Model dyrektora placówki edukacyjnej - Notatki - Psychologia, Notatki z Psychologia

Pobierz Model dyrektora placówki edukacyjnej - Notatki - Psychologia i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

MODEL DYREKTORA PLACÓWKI EDUKACYJNEJ

Spis treści

Wstęp

. Model dyrektora placówki edukacyjnej

1. Dyrektor szkoły w roli pracodawcy.

1.1 Wizerunek dyrektora.

1.2 Podstawy prawne.

2. Dyrektor jako pedagog.

2.1 Przewodniczący rady pedagogicznej

2.2 Nadzór pedagogiczny.

3. Bycie menadżerem, czyli sekret kierowania ludźmi.

„Sylwetka dyrektora polskiej szkoły” to raport z badania przeprowadzonego przez Agencję Badań Marketingowych i Społecznych ARC z Warszawy na zlecenie wrocławskiej firmy informatycznej VULCAN Badaniem objęto 399 dyrektorów wszystkich typów szkół, w tym także szkół niepublicznych, z 27 województw i 164 miejscowości. Badanie odbyło się w dwóch etapach, w lipcu i grudniu 1997 roku.

Nieco częściej jest to kobieta.

Ponad połowa badanych dyrektorów (55,1%) to kobiety. Jednak kobiety stanowią zdecydowaną większość tylko w szkołach podstawowych (64,4%), w szkołach ponadpodstawowych częściej dyrektorami są mężczyźni.

Jest to osoba w średnim wieku, posiadająca spore doświadczenie zawodowe.

Dyrektorami przeważnie są to osoby w wieku 45-54 lata. Ponad 2/3 badanych osób pracuje ponad 6 lat na obecnym stanowisku dyrektora, spora część tych osób sprawuje swą funkcję już ponad 10 lat.

Ma za sobą doświadczenie zawodowe tylko w jednej lub dwu placówkach.

Typową zatem ścieżką zawodową dyrektora wydaje się być długoletnia praca w jednej lub najwyżej dwu szkołach.

Z zawodu jest nauczycielem.

Tylko, co dziesiąty dyrektor zadeklarował inny zawód niż nauczyciel. Wśród specjalizacji dyrektorów dominują matematyka, filologia polska i historia.

1.2 Powoływanie dyrektora - podstawy prawne

Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991r. w art. 36a ust. 3 stanowi, że dyrektora szkoły lub placówki wyłania się w drodze konkursu. Wprawdzie dopuszcza się możliwość powierzenia tego stanowiska w innej formie, ale są to wypadki określone ustawowo. Procedury konkursowej nie stosuje się jedynie w przypadku szkół "prowadzonych przez oso- by fizyczne lub osoby prawne nie będące jednostkami samorządu terytorialnego" (art. 36a ust. 3a).^1 W świetle obowiązujących dziś przepisów oświatowych dyrektorem szkoły może też być osoba bez uprawnień pedagogicznych, jeśli tylko w szkole przewidziane jest stanowisko wicedyrektora; ten musi posiadać pełne kwalifikacje nauczycielskie. Kandydat na stanowisko dyrektora przed formalnym powołaniem musi być zaopiniowany przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny w terminie 14 dni od jego przedstawienia przez zarząd gminy czy powiatu. W przypadku zgłoszenia uzasadnionych zastrzeżeń proponowany nauczyciel nie może być powołany.

(^1) Ustawa z 7 września 1991r. o systemie oświaty (jednolity tekst Dz. U. nr 67, poz. 329)

1. posiada wyższe wykształcenie magisterskie,

2. posiada co najmniej pięcioletni staż pracy zawodowej,

3. spełnia warunki określone w § 1 pkt 2 i 5.",

4. skreśla się § 10 i 11,

5. w § 12 wyrazy "w § 1 - 11" zastępuje się wyrazami "w § 1 - 9",

6. § 13 otrzymuje brzmienie:

"§ 13. Stanowiska dyrektorów przedszkoli, szkół (placówek) i zespołów szkół (placówek) lub inne stanowiska kierownicze w przedszkolach, szkołach i placówkach mogą być powierzone nauczycielom zatrudnionym na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w urzędach organów administracji rządowej, kuratoriach oświaty, specjalistycznej jednostce nadzoru pedagogicznego, Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, okręgowych komisjach egzaminacyjnych oraz nauczycielom urlopowanym lub zwolnionym z obowiązku świadczenia pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234, z 1994 r. Nr 43, poz. 163, z 1996 r. Nr 1, poz. 2, Nr 24, poz. 110, Nr 61, poz. 283, Nr 75, poz. 355 i Nr 152, poz. 723, z 1997 r. Nr 82, poz. 518, Nr 88, poz. 554 i Nr 96, poz. 589 i Nr 121 poz.769), spełniającym wymogi określone w rozporządzeniu, z wyjątkiem wymogu posiadania co najmniej dobrej oceny pracy."

§ 2.

Warunek określony w § 1 pkt 1 spełniają również osoby, które do dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia - po dniu 1 stycznia 1992 r. - ukończyły kurs doskonalący, prowadzony przez szkołę wyższą, zakład kształcenia nauczycieli, placówkę doskonalenia nauczycieli, instytucję, stowarzyszenie, inną osobę prawną lub fizyczną, z zakresu zarządzania oświatą w wymiarze zajęć co najmniej 120 godzin albo rozpoczęły taki kurs przed dniem wejścia w życie rozporządzenia i ukończyły go po dniu wejścia w życie rozporządzenia.

§ 3.

1. Nauczyciele, którym powierzono stanowiska dyrektorów gimnazjów przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, a którzy nie posiadają kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska nauczyciela w gimnazjum, mogą zajmować te stanowiska do końca okresu, na który je powierzono, jednak nie dłużej niż do dnia 31 sierpnia 2002 r.
2. Nauczyciele, którym powierzono stanowiska dyrektorów przedszkoli i szkół podstawowych przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, posiadający ukończone studium nauczycielskie, mogą zajmować te stanowiska do końca okresu, na który je powierzono, jednak nie dłużej niż do dnia 31 sierpnia 2003 r.

§ 4.

Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia

Znowelizowany kodeks pracy w art. 3 określa, że "pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeśli zatrudniają one pracowników". W art. 31 kodeks pracy reguluje, że "za pracodawcę, będącego jednostką organizacyjną, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba".

Definicja pracodawcy jest, więc nierozerwalnie związana z czynnościami w sprawach z zakresu prawa pracy, a tym bardziej związanych z zatrudnianiem pracowników. Obowiązki te w szkole czy instytucji oświatowej wykonuje jej przełożony i zgodnie z ustawami oświatowymi jest organem szkoły (placówki) ustanowionym, między innymi, do wykonywania tych czynności. Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991 r. w art. 39 wyraźnie mówi: "Dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników nie będących nauczycielami. Dyrektor w szczególności decyduje w sprawach:

1. zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki,
2. przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom szkoły lub placówki,
3. występowania z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły lub placówki, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz pozostałych pracowników szkoły lub placówki". Znowelizowana 6.08.1996 r. Karta nauczyciela utrzymała w mocy zapis art. 7 w brzmieniu: "Szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej". Pojęcia "kierowanie szkolą i reprezentowanie jej na zewnątrz" oraz "przełożony służbowy wszystkich pracowników" są równoznaczne z pojęciem "pracodawca". Wchodząc w rolę pracodawcy dyrektor przyjmuje na siebie obowiązki wynikające zarówno z realizacji ustaw oświatowych, jak i przepisów prawa pracy. Zgodnie z art. punkt 2. karty nauczyciela, dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za:
4. dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły,
5. realizację zadań zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej i rady szkoły, podjętymi w ramach ich kompetencji stanowiących oraz zarządzeniami organów nadzorujących szkołę,
6. tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków,
7. zapewnienie pomocy nauczycielom w realizacji ich zadań i ich doskonaleniu zawodowym,
8. zapewnienie w miarę możliwości odpowiednich warunków organizacyjnych do realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych.

2.1 Przewodniczący rady pedagogicznej

Rada pedagogiczna jest organem kolegialnego kierowania szkołą. Wspólnie z dyrektorem, który z urzędu jest jej przewodniczącym, ma na celu planowanie, organizowanie, analizowanie i ocenianie pracy szkoły, w tym klasyfikowanie i promowanie uczniów. Dyrektor szkoły odgrywa rolę lidera, opiekuna i wychowawcy zespołu nauczycielskiego. Niezbędna dla skutecznej pracy nauczycieli atmosfera współdziałania i współżycia zależy w dużej mierze od osobowości, kompetencji i stylu postępowania dyrektora szkoły. Dyrektor jako przewodniczący rady pedagogicznej ma do spełnienia wiele zadań organizacyjnych i merytorycznych. Do zadań o charakterze organizacyjnym należą przede wszystkim:

• koordynowanie pracy członków i komisji rady pedagogicznej, pozyskiwanie nauczycieli do współpracy
• przewodniczenie zebraniom plenarnym, kierowanie obradami rady
• planowanie terminów i zwoływanie zebrań plenarnych,
• dokonywanie podziału zadań między członkami rady, czuwanie nad prawidłową i terminową realizacją zadań, uchwał i wniosków rady,
• projektowanie i przedstawianie radzie do zatwierdzenia porządku dziennego zebrań plenarnych,
• czuwanie nad rytmicznością i terminowością odbywania zebrań plenarnych,
• dbałość o prowadzenie niezbędnej dokumentacji pracy rady.

Zadania merytoryczne dyrektora szkoły są następujące:

• kierowanie dyskusją podczas obrad plenarnych, inspirowanie nauczycieli do aktywnego w niej udziału,
• przekazywanie zadań, wymagań i ocen własnych oraz szczebla nadrzędnego,
• zagajanie i podsumowywanie obrad, ustosunkowywanie się do poglądów wyrażanych w dyskusji, trafne wyciąganie wniosków i wypowiadanie własnych poglądów,
• dbałość o podejmowanie optymalnych decyzji (uchwał i wniosków) na zebraniach
• tworzenie zwartego zespołu nauczycielskiego, więzi służbowych, funkcjonalnych i osobowych między pracownikami w toku różnych form pracy rady pedagogicznej. Kształtowanie atmosfery życzliwej współpracy i pomocy wzajemnej, konstruktywne rozwiązywanie problemów interpersonalnych i międzygrupowych,
• rzeczowe przygotowywanie posiedzeń,
• wyjaśnianie członkom rady obowiązujących przepisów,
• kształtowanie u nauczycieli postaw innowacyjnych i woli ciągłego doskonalenia się,
• przezwyciężanie oporów wobec koniecznych zmian w szkole,
• przekazywanie opinii i uchwał rady pedagogicznej władzom edukacyjnym, zwłaszcza tych, które zostały przez dyrektora zawieszone.

2.2 Nadzór pedagogiczny.

Podstawowe ogniwo nadzoru pedagogicznego stanowią: dyrektor szkoły (placówki) oraz inni nauczyciele pełniący funkcje kierownicze sprawujący nadzór pedagogiczny w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w danej szkole (placówce), a w szkołach zawodowych także w stosunku do instruktorów praktycznej nauki zawodu.

12 Rozp. MEN z 31 grudnia 1996 roku w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego stanowi, że dyrektor szkoły opracowuje plan nadzoru pedagogicznego na dany rok szkolny.

Plan nadzoru

Powinien zawierać w szczególności:

1. Harmonogram hospitacji,
2. Zakres i tematykę badań służących diagnozowaniu wybranych obszarów działalności szkoły oraz nauczycieli
3. Tematyka i terminarz szkoleń rady pedagogicznej.

Zakres i tematyka badań służących diagnozowaniu wybranych obszarów działalności szkoły oraz nauczycieli

Przedmiotem badań są:

1. ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół i nauczycieli,
2. analizowaniu i ocenianiu efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół oraz innej działalności statutowej szkół i placówek, a w szczególności:

• realizacji podstaw programowych,
• przestrzegania zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów, a także przestrzegania przepisów dotyczących obowiązku szkolnego,
• przestrzegania statutu szkoły lub placówki, w tym zakresie przestrzegania praw ucznia oraz praw dziecka,
• zapewnienia uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki. Z tworzenia planu zwolnieni są dyrektorzy szkół niepublicznych.

Dokumentowanie nadzoru

Hospitacja

Dokumentowanie hospitacji prowadzi się dla każdego nauczyciela, powinna ona zawierać w szczególności:

1. cel hospitacji,
2. ocenę stopnia jego realizacji,
3. wydane zalecenia oraz informacje o realizacji zaleceń wydanych w toku sprawowanego nadzoru

Otrzymanie zaleceń nauczyciel potwierdza własnoręcznym podpisem.

3. Bycie menadżerem, czyli sekret kierowania ludźmi.

Dlaczego właśnie menedżer? Przecież potocznie pojęcie to kojarzy się raczej z produkcją i handlem aniżeli z instytucją oświatową. Jeśli jednak przyjmiemy, że menedżerstwo to określony sposób administrowania, to można dowieść, iż również placówką szkolną powinien kierować właśnie menedżer. Tym bardziej, że dyrektor współczesnej polskiej szkoły działa w warunkach gospodarki wolnorynkowej - ma spory zakres swobody finansowej, ale też i coraz mniej pieniędzy z budżetu państwa. Musi, więc umieć zdobywać dodatkowe środki finansowe i umiejętnie nimi gospodarować. Ponieważ menedżer to osoba zarządzająca przedsiębiorstwem lub instytucją, organizująca jej działalność kierownik-menedżer biorąc pod uwagę edukacyjny charakter placówki powinien być równocześnie pedagogiem- wychowawcą. Biorąc pod uwagę problemy finansowe dzisiejszych szkół współczesny kierownik powinien posiadać odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności nie tylko pedagogicznych i psychologicznych, ale również z zakresu ekonomii i prawa, a także menedżerskiego zarządzania. Współczesny kierownik oświaty powinien być, więc pedagogiem - menedżerem, czyli nowoczesnym organizatorem i administratorem placówki oświatowej, zdolnym nie tylko do samodzielnego i twórczego, niekonwencjonalnego roz- wiązywania problemów pedagogicznych, administracyjnych i ekonomicznych, ale także do projektowania własnych, oryginalnych koncepcji doskonalących. W literaturze można znaleźć różne klasyfikacje umiejętności kierowniczych. Proponujemy przyjęcie klasyfikacji opracowanej przez Roberta L. Katza, który umiejętności kierownicze podzielił na techniczne, społeczne i koncepcyjne. Umiejętności techniczne to zdolność posługiwania się narzędziami, metodami i technologią w określonej specjalności, które są potrzebne do sprawnego organizowania działalności pedagogicznej, a także administracyjnej i gospodarczej szkoły.. Dyrektor placówki oświatowej powinien między innymi umieć:

• opracować plan pracy szkoły,
• zorganizować pracę rady pedagogicznej
• zorganizować pracę działów pozapedagogicznych (administracyjnych i gospodarczych),
• korzystać z komputera,
• prowadzić niezbędną dokumentację szkolną,
• sprawować bieżący nadzór pedagogiczny i administracyjny,
• znać zasady rachunkowości szkolnej. Umiejętności społeczne to zdolność współpracowania z innymi ludźmi, rozumienia ich potrzeb i dążeń oraz motywowania zarówno pojedynczych osób, jak i grup. Umiejętności koncepcyjne to umysłowa zdolność koordynacji oraz integrowania wszystkich interesów i

kierunków działalności organizacji w taki sposób, aby sprzyjało to bieżącej i perspektywicznej działalności placówki.

Opanowanie przez dyrektora określonych umiejętności natury technicznej jednak nie wystarczy. Aby zarządzanie szkołą miało charakter menedżerski, jej dyrektor musi opanować niezbędne, przejawiające się przede wszystkim w interakcjach z pracownikami szkoły, rodzicami, przedstawicielami lokalnego środowiska, a także, w mniejszym jednak stopniu, z uczniami umiejętności społeczne. W związku z tym dyrektor-menedżer powinien umieć:

• kierować zespołem pracowników
• traktować indywidualnie poszczególnych pracowników,
• kształtować atmosferę stymulującą innowacyjne postawy nauczycieli
• współpracować z rodzicami
• współdziałać z władzami oświatowymi i samorządowymi
• nawiązywać kontakty i współpracę z lokalnym środowiskiem

Istotną funkcją zarządzania, która wymaga od menadżera umiejętności interpersonalnych jest kierowanie. Kierowanie odbywa się poprzez komunikowanie, motywowanie i przywództwo. To proces, „dzięki, któremu menadżer wysyła i otrzymuje informacje. Musi mieć charakter interpersonalny. W komunikowaniu powinny być wykorzystywane wszystkie kanały przekazu i otrzymywania informacji. Należy dążyć do tego, aby proces komunikowania nie został zakłócony. Proces komunikowania jest niepełny, gdy nie występuje w nim sprzężenie zwrotne.” 5 Jedną z cech menadżerów jest przywództwo wyrażające się w osobistej umiejętności ludzi do przekonywania i wywierania wpływu na innych. Z badań wynika, że najlepsze efekty w kierowaniu uzyskują menadżerowie, którzy łączą ze sobą dwa style przywództwa: jeden jest skoncentrowany na pracy lub zadaniu, drugi natomiast na pracownikach. Rola przywódcza jest najważniejsza, ale i najtrudniejsza do realizacji, ponieważ najsilniej jest związana z osobowością dyrektora. Wyraża się ona między innymi w reprezentowaniu szkoły na zewnątrz i wewnątrz, w prowadzeniu różnego rodzaju uroczystości i spotkań. Dyrektor powinien mieć na uwadze sposób i styl wypowiedzi, odpowiednie przedstawianie funkcji i interesów szkoły, dążenie do obiektywizacji zdarzeń. Jest odpowiedzialny za dobór pracowników oraz za efektywność ich pracy. Dyrektor szkoły-menadżer zatwierdza plan pracy pod względem jego celowości, kontroli, realizacji, ma również wpływ na rozparcelowanie określonych środków z przyznanego budżetu. Jego istotą pracy jest to, że przedstawione role są zintegrowane nie tylko przez osobę menadżera, ale i funkcje zarządzania. Funkcje te wywierają wzajemny wpływ na siebie, nie da się ich odizolować. Niewłaściwa realizacja jednej z nich może obniżyć skuteczność działania. Jednak zadaniem dyrektora jest rozpoznanie, która funkcja jest najbardziej skuteczna, a którą trzeba zlecić innym osobom. Dyrektor zarządzając szkołą musi zdawać sobie sprawę i brać pod uwagę fakt, iż działalność szkoły jest skierowana na określone cele i zadania, że wyniki pracy dyrektora zależą od rezultatów pracy innych członków zespołu. Jego działalność prowadzona jest w organizacji, w której wyraźnie i dobitnie określone są idee jej członków. Bardzo ważny jest efekt pracy szkoły, ale ważniejszy jest jego osiągania. Dyrektor szkoły musi mieć na uwadze fakt, iż realizowane usługi szkolne są także wyrazem zainteresowania lokalnej społeczności. To z kolei jest warunkiem i konsekwencją demokracji i wolności, przygotowania do przyszłego, dorosłego życia.

Jakie są oczekiwania wobec dyrektora szkoły.

(^5) L. Gawrecki: Menadżer w szkole. Wydawnictwo eMPi (^2) Mariana Pietraszewskiego s.c, Poznań 1996, s.54.

Bibliografia

1. Bogrowicz Jerzy: Edukacja w perspektywie wejścia do Unii Europejskiej. Studia Włocławskie, Włocławek 1999r.
2. Gawrecki Lechoslaw: Menadżer w szkole. Wydawnictwo eMPi^2 Mariana Pietraszewskiego s.c, Poznań 1996.
3. Komorowski Tadeusz, Pielachowski Józef i: Dyrektor szkoły w roli pracodawcy. Wydawnictwo eMPi^2 Mariana Pietraszewskiego s.c, Poznań 1997.
4. Koźmiński A., Zawiślak A:Wstęp do teorii organizacyjnych. PWN Warszawa 1996.
5. Kunowski Stanisław: Podstawy współczesnej pedagogiki. Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1993r.
6. Nowak Marian: Podstawy pedagogiki ogólnej. Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1999r.
7. Pilch Tadeusz: Rozważania wokół etyki zawodu nauczyciela- wychowawcy. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 3/1995.
8. Steward D.: Praktyka zarządzania. PWN Warszawa, 1997.