Mitologia starożytnego Rzymu, Egzaminy z Religia

Pobierz Mitologia starożytnego Rzymu i więcej Egzaminy w PDF z Religia tylko na Docsity!

Mitologia starożytnego Rzymu

Wprowadzenie Przeczytaj Ilustracja interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa 1979, s. 281–282. Źródło: Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa 1979, s. 275–281. Źródło: Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa 1979, s. 336–342.

Kultura europejska powstała na dwóch mocnych filarach: Biblii oraz mitologii grecko‐rzymskiej. Jednak bliższe przyjrzenie się mitom z południa naszego kontynentu wywołuje wrażenie, że Rzymianie po prostu przejęli wierzenia Greków i tylko nadali bogom inne imiona. Czy to słuszne wrażenie?

Twoje cele

Określisz opisany w mitologii zakres działania wybranych bogów rzymskich. Na podstawie opowieści o Eneaszu scharakteryzujesz relacje między bogami a ludźmi. Na podstawie opowieści o Eneaszu wyjaśnisz, na czym polega podobieństwo rzymskich bogów do człowieka. Udowodnisz, że opowieść o Eneaszu jest mitem.

Posąg Junony, Muzeum Watykańskie Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Mitologia starożytnego Rzymu

od jakiejś siły wyższej. Obok takich bóstw, jak Jowisz lub Mars,

których potęga zataczała coraz szersze kręgi, istniała nieprzebrana

moc bogów mniejszych, opiekuńczych duchów poszczególnych

czynności w życiu lub gospodarstwie. Szczupły obręb ich działania

dotyczył jedynie pewnych momentów w uprawie roli, wzroście

zboża, chowie bydła, w bartnictwie, w życiu człowieka. Vaticanus

otwierał dziecku usta do pierwszego krzyku, Cunina była opiekunką

kołyski, Rumina troszczyła się o pokarm niemowlęcia, Potina i Edusa

uczyły dziecko jeść i pić po odłączeniu od piersi, Cuba czuwała nad

jego przenoszeniem z kołyski do łóżeczka, Ossipago pilnowała, by

kości dziecka należycie się zrastały, Statanus uczył je stać, a Fabulinus

mówić; Iterduca i Domiduca prowadziły dziecko, które po raz

pierwszy wychodziło z domu. I tak było ze wszystkim. Każde

niepowodzenie, choćby najbłahsze, i każde powodzenie, choćby

najniklejsze, mogło być objawem gniewu lub zadowolenia bóstwa.

Rzymianin znał boginię Febris — od gorączki, boga Verminus,

zsyłającego robaki na bydło, obchodził święto moli i myszy, stawiał

kaplice bogini kaszlu. [...] Bogowie rzymscy nie schodzili na ziemię

i nie ukazywali się ludziom tak chętnie jak greccy. Trzymali się z dala

od człowieka i nawet gdy mieli go przed czymś ostrzec, nigdy nie

jawili się bezpośrednio: słyszano wówczas z głębi gajów, z mroku

świątyń lub ciszy pól nagłe tajemnicze wołania, którymi bóg dawał

znaki ostrzegawcze. Między bogiem a człowiekiem nie dochodziło

nigdy do poufałości. [...] Wszystko, co w najdawniejszym Rzymie

wiedziano o bogach, streszczało się właściwie w tym, jak ich czcić

należy i w jakiej chwili wzywać ich pomocy. Doskonale i ściśle

opracowany system ofiar i obrzędów wypełniał całe życie religijne

Rzymian. [...] Istniały zatem księgi, w których wszystko było

przewidziane i gdzie znaleźć można było modlitwy na wszelkie

okoliczności. Przepisy musiały być dokładnie przestrzegane i lada

przeoczenie niweczyło błogie skutki służby bożej. [...] Z tą samą

ostrożnością i sumiennością przeprowadzano wszelkie wróżenia,

które u Rzymian miały wielkie znaczenie, zarówno w życiu

Wpływy innych religii na wierzenia Rzymian

Parandowski podkreślał odmienność pierwotnych wierzeń rzymskich, jednak w swoim dziele wyjaśniał też, dlaczego mitologia mieszkańców Italii zapełniona jest postaciami przejętymi z mitów innych narodów.

publicznym, jak i prywatnym. Przed każdą ważniejszą czynnością badano wpierw wolę bogów, objawiającą się rozmaitymi znakami, które spostrzegać i objaśniać umieli kapłani nazywani augurami. Grom lub błyskawica, nagłe kichnięcie, upadek jakiegoś przedmiotu w świętym miejscu, atak epilepsji na placu publicznym, wszelkie podobne zjawiska, nawet najbardziej błahe, ale zachodzące w niezwykłej albo doniosłej chwili, nabierały znaczenia przestrogi boskiej. [...] Tę pierwotną religię zwano religią Numy, od imienia drugiego z siedmiu królów rzymskich, któremu przypisywano ustanowienie najważniejszych urządzeń religijnych. Była ona bardzo prosta, pozbawiona wszelkiej okazałości, nie znała ni posągów, ni świątyń. Nie przetrwała długo w stanie czystym i dzisiaj z trudem możemy sobie odtworzyć jej obraz zatarty późniejszymi wpływami. Źródło: Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa 1979, s. 275–281.

Jan Parandowski

Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian Przenikały do niej [tj. mitologii Rzymian] wyobrażenia religijne ludów sąsiedzkich, obcy bogowie z łatwością znajdowali gościnność w Rzymie. Było bowiem zwyczajem Rzymian, że po podbiciu jakiegoś miasta przesiedlali do swojej stolicy bogów zwyciężonych, chcąc ich sobie zjednać i uchronić się przed ich gniewem. Oto w jaki sposób Rzymianie zapraszali do siebie np. bogów kartagińskich. Kapłan wygłaszał uroczyste zaklęcie: „Czyś jest bogiem, czy boginią, [...] do ciebie modły zanoszę, tobie cześć oddaję, was o łaskę proszę [...]. Przejdźcie do mnie, do Rzymu. Niech nasze miasto i świątynie będą wam przyjemniejsze. Łaskawi bądźcie i przychylni dla mnie i dla narodu rzymskiego, i dla naszych wojowników tak, jak tego chcemy

Słownik

mit

(gr. mythos – opowiadanie) – opowieść wyrażająca wierzenia społeczności, zwłaszcza archaicznej, dotycząca przede wszystkim początku istnienia bogów, kosmosu, ludzi (jako gatunku) czy określonych grup (np. rodów i nacji), a pełniąca rolę poznawczą, światopoglądową, sakralną, wzorco- i kulturotwórczą

mitologia

(gr. mythología – opowiadanie mitów) – zespół mitów funkcjonujących w danej społeczności

politeizm

(gr. polýs – liczny; théos – bóg) – wielobóstwo, wiara w istnienie wielu bogów

Ilustracja interaktywna

Polecenie 1

Napisz krótki tekst, w którym wyjaśnisz przyczyny zależności między mitologią grecką i rzymską.

Luca Giordano, Porwanie Prozerpiny przez Plutona , 1684‒ Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Polecenie 2

W jaki sposób Rzymianie obchodzili święta? Zrób notatkę, w której przedstawisz obrzędy związane z wybranym bogiem.

spodziewał. Po trzech dniach i trzech nocach okrutnej zawieruchy na

morzu dopłynęły okręty trojańskie do wysp Strofadów. Mieszkały na

nich harpie, owe potwory niewieście [...]. Jedna z harpij powiedziała

Trojanom, że mają płynąć na zachód, a ziemię obiecaną poznają po

tym, że taki srogi głód cierpieć będą, iż nawet stoły pozjadają.

Odtąd płynął Eneasz prosto do Italii. Był już nieraz blisko jej brzegów,

lecz złośliwa Junona wciąż go odpędzała na nowe przygody. [...].

Znów bowiem gniew Junony odrzucił go od brzegów Italii, choć już

był na Sycylii, gdzie pochował ojca Anchizesa. Kartagina właśnie się

budowała. W mieście rządziła królewna fenicka, Dydona. [...] Przy

wielkiej dzielności miała czułe serce i ledwo zobaczyła Trojan,

powzięła ku nim szczerą sympatię.

Były to czasy, kiedy po wszystkich dworach mówiło się wiele o wojnie

trojańskiej, i Dydona ucieszyła się bardzo, że w końcu dowie się

prawdy od naocznego świadka. Urządziła więc ucztę, na której Eneasz

opowiadał zburzenie Troi i swoje własne przygody. Przez cały

wieczór trzymała na kolanach małego Askaniusza, śliczne pacholę,

które całowała i pieściła. On zaś bawił się złotą strzałeczką i raz

nawet z lekka zadrasnął królewnę w okolicy serca. Nikt na to nie

zwrócił uwagi, ale Dydona w tej samej chwili zakochała się w Eneaszu.

Okazało się później, że na jej kolanach siedział nie prawdziwy

Askaniusz, lecz Amor zmieniony w syna Eneasza. Był to niewinny

podstęp Wenery. [...] Eneasz potajemnie przygotował się do drogi

i nocą odpłynął. Niewierność kochanka odebrała Dydonie ochotę do

życia. Z rozpaczy przebiła się mieczem.

Trojanie zaś po kilku dniach spokojnej żeglugi [...] wyskoczyli na

ziemię w tym miejscu, gdzie Tyber wlewa do morza swoje żółte wody.

Chcieli tylko wypocząć i jechać dalej, bo nikt nie przypuszczał, aby to

miała być ziemia obiecana. [...] Na całym obszarze rósł tylko jeden

dąb, a pod nim trochę trawy. Tam się rozsiedli i wyciągnęli zapasy.

Znalazło się nieco owoców i suche pszenne placki. Te placki położono

na trawie, a na nich owoce. Gdy zjedli owoce, ten i ów zaczął łamać

i gryźć twarde jak kamienie ciasto. „Oho! Stoły nawet zjadamy!” —

zawołał mały Julus, który, odkąd stanęli na ziemi italskiej przestał się

nazywać Askaniuszem. aby mógł przez to nowe imię być protoplastą

rodu Juliuszów. Posłyszawszy nieoczekiwane słowa, pobożny Eneasz

wzniósł ręce do nieba: „Oto kres naszych mozołów — rzekł. — Tu

dom nasz, tu ojczyzna. Witaj mi, z losów przynależna niwo!” I powiódł

dokoła wzrokiem, jak po swoim gospodarstwie. Nie było to jeszcze

jego. W tym kraju panował stary król Latynus, syn bożka leśnego,

Fauna. Miał jedyną córkę, Lawinię, którą przeznaczył na żonę

młodemu Turnusowi, wodzowi sąsiednich Rutulów. Ślub miał się

odbyć niebawem. Ale w ten właśnie dzień [...] Latynus składał ofiarę

w cieniu odwiecznego wawrzynu. Przy nim stała dziewica Lawinia.

W pewnej chwili podeszła do ognia, aby rzucić garść kadzidła.

Wszystkim obecnym zdawało się, że ją objął płomień: włosy i szaty

rozgorzały jasno, a na głowie królewny ukazała się świetlista korona.

[...] Rzecz wyjaśniła się w nocy. Latynus we śnie posłyszał głos ojca,

Fauna, a ten wyraźnie nakazywał oddać Lawinię cudzoziemcowi,

który do niego przyjdzie.

Nazajutrz przyszedł Eneasz. Prosił, aby mu pozwolono osiedlić się

w kraju Latynów. Jakże się zdziwił, gdy Latynus, nie czekając na

koniec przemowy, wziął go w objęcia i nazwał swoim zięciem.

Pobożny bohater poznał w tym wolę bożą i od razu się zgodził, tym

bardziej że Lawinia była śliczną panną. Ale do ślubu tak prędko nie

doszło. [...] Turnus wystąpił ze swoimi pretensjami. [...]

Zaczęła się wojna. [...] Wenera przyniosła Eneaszowi wspaniałą zbroję

wykutą przez Wulkana. Gdy wódz trojański na czele swoich wojsk

ukazał się w tej cudownej zbroi, wszyscy zrozumieli, że zaczyna się

nowa Iliada. [...] Stoczono mnóstwo utarczek, ściśle wzorowanych na

wojnie trojańskiej. Wreszcie doszło do koniecznych pojedynków:

Turnus zabił Pallasa, a Eneasz Turnusa.

Przez cały ten czas słodka Lawinia szyła sobie wyprawę i czekała na

koniec wojny. Nareszcie Eneasz wrócił okryty chwałą, ożenił się

Ćwiczenie 3

Połącz w pary imię rzymskiego boga i zakres jego działalności:

Cuba otwieranie dziecku ust do pierwszego krzyku

Cunina zapewnienie pokarmu dla niemowlęcia

Statanus opieka nad kołyską dziecka

Vacanus uczenie dziecka stawania na własne nogi

Rumina czuwanie nad przenoszeniem dziecka do łóżeczka

Ćwiczenie 4

Zaznacz właściwe odpowiedzi. Do bogów, którzy według Rzymian mieli wpływ na urodzaje, należą:

Mars

Vortumnus

Saturn

Jupiter

Wenus

Janus

輸

輸

Ćwiczenie 5

Na podstawie mitu o Eneaszu odpowiedz na pytanie, czy według Rzymian bogowie wpływali na życie ludzi. Napisz tekst liczący co najmniej 80 słów.

Ćwiczenie 6

Rzymianie wyobrażali sobie bogów na podobieństwo ludzi. Udowodnij to twierdzenie na podstawie historii Eneasza.

Ćwiczenie 7

Omów specyfikę mitologii rzymskiej. Uwzględnij źródła i rodzaje kultów.

Ćwiczenie 8

Udowodnij, że wpływ mitów rzymskich nie ograniczał się do sfery religijnej, ale że miały one też znaczenie polityczne.

醙

醙

難

難

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie; kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

określi opisany w mitologii zakres działania wybranych bogów rzymskich; na podstawie opowieści o Eneaszu scharakteryzuje relacje między bogami a ludźmi; na podstawie opowieści o Eneaszu wyjaśni, na czym polega podobieństwo rzymskich bogów do człowieka; udowodni, że opowieść o Eneaszu jest mitem.

Strategie nauczania:

konstruktywizm; konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel opowiada o książce Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian Jana Parandowskiego, której fragmenty prezentowane są w e‐materiale. Zaznacza, że książka wydana po raz pierwszy w roku 1924 pozostaje jednym z podstawowych tekstów, opisujących wierzenia starożytnych Greków i Rzymian. Nauczyciel może dodać, że „rzymska” część dzieła rozpoczynała się od eseju o religii rzymskiej, gdzie

zarysowane zostały różnice występujące między wierzeniami rzymskimi a greckimi. Nauczyciel zwraca uwagę, że Parandowski opisał:

• źródła kultu rzymskiego, wyróżniając kult zmarłych i kult bóstw domowych,
• naczelnych bogów rzymskich,
• bóstwa ziemskie, związane z siłami natury i mające wpływ na los człowieka,
• kult bohaterów i władców. Poza tym opisana została specyfika religii rzymskiej, którą była skłonność do personifikacji cnót, uczuć i pojęć moralnych. W osobnym eseju Parandowski rozważał wpływ innych religii na kulturę rzymską. dodatkowo: Nauczyciel może także krótko zaprezentować uczniom Mitologię Greków i Rzymian Zygmunta Kubiaka.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‐materiał i wprowadza ich w temat lekcji, nawiązując do wcześniejszej prezentacji zakresu tematycznego esejów Parandowskiego dotyczących wierzeń rzymskich.
2. Nauczyciel wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Chętna osoba podsumowuje krótko informacje z tej sekcji.
2. Uczniowie zapoznają się z „Ilustracją interaktywną” i zawartymi w niej treściami, następnie dobierają się w pary i wykonują polecenie 1. Wybrana osoba prezentuje odpowiedź, nauczyciel ocenia.
3. Uczniowie dzielą się na zespoły i wykonują polecenie 2 – każdy zespół prezentuje na forum obrzędy związane z kultem wybranego boga. Następnie nauczyciel inicjuje krótką rozmowę na temat specyfiki wierzeń rzymskich, w szczególności przekonania o wpływie bogów na różne aspekty życia człowieka.
4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i w parach wykonują ćwiczenia 1, 2, 3, 4. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia.
5. Uczniowie zapoznają się z tekstem do ćwiczeń (mit Eneasza) i wykonują indywidualnie zadania 5, 6, 7. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, inni uczniowie uzupełniają, a nauczyciel komentuje.
6. Ćwiczenie 8 może przybrać formę dyskusji o tym, jakie znaczenie polityczne miały mity rzymskie.
7. Nauczyciel zachęca uczniów do znalezienia kolejnych przykładów mitów rzymskich, istotnych dla budowania potęgi imperium.

Faza podsumowująca: