżeli wzrost (spadek)

ceny jednego dobra wywołuje wzrost (spadek) popytu na

drugie dobro.

przykłady :

benzyna – gaz;

pomarańcze – mandarynki

Podaż dobra to ilość dobra w jednostce czasu oferowana na

rynku przy różnych wysokościach ceny

Rozróżniamy:

a)indywidualną krzywą podaży pojedynczego dostawcy

towaru (przedsiębiorstwa),

b) rynkową krzywą podaży, pokazującą łączną wielkość

podaży danego towaru na rynku przy różnych poziomach

ceny. Rynkową krzywą podaży wyprowadzamy z

indywidualnych krzywych podaży poszczególnych

wytwórców.

Cena – wartość usługi lub towaru wyrażona najczęściej

przy pomocy pieniądza

Cena równowagi (P 0 ) rynkowej to cena, przy której

zapotrzebowanie zrównuje się z ilością oferowaną na rynku

Cena ( P )

S

E

P

0

D

Q Ilość ( Q ) 0

Funkcje ceny:

 przekazywanie informacji

 zachęcanie do wykorzystywania najtańszych

metod produkcji oraz stymulacja do

wykorzystania zasobów w sposób optymalny

 umożliwienie sprawiedliwego podziału dochodów

Dynamiczne dochodzenie do równowagi

Cel wprowadzenia ceny minimalnej

• ochrona producentów

Skutki wprowadzenia ceny minimalnej:

 nadwyżka podaży nad popytem

 konieczność wykupywania przez państwo nadwyżki

produkcji – powstaje problem co zrobić ze skupioną

nadwyżką

 problem producentów, którym nie udało się sprzedać

państwu nadwyżek produkcyjnych

 obniżenie realnych dochodów konsumentów na wskutek:

 podatków, z których finansowane są skupy nadwyżek

 wyższych cen produktów na rynku

 państwo może racjonować produkcję

 problemy powstałe po likwidacji ceny minimalnej

(istniejące zapasy powodują gwałtowny spadek cen i

ponowne naciski na wprowadzenie ceny minimalnej).

 spadek konkurencyjności przedsiębiorstw – „i tak

sprzedam w skupie”

Cena maksymalna jest to najwyższa cena, którą można

uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży

• jest ona niższa od ceny równowagi
• oferowana ilość jest mniejsza od zapotrzebowania

Przykłady wprowadzenia ceny maksymalnej:

• czynsze mieszkaniowe
• ceny żywności

Jeżeli rząd ustali maksymalną cenę sprzedaży danego towaru na

poziomie P 1 , to efektem będzie nadwyżka popytu wynosząca AB.

Cena ( P )

S

A B

E

D > S

P

0

P

1

D

Q Ilość ( Q ) 0

Q

2

Q

1

2. Przykłady

W omówieniu przykładów wprowadzenia cen regulowanych warto zatrzymać się i dokładnie

przeanalizować skutki kontroli czynszów. Doskonale opisuje to w swojej książce Henry Hazlit, który wyjaśnia,

że kontrola taka często ma miejsce przed wojną, bo zdarza się na przykład, że w jakimś małym mieście zostaje

rozlokowany oddział wojska, a to automatycznie prowadzi do wzrostu cen za wynajęte pokoje i domy. Dlatego

też rząd wprowadza kontrolę cen mieszkań i zakazuje podnoszenia czynszów. Niesie to ze sobą zarówno wady

jak i zalety (zalety jedynie w krótkim okresie), bo chroni potencjalnych klientów przed wygórowanymi opłatami

i zdzierstwem, tym samym nie powoduje żadnych rzeczywistych szkód właścicielom, ale zniechęca ich do

wznoszenia nowych domów. Im dłużej trwa owa kontrola czynszów, tym gorsze są jej skutki. Przede wszystkim

nie buduje się nowych domów, bo wzrost kosztów budowy (spowodowany najczęściej inflacją) jest powodem

tego, że przy ustalonym poziomie czynszów nie opłaca się budować, gdyż nie przyniesie to żadnego

późniejszego zysku. Jest to fakt autentyczny, bo miał miejsce we Francji po II wojnie światowej. Tam

doprowadziło to do tego, że rząd w końcu uwolnił nowe budynki od kontroli czynszów, ale zamroził czynsze

w starym budownictwie. To wcale nie rozwiązało problemu, bo sprawiło, że czynsze w nowym budownictwie

były nawet 10, 20 razy wyższe od tych w starym. A jak na to zareagowali najemcy. Powstała sytuacja

zniechęciła lokatorów do zmiany mieszkań, niezależnie od tego, jak powiększają się ich rodziny i jak pogarsza

się stan ich starych budynków.

Łatwo zauważyć na tym przykładzie, że ogólnie sytuacja mieszkaniowa się wtedy pogarsza i jeśli nie dopuści się

do wzrostu czynszów to właściciele nie będą nawet troszczyć się o przebudowę mieszkań, unowocześnienie, czy

remont. (H.Hazlit, 1993)

Zwróćmy uwagę jak na wykresie 3 przedstawiają się skutki wprowadzenia ceny maksymalnej

czynszów. W krótkim okresie krzywa podaży mieszkań jest zwykle bardzo stroma, bowiem właściciele

mieszkań nie są w stanie natychmiast zmienić sposobu wykorzystania swoich lokali w przypadku zmiany stawek

czynszu. Jeżeli wprowadzi się stawki maksymalne to obniżenie czynszu tym wywołane w małym stopniu

przyczynia się do zmniejszenia liczby mieszkań oferowanych do wynajmu. Ogólnie zmiana ta jest niewielka. Na

wykresie przedstawia to odcinek Q 0 Q 1 , dla którego odpowiednio stawki czynszu wynoszą R 0 i R 1. Widzimy, że

wprowadzenie maksymalnej stawki R 1 powoduje zmniejszenie się liczby mieszkań do wynajęcia z Q 0 do Q 1.

Niektórzy właściciele przy niskich czynszach albo sami zamieszkają w wynajmowanych poprzednio lokalach,

albo przeznaczą je na sprzedaż. Efektem tego będzie zmniejszenie się kąta nachylenia krzywej podaży. Przyjmie

ona położenie S’. Liczba mieszkań zmniejszyła się znacznie do Q 2. Wzrósł deficyt mieszkań na rynku i coraz

mniej jest ich dostępnych dla ludzi o niskich dochodach, nie mogących sobie pozwolić na zakup własnego

domu.

Skutki wprowadzenia maksymalnych czynszów

Zwróćmy uwagę, że powyższa sytuacja była rozpatrywana bez uwzględnienia inflacji. Czynsze

maksymalne są na ogół ustalone w wielkościach nominalnych, czyli po prostu określona kwota za miesiąc. Jeżeli

maksymalna stawka czynszu nie zwiększa się w tempie inflacji to realny poziom czynszu zmniejsza się.

Wywołuje to takie same skutki jak obniżenie nominalnego czynszu przy braku inflacji. Na naszym wykresie

obrazuje to pułap R 2. Liczba mieszkań oferowanych do wynajęcia zmniejsza się jeszcze bardziej. Rośnie deficyt

mieszkań lub nadwyżka popytu. Taka sytuacja miała miejsce w Wielkiej Brytanii. Czynsze maksymalne

obowiązywały tam przez wiele lat. Nie były dostosowywane do zmian ogólnego poziomu cen. Zaobserwowano

postępujące pogorszenie się sytuacji na rynku mieszkań, ponieważ właściciele wycofali się z wynajmowania

swych lokali. Kontrola cen nie zawsze wywołuje tego rodzaju skutki. Można podnosić czynsze maksymalne

wraz z inflacją, tak aby ich realny poziom nie uległ zmianie. Pociąga to jednak za sobą wysokie koszty

kierowania takim systemem kontroli. (D. Begg, 1997)

W kolejnym kroku rząd często zdejmuje kontrolę czynszów z luksusowych apartamentów, a utrzymuje

je dla mieszkań o niskim bądź średnim standardzie. Tłumaczy się to tym, że po prostu lokatorzy apartamentów

mogą sobie pozwolić na płacenie wysokich czynszów w przeciwieństwie do biednych. Jest to w pewnym

rodzaju dyskryminacja, która pociąga za sobą to, że zachęca i nagradza budowniczych oraz właścicieli

apartamentów, bo przynosi im wielki zysk, a zniechęca i karze budowniczych i właścicieli bardziej potrzebnych

lokali o niższym standardzie, gdyż pozostawia się ich bez kapitału. W ten sposób korzystnie rozwija się

budownictwo nowych, luksusowych domów, a nie ma żadnych bodźców, by budować mieszkania dla ludzi o

niskich dochodach, albo chociaż utrzymywać istniejące tego rodzaju mieszkania w dobrym stanie. Tym samym

lokale te będą w coraz gorszym stanie i gorszej jakości i nie będzie ich przybywać, bo nikomu nie będzie

opłacało się podejmować takie nieopłacalnego przedsięwzięcia. Ta sytuacja może zmusić właścicieli lokali o

niskim standardzie nawet do porzucenia swojej własności i zniknięcia, aby nie dało się ich obciążyć podatkami.

Brak właściciela to przede wszystkich brak organizacji, a co za tym idzie brak ogrzewania i zapewnienia

Czynsz

S E R 0 R 1 D

Liczba mieszkań do

wynajęcia

Q

1

Q

0

Q

2

S’

R

2

zatrudnienie w zwiększonym wymiarze godzin znajdą się w lepszej sytuacji niż poprzednio – ich płaca bowiem

będzie wyższa. Natomiast inni ucierpią. Zauważmy, że ogólna wielkość zatrudnienia (mierzona czasem pracy)

zmniejszyła się z Q 0 do Q 1. Cel nie został w pełni osiągnięty. Zmienił, na lepszą, sytuację tylko pewnej grupy

ludzi. (D. Begg, 1997)

Szkodliwe skutki wynikają z prób ustawowego podniesienia płac minimalnych. Płaca jest ceną pracy i

rządzą nią te same prawa co innymi cenami. Jeżeli na przykład przeprowadzi się ustawę zabraniającą wypłacania

pracownikom mniej niż np. 300 zł za 40 godzinny tydzień pracy to pierwszym skutkiem tej decyzji będzie to, że

Ci wszyscy których praca ma dla pracodawcy wartość mniejszą niż 300 zł w ogóle nie znajdą zatrudnienia. W

ten sposób pozbawia się człowieka możliwości zarabiania takiej ilości pieniędzy na jaką pozwalają jego

umiejętności, a niskie płace zastępuje się po prostu bezrobociem.

Natomiast jeśli uchwali się ustawę zmuszającą do wypłacania wyższych wynagrodzeń w danym przemyśle

będzie on mógł nałożyć wyższe ceny na swoje produkty, tak że ciężar wyższych płac po prostu przesunie się na

konsumentów. To spowoduje z kolei inne skutki, a mianowicie skłoni konsumentów do nabywania produktów

importowanych albo tańszych towarów zastępczych lub do zmniejszenia ilości zakupionego towaru w tym

przemyśle. Jeśli natomiast cena produktu nie wzrośnie, najmniej wydajni producenci w tym przemyśle, będą

wypadać z rynku i w ten sposób postępować będzie bezrobocie. Nie da się uniknąć wniosku, że płace minimalne

powiększają bezrobocie.

Innym problemem jest program zasiłków, który ma na celu pomóc ludziom dotkniętym bezrobociem

wywołanym przez ustawowe płace minimalne. Jeśli ustali się płacę minimalną na takim poziomie, że ktoś zarobi

mniej niż 600 zł, a zasiłek wynosi np. 500 zł, to wiadomym jest, że ta osoba woli pozostać w stanie

bezczynności. W ten sposób pozbawia się społeczeństwo nie tylko usług jakie mógłby pełnić owy pracownik, ale

także pozbawia się człowieka niezależności oraz szacunku dla samego siebie jaki dostarcza nam utrzymywanie

się choćby na niskim poziomie, ale własnym wysiłkiem. Takie skutki zawsze mają miejsce tam, gdzie zasiłek

jest niewiele niższy od najmniejszego zarobku. Im bardziej podwyższamy zasiłek tym bardziej ludzie wolą

powstrzymywać się od pracy. Wnioskując należy pamiętać o skutkach zasiłków i trudnościach jakie się z nimi

wiążą, gdy rozważamy wprowadzenie ustawowych płac minimalnych. Łatwo zauważyć, że wielkie firmy, które

korzystają z pozycji monopolistycznej dają najwyższe płace i oferują najlepsze warunki pracy. Natomiast

najniższe płace oferują zwykle małe firmy, walczące z nadmierną konkurencją. Najlepszym sposobem

podwyższenia płac jest po prostu podwyższanie krańcowej produktywności siły roboczej. Dokonać tego można

poprzez np. zwiększenie ilości maszyn, które pomogą pracownikom lub poprzez różnego typu udoskonalenia,

zwiększenie wydajności, pracowitości, wykształcenia. Im więcej bowiem wytwarza pojedynczy pracownik tym

bardziej podnosi bogactwo całego społeczeństwa. To wszystko podnosi jego wartość jako pracownika i tym

samym pracodawca wypłaci mu wyższą płacę, bo płace realne są z produkcji, a nie z ustaw rządu. Dlatego też

polityka rządu powinna zachęcać i ułatwiać pracodawcom osiąganie zysków, rozszerzanie działalności,

inwestycji na nowsze sprzęty, które przede wszystkim zwiększą produktywność pracowników. To wszystko

doprowadzi do jednego podstawowego celu, mianowicie podniesie stawki płac. (H. Hazlit, 1993)

Łatwo zauważyć, że wprowadzenie cen minimalnych w większości przypadków opiera się na tych

samych zasadach i powoduje podobne skutki. Przy czym należy zaznaczyć, że występuje często interwencja

państwa w postaci skupu pewnej ilości dóbr, w celu uzupełnienia prywatnego popytu. Najbardziej uniwersalnym

przykładem wprowadzenia cen minimalnych jest skup artykułów rolnych, np. zboża. Przedmiotem regulacji cen

są między innymi pszenica, jęczmień, owies, kukurydza, proso, a ponadto mąka pszenna i żytnia. W tym

przypadku stosuje się cenę interwencyjną, która wyznacza minimalny poziom ceny dla rynku wewnętrznego. Po

tej cenie skupowane jest przez państwowe organizacje interwencyjne oferowane zboże we wszystkich miejscach,

gdzie prowadzony jest skup interwencyjny. Zakupy interwencyjne mają pomóc tym rolnikom, którzy na wolnym

rynku nie zdołali uzyskać ceny wyższej od ceny interwencyjnej. Cena interwencyjna zwiększana jest w okresie

listopad - maj co miesiąc o dopłaty, aby zrekompensować koszty magazynowania oraz zapewnić stałe dostawy

zbóż na rynek. (internet)

Regulowanie rynku cukru odróżnia się tym od regulacji pozostałych rynków, że konsekwentnie

zapewnia stabilny poziom cen cukru wewnątrz Jednolitego Rynku Rolnego. Regulacją objęte są cena buraka

cukrowego i cena cukru. Cena interwencyjna cukru surowego obowiązuje w całej UE. W oparciu o cenę

interwencyjną na cukier biały, marżę przetwórczą, zawartość cukru i koszt dostawy buraków do cukrowni ustala

się cenę podstawową buraków cukrowych. Na podstawie tej ceny ustala się cenę minimalną równą 98% ceny

podstawowej (kwota A) lub 60,5% ceny podstawowej (kwota B) .Cukrownie zobowiązane są zapłacić

producentom co najmniej cenę minimalną za buraki standardowej jakości. Cena minimalna nie dotyczy kwoty C.

Krajom członkowskim przydziela się kwotę podstawową A i kwotę podstawową B na cukier. Każdy kraj

członkowski dzieli te kwoty pomiędzy swoich producentów cukru. Kwota C objęta jest zakazem sprzedaży na

Wspólnym Rynku i musi być wyeksportowana.(internet) http://www.ppr.pl/displayResource.do?

_resourcePK=2003&_phType=A(18,05,2003)

Potwierdzonym faktem jest, że „23. 08. 1995 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie, w którym w

sezonie 1995/1996 na polski rynek miało trafić 1,5 mln ton cukru. To była ta kwota A, którą ustalono na

podstawie danych o przeciętnej konsumpcji cukru w Polsce w poprzednich latach. Minimalną cenę zbytu

określono na 1,16 zł za kilogram. Była ona o 20 gr wyższa niż w 1994 roku. Cena ta dotyczyła okresu od

1 października 1995 roku do 30 września 1996 roku. Ustalenie kwoty A miało umożliwić producentom sprzedaż

cukru po cenie nie niższej od wyznaczonej przez rząd cenie minimalnej. Zgodnie z decyzją Rady Ministrów

cukrownie mogły sprzedać dodatkowe za granicę (po niższej od ceny minimalnej cenie światowej) 122,9 tys. ton

cukru (tzw. kwota B), czemu towarzyszyły dopłaty z budżetu państwa. Minister rolnictwa rozdzielił kwoty A i B

między poszczególne cukrownie. Jeśli któraś sprzedałaby za granicę więcej cukru niż wynikało z przydziału, nie

mogła z tego tytułu liczyć na żadne dodatkowe dopłaty z budżetu. Decyzja rządu oznaczała wejście w życie

uchwalonej przez Sejm w 1994 roku tzw. ustawy cukrowej.” (B. Czarny, 2002)

Na rynku produktów rolnych często pojawiają się konflikty

pomiędzy dostawcami i nabywcami. Jeżeli państwo wyrazi

zgodę na zakup pewnej ilości nadwyżki podaży to dostawcy i

nabywcy nie będą mogli narzekać. Tak jest w Europie. Ceny

masła są ustalone powyżej poziomu od ceny równowagi

wolnorynkowej. Rządy UE są więc zmuszone do nabywania