Młoda Polska

1. Lekcja wprowadzająca:

czas trwania epoki;1890-1918(odzyskanie niepodległości) , modernizm europejski 1857-data wydania dwu

głośnych tekstów literacki; Pani Bovary i Kwiaty zła. Koniec nastąpił w 1968 po fali rewolt studenckich, a w

polsce po upadku komunizmu.

Nazwy- MŁODA POLSKA – Artur Górski 1898r. W krakowski czasopiśmie “Życie”- analogiczne zjawiska z życia

kulturalnego Europy.

-MODERNIZM-synonim nazwy epoki

-NEOROMANTYZM opisuje on te zjawiska w obrębie epoki, które stanowią bezpośrednią kontynuację

romantyzmu, przede wszystkim powrót do problematyki narodowej oraz konstrukcji artysty jako

wychowawcy i przewodnika zbiorowości (WYSPIAŃSKI, ŻEROMSKI)

tło społeczne i polityczne-

społeczne- sprzyjający czas rozwoju sztuki i swobodnej wymianie myśli

*przekraczanie granic było łatwe

*pierwsze przewodniki i rozwijająca się turystyka

*sieć kolei do Paryża, Londynu, włoskich miast

*piękna epoka BELLE EPOQUE

polityczne- polska jako wyznacznik rytmu życia na kontynencie

*rozówj miast i infrastruktury przemysłu

*polska pod zaborem austriackim utrwalił swoją autonomię

*politycy piastowali ważne urzędy w centralnych instytucjach wiedeńskich

*wydawano po polsku prasę i ksiązki dzięki czemu spadł procent analfabetyzmu.

charakterystyka epoki- był czasem to okres kryzysu wartości leżących u podstaw dotychczasowego porządku

świata

*KRYZYS PRAWDY zaczęto wyrażać przekonanie o względności i subiektywizmie prawdy. Istnieje wiele dróg

poznania, a żadna z nich nie gwarantuje niepodważalności zyskiwanej wiedzy. JEST TYLE PRAWD ILE OSÓB

POZNAJĄCYCH. “MY PÓŹNO URODZENI, PRZESTALIŚMY WIERZYĆ W PRAWDĘ” STANISŁAW PRZYBYSZEWSKI

*KRYZYS RELIGII myśl, że religia jest dziełem człowieka a idea Boga została wymyślona. Wiara przyjmowała

charakter osobisty i emocjonalny, a inspiracji religijnych często poszukiwano w myśli św. Franciszka..

“ŚWIATŁO ZE WSCHODU” Nierzadkie otwarte deklaracje ateizmu.

*KRYZYS ETYKI literatura naturalistyczna pokazywała moralną obłudę mieszczaństwa oraz amoralność

znamienną dla świata natury. Wyzwolony erotyzm przestał być tematem piętnowanym etnicznie i zaczęto w

nim upatrywać realizacji potrzeb emocjonalnych człowieka.

*KRYZYS ESTETYKI piękno nabierało charakteru ulotnego, chwilowego, zależnego od nastroju człowieka.

Popularność zyskała ponownie, zapomniana od czasów baroku idea piękna brzydoty.

*KRYZYS CZŁOWIEKA modernizm eksponował autonomię ludzkiego wnętrza, które pozostaje poza kontrolą

rozumu i którego odkrywanie bywa niespodzianką dla człowieka. Tajemnicy nie da się wyrazić wprost, zatem

literatura i sztuka szukały ekspresji pośredniej, w rezultacie sięgały po symbol.

*KERYZYS JĘZYKA uwięzienie w języku, który podsuwa stereotypowe określenia myśli i uczuć. Upodabnianie

wypowiedzi poetycką do muzyki, sięgali po obrazy symboliczne i metafory synestezyjne.

2. Teksty:

• „Zbrodnia i kara”

Powieść psychologiczna wzbogacona jest o problematykę moralną. Dotyczy ona motywacji ludzkich działań

i zawiera uniwersalne przesłanie, że nie ma usprawiedliwienia dla zabójstwa, że nie wolno szukać

argumentów uzasadniających łamanie Bożego przykazania “nie zabijaj!” Przykazanie to nie przewiduje

ograniczeń - nie wolno więc głosić, że wolno zabijać “ludzką wesz”, dla celów na przykład politycznych,

ideologicznych. Nie wolno zabijać, bo tak nakazał Bóg, bo tak wskazuje poczucie moralne i sumienie, które

dręczy mordercę i to jest największą karą. Optymistyczne w powieści jest przesłanie, że każdą winę można

odkupić, rozumiejąc swój błąd, przyznając się do winy i przyjmując wyrok.

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Młoda Polska j.polski i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!

Młoda Polska

Lekcja wprowadzająca: czas trwania epoki; 1890 - 1918(odzyskanie niepodległości) , modernizm europejski 1857-data wydania dwu głośnych tekstów literacki; Pani Bovary i Kwiaty zła. Koniec nastąpił w 1968 po fali rewolt studenckich, a w polsce po upadku komunizmu. Nazwy- MŁODA POLSKA – Artur Górski 1898r. W krakowski czasopiśmie “Życie”- analogiczne zjawiska z życia kulturalnego Europy.
- MODERNIZM-synonim nazwy epoki
- NEOROMANTYZM opisuje on te zjawiska w obrębie epoki, które stanowią bezpośrednią kontynuację romantyzmu, przede wszystkim powrót do problematyki narodowej oraz konstrukcji artysty jako wychowawcy i przewodnika zbiorowości (WYSPIAŃSKI, ŻEROMSKI) tło społeczne i polityczne- społeczne- sprzyjający czas rozwoju sztuki i swobodnej wymianie myśli *przekraczanie granic było łatwe *pierwsze przewodniki i rozwijająca się turystyka *sieć kolei do Paryża, Londynu, włoskich miast *piękna epoka BELLE EPOQUE polityczne- polska jako wyznacznik rytmu życia na kontynencie *rozówj miast i infrastruktury przemysłu *polska pod zaborem austriackim utrwalił swoją autonomię *politycy piastowali ważne urzędy w centralnych instytucjach wiedeńskich *wydawano po polsku prasę i ksiązki dzięki czemu spadł procent analfabetyzmu. charakterystyka epoki- był czasem to okres kryzysu wartości leżących u podstaw dotychczasowego porządku świata *KRYZYS PRAWDY zaczęto wyrażać przekonanie o względności i subiektywizmie prawdy. Istnieje wiele dróg poznania, a żadna z nich nie gwarantuje niepodważalności zyskiwanej wiedzy. JEST TYLE PRAWD ILE OSÓB POZNAJĄCYCH. “MY PÓŹNO URODZENI, PRZESTALIŚMY WIERZYĆ W PRAWDĘ” STANISŁAW PRZYBYSZEWSKI *KRYZYS RELIGII myśl, że religia jest dziełem człowieka a idea Boga została wymyślona. Wiara przyjmowała charakter osobisty i emocjonalny, a inspiracji religijnych często poszukiwano w myśli św. Franciszka.. “ŚWIATŁO ZE WSCHODU” Nierzadkie otwarte deklaracje ateizmu. *KRYZYS ETYKI literatura naturalistyczna pokazywała moralną obłudę mieszczaństwa oraz amoralność znamienną dla świata natury. Wyzwolony erotyzm przestał być tematem piętnowanym etnicznie i zaczęto w nim upatrywać realizacji potrzeb emocjonalnych człowieka. *KRYZYS ESTETYKI piękno nabierało charakteru ulotnego, chwilowego, zależnego od nastroju człowieka. Popularność zyskała ponownie, zapomniana od czasów baroku idea piękna brzydoty. *KRYZYS CZŁOWIEKA modernizm eksponował autonomię ludzkiego wnętrza, które pozostaje poza kontrolą rozumu i którego odkrywanie bywa niespodzianką dla człowieka. Tajemnicy nie da się wyrazić wprost, zatem literatura i sztuka szukały ekspresji pośredniej, w rezultacie sięgały po symbol. *KERYZYS JĘZYKA uwięzienie w języku, który podsuwa stereotypowe określenia myśli i uczuć. Upodabnianie wypowiedzi poetycką do muzyki, sięgali po obrazy symboliczne i metafory synestezyjne.
Teksty:

„Zbrodnia i kara” Powieść psychologiczna wzbogacona jest o problematykę moralną. Dotyczy ona motywacji ludzkich działań i zawiera uniwersalne przesłanie, że nie ma usprawiedliwienia dla zabójstwa, że nie wolno szukać argumentów uzasadniających łamanie Bożego przykazania “nie zabijaj!” Przykazanie to nie przewiduje ograniczeń - nie wolno więc głosić, że wolno zabijać “ludzką wesz”, dla celów na przykład politycznych, ideologicznych. Nie wolno zabijać, bo tak nakazał Bóg, bo tak wskazuje poczucie moralne i sumienie, które dręczy mordercę i to jest największą karą. Optymistyczne w powieści jest przesłanie, że każdą winę można odkupić, rozumiejąc swój błąd, przyznając się do winy i przyjmując wyrok.

Dla Rodiona Sonia była ucieleśnieniem jego poglądów na temat wyzysku najuboższych przez resztę społeczeństwa. Uważał, że to brutalne życie i niegodne warunki życia zmusiły ją do podjęcia niegodnego kobiety zawodu. Ona dopatrywała się w nim z kolei zagubionego, wrażliwego i dobrego człowieka. Dlatego też postanowiła zrobić wszystko, co w jej mocy, aby ułatwić mu powrót na „dobrą ścieżkę”. Raskolnikow w swojej filozofii: za Heglem daje prawo wybitnej jednostce do zbrodni dla dobra ludzkości, ślepo wierzy w siłę poznania rozumowego (racjonalizm Kanta),twierdzi, że jednostka ma prawo do nieograniczonej wolności, uważa, że do osiągnięcia zamierzonego celu należy wykorzystać wszelkie dostępne środki. W konsekwencji dochodzimy do następujących wniosków:tracą sens wartości poznawcze: Raskolnikow przegrywa, wierząc ślepo w rację rozumu: jeżeli nie ma prawdy boskiej, to wszystkie inne prawdy są dozwolone; traci wartość poznanie zmysłowe, bowiem nie jest możliwe przeprowadzenie granicy między jawą i snem.tracą wartość wszelkie wartości etyczne: fałszywa idea wolności absolutnej prowadzi jednostkę do zbrodni (Raskolnikow) i do samobójstwa (Swidrygajłow)tracą wartość wartości estetyczne, w sytuacji, gdy upada kultura, pozostaje tylko sfera ekonomii; przyczyną wszelkiego zła jest nierówność ekonomiczna, która popycha jednostkę do myśli przestępczych, poczucie niesprawiedliwości społecznej rodzi bunt Raskolnikowa. W powieści wyraźnie widać, jak ateizm przeplata się z postulatami religii chrześcijańskiej; w ostateczności zwycięża to drugie, tylko wiara i nawrócenie są w stanie uratować człowieka, pomagają mu odnaleźć drogę, odzyskać utraconą godność, nadać sens jego życiu i cierpieniu. Dużo bardziej uniwersalne są już wątki związane z moralnością w kontekście prawa naturalnego ( nazywanego też boskim) i pozytywnego (utworzonego przez człowieka). Do najważniejszych przesłań „Zbrodni i kary” w tym kontekście należy zaliczyć fakt, iż żadna zbrodnia, a zwłaszcza tak okrutna jak morderstwo z premedytacją, nie może być popełnione w imię jakiejkolwiek idei, nawet jeśli przez to sytuacja ogółu społeczeństwa miałaby się poprawić. W tym przypadku konieczne jest poszanowanie zarówno prawa naturalnego i pozytywnego, które jasno głoszą, że pozbawienie życia drugiej osoby to najcięższe przestępstwo. Ponadto nikt nie powinien uważać się za jednostkę wielką, doskonalszą, lepszą niż pozostałe, ponieważ wszyscy jesteśmy tacy sami w oczach Boga (prawo boskie uważa pychę za jeden z grzechów śmiertelnych). Przede wszystkim jednak powieść Dostojewskiego usiłuje przekonać czytelnika, że człowiek musi brać pełną odpowiedzialność za własne czyny, co wiąże się także z ponoszeniem ich konsekwencji. W samym tytule jest już zawarte to wielkie przesłanie. Każda zbrodnia musi zostać ukarana. Konsekwentnie, niezależnie od tego kim jest osoba popełniająca przestępstwo i jaka jest jej motywacja, należy doprowadzić do tego, by za to zapłaciła. W przypadku Rodiona, który dopuścił się najcięższego przestępstwa, samo więzienie nie było wystarczającą karą.

„Ludzie bezdomni” Judym zna doskonale realia życia biednych, ponieważ sam wywodzi się z tej klasy. I tylko ten, który to przeżył i widział, potrafi w pełni zrozumieć krzywdę społeczną. Mają one podłoże społeczne, historyczne i egzystencjalne. Nędza ludzi w dużej mierze wynika z obojętności klas posiadających. Warszawscy lekarze nie czują potrzeby podjęcia walki z chorobami ludzi ubogich, nie chcą podjąć próby polepszenia ich warunków bytowych. Są lekarzami ludzi bogatych, a swój zawód sprowadzają do korzyści materialnych. Zło tkwi również w historii Polski – kraju pod zaborami. Losy Wacława, brata Joasi Podborskiej, umierającego na zesłaniu odzwierciedlają losy tych, którzy stawili opór zaborcy i zostali pozbawieni domu-ojczyzny. W życiu człowieka także tkwi zło – jest ono wypełnione cierpieniem i zakończone śmiercią, która jest nieuniknionym elementem ludzkiego losu. Pisarz podkreśla szczególnie ważne obowiązki moralne inteligencji. Jest to klasa o wyjątkowej pozycji społecznej, uświadomiona, znająca zdobycze nauki, co zobowiązuje ją do podjęcia walki z krzywdą społeczną. Joasia Podborska, przedstawicielka zubożałej szlachty, podejmuje próbę zadośćuczynienia krzywdom, wyrządzonym przez własną klasę. W centrum problematyki moralnej „Ludzi bezdomnych” pozostaje dochowanie wierności ideałom w obliczu obojętności i oporu środowiska i wobec tragicznego wyboru między osobistym szczęściem a podjęciem walki z krzywdą społeczną. Wenus z Milo – symbol piękna, miłości, harmonii i szczęścia. W powieści odzwierciedla piękno świata ludzi bogatych, świata, do którego chciał należeć Tomasz Judym.
Rybak – obraz francuskiego malarza, symbolizujący ludzkie cierpienie, nędzę i krzywdę społeczną. W powieści stanowi kontrast w zestawieniu z rzeźbą Wenus i symbolizuje świat ludzi biednych, klasy, z której wywodzi się główny bohater.

właśnie wieś była kluczem do odrodzenia się Polski. Jedynie sojusz inteligencji z chłopami mógł zaowocować zrzuceniem kajdan niewoli. Wieś ukazana w „Weselu” nie jest ukazana jedynie w myśl chłopomańskiej mody, ponieważ poza zachwytami nad jej powierzchownym pięknem, znajdziemy w utworze również krytykę małostkowości chłopów, pogoni za pieniądzem, a przede wszystkim pijaństwa. Trzeba jednak podkreślić, że ogólny obraz polskiej wsi jest w dramacie pozytywny. Najlepszym tego przykładem jest fakt, iż to właśnie chłopi stawili się z kosami o świcie pod chatą Gospodarza, gotowi do walki o wolność. Jak wielokrotnie sami podkreślają

w nich duch nie umarł, czekają jedynie na kogoś, kto poprowadzi ich do boju.
„Chłopi” praca w Chłopach Reymonta została ukazana jako podstawa ludzkiej egzystencji. To ona nadaje sens i rytm chłopskiemu życiu. Każda pora roku niesie ze sobą inne zadania. Praca to również obowiązek wobec ziemi i ojców. Praca w życiu Lipczaków jest wszechobecna w różnych formach, ale nie zawsze towarzyszy jej mozół i zmęczenie. Często wykonanie jakiejś pracy – na przykład krojenia kapusty – staje się pretekstem do zabawy. Taka praca zamienia się w radosną schadzkę ludzi z okolicy, kobiety kroją kapustę, rozmawiając, śmiejąc się, a mężczyźni przygrywają wesoło. Praca spełnia rolę spajającą społeczeństwo. Buduje poczucie wspólnoty. Na koniec trzeba dodać, że praca to również coś świętego, wprowadzającego życie ludzkie w wyższy wymiar, najlepiej ukazuje to symboliczna scena śmierci Boryny, który ostatni raz wychodzi na pole i tam zjednoczywszy się z ukochaną ziemią, umiera. Obrzędy, obyczaje oraz święta wyznaczają rytm życia każdego bez wyjątku członka społeczności lipeckiej, od dnia urodzin aż do śmierci, towarzysząc mu we wszystkich najważniejszych chwilach. Rok obyczajowo-obrzędowo-liturgiczny decyduje o życiu każdej jednostki, która należy do gromady i musi przestrzegać jej zwyczajów. Kto spróbuje się wyłamać i wystąpi przeciw tym obyczajom, obrzędom czy prawom, wystąpi tym samym przeciwko gromadzie i zostanie z niej usunięty, jak na przykład Jagna. Życie na wsi toczy się w rytmie zgodnym z przemiennością pór roku, w odwiecznie ustalonym porządku. Zawsze po zimie nastąpi wiosna, a po wiośnie lato. Społeczność lipecka musi się takiemu rytmowi podporządkować, uzależnić od niego rozkład swoich prac, a także czasu wolnego. Śluby i wesela będą się najczęściej odbywać późną jesienią czy w zimie, nigdy w lecie, kiedy jest mnóstwo pracy w polu. Zmieniające się pory roku określają czas zasiewów i czas zbierania plonów dla wszystkich mieszkańców wsi, nikt nie jest wyjątkiem, nikomu nie wolno zaburzyć tego porządku.
Czasu nie określa się według mijania kolejnych godzin, dni, tygodni czy miesięcy, nie jest to bowiem czas linearny, ale cykliczny, wyznaczany przez naturę i stale powtarzające się pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę.

Pojęcia: Nihilizm- pogląd filozoficzny oznaczający negację dotychczasowych wartość(religijnych, moralnych, społecznych) naturalizm etyczny- doktryna utożsamiająca postępowanie moralnie słuszne z działaniem służącym realizacji celów biologicznych np.. Zachowaniu gatunku ludzkiego. Uniwersalne prawa przyrody odnosiłby się zatem zarówno do świata natury, jak i do świata społecznego. Moralne byłoby to, czego w danym momencie wymaga życie. Immoralizm- stanowisko etnicze kwestionujące zasadność jakichkolwiek reguł moralnych. Prowadzi do bezwarunkowej aprobaty egoizmu i skrajnego indywidualizmu, czemu towarzyszy przekonanie, że każdy człowiek może być twórcą norm dla samego siebie. Inteligencja- grupa społeczna ludzi wykształconych, do której początkowo należeli w XIX wiecznej Rosji tzw. Raznoczyńcy, czyli wykształceni przedstawiciele warstwy szlacheckiej, pozbawieni majątków i zmuszeni do pracy, która polegała na sprzedawaniu własnych umiejętności; w Polsce byli to “wysadzeni z siodła” reprezentanci polskiej szlachty. Agape- szczególny rodzaj miłości, który wedle teologii jest efektem działania Ducha Bożego. Przynosi wspólnotę ludzi z Bogiem, wyraża uczucie duchowego zjednoczenia i daje poczucie braterstwa. Dekadentyzm- przekonania o kryzysie i upadku tradycyjnych form kultury europejskiej. liryka inwokacyjna- typ liryki, w której osoba mówiąca ujawnia się bezpośrednio w zwrocie do obiorcy w formie lirycznego “ty” lub “wy” Personifikacja- uosobienie przedstawianych zjawisk lub przedmiotów spoza świata człowieka, a więc przyrodniczych lub abstrakcyjnych, (przybiera cechy fizyczne i psychiczne charakterystyczne dla człowieka)

epitet metaforyczny- przymiotnik modyfikujący znaczenie określanego słowa, tworzący z nim nieoczekiwany sens np. (złota myśl, ciężki sen) Nirwana- całkowity spokój, wygaśnięcie wszystkich pragnień. (alkoholowy lub narkotyczny stan, akt seksualny, bóstwo, śmierć) rozpaczliwy hedonizm- to przekonanie, że szczęście jest tożsame z przyjemnością- zarówno w wymiarze fizycznym i psychicznym. Oznacza próbę zapamiętania się w rozkoszy z powodu rozpaczy, rezygnacji, poczucia kryzysu i schyłku świata. miłość młodopolska- w okresie modernizmu miłość określała życiową aktywność człowieka.

miłość jako uczucie niszczące. kobieta przyjmowała w tym przypadku rolę fascynującej, groźnej i niszczącej
miłość jako akt hedoizmu uczucie miało przynosić fizyczną rozkosz
miłość dająca poczucie pełni- miłość ludzi sobie przeznaczonych określającej całe życie człowieka. Impresjonizm- kierunek w malarstwie, który zerwał z rzeczywistością, obraz miał przynosić wrażenie ulotnej chwili, zatrzymanego ruchu. (malowanie drobnymi plamkami obraz trzeba oglądać z daleszego punktu) Proletariat- klasa społeczna żyjąca z najmu swojej siły roboczej (robotnicy fabryczni) , pzeciwstawiana burżuazji(właścicielom fabryk) Wykluczeni- ludzie funkcjonujący poza systemem społecznym lub na jego marginesie, niedostrzegani przez społeczeństwo. narracja personalna--opowieść prowadzona przez trzecioosobowego narratora, ale przyjmująca punkt widzeniea bohatera powieściowego. Symbol-przedmiot materialny obdarzony w tekście kultury ukrytymi znaczeniami, które wskazują ma niematerialne, zwykle trudne do wyrażenia sensy. Idealizm- postawa dązenia do ideałów, wzniosłych celów i ważnych wartości Ambiwalencja- dwuwartościowość, niejednoznaczność uczuć i ocen, wynikająca z łączenia ich przeciwstawień. Np. Miłość łączona z nienawiścią. Kolokwializacja- rodzaj stylizacji językowej, polegająca na nasladowaniu w tekście języka potocznego, języka codziennej komunikacji określonej grupy społecznej. Dialektyzacja- naśladowanie języka ludności wiejskiej z określoengo obszaru dialog pozorny- rodzja dialogu, w którym odbiorca jest tożsamy z nadawcą; rozmawia sam ze sobą, rozpatruje różne puknty widzenia. Monolog rozpisany na głosy Mimesis- przedstawione zdarzenia pwinny być zgodne ze znanymi zasadami rządzącymi światem oraz prawdopodobne choć nie muszą być prawdziwe. Akulturacja- proces zmian wywołanych przez konfrontację odemiennych systemów kulturowych. Adaptacjia obcych treści do własnej kultury, eleminacji niektórych treści rodzimnych oraz tworzeniu treści synkretycznych. przemoc symboliczna- przemoc wywierana w sferze kultury, w odróżnieniu od prezmocy fizycznej Symbolizm- łównym założeniem poetyki symbolizmu było odwzorowywanie zjawisk świata rzeczywistego nie przy pomocy poetyckich obrazów, a za sprawą odpowiednio dobranych melodii i rytmu wiersza. Swoją uwagę poświęcali przede wszystkim sferze podświadomości, a więc przestrzeni, która wykracza poza ludzkie poznanie. Z tego powodu poeci tego nurtu najchętniej sięgali po symbole. - „rozdarta sosna” Naturalizm- Charakteryzuje się on obrazowaniem świata w sposób jak najbardziej zbliżony do rzeczywistości.
człowieka jako części świata przyrody,
zycie ludzi ściśle związane jest z nieustającą walką o przetrwanie
człowiek uzależniony był od praw przyrody
rozbudowane opisy.
Bohaterowie naturalistyczni stawali nierzadko wobec sytuacji, które wykraczały poza ich wytrzymałość, powieść polifoniczna-powieść, w której wszystkie prezentowane głosy mają tę samą wartość.

Młoda Polska j.polski, Notatki z Język polski

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Młoda Polska j.polski i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!

Młoda Polska