Mleko, tężec i słoń Jumbo. Kanadyjskie zwierzęta miejskie, Ćwiczenia z Historia

Pobierz Mleko, tężec i słoń Jumbo. Kanadyjskie zwierzęta miejskie i więcej Ćwiczenia w PDF z Historia tylko na Docsity! 157 Kanada jest niezwykle ciekawym przykładem do analizy tematu zwierząt w mieście, czy może raczej połączenia tego, co zwie- rzęce, z tym, co miejskie. Redaktorki tomu Animal Metropolis: Histories of Human-Animal Relations in Urban Canada zwra- cają uwagę na typowe wyobrażenia na temat tego kraju, związane z rozbuchaną roślinnością, majestatycznymi pejzażami i wieloma egzotycznymi gatunkami dzikich zwierząt, które jedno- cześnie kontrastują z wysokim poziomem zurbanizowania kraju (obecnie ponad 80 procent Ka- nadyjczyków mieszka w miastach). Badanie miejskich zwierząt, zwłaszcza gatunków synantro- pijnych, wydaje się efektywnym sposobem na mapowanie nadal pokutującego w wyobrażeniach społecznych podziału na „naturę” i „kulturę” (w ramach którego zwierzęta byłyby w pierwszej, a miasto w drugiej kategorii), a także na wydobywanie ideologii stojących za tym podziałem. W tym celu autorzy i autorki Animal Metropolis badają bardzo różne miejskie zwierzęta: domo- we, dzikie, ale też zamieszkujące specjalnie dla nich przeznaczone przestrzenie, takie jak cyrki, akwaria i ogrody zoologiczne. Książka Animal Metropolis została wydana w cyklu Canadian History and Environment poświęconym historii środowiskowej, w ramach którego wcześniej ukazały się publikacje o mię- dzy innymi kanadyjskich parkach, górnictwie i ekologicznych aspektach kontrkultury. I znowu Kanada stanowi fascynujący obiekt badań dla specjalistów od historii środowiskowej. Już sama wizja tego kraju jako rezerwuaru „dziewiczej przyrody” jest silnie związana z historią tego regio- nu i towarzyszącymi jej narracjami politycznymi. Jak zauważają redaktorki Animal Metropolis, jej korzenie tkwią w rasistowskich wyobrażeniach o Ameryce Północnej jako terra nullius – dzie- wiczej ziemi niczyjej2. Rdzenni mieszkańcy tego kontynentu należą w tej wizji do sfery natury, zredukowani do roli dzikiego lub zwierzęcia. Na publikację Animal Metropolis składa się dziesięć esejów, uporządkowanych mniej wię- cej chronologicznie, różniących się od siebie tematyką i podejściem badawczym. Spięte są one łączącym je wstępem oraz epilogiem. Autorzy i autorki zajmują się miejscami, w których przeci- nają się historie zwierząt (jednostek i gatunków) z historiami kanadyjskich miast. Z poszczegól- nych rozdziałów wyłania się wytworzona przez nich wizja rozwoju miast, który był współtwo- rzony przez ludzi i zwierzęta (albo, jak konsekwentnie piszą autorki oraz autorzy zgromadzonych w tomie esejów, „ludzkie i nie-ludzkie zwierzęta”). Zwierzęta współtworzyły i podtrzymywały ży- cie miast, czasem będąc dostarczycielem niezbędnych surowców, a czasem źródłem rozrywki. Sara Herczyńska Mleko, tężec i słoń Jumbo. Kanadyjskie zwierzęta miejskie Joanna Dean, Darcy Ingram, Christabelle Sethna1 (red.), Animal Metropolis: Histories of Human-Animal Relations in Urban Canada, Ottawa 2017, ss. 358. 158Sara Herczyńska Miasto jako hybryda ludzko-zwierzęca szczególnie uwidacznia się w perspektywie historycznej, w świetle czasów końskich tramwajów i miejskich hodowli. Eseje zgromadzone w Animal Metro- polis dotykają tych kwestii poprzez badanie konkretnych przypadków, takich jak historia bob- rów w Stanley Park w Vancouver albo wystawy ryb tworzone przez Samuela Wilmota. Publikacja dotyczy zarówno prawdziwych zwierząt, jak i ich obrazów (które wbrew Bergerowskiemu podej- ściu3 nie są traktowane jak puste symulakrum). Część autorek zebranych w książce esejów stosuje podejście intersekcjonalne, zderzając ba- dania z historii środowiskowej lub animal studies z pojęciami kluczowymi dla teorii krytycznej, takimi jak rasa czy płeć. Do nich należy Christabelle Sethna, która w tekście The Memory of an Elephant: Savagery, Civilization, and Spectacle przytacza historię afrykańskiego słonia Jumbo – wzoru dla słynnego Dum- bo – a także źródła angiel- skiego słowa jumbo ozna- czającego „wielki”4. Jumbo urodził się około 1860 roku w Sudanie. Został schwy- tany i przewieziony do Eu- ropy, przez pewien czas był wystawiany jako okaz w Jardin des Plantes, po- tem w londyńskim zoo, aż w końcu został wywieziony do Ameryki Północnej. Zgi- nął w wypadku kolejowym w kanadyjskim mieście St. Thomas w prowincji On- tario. Sethna analizuje hi- storię Jumbo w kontekście europejskiego i amerykańskiego rasizmu: z jednej strony czarni nie- wolnicy byli traktowani jak zwierzęta, z drugiej zwierzęta były traktowane jak niewolnicy. Autorka pokazuje, jak na ciało słonia nakładano wyobrażenia o czarności i jak jego afrykańskie pochodze- nie wpływało na reakcje widzów. Związki zwierzęcia z historią miast opierają się z jednej strony na miejskim charakterze cyrku, a z drugiej na funkcjonowaniu Jumbo jako atrakcji turystycznej mia- sta St. Thomas. Został on upamiętniony przez wielki pomnik (w roli atrakcji przydrożnej), a miesz- kańcy długo żywili nadzieję, że dzięki promocji „na słonia” St. Thomas rozkwitnie ekonomicznie. Inną autorką, która korzysta z zaplecza teorii krytycznej, jest Carla Hustak, która w rozdziale Got Milk? Dirty Cows, Unfit Mothers, and Infant Mortality, 1880–1940 pisze o krowim mleku w kontekście rasy, kobiecości i macierzyństwa5. Przywołuje feministyczne dyskusje dotyczące kwestii karmienia piersią. Tu również pojawia się aspekt kolonialny, na przykład w przypadku skandalu wokół firmy Nestlé, której kampania promująca preparaty do żywienia początkowego w Indiach i w niektórych krajach afrykańskich doprowadziła do chorób i śmierci wielu niemow- ląt (głównie ze względu na niedostosowanie produktu do lokalnych warunków sanitarnych). Na przykładzie miasta Hamilton w prowincji Ontario Hustak bada warunki funkcjonowania krów na terenach miejskich oraz towarzyszące im obawy dotyczące kwestii sanitarnych i zdro- wia publicznego. Interesuje ją też wpływ tych zwierząt na praktyki związane z macierzyństwem (zwłaszcza na dyskurs wokół karmienia piersią) w procesie „unaukawiania” opieki nad dziećmi. Jednocześnie zwraca ona uwagę na historyczne i aktualne analogie w mechanizmach zarządza- nia ciałami kobiet oraz krów. Te dwa przykłady pokazują rozmach, a także różnorodność metodologii przyjętych przez autorki i autorów. Animal Metropolis to książka świetnie napisana i dotycząca ważnych tematów, do tego zilustrowana niezwykle ciekawym materiałem wizualnym. Każdy z dzie- sięciu esejów może być czytany jako oddzielny tekst, a razem składają się na zróżnicowaną opowieść o historii Kanady. Należy też docenić różnorodność teorii zastosowanych w ana- lizach i ich trafne dobranie do konkretnych przypadków: teoria feministyczna i krowie mle- ko, teoria postkolonialna i słoń Jumbo, teoria asamblaży i laseczki tężca… Wychodząc poza kwestie merytoryczne, na uznanie zasługuje też dostępność publikacji. Animal Metropolis W ramach założeń przyjmowanych przez autorów i autorki esejów zwierzęta faktycznie są aktywnymi czynnikami pozaludzkimi, jednak w podobny sposób, jak są nimi wspomniane wyżej laseczki tężca.