MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z ..., Prezentacje z Medycyna

Pobierz MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z ... i więcej Prezentacje w PDF z Medycyna tylko na Docsity! MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 127 MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY Katarzyna Wnorowska1, Krystyna Kowalczuk 2 1. Absolwenta kierunku Pielęgniarstwo, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 2. Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku WSTĘP Marskość wątroby jest chorobą przewlekłą i może stanowić końcowe stadium wielu chorób wątroby. W trakcie jej trwania następuje rozsiana dezorganizacja struktury wątroby przez rozległe włóknienie, towarzyszą temu guzki regeneracyjne. Powyższy stan prowadzi do zmniejszenia ilości czynnych komórek wątrobowych w wyniku ich uszkodzenia i martwicy [1,2,3]. Na podstawie literatury, można stwierdzić, iż na marskość wątroby może chorować od 4% do 10% całej populacji. Zapadalność na świecie jest zróżnicowana, wiąże się ona z występowaniem zakażeń wywołanych wirusami hepatotropowymi oraz spożyciem alkoholu [4,5]. W Wielkiej Brytanii zapadalność wynosi 17/100 tys. Rocznie [4]. Jak wynika z danych Global Burden of Disease marskość wątroby powoduje na świecie około 1 mln zgonów rocznie i jest 9 przyczyną zgonów. W Europie odnotowano 1,8% (170 tys. rocznie) zgonów z powodu marskości wątroby, natomiast w Polsce zmarło 7,6 tys./100 tys. mieszkańców [4]. W Stanach Zjednoczonych na marskość wątroby w ciągu roku zmarło około 24 tys. mieszkańców. W Egipcie i Mołdawii odnotowano najwyższą umieralność 70 zgonów/100 tys. mieszkańców [4,5]. Z danych epidemiologicznych wynika, iż marskość wątroby 2 razy częściej występuje u osób płci męskiej niż żeńskiej. Choroba może występować niezależnie od wieku [6]. MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 128 Na podstawie badań klinicznych można zauważyć, że marskość wątroby przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo [7]. Najważniejszymi przyczynami marskości wątroby jest: wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B) i wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW typu C) oraz nadużywanie alkoholu [6,7,8]. Na podstawie badań klinicznych do innych pierwotnych przyczyn marskości wątroby można zaliczyć autoimmunologiczne zapalenie wątroby, przewlekłą cholestazę, genetyczne choroby metaboliczne, niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (NAFLD), niealkoholowe stłuszczeniowe zapalnie wątroby (NASH), toksyny oraz niektóre leki [3,9,10,11,12]. Na podstawie badań klinicznych w przypadkach, w których zlikwidowano czynnik sprawczy marskości wątroby, wykazano odwracalny przebieg włóknienia wątroby [2,13]. Dotyczyło to chorych z alkoholowymi chorobami wątroby po długiej abstynencji, hemochromatozą po upustach krwi, autoimmunologicznym zapaleniem wątroby leczonym skutecznie immunosupresją, przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu B i C po skutecznym leczeniu przeciwwirusowym [1,14-17]. POSTACIE MARSKOŚCI WĄTROBY Na podstawie badań klinicznych można stwierdzić, iż istnieje wiele podziałów marskości wątroby. Jednym z nich jest podział z uwzględnieniem aktywności choroby, do którego należy [11]: • postać przebiegająca bezobjawowo, • postać przebiegająca z widocznymi objawami. Podział marskości wątroby ze względu na wielkość powstałych guzków regeneracyjnych [6,7,11,17]: • drobnoguzkową (guzki do 3mm), • wielkoguzkową (guzki różnej wielkości od 3mm do kilku centymetrów), • mieszaną. Na podstawie obrazu klinicznego oraz czynników etiologicznych, można wyróżnić [1,3,4]: • marskość pozapalną (np. w następstwie wirusowych zapaleń wątroby), • marskość alkoholową, martwica hepatocytów związana jest z niedoborem tlenowym poszczególnych stref zrazików wątrobowych, • marskość w niealkoholowym stłuszczeniu zapaleniu wątroby, wynikająca rozrostem MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 131 oraz występuje poszerzenie żyły krezkowej, okołopępkowej i odbytu [3,24]. Wodobrzusze charakteryzuje się nadmiernym nagromadzeniem płynu puchlinowego o specyfice wysięku bądź przesięku w jamie brzusznej [25]. Za patogenezę tego powikłania odpowiada nadciśnienie wrotne, zaburzenie odpływu chłonki z wątroby, niedobór albumin oraz wtórny hiperaldosteronizm z retencją sodu (hipernatermia). W skutek dużej objętości płynu nagromadzonego w jamie brzusznej występuje ból, ponowny wzrost ciśnienia wrotnego, zaburzenia wentylacji płuc, obrzęki kończyn dolnych oraz krocza przy wysokiej hipoalbuminemii a także powstają przepukliny brzuszne [3,4,25]. Żylaki przełyku są to poszerzone naczynia żylne, które występują w błonie podśluzowej przełyku [1]. Powstają w wyniku wzrostu ciśnienia w układzie żyły wrotnej oraz zwiększonego przepływu krwi przez sploty żylne. Krwotok z żylaków przełyku jest najgroźniejszym powikłaniem nadciśnienia wrotnego [3,4,8]. Spontaniczne bakteryjne zapalenie otrzewnej jest to jedno z najpoważniejszych powikłań zapalnych u chorych z marskością wątroby i wodobrzuszem. Wskutek bakteryjnego zapalenia otrzewnej dochodzi do zakażenia sterylnego płynu puchlinowego i otrzewnej u chorych z wodobrzuszem [3,26,27]. Najczęstszymi objawami są bóle brzucha, wymioty, gorączka oraz osłabienie [4,8]. Zespół wątrobowo-płucny powstaje w wyniku upośledzenia przepływu płucnego u chorego, któremu towarzyszy nadciśnienie wrotne w rozwoju przewlekłej choroby wątroby [28]. Głównym objawem zespołu wątrobowo-płucnego jest odczuwanie duszności przy pionizacji natomiast występuje poprawa w pozycji leżącej. Inne objawy to duszność wysiłkowa, osłabienie, spłycony oddech, a czasem kaszel [3,29]. Zespół wątrobowo-nerkowy związany jest z niewydolnością nerek u chorego z wodobrzuszem i marskością wątroby, z wykluczeniem innych przyczyn niewydolności nerek [30]. Zespół wątrobowo-nerkowy można rozpoznać poprzez podwyższone stężenie kreatyniny w surowicy, obniżony klirens dobowy kreatyniny oraz białkomocz. Nadmiernie postępująca niewydolność nerek prowadzi do zgonu [3,10]. Encefalopatia wątrobowa jest to zespół zaburzeń neuropsychiatrycznych w przebiegu marskości wątroby. W skutek znacznego upośledzenia funkcji wątroby, zaabsorbowane z jelit substancje toksyczne pomijają uszkodzone hepatocyty i nie są odtruwane. W konsekwencji toksycznie wpływają na układ nerwowy [3,31]. W encefalopatii wątrobowej występują zaburzenia świadomości, bezsenność, zaburzenia pamięci, dezorientacja, zamiany osobowości, drażliwość, odwrócenie rytmu dobowego oraz śpiączka wątrobowa [4,32]. MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 132 DIAGNOSTYKA MARSKOŚCI WĄTROBY Na podstawie badań klinicznych można zauważyć, iż w diagnozowaniu pacjentów z podejrzeniem marskości wątroby, poza analizą obrazu klinicznego, ważny jest wywiad chorobowy, badanie fizykalne oraz badania laboratoryjne, obrazowe, endoskopowe i histopatologiczne [2]. W wywiadzie środowiskowym można uzyskać informacje na temat stylu życia, upodobań żywieniowych, charakteru i rodzaju dolegliwości wątrobowych [2]. Podczas badania fizykalnego z uwzględnieniem obmacywania, opukiwania oraz osłuchiwania wątroby można wykryć znaczne powiększenie, twardość i bolesność wątroby [2,8]. W badaniach laboratoryjnych, w morfologii może występować małopłytkowość, niedokrwistość typu normochronicznego oraz leukopenie [2,7]. W badaniach biochemicznych można zauważyć: zwiększoną aktywność cholinestazy (ChE), zwiększoną lub w normie aktywność ALT i AST, zwiększenie aktywności fosfatazy zasadowej (ALP), kreatyniny, amoniaku, hipoalbuminemię, hiperbilirubinemię, fibrynogenu, zaburzenia równowagi gospodarki kwasowo-zasadowej i elektrolitowej [4,6]. W badaniu obrazowym, w ultrasonografii (USG) u chorych z marskością wątroby można zauważyć zmiany ogniskowe, wzmożoną albo nieregularną echogeniczność miąższu oraz powiększoną śledzionę [2,3]. Tomografia komputerowa (TK), pozawala uwidocznić zmiany wielkości i kształtu narządu, a także wykryć zaburzenia strukturalne miąższu. TK przydatna jest w diagnozowaniu zmian nowotworowych [1,4]. W badaniu endoskopowym górnego odcinka przewodu pokarmowego można wykryć żylaki przełyku, chorobę wrzodową czy gastropatię wtórną [33]. Badanie histologiczne wycinka wątroby pozwala rozpoznać marskość wątroby i jej przyczyny, a także stopień zaawansowania choroby [2,7]. Leczenie marskości wątroby Ważnym czynnikiem w leczeniu marskości wątroby jest edukacja pacjenta w zakresie bezwzględnej abstynencji alkoholowej, niepalenia tytoniu oraz wdrążeniu zrównoważonej diety o dużej zawartości białka [3,34]. Leczenie marskości wątroby polega na eliminacji czynnika etiologicznego [3]. MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 133 W przypadku powstania marskości wątroby wskutek zakażenia wirusem WZW typu C należy zastosować eradykcję HCV, natomiast w WZW typu B zahamować proces replikacji HBV. Leczenie immunosupresyjne należy wykorzystać w marskości wątroby powstałej w wyniku autoimmunologicznego zapalenia wątroby, a terapię chelatową w wyniku choroby Wilsona. [1,4]. Na podstawie literatury można stwierdzić, iż elementem leczenia marskości wątroby jest leczenie występujących powikłań [2,4]. Jednym z negatywnych skutków powstałych w wyniku procesu chorobowego jest nadciśnienie wrotne, które powinno być leczone b- adrenolitykami, somatostatyną, wazopresyną i antagonistami receptora a-adrenergicznego [23]. Ograniczenie podaży sodu w diecie oraz stosowanie leków diuretycznych ma decydujące znaczenie w leczeniu wodobrzusza. Natomiast transplantacja wątroby wskazana jest w zaawansowanym stadium wodobrzusza [25]. W żylakach przełyku należy zastosować nieselektywne β-adrenolityki oraz metodę endoskopową, czyli opaskowanie żylaków [1]. Kolejnym powikłaniem marskości wątroby jest spontaniczne bakteryjne zapalenia otrzewnej, w których powinna zostać wdrożona antybiotykoterapia z użyciem cefalosporyn III generacji [26]. Zalecanym postępowaniem w przypadku zespołu wątrobowo-płucnego oraz zespołu wątrobowo nerkowego jest przeszczep wątroby. Dodatkowo w zespole wątrobowo- nerkowym stosowane są leki wypełniające łożysko naczyniowe (albuminy, roztwory koloidów) oraz leki obkurczające łożysko naczyniowe trzewne (analogi wazopresyny, norepinefryna) [4,30]. Innym zaburzeniem wynikającym z marskości wątroby jest encefalopatia wątrobowa, której leczenie opiera się na eliminacji czynnika sprawczego (leczenie zakażenia, usunięcie krwi z przewodu pokarmowego) [32]. Leczeniem w zaawansowanej marskości wątroby jest przeszczep wątroby. Transplantacje należy wykonać, kiedy inne zastosowane leczenie nie jest skuteczne [4]. ŻYWIENIE W MARSKOŚCI WĄTROBY Na podstawie badań klinicznych można stwierdzić, że w żywieniu pacjentów z m arskością wątroby należy zwrócić uwagę na zachwianie równowagi pomiędzy przyjmowaną ilością tłuszczów, białek i węglowodanów [35]. W przebiegu marskości wątroby niedożywienie przyjmuje postać białkowo-energetyczną i spowodowane jest nieprawidłową dystrybucją składników odżywczych, które powstaje poprzez odczucie wczesnej sytości (wodobrzusze), MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 136 Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych. Podczas wywiadu. pacjent jest zorientowany co. do czasu miejsca i pobytu w szpitalu. Kontakt słowny. logiczny. Na zadane pytania odpowiada zrozumiale, pomimo osłabienia. spowodowanego podwyższoną. temperaturą ciała (37,9˚C). Pacjentowi zostało założone wkłucie dożylne w lewym przedramieniu. W trakcie przeprowadzonego wywiadu stwierdzono, iż chory od tygodnia ma obniżony apetyt i pragnienie. Od ponad tygodnia pacjent nie oddawał stolca. W dniu prowadzonej obserwacji pacjent zgłaszał również nudności i wymioty (krwiste wymioty). Pacjent od dwóch dni nie oddawał moczu. Chory uskarża się na ból brzucha spowodowany wodobrzuszem. Obwód brzucha wynosi 112cm. Ból ocenia w skali VAS na 8 pkt. Skóra pacjenta czysta i zadbana, zażółcona, elastyczność zmniejszona. Pacjent zgłasza świąd skóry. Widoczne są obrzęki kończyn dolnych. Reakcja bólowa na dotyk na prawej kończynie dolnej 7 pkt w skali VAS. Natomiast skóra na lewej kończynie dolnej podatna na ucisk. Ocena w skali VAS 5 pkt. Ze względu na małą ilość przyjmowanych i wydalanych płynów oraz licznych obrzęków pacjentowi założono cewnik Foley’a w celu prowadzenia dobowego bilansu płynów. Podczas rozmowy chory przyznał się, że martwi się o swój stan zdrowia, obawia się śmierci. Pacjent zgłaszał również problemy z zasypianiem. Od dłuższego czasu jest płaczliwy, ma obniżony nastrój, myśli rezygnacyjne. Pacjentowi została pobrana krew oraz mocz do badań laboratoryjnych. Wykonano również EKG, USG jamy brzusznej, podczas którego stwierdzono dużą ilość płynu w jamie otrzewnej oraz wątrobę o nieregularnym brzegu i echogeniczności. Zrobiono gastroskopię, podczas której wykonano opaskowanie żylaków przełyku. W dniu przyjęcia dokonano podstawowych parametrów życiowych: • Wzrost: 180cm • Waga: 102kg • BMI: 31,48 – I stopień otyłości • Obwód brzucha: 112cm • Temperatura: 37,9˚C • HR: 112 ud/min • RR: 100/76mmHg • Liczba oddechów: 20o/min MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 137 Podano leki: • Spironol 1 x 1 tabletka 100mg • Furosemid 2 x 1 tabletka 40mg • Popranolol 3 x 1 tabletka 10mg • Hepa Merz 3000 2 x 1 saszetka • Lactulosa 1 x 30 ml • Nolpaza 1 x 1 tabletka 40 mg • Oxazepam 1 x 1 tabletka 10mg • Augmentin 1,2g 2 x 1 tabletka • Enterol 250 1 x 1 tabletka • Levonor 4mg w 5% glukozie w pompie infuzyjnej 7ml/h • Ketonal 100mg/2ml w 100 ml 0,9% NaCl • 0,9 NaCl 1x500ml we wlewie kroplowym PLAN OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY Diagnoza pielęgniarska 1: Ból brzucha spowodowany gromadzeniem się płynu w jamie brzusznej. Cel opieki: Zlikwidowanie lub złagodzenie dolegliwości bólowych. Planowanie opieki pielęgniarskiej: • Założenie karty bilansu płynów. • Obserwacja wodobrzusza pod kątem: zmian objętościowych, dolegliwości bólowych. • Edukacja pacjenta na temat diety. • Zapewnienie pacjentowi komfortu psychicznego i fizycznego. • Prowadzenie farmakoterapii zgodnie z kartą zleceń lekarskich. Realizowanie opieki pielęgniarskiej: • Założono kartę bilansu płynów: (przyjęte – około 1800ml), (wydalone – około 250ml). Dodatni bilans płynów. • Obserwowano: 3 razy w ciągu dnia (objętość brzucha nie zmieniła się, obwód brzucha 112cm), pacjent określił ból na 8 pkt (skala VAS). MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 138 • Wyedukowano pacjenta na temat odżywiania się: ograniczenie sodu w diecie do 2g dziennie, wyeliminowanie z diety gotowych produktów żywnościowych, unikanie spożywania posiłków typu fast food, wykluczenie z diety czerwonego mięsa, zaprzestanie palenia papierosów i spożywania alkoholu. • Zapewniono pacjentowi komfort fizyczny i psychiczny poprzez: luźną piżamę umożliwiającą swobodę ruchów, złagodzono napięcie emocjonalne poprzez rozmowę z pacjentem i umożliwiono spotkania z rodziną. • Pacjentowi podano doustnie Spironol 100mg, Furosemid 40mg oraz Ketonal 100mg/2ml w 100 ml 0,9% NaCl we wlewie zgodnie ze zleceniem lekarza. Ocena opieki pielęgniarskiej: Dolegliwości nie ustąpiły Diagnoza pielęgniarska 2: Trudności w oddychaniu. Cel opieki: Ułatwienie oddychania. Planowanie opieki pielęgniarskiej: • Ułożenie pacjenta w dogodnej pozycji. • Prowadzenie ćwiczeń oddechowych. • Tlenoterapia według zlecenia lekarskiego. • Obserwacja pacjenta w kierunku występowania objawów sinicy. • Zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu sali. Realizowanie opieki pielęgniarskiej: • Ułożono pacjenta w pozycji półwysokiej. • Prowadzono ćwiczenia oddechowe: oddychanie przez „zasznurowane” usta (chory powinien powoli wdychać powietrze przez nos aż do uczucia całkowitego wypełnienia płuc powietrzem, po czym wypuszczać powietrze poprzez zwężone usta). • Zastosowano tlenoterapię bierną przez wąsy tlenowe z przepływem 5l/min zgodnie ze zleceniem lekarskim. • Nie zaobserwowano zmian zabarwienia skóry, paznokci, błon śluzowych (sinica). • Zapewniono odpowiedni mikroklimat sali poprzez: przewietrzenie sali, temperatura na sali 22˚C, wilgotność powietrza 45%-60%. Ocena opieki pielęgniarskiej: Ułatwiono oddychanie. Diagnoza pielęgniarska 3: Ból i obrzęki kończyn dolnych spowodowane zatrzymaniem wody w organizmie. MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 141 Ocena opieki pielęgniarskiej: Obniżono temperaturę ciała do wartości 36,9˚C Diagnoza pielęgniarska 6: Dyskomfort spowodowany świądem skóry. Cel opieki: Obniżenie świądu skóry. Planowanie opieki pielęgniarskiej: • Utrzymanie higieny osobistej pacjenta. • Zastosowanie maści, balsamów nawilżających skórę. • Eliminacja ryzyka zakażenia skóry w wyniku drapania. • Edukacja pacjenta na temat odpowiedniej diety. • Obserwacja powłok skórnych pacjenta. • Zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu sali. Realizowanie opieki pielęgniarskiej: • Wytłumaczono pacjentowi o konieczności regularnych kąpieli lub ewentualna pomoc pacjentowi przy utrzymaniu higieny osobistej (zastosowanie mydła o pH= 5,5 zapobiega wysuszaniu skóry oraz zmniejsza uczucie świądu). • Zastosowano balsam nawilżający (Bioderma). • Założono pacjentowi na dłonie bawełniane rękawiczki i wytłumaczono o ewentualnym pocieraniu skóry w miejscu swędzenia. • Wyedukowano pacjenta na temat odpowiedniej diety: eliminacja alkoholu, wyeliminowanie z diety przypraw korzennych oraz soli, dieta bogata w jarzyny i owoce. • Obserwowano powłoki skórne pacjenta (skóra oraz twardówki oczu żółte, pobranie krwi żylnej na zlecenie lekarza do oceny poziomu bilirubiny). • Zapewniono odpowiedni mikroklimat poprzez wywietrzenie sali (temperatura na sali 22˚C, wilgotność powietrza – 45%). Ocena opieki pielęgniarskiej: Nie obniżono świądu skóry. Diagnoza pielęgniarska 7: Płaczliwość oraz obniżony nastrój spowodowane negatywnymi myślami. Cel opieki: Podwyższenie samopoczucia pacjenta. Planowanie opieki pielęgniarskiej: • Zapewnienie komfortu psychicznego pacjenta. • Zapewnienie pacjentowi komfortu fizycznego. MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 142 • Zapewnienie pacjentowi konsultacji z psychologiem. Realizowanie opieki pielęgniarskiej: • Przeprowadzono rozmowę z pacjentem: zachęcono pacjenta do wyrażenia swoich negatywnych emocji i myśli, cierpliwie wysłuchano pacjenta, zapewniono choremu poczucia wsparcia, zaproponowano wspomnienie pozytywnych zdarzeń i emocji, zapewnienie pacjentowi spotkań z rodziną, edukacja rodziny na temat odpowiedniego podejścia do pacjenta (nieocenianie i nienegowanie, wspominanie pozytywnych zdarzeń, wzmocnienie pozytywnych cech chorego). • Zapewniono komfort fizyczny pacjenta: wywietrzenie sali (temperatura – 22˚C, wilgotność – 45%), zmiana bielizny pościelowej, zamiana bielizny osobistej pacjenta, pomoc pacjentowi przy toalecie całego ciała. • Zorganizowano choremu konsultacje z psychologiem. Ocena opieki pielęgniarskiej: Samopoczucie pacjenta nie uległo podwyższeniu. Diagnoza pielęgniarska 8: Ryzyko ponownego krwawienia z żylaków przełyku. Cel opieki: Niedopuszczenie do ponownego krwawienia. Planowanie opieki pielęgniarskiej: • Pomiar parametrów życiowych pacjenta. • Obserwacja parametrów życiowych pacjenta. • Obserwacja pacjenta pod kątem kolejnych wymiotów. • Zapewnienie komfortu psychicznego i fizycznego pacjentowi. • Zastosowanie farmakoterapii zgodnie z kartą zleceń lekarskich. Realizowanie opieki pielęgniarskiej: • Wykonano podstawowe pomiary: HR: 86 ud/min, RR: 148/92 mmHg, SpO2: 96%. • Obserwowano parametry życiowe pacjenta 4 razy dziennie. • Nie zaobserwowano wymiotów. • Zapewniono komfort psychiczny i fizyczny poprzez: przewietrzenie sali, zmiana bielizny pościelowej i osobistej, zostawienie na szafce nocnej pacjenta ligniny i miski nerkowatej, rozmowa z pacjentem, zapewnienie pacjentowi spotkań z rodziną. • Pacjentowi podano doustnie Propanolol 10 mg zgodnie ze zleceniem lekarza. Ocena opieki pielęgniarskiej: Nie dopuszczono do ponownego krwawienia. MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 143 Diagnoza pielęgniarska 9: Zaburzenia snu spowodowane niepokojem o swoje zdrowie. Cel opieki: Zmniejszenie zaburzeń snu. Planowanie opieki pielęgniarskiej: • Zapewnienie optymalnych warunków pacjentce do snu w warunkach szpitalnych. • Zaproponowanie pacjentowi wypicia przed snem herbaty uspokajającej np.: melisy lub mięty. • Podanie leków zgodnie z indywidualną kartą zleceń. • Edukacja pacjenta a temat prawidłowej ilości i jakości snu. • Rozmowa z pacjentem na temat jego stanu zdrowia. Realizacja opieki pielęgniarskiej: • Zapewniono odpowiednie warunki pacjentowi do snu w szpitalu: pacjent został umieszczony w sali dwuosobowej, zamknięcie drzwi na korytarz, zgaszenie oświetlenia na sali, przewietrzono salę, temperatura na sali- 22˚C, wilgotność powietrza – 45%- 60%. • Pacjentowi przed snem podano do wypicia melisę. • Podano doustnie Oxazepam 10mg zgodnie ze zleceniem lekarza. • Edukacja pacjenta na temat: unikania spożywania produktów zawierających kofeinę 3- 4 godziny przed snem, spożywania posiłków 3 godziny przed snem, ograniczenia podsypania podczas dnia, dzienna ilość snu 8 godzin dziennie. • Zorganizowano rozmowę pacjenta z lekarzem na temat stanu zdrowia chorego. Ocena opieki pielęgniarskiej: Zmniejszono zaburzenia snu w niewielkim stopniu. Diagnoza pielęgniarska 10: Deficyt wiedzy pacjenta na temat ryzyka zakażenia wirusem HCV osób z najbliższego otoczenia. Cel opieki: Podwyższenie poziomu wiedzy. Planowanie opieki pielęgniarskiej: • Edukacja pacjenta oraz rodziny. • Konsultacja z psychologiem. Realizowanie opieki pielęgniarskiej: • Wyedukowano pacjenta i jego rodzinę na temat: możliwości przenoszenia się choroby (pacjent i jego rodzina nie mogą korzystać z jednych przedmiotów, na których może występować krew, np. maszynki do golenia, szczoteczki do zębów), podczas stosunku należy się używać zabezpieczeń (np. prezerwatywa), aby nie doszło do kontaktu z MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 146 • płaczliwość oraz obniżony nastrój spowodowany negatywnymi myślami, • ryzyko ponownego krwawienia z żylaków przełyku, • zaburzenia snu spowodowane niepokojem o swoje zdrowie, • deficyt wiedzy pacjenta na temat ryzyka zakażenia wirusem HCV osób z najbliższego otoczenia, • ryzyko wystąpienia zakażenia układu moczowego spowodowane założeniem cewnikiem Foley’a do pęcherza moczowego, • ryzyko wystąpienia zakażenia spowodowane wkłuciem dożylnym. 2. Opracowany proces pielęgnowania pozwolił na objęcie pacjenta z rozpoznaną marskością wątroby opieką holistyczną. 3. Opracowane wskazówki dla pacjenta z marskością wątroby w warunkach domowych, pozwoliły na modyfikacje zachowań zdrowotnych. PIŚMIENNICTWO 1. Kowala-Piotrkowska A. (red) Marskość wątroby – przyczyny, objawy i postępowanie dietetyczne, wydawnictwo naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2013. 2. Dutkiewicz E. Marskość wątroby – diagnostyka i leczenie. Medycyna po Dyplomie 2018, 27, (1), 49-58. 3. Głowacki M., Mach T. Marskość wątroby. Farmacja Polska 2011, 67(10), 698-704. 4. Hartleb M., Rydzewska G., Musialik J. Program edukacyjny w zakresie opieki koordynowanej nad chorymi z marskością wątroby. Gastroenterologia Praktyczna 2018, 10 (1), 46-67. 5. Habior A. Choroby wątroby zagrożeniem Europy w XXI wieku. Postępy nauk medycznych 2009, 22(2), 77-83. 6. Szczeklik A., Alkiewicz J. (red) Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. Medycyna Praktyczna, Kraków 2010. 7. Hartleb M. Kiedy podejrzewać marskość wątroby? Medycyna po Dyplomie 2017, 26(5), 42-47. 8. Hartleb M. Wskazania do pilnej hospitalizacji w chorobach wątroby. Medycyna po Dyplomie 2016, 25(3), 47-56. 9. Simon K., Rorat M. Dekompensacja marskości wątroby. Medycyna po Dyplomie 2018, 27(9), 47-53. MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 147 10. Milkiewicz P. Zaawansowana marskość wątroby – prowadzenie pacjentów oczekujących na przeszczepienie wątroby. Gastroenterologia Kliniczna 2010, 2(3), 81-86. 11. Hartleb M. Skompensowana zaawansowana choroba wątroby – wyzwania diagnostyczne i terapeutyczne. Terapia 2018, 26(3), 14-22. 12. Hartleb M. Hepatologia – postępy 2018. Medycyna Praktyczna 2019, 5, 55-61. 13. Macnaughtan J., Thomas H. Liver failure at the front door. Clinical Medicine 2010, 10(1), 73-78. 14. Gierach M., Skowrońska A., Gierach J., Rosiński K., Junik R. Autoimmunologiczne zapalenie wątroby- opis przypadku. Medycyna Rodzinna 2013, 16(3), 116-119. 15. Reszaja- Wyszomirska J., Milkiewicz P. Żelazo i wątroba- nowe ujęcie starego tematu. Postępy Nauk Medycznych 2010, 23(1), 58-62. 16. Krzyżanowska E., Jastrzębska I., Zwolak A., Kasztelan-Szczerbińska B., Łozowski C.T., Daniluk J. Ocena stanu odżywienia i jakości życia u chorych z marskością alkoholową wątroby. Postępy Nauk Medycznych 2010: 23(1): 21-28. 17. Wirkowska A., Pączek L. Włóknienie i marskość wątroby przyczyny indukujące. Część I. Przegląd Lekarski 2011, 68(4), 222-227. 18. Kosiorowska A., Hartleb M., Kajor M., Komenda J. Marskość wątroby u dotychczas zdrowego 68-lteniego mężczyzny. Gastroenterologia Praktyczna 2016, 8(1), 67-69. 19. Gutkowski K., Gutkowska D. Skórne manifestacje chorób wątroby. Dermatologia po Dyplomie 2014, 5(3), 36-40, 42-44. 20. Duława A., Hartleb M. Postępowanie u dorosłych chorych z wodobrzuszem w przebiegu marskości wątroby. Medycyna Praktyczna 2011, 2, 58-85. 21. Gutkowski K., Życińska M., Życiński P. 49-letnia kobieta z marskością wątroby i upośledzeniem czynności nerek. Medycyna Praktyczna 2016, 1, 88-91. 22. Marcisz Cz., Orzeł A. Układ krążenia w marskości wątroby- aspekty patofizjologiczne. Kardiologia po Dyplomie 2011, 10(9), 58-65. 23. Zińczuk A., Janocha-Litwin J., Simon K. Nieinwazyjne metody nadciśnienia wrotnego. Hepatologia 2019, 19, 134-138. 24. Piekarska A., Wójcik-Cichy K. Nadzór nad pacjentami z nadciśnieniem wrotnym w przebiegu marskości wątroby. Hepatologia 2017, 17, 79-84. 25. Kucharska M., Simon K. Algorytmy diagnostyki i terapii u pacjenta z wodobrzuszem w przebiegu marskości wątroby. Hepatologia 2014, 14, 26-33. 26. Jurczyk K., Karpińska E., Laurans Ł., Wawrzynowicz-Syczewska M. Zakażenia bakteryjne u chorego z marskością wątroby. Hepatologia 2014, 14, 94-101. MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ WOBEC PACJENTA Z MARSKOŚCIĄ WĄTROBY 148 27. Zasik E., Mazur W. Spontaniczne bakteryjne zapalenie otrzewnej. Hepatologia 2014, 14, 54-59. 28. Eksztein Ż., Jankowski K. Zespół wątrobowo-płucny. Hepatologia 2014, 14, 83-89. 29. Siemieniako A., Łapiński T. W., Flisiak R. Zaburzenia wydolności oddechowej u chorych z marskością wątroby. Polski Merkuriusz Lekarski 2010, 28(166), 319-322. 30. Hartleb M. Nerki w przewlekłych chorobach wątroby. Gastroenterologia Kliniczna 2011, 3 (3), 106-120. 31. Łapiński T. W. Encefalopatia wątrobowa. Hepatologia 2013, 13,116-119. 32. Hartleb M. Encefalopatia wątrobowa u chorych z marskością wątroby. Gastroenterologia Kliniczna 2013, 5(2-3), 106-122. 33. Janocha-Litwin J., Litwin P., Szymanek-Pasternak A., Simon K. Endosonografia – przydatność diagnostyczna i terapeutyczna w chorobach przełyku, wątroby i dróg żółciowych. Hepatologia 2016, 16, 9-16. 34. Zwolińska-Wcisło M. Żywienie w chorobach wątroby i dróg żółciowych u osób starszych. Żywienie Człowieka i Metabolizm 2018, 45(2), 109-116. 35. Kowala-Piaskowska A., Tomaszewska A., Adamek A., Bura M., Mozer-Lisewska I. Niedożywienie w marskości wątroby. Hepatologia 2014, 14, 90-93. 36. Hartleb M., Simon K., Lipiński M., Drobnik J., Woroń J., Rydzewska G., Mastalerz-Migas A. Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ. Lekarz POZ 2017, 3(4), 225-248.