Pobierz Mitologia grecka mity wybrane i więcej Streszczenia w PDF z Język polski tylko na Docsity!
Mitologia grecka – streszczenie wybranych mitów
O powstaniu świata
Mit O powstaniu świata przedstawia, jak z pierwotnego Chaosu wyłonili się Uranos (niebo) i Gaja (ziemia), którzy dali początek pokoleniom bogów. Uranos wrzucał swoje dzieci (tytanów) do Tartaru, aż jeden z nich – Kronos – go zabił. Pokonawszy ojca, bał się, że jego też zgładzi własny syn, dlatego wszystkie dzieci – zrodzone ze związku z Reją – połykał. Kiedy miał połknąć kolejnego noworodka, Reja podała mu zamiast dziecka kamień. W ten sposób uratował się Zeus. Bóg zdetronizował ojca i sprawił, że Kronos wypluł potomstwo. Bogowie podzielili się władzą: Zeus wziął królestwo ziemi i zasiadł na Olimpie , Posejdon zawładnął morzami, a Hades – krainą umarłych. Mit pokazuje, że świat ulegał przemianom, zanim przybrał znany ludziom kształt. Zeus – władca bogów i ludzi Hera – żona Zeusa, bogini niebios i płodności, opiekunka małżeństwa, rodziny Posejdon – władca mórz i oceanów Hestia – opiekunka ogniska domowego, podróżnych, nowożeńców i sierot Hades – władca podziemnej krainy zmarłych Demeter – bogini urodzaju i rolnictwa
O stworzeniu człowieka
Jedna z wersji mitu O stworzeniu człowieka mówi, że człowieka stworzył Prometeusz. Ulepił go z gliny i własnych łez, a następnie zaopiekował się nieporadnym gatunkiem ludzkim. Nauczył wielu pożytecznych rzemiosł, podarował wykradziony bogom ogień. Ściągnął za to na siebie zemstę Zeusa , który kazał Hefajstosowi stworzyć Pandorę i dał jej tajemniczą puszkę. Prometeusz zakazał Pandorze otwierać puszkę, ale zwyciężyła ciekawość i kobieta wypuściła z niej nieszczęścia, które odtąd nękają ludzkość. Prometeusz chciał się odpłacić Zeusowi. Przygotował ofiarny stos, który odtąd ludzie mieli składać bogu, ale go oszukał – pod warstwą tłuszczu były same kości. Za karę przykuto Prometeusza do skał Kaukazu, a orzeł codziennie wyjada mu wątrobę. Prometeusz stał się symbolem poświęcenia , buntu i niezawinionego cierpienia.
O Orfeuszu i Eurydyce
Orfeusz był poetą i śpiewakiem , który swoją sztuką wzruszyłby kamień. Miał ukochaną żonę nimfę Eurydykę. Ich szczęście skończyło się, gdy Eurydykę ukąsił śmiertelnie wąż. Zrozpaczony Orfeusz w poszukiwaniu żony udał się do krainy umarłych. Grą na lirze udało mu się przebłagać strażników – przewoźnika Charona i psa Cerbera – aby wpuścili go do podziemi. Sam Hades zgodził się wypuścić Eurydykę, ale pod warunkiem – w drodze powrotnej Orfeusz miał nie patrzeć za siebie. Nieszczęśnik złamał zakaz i utracił ukochaną na zawsze. Zakończył życie rozszarpany przez menady (furie).
Mit O Orfeuszu i Eurydyce ukazuje miłość silniejszą niż śmierć.
O Demeter i Persefonie (Korze)
W Persefonie – córce bogini urodzaju Demeter – zakochał się Hades. Gdy porwał dziewczynę do swojej krainy, matka rozpaczała. Na ziemi życie zamarło, a ludzi dotknął głód. Zeus kazał Hadesowi wypuścić Persefonę. Władca podziemi spełnił żądanie brata, ale poczęstował żonę owocem granatu. Dlatego Persefona co roku musi wracać do królestwa cieni. Przyroda wówczas zapada w sen zimowy. Kiedy bogini wraca na ziemię, przyroda ożywa. Mit O Demeter i Persefonie tłumaczy następstwo pór roku , koło przemian w naturze.
O Dedalu i Ikarze
Pochodzący z Aten Dedal był genialnym konstruktorem i wynalazcą. Zatrudnił go Minos , król Krety, do zbudowania labiryntu dla Minotaura (pół człowieka, pół byka, który nękał wyspę). Dedal tęsknił za Atenami, ale Minos nie chciał go wypuścić. Bohater zbudował wówczas dla siebie i syna Ikara skrzydła z wosku i piór, aby przelecieć na nich nad morzem. Młodzieniec jednak wzbił się zbyt wysoko, słońce stopiło wosk i Ikar spadł. Mit O Dedalu i Ikarze pokazuje siłę marzeń i beztroskę młodości. Uczy też, że rozwiązanie problemu często leży w umyśle człowieka.
O Odyseuszu
Odyseusz był jednym z greckich wodzów oblegających Troję. Dzięki jego fortelowi – koniowi trojańskiemu – Grekom udało się zdobyć miasto. Odys udał się w drogę powrotną do Itaki i czekającej na niego wiernej żony Penelopy , jednak naraził się Posejdonowi (zabił jego syna Polifema ). W rezultacie tułaczka Odysa trwała 10 lat. Przeżył wiele niebezpiecznych przygód, z których się uratował dzięki sprytowi. W końcu dopłynął do ojczyzny i odzyskał królewski tron. Odyseją nazywamy długą wędrówkę pełną dramatycznych wydarzeń, a Odys symbolizuje upór i konsekwentne dążenie do celu.
O Heraklesie
Herakles był synem Zeusa i śmiertelnej Alkmeny. Hera (żona Gromowładnego) nienawidziła herosa. Dotknęła go napadem szaleństwa, w którym zabił swoje dzieci i żonę. W ramach pokuty miał wykonać 12 śmiertelnie niebezpiecznych prac, m.in. zdobyć skórę lwa nemejskiego , zabić hydrę lernejską , oczyścić stajnie Augiasza. Do śmierci herosa przyczyniła się jego druga żona – Dejanira. Chcąc zapewnić sobie wierność męża, podarowała mu koszulę wypraną we krwi centaura. Szata przywarła jednak do ciała Heraklesa i zaczęła je palić. Dejanira z rozpaczy popełniła samobójstwo, a bogowie zabrali umierającego bohatera na Olimp. Tam uczynili go nieśmiertelnym, a Hera oddała mu za żonę swoją córkę Hebe (bogini młodości). Bohater symbolizuje niezwykłą siłę fizyczną i duchową.
tworzyły wzorce osobowe i wzory postępowania ( O Heraklesie ).
Podział mitów
Rozróżniamy następujący podział mitów : kosmogoniczne – o powstaniu świata , antropogeniczne – o stworzeniu człowieka ( O Prometeuszu ), genealogiczne – o historii rodów ( O Labdakidach ), teogoniczne – o narodzinach bogów ( O Afrodycie ), heroiczne – o czynach herosów i bohaterów ( O Heraklesie ).
Mity źródłem toposów
Toposy to motywy powtarzające się w późniejszych epokach w różnych tekstach kultury – w dziełach sztuki, literaturze, filmie. Mitologia grecka dała początek wielu tego typu toposom, np.: podziemna kraina zmarłych (Hades), pojedynek herosów (Achilles z Hektorem), tułaczka (wędrówka Odyseusza), ukochana ojczyzna i dom ojczysty (Itaka), labirynt (Minotaura), kraina wiecznej szczęśliwości (Arkadia), elita, przestrzeń dla wybrańców (Olimp), bunt (Prometeusz).
Mity źródłem archetypów
Archetypy to uniwersalne (typowe dla wszystkich epok i kultur) wzorce postaw ludzkich. W Mitologii greckiej Jana Parandowskiego znajdziemy wiele postaci, które mają charakter archetypów, np.: cierpiąca matka (Demeter, Niobe), wierna żona (Penelopa), buntownik (Prometeusz), człowiek skazany na bezowocną pracę (Syzyf), zwiastunka katastrofy (Kasandra), niepoprawny marzyciel (Ikar), zakochany w sobie (Narcyz).
Mitologizmy – związki frazeologiczne z mitologii
Z mitologii pochodzi wiele wyrazów i związków frazeologicznych, które weszły do codziennego użytku , np.: puszka Pandory – źródło nieszczęść pięta Achillesa – słaby, czuły punkt syzyfowa praca – daremny wysiłek nić Ariadny – wskazówka ułatwiająca rozwiązanie problemu stajnia Augiasza – gigantyczny bałagan jabłko niezgody – przyczyna konfliktu koń trojański – podstęp
