Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Moda językowa we współczesnej polszczyźnie, Ćwiczenia z Moda

Dostrzeżesz w języku swoim i swoich rówieśników modne wyrazy i wyrażenia. Wyrazisz opinię na temat wartości mody w języku. Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Typologia: Ćwiczenia

2022/2023

Załadowany 23.02.2023

Konrad_88
Konrad_88 🇵🇱

4.6

(101)

304 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Moda językowa we współczesnej polszczyźnie i więcej Ćwiczenia w PDF z Moda tylko na Docsity! Moda językowa we współczesnej polszczyźnie Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja mulmedialna Sprawdź się Dla nauczyciela Bibliografia: Źródło: hps://www.praca.pl/poradniki/rynek-pracy/korpomowa-co-to-jest,przyklady_pr- 3845.html [dostęp 5.06.2021 r.]. Źródło: Jan Paweł II, Wstańcie, chodźmy!, Kraków 2004, s. 159. Źródło: Spanko, dostępny w internecie: hps://www.miejski.pl/slowo-Spanko [dostęp 25.10.2018 r.]. Źródło: Łukasz Górnicki, Dworzanin polski, oprac. R. Pollak, Warszawa 1950, s. 45–46. Cytat za: Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, wyd. IX, Warszawa 2020, s. 336. Źródło: Mikołaj Rej, Do tego, co czytał, [w:] Poeci polscy od średniowiecza do baroku, oprac. K. Żukowska, Warszawa 1977, s. 142. Źródło: Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (25 XI 2019 r.), dostępny w internecie: hps://rjp.pan.pl/index.php? opon=com_content&view=arcle&id=1861:stanowisko-rjp-w-sprawie-zenskich-form-nazw- zawodow-i-tytulow [dostęp 2.02.2020 r.]. Źródło: Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, Warszawa 2020, s. 337. Źródło: Henryk Sienkiewicz, Za chlebem, [w:] Nowele wybrane, Warszawa 1968. Źródło: Andrzej Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005, s. 188. Wyraz gęsi do tej pory jest przedmiotem sporów i nawet jego kwalifikacja gramatyczna jest niejasna. Panowało przekonanie, że jest to rzeczownik gęś w liczbie mnogiej, a więc: Polacy nie są gęsiami, mają własny język. Wydawało się, że zagadkę rozwikłali językoznawcy twierdzący, że jest to przymiotnik, składniowo odnoszący się do dopełnienia język (więc: Polacy mają swój język, a nie „gęsi język”), a na poziomie znaczeniowym – pejoratywnie określający łacinę (rzekomo kojarzącą się autorowi z „gęganiem”), która wówczas jeszcze dominowała nad językiem narodowym. Według innej hipotezy Rej użył w tym miejscu określenia odnoszącego się do Jana Husa (cz. hus, dziś: husa – gęś; w szerszym znaczeniu odwołał się do niego jako reprezentanta Czechów, chcąc odróżnić ich od Polaków). Jan Hus był czeskim filozofem, reformatorem religijnym i pisarzem, którego działalność wyniosła czeszczyznę literacką na wyżyny. W czasach, kiedy żył i tworzył Rej, język czeski był w Polsce bardzo modny, o czym – w szerszym kontekście ulegania przez Polaków właśnie modzie językowej – pisał m.in. Łukasz Górnicki w Dworzaninie polskim (1566). Poniższy fragment dzieła daje pewien obraz ówczesnej skali już nie mody, ale mód językowych rozpowszechnionych wśród Polaków. Mikołaj Rej Do tego, co czytał A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają! Źródło: Mikołaj Rej, Do tego, co czytał, [w:] Poeci polscy od średniowiecza do baroku, oprac. K. Żukowska, Warszawa 1977, s. 142. “ Łukasz Górnicki Dworzanin polski A tak ten mój dworzanin będzie u wszytkich ludzi z podziwieniem osobny i będzie miał we wszytkim gracyją, a zwłaszcza w mowie, jesli sie strzec będzie wydwarzania, której wady pełno wszędzie a podobno u nas w Polszcze więcej niż gdzie indziej. Albowiem nasz Polak, by jedno kęs z domu wyjechał, wnet nie chce inaczej mówić, jedno tym językiem, gdzie troszkę zmieszkał: jesli był we Włoszech, to za każdym słowem Signor, jesli we Francyjej, to per ma foi [...], jeśli w Hiszpanijej, to nos otro cavaglieros [...]; a czasem drugi, chocia nie będzie w Czechach, jedno iż granicę śląską przejedzie, to już inaczej nie będzie chciał mówić, jedno po czesku, a czeszczyzna, wie to Bóg, jaka będzie. A jeśli mu rzeczesz, żeby swym językiem mówił, to “ Moda językowa dzisiaj We współczesnej polszczyźnie najwięcej modnych wyrazów wywodzi się z języka angielskiego. Język angielski jako lingua franca jest uznawany za prestiżowy, m.in. dlatego, że biegłość w posługiwaniu się nim umożliwia komunikację na arenie międzynarodowej. Pochodzenie wyrazów modnych może być zarówno obce (w polszczyźnie najwięcej modnych zapożyczeń ma źródło w angielszczyźnie), jak i rodzime. Często bywa tak, że rodzime słowo przejmuje tylko obce znaczenie – w ten sposób powstają tzw. neosemantyzmy. 1. rodzime są to z jednej strony wyrazy i wyrażenia, które istniały już wcześniej w języku, ale zyskały nowe znaczenie, z drugiej strony – wyrazy i wyrażenia nowo powstałe w tym języku 2. lipa w znaczeniach: kiepska, nieprzyjemna sytuacja; wyraz bycia zawiedzionym czymś 3. rzepiara dziewczyna robiąca sobie zdjęcia w polu rzepaku i publikująca je w sieci 4. beka reakcja na coś zabawnego, stwierdzenie, że coś jest zabawne 5. spanko spanie, też: senność, występuje również w pełnym cytacie: Nie mogę, mam spanko z popularnej serii animacji na YouTube Kuce z Bronksu powieda, iż zapomniał abo że mu się przyrodzony język prawdziwie gruby widzi, czego dowodząc, wyrwie jakie staropolskie z Bogarodzice słowo, a z czeskim jakiem gładkiem słówkiem na sztych je wysadzi, aby swego języka grubość a obcego piękność pokazał; na koniec i z tym na plac wyjedzie, że niemal każdy w polskim języku wymowca czeskich słów miasto Polskich używa, jakoby to było na schwał dobre. Źródło: Łukasz Górnicki, Dworzanin polski, oprac. R. Pollak, Warszawa 1950, s. 45–46. Cytat za: Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, wyd. IX, Warszawa 2020, s. 336. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 6. z języka obcego to wyrazy i wyrażenia, a także znaczenia wyrazów, które zostały zaczerpnięte z języka obcego 7. nostalgia pierwotnie: tęsknota za utraconą ojczyzną; pod wpływem języka angielskiego nowe znaczenie: tęsknota za czymś, co minęło, a co ocenia się pozytywnie 8. dedlajn (ang. deadline) – nieprzekraczalny termin wypełnienia jakiegoś zobowiązania (np. zawodowego) 9. mood (ang.) – nastrój 10. nvm skrót od ang. nevermind – nieważne Korpomowa Ta popularność języka angielskiego prowadzi do sytuacji, w której mamy do czynienia z zalewem polszczyzny obco brzmiącymi słowami (np. task, skill, feedback, case), wyrażeniami (np. dress code), a nawet obcą wymową (forłardować, ang. forward – przekazywać dalej). Szczególnie uderza natężenie anglicyzmów w korporacjach i wśród ich pracowników, posługujących się tzw. korpomową, która często bywa parodiowana ze względu na nadmierne łączenie wyrazów rodzimych z obcymi. W sieci powstają nawet „słowniki” objaśniające korpomowę, kierowane do potencjalnych nowych pracowników. Mimo pozorów elitaryzmu wiele elementów polszczyzny korporacyjnej przyjmuje się w powszechnej praktyce językowej. Język młodzieżowy Obficie dostarcza modnych wyrazów i wyrażeń – nie tylko obcej, ale także polskiej proweniencji – internet. Przede wszystkim jego najmłodsza społeczność zasila język nowymi określeniami, zwrotami, powiedzeniami, takimi jak nerd (osoba nadmiernie fascynująca się naukami ścisłymi i/lub grami komputerowymi), co ja pacze (wyraża dezaprobatę i poczucie straconego czasu; źródłem jest słynne w sieci zdjęcie kota z takim podpisem) czy essa (słowo wieloznaczne, najogólniej: wyrażenie pozytywnych emocji). Wynika to m.in. z dążności użytkowników sieci do oryginalności, wyróżniania się i demonstrowania swojego obycia z najnowszymi trendami. Podobnie jak w języku korporacji, w języku społeczności internetowej szerzy się moda na skróty, np. thx – dzięki (z ang. thanks); c'nie? – jako skrócona wersja potocznego pytania: „co nie?”;  ocb – skrót od pytania: „o co biega?”. Da się również zaobserwować predylekcję do krótkich, celnych uwag, np.: - Dobrze ci poszedł sprawdzian? - Racza (tzn. „raczej”), albo ironiczna reakcja: XD na czyjś monolog. Rozwlekłe posty i komentarze są niemodne. Fleksję wzbogaca użycie form nijakich 1. i 2. osoby czasownika (napisałom, wzięłoś, poszłobym itd.), dla których system gramatyczny polszczyzny zawsze przewidywał miejsce. Używa się ich nie tylko w odniesieniu do osób, ale np. do miejsc, zjawisk przyrody, obiektów nieożywionych. W książce Jana Pawła II Wstańcie, chodźmy można znaleźć taki fragment: Na podstawie opisanych powyżej tendencji można wyciągnąć co najmniej dwa wnioski: o pogłębianiu się świadomości językowej wśród użytkowników polszczyzny oraz o wyraźnie społecznych podstawach nowych przemian w języku. Nie da się zlekceważyć tych zjawisk, dlatego językoznawcy liczą się z nimi i uważnie je obserwują. Pewne innowacje szerzące się w uzusie zyskują akceptację na poziomie normy, inne są odrzucane. Obrazuje to Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (25 XI 2019 r.), którego zakończenie brzmi: Jan Paweł II Wstańcie, chodźmy! Moje myśli powracały do pierwszych wrażeń, jakie przeżywałem podczas pierwszej pielgrzymki do Ziemi Świętej. Napisałem wówczas: „Ach, miejsce na ziemi, miejsce ziemi świętej – jakimże miejscem jesteś we mnie! Dlatego właśnie nie mogę po tobie stąpać, muszę klęknąć. Przez to dzisiaj potwierdzam, że byłoś miejscem spotkania. Przyklękam – przez to wyciskam na tobie pieczęć”. Źródło: Jan Paweł II, Wstańcie, chodźmy!, Kraków 2004, s. 159. “ Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (25 XI 2019 r.) [...] Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN uznaje, że w polszczyźnie potrzebna jest większa, możliwie pełna symetria nazw osobowych męskich i żeńskich w zasobie słownictwa. Stosowanie feminatywów w wypowiedziach, na przykład przemienne powtarzanie rzeczowników żeńskich i męskich (Polki i Polacy) jest znakiem tego, że mówiący czują potrzebę zwiększenia widoczności kobiet w języku i tekstach. Nie ma jednak potrzeby używania konstrukcji typu Polki “ Słownik anglicyzm zapożyczenie z języka angielskiego feminatyw (też: feminatywum, feminativum, łac. femina – kobieta) – rzeczownik rodzaju żeńskiego, utworzony od rzeczownika męskiego za pomocą sufiksu wskazującego na rodzaj żeński desygnatu (np. kierow‐czyni od kierow‐ca) innowacja językowa (łac. innovatio – odnowienie) – nowa jednostka w języku korpomowa in. korpolekt, polszczyzna korporacyjna (łac. corporatio – związek, połączenie różnych części) – odmiana polszczyzny używana w dużych, zwłaszcza międzynarodowych przedsiębiorstwach, charakteryzująca się znacznymi wpływami języka angielskiego, wyrażeniami specjalistycznymi oraz licznymi skrótowcami upraszczającymi komunikację (np. trzeba zrobić te taski ASAP – trzeba wykonać te zadania jak najszybciej, od ang. task – zadanie, ASAP – skrót od as soon as possible – tak szybko jak możliwe) leksem (gr. léksis) – wyraz leksyka (gr. léksis – wyraz) – ogół wyrazów danego języka lingua franca (wł. „język Franków”) – w szerszym znaczeniu język komunikacji między różnojęzycznymi grupami ludzi na pewnym obszarze; we współczesnej Europie jest nim język angielski mem internetowy zdjęcie, ilustracja lub filmik opatrzone błyskotliwym, zabawnym komentarzem i Polacy, studenci i studentki w każdym tekście i zdaniu, ponieważ formy męskie mogą odnosić się do obu płci. Źródło: Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (25 XI 2019 r.), dostępny w internecie: hps://rjp.pan.pl/index.php?opon=com_content&view=arcle&id=1861:stanowisko-rjp- w-sprawie-zenskich-form-nazw-zawodow-i-tytulow [dostęp 2.02.2020 r.]. neutratyw (też: neutratywum, neutrativum, łac. neuter, -a, -um – żaden z dwóch) – rzeczownik rodzaju nijakiego utworzony od rzeczownika męskiego lub żeńskiego za pomocą wykładnika nienacechowanego rodzajowo (np. użytkowniczę od użytkownik). Neutratywami są także formy osobowe czasowników: byłoś, stałoś się norma językowa zbiór reguł poprawnego używania języka rodzimego; wyróżnia się normę użytkową (sytuacje codzienne, język mówiony) i normę wzorcową (sytuacje oficjalne, język pisany); za ustalanie i ewentualne aktualizowanie normy językowej odpowiadają językoznawcy, którzy biorą pod uwagę tradycję i częstotliwość używania danych wyrazów przez społeczeństwo uzus językowy (łac. usus – użycie, praktyka) – ogół zwyczajów językowych, w tym takich, które norma wzorcowa uznaje za niepoprawne zapożyczenie (in. pożyczka, wyraz obcy) – element językowy (np. cząstka słowotwórcza, wyraz, wyrażenie, konstrukcja składniowa) przejęty z języka obcego lub na nim wzorowany Ćwiczenie 2 Wśród poniższych leksemów zaznacz synonimy wyrazu generalnie. powszechnie oficjalnie znakomicie dobrze różnie świetnie różnorako istotnie wielorako na ogół kluczowo zasadniczo             輸 Ćwiczenie 3 Wskaż poprawne twierdzenia odnoszące się do mody językowej. Modne wyrażenia to wyłącznie zapożyczenia z języków obcych. Internet sprzyja rozkwitowi mody językowej. Modny wyraz wypiera swoje synonimy. Moda językowa nie służy wypełnianiu luk w systemie języka polskiego. We współczesnej polszczyźnie dominuje moda na zapożyczenia z języka francuskiego. Moda językowa dotyczy tylko czasów współczesnych.       輸 Ćwiczenie 4 Zapoznaj się z opinią XVII-wiecznego jezuity Wojciecha Kojałowicza na temat zwyczajów językowych Polaków. Odpowiedz na pytanie: Jakie przyczyny mody na „słowa cudzoziemskie” dostrzega Kojałowicz? Zenon Klemensiewicz Historia języka polskiego Wojciech Kojałowicz (1609–1677), jezuita, rektor akademii wileńskiej, autor rozpraw apologetycznych i historyk, tak pisał: „Starodawne to i pospolite złe jest: za granicą nabyć coś z cudzoziemczyzny, powrócić z nudą w sercu i wzgardą rzeczy ojczystych; i aby się pokazać więcej umiejącymi nad lud pospolity, zarzucić rodowite domowe słowa, na miejscu ich używać słów cudzoziemskich albo je z ojczystymi ustawnie mieszać”. Źródło: Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, Warszawa 2020, s. 337. “ 醙 Ćwiczenie 7 Przeczytaj zamieszczony poniżej krótki dialog. Przełóż go na język zrozumiały dla wszystkich użytkowników języka, zastępując wyrazy modne synonimami. Zastanów się i oceń komunikatywność tego typu wypowiedzi. – A ty znowu na krancz tajmie? – Tak, bo m lider nie zahajlajtował w brifie nowego dedlajna, kejs w plecy, łorkfloł leży… Źródło: hps://www.praca.pl/poradniki/rynek-pracy/korpomowa-co-to-jest,przyklady_pr- 3845.html [dostęp 5.06.2021 r.]. Ćwiczenie 8 Sformułuj wypowiedź pisemną, w której odpowiesz na pytanie: Czy moda językowa to zjawisko pozytywne, czy negatywne? Omów zagadnienie na podstawie e-materiału oraz wybranego tekstu kultury albo własnych doświadczeń językowych. 難 難 Dla nauczyciela Autor: Piotr Obolewicz Przedmiot: Język polski Temat: Moda językowa we współczesnej polszczyźnie Grupa docelowa: Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: 1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych; 2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację; II. Kształcenie językowe. 2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: 3) rozpoznaje i ocenia modę językową we współczesnym języku; 4) określa rodzaje zapożyczeń i sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok; odnosi wskazane zjawiska do współczesnej polszczyzny; 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: 2) zna pojęcie aktu komunikacji językowej oraz jego składowe (komunikat, nadawca, odbiorca, kod, kontekst, kontakt); 5) posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej; 10) charakteryzuje zmiany w komunikacji językowej związane z rozwojem jej form (np. komunikacji internetowej). III. Tworzenie wypowiedzi. 1. Elementy retoryki. Uczeń: 1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych; 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki; 4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji; Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie; kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej. Cele operacyjne. Uczeń: wyjaśnia, na czym polega moda językowa, wskazuje etapy funkcjonowania wyrazów modnych w języku, ocenia celowość używania modnych wyrazów, analizuje język współczesnych użytkowników polszczyzny, wskazując w nim wyrazy modne, ocenia skuteczność komunikacyjną wypowiedzi, w których zastosowano wyrazy modne. Strategie nauczania: konstruktywizm; konektywizm. Metody i techniki nauczania: ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; praca z tekstem. Formy pracy: praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego. Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; telefony z dostępem do internetu. Przebieg lekcji