Modele ekonomiczne - Notatki - Makroekonomia - Część 1, Notatki z Makreokonomia

Pobierz Modele ekonomiczne - Notatki - Makroekonomia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Makreokonomia tylko na Docsity! Modele ekonomiczne U podłoża istnienia i funkcjonowania każdej społeczności odnajdujemy zawsze pewne podstawowe problemy i zjawiska ekonomiczne. Początki myśli ekonomicznej sięgają starożytności. Niektóre z nich mają równie kluczowe znaczenie dziś, co w czasach starożytnych Wtedy też użyta została przez Ksenofonta nazwa oikonomikos, w znaczeniu zasad, sposobów zarządzania gospodarstwem (majątkiem), przyjęta powszechnie od XVI w. dla określenia nauki o gospodarce. Rozważania ekonomiczne były częścią filozofii (rozumianej jako wszechnauka) i miały charakter etyczno-normatywny, oceniały, co jest dobre w życiu gospodarczym, a co złe i wskazywały, jak być powinno. Średniowiecze nie przyniosło zasadniczych zmian w poglądach na zjawiska gospodarcze. Przedmiotem zainteresowań były nadal rolnictwo, rzemiosło, handel, pieniądz, źródła bogactwa, rozpatrywane teraz w kontekście etyczno-moralnych zasad religii chrześcijańskiej. Istotny przełom w rozwoju myśli ekonomicznej przyniosła epoka renesansu. Sprzyjały mu zmiany klimatu intelektualnego, zachęcające do wnikliwych dociekań oraz głębokie przemiany sytuacji społeczno-gospodarczej. Te ostatnie polegały na znacznym przyspieszeniu rozwoju produkcji rolniczej, rzemieślniczej oraz handlu w wyniku nasilającego się procesu zastępowania gospodarki naturalnej przez gospodarkę rynkową (zapoczątkowanego przez zastąpienie daniny w naturze pieniężnym czynszem dzierżawnym) oraz w wyniku odkryć geograficznych. Stworzyło to zapotrzebowanie na wiedzę ekonomiczną odpowiadającą nowej sytuacji i potrzebom społecznym. Na pierwszy plan wśród zagadnień ekonomicznych wysunęły się problemy handlu, w tym zwłaszcza zagranicznego oraz pieniądza. Powstał pierwszy zwarty zespół poglądów ekonomicznych zwany merkantylizmem, upatrujący źródeł bogactwa w kruszcu, zdobywanym przez handel, uważany za główną dziedzinę działalności gospodarczej, a w zakresie polityki gospodarczej opowiadający się za silnym protekcjonizmem, ograniczającym swobodę działalności gospodarczej jednostek. Pierwszy system teoretyczny w historii myśli ekonomicznej to powstały w XVIII w. fizjokratyzm, uznający konieczność zgodności porządku gospodarczego z prawami naturalnymi i głoszący zasadę pełnej swobody działalności gospodarczej. Obok handlu interesował się on także produkcją (rolnictwo). Wyodrębnienie ekonomii jako samodzielnej nauki dokonało się za sprawą A. Smitha, który dokonał (w II połowie XVIII w.) syntezy dotychczasowego dorobku myśli ekonomicznej, rozwinięcia i uzupełnienia pewnych jego elementów, tworząc w ten sposób spójną teorię ekonomiczną, której fundamentem był problem bogactwa. Stała się ona podstawą systemu poglądów ekonomicznych zwanych klasyczną szkołą angielską, której współtwórcą był także D. Ricardo. Do głównych osiągnięć tej szkoły zaliczyć należy rozwinięcie teorii rynku, teorii wartości opartej na pracy, sformułowanie praw rządzących podziałem produktu społecznego, gruntowną analizę istoty renty gruntowej. Kierunki w ekonomii końca XIX i XX w. Krytyka bądź kontynuacja osiągnięć ekonomii klasycznej doprowadziły w końcu XIX w. do powstania nowych kierunków: historycznego, subiektywistycznego i marksistowskiego. Historyczny Przedstawiciele kierunku historycznego krytykowali ekonomię klasyczną za ahistoryczne pojmowanie praw ekonomicznych. Doprowadziło ich to do negacji istnienia praw ekonomicznych i ograniczenia zainteresowań do badań historyczno-gospodarczych. Kierunek historyczny dał początek historii gospodarczej. Subiektywistyczny Kierunek subiektywistyczny, obejmujący trzy szkoły metodologiczne (psychologiczną szkołę austriacką, anglo-amerykańską szkołę neoklasyczną i matematyczną szkołę lozańską) dał początek współczesnej ekonomii rynkowej. docsity.com Przedstawiciele tego kierunku rozwinęli badania popytu, które w połączeniu z klasyczną teorią podaży doprowadziły ich do sformułowania istoty i warunków równowagi gospodarczej i zasad działania mechanizmu rynkowego. Ich zasługą jest także rozwinięcie subiektywnej (zdeterminowanej przez czynniki psychologiczne) teorii wartości oraz zastosowanie matematyki w badaniach ekonomicznych. Marksistowski Kierunek marksistowski, na bazie klasycznej teorii wartości opartej na pracy i teorii podziału produktu społecznego sformułował teorię wartości dodatkowej wskazującą, że źródłem tej wartości jest nie opłacona praca robotników (wyzysk). Konsekwencją tego był pogląd o nieuchronności przejścia od kapitalizmu do socjalizmu, a później komunizmu - sprawiedliwego ustroju gospodarczego, opartego o społeczną własność środków produkcji, centralne planowanie, równość obywateli i podział produktu społecznego najpierw wg pracy, a później wg potrzeb. Miał to być system, w którym nie będzie wymiany ani pieniądza. Marksiści nie negowali istnienia praw ekonomicznych. Uważali jednak, że sposób ich działania zmienia się pod wpływem warunków historycznych. Kierunek subiektywistyczny, nazwany później ekonomią neoklasyczną, rozwijał się w krajach o gospodarce rynkowej, koncentrując się jednak prawie do końca lat dwudziestych XX w. głównie na badaniu zachowań producentów i konsumentów (mikroekonomia). Skutki wielkiego kryzysu gospodarczego Wielki kryzys gospodarczy spowodował jednak konieczność spojrzenia na procesy gospodarcze w skali gospodarki jako całości (makroekonomia), powodując przełom i kolejne przyspieszenie rozwoju myśli ekonomicznej. Ogromne zasługi w tym zakresie położył J.M. Keynes, uznający konieczność aktywnego uczestnictwa rządu w procesach gospodarczych (interwencjonizm państwowy) w celu łagodzenia niekorzystnych skutków działania mechanizmu rynkowego, powodującego cykliczny rozwój gospodarki (cykl gospodarczy). Podstawowymi problemami współczesnej ekonomii są: problemy bezrobocia i inflacji, równowaga i wzrost gospodarczy, rola rządu w procesach gospodarowania (planowanie czy liberalizm). Poglądy na te kwestie są zróżnicowane. Wśród nurtów współczesnej ekonomii największe znaczenie mają: keynesizm, (w swej odmianie umiarkowanej i skrajnej), nowa szkoła klasyczna i monetaryzm. Ekonomia nauka o społecznych procesach gospodarowania; powstała w 2. poł. XVIII w. Badania zjawisk gospodarczych pojawiły się już w starożytności, były jednak prowadzone na marginesie innych nauk i z punktu widzenia innych celów niż ustalanie związków pomiędzy zjawiskami ekonomicznymi. W starożytności i średniowieczu życie gosp. opierało się w decydującej mierze na gospodarce naturalnej, zmiany w metodach i formie gospodarowania następowały bardzo wolno, nie budziły więc zainteresowania naukowego. Powstaniu teoretycznych badań ekonomicznych nie sprzyjała także powszechnie akceptowana doktryna wolnej woli, nie dopuszczająca prawidłowości w postępowaniu ludzkim. Do tego dochodziła jeszcze pogarda dla działalności gospodarczej jako przeszkody dla spełniania obowiązków obywatelskich w starożytności (Platon, Arystoteles), a religijnych w średniowieczu (św. Tomasz z Akwinu). Zmiana podejścia nastąpiła w pocz. czasów nowożytnych, wraz z odkryciami geograficznymi, masową produkcją tanich towarów codziennego użytku, tworzonych na potrzeby szybko rozwijających się miast, wykorzystywaniem w masowej produkcji tanich surowców sprowadzanych z kolonii, upowszechnianiem wynalazków pozwalających na coraz szybszą i większą produkcję coraz tańszych towarów, wreszcie zmianami w światopoglądzie społeczeństw, w których zapanował protestantyzm. Wówczas to pojawiła się nauka polityki z elementami prawa politycznego, administracji i skarbowości, omawiająca potrzeby państwa i wielkich monopolistycznych organizacji gospodarczych zw. kompaniami handlowymi, która dała podstawy późniejszej ekonomii. Okres ów, ze względu na priorytet handlu, nazwany został MERKANTYLIZMEM. Analizowano wówczas docsity.com nieustannie rozstrzygać dla kogo produkować ? (jakie będą zasady podziału tego co zostało wytworzone między członków społeczeństwa ? Podział dóbr i usług, uzależniony jest od dystrybucji dochodów i majątku – ludzi bogatszych stać na większą konsumpcję aniżeli biednych. Z kolei podział dochodów wynika z zatrudnienia czynników wytwórczych, czyli zależy od płatności na rzecz ich właścicieli. Potrzeby ludzkie i formy ich zaspokajania. Potrzeba – uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia . POTRZEBA podstawowe jednorazowe wyższego rzędu powtarzalne fizyczne duchowe społeczne egzystencjonalne PIRAMIDA POTRZEB wg . Maslowa potrzeby samorealizacji (praca nad sobą) potrzeby szacunkui poważania (poczucie własnej wartości) potrzeby społeczne (poczucie przynależności) potrzeby bezpieczeństwa (pewność ochrona) potrzeby fizjologiczne (głód, pragnienie, seks) Geneza powstania potrzeb: 1. pierwotne (instynktowne), 2. społeczne (nabyte, wyuczone w procesie rozwoju). docsity.com Prawo powtarzania potrzeb (Jevons): 1. Powietrze (oddychanie). 2. Pożywienie. 3. Ubranie. 4. Mieszkanie. 5. Szeroko pojmowana rozrywka. 6. Przedmioty zbytku luksus. Zasady Marshalla: 1. Pożywienie. 2. Ubranie. 3. Mieszkanie. 4. Zaspakajanie wszelkiej działalności. Cechy potrzeb: 1. Obiektywizm. 2. Subiektywizm i indywidualizm. 3. Konkurencyjność. 4. Substytucyjność. 5. Nieograniczoność co do liczby (teoria wyboru konsumenta). 6. Ograniczoność co do pojemności. 7. Odnawialność. 8. Społeczny charakter (miejsce w strukturze społecznej). 9. Komplementarność. Historycznie zmienny charakter – wraz ze zmianą ustroju potrzeby ulegają modyfikacji. Nienasyconość człowieka przewyższa tempo możliwości . Dobra – wszystkie rzeczy służące do zaspokajania potrzeb . Dobra gospodarcze – wytworzone przez człowieka . Dobra konsumpcyjne – służą zaspokajaniu potrzeb bieżących . Dobra inwestycyjne – konsumpcja na przyszłość . Przedmiotem zainteresowania ekonomii jest wyjaśnienie w jaki sposób społeczeństwa rozwiązują fundamentalną sprzeczności między nieograniczonymi potrzebami ludzi a ograniczonymi możliwościami zaspokojenia potrzeb. W jak rozwiązywane są te trzy fundamentalne kwestie co jak i dla kogo ? . Na procesy gospodarowania składają się różnorodne, wielokrotnie powtarzane działania podmiotów gospodarczych w sferze produkcji wymiany podziału i konsumpcji. Wiadomo, że w procesach tych podobnie jak w otaczającym nas świecie przyrody występują określone prawidłowości.. Część z nich , a mianowicie te które dotyczą procesów gospodarczych, rządzą procesami gospodarowania są przedmiotem badań ekonomii Prawidłowości ekonomiczne są to konieczne związki i zależności występujące między istotnymi elementami procesu gospodarowania, powtarzające się regularnie i w określony sposób Ekonomia stara się określić, które z tych zależności są istotne, konieczne, stale powtarzające się i mające w związku z tym charakter ogólniejszych prawidłowości, a które są nieistotne, przypadkowe i występują jedynie sporadycznie. Postępując w ten sposób ekonomia tworzy równocześnie pewne abstrakcyjne pojęcia, wyrażające ogólne właściwości różnych elementów i aspektów procesu gospodarowania. czyli tworzy tzw. kategorie ekonomiczne. Są to między inny takie abstrakcyjne pojęcia jak: praca, produkcja, wymiana, rynek, pieniądz, towar, cena, płaca, dochód, podaż, popyt, zysk, kapitał, procent itd. Kategorie ekonomiczne są zatem podstawowymi pojęciami, które odzwierciedlają najogólniejsze i najistotniejsze związki zachodzące w gospodarce i całym procesie gospodarowania. Prawidłowości ekonomiczne są to zatem związki i relacje istniejące w realnej rzeczywistości gospodarczej zachodzące między różnymi kategoriami ekonomicznymi. Ekonomia stara się je wykryć i opisać . Jako nauka, ekonomia formułuje twierdzenia, prawa i teorie. Twierdzenia to oparte na naukowych przesłankach konstatacje, oceny i wnioski. Mogą one wyrażać opis lub objaśnienie rzeczywistości, przewidywania, oceny i postulaty itp.. Niektóre twierdzenia, docsity.com wyrażające ważne i trwałe prawidłowości procesu gospodarczego, noszą miano praw ekonomicznych Ich identyfikacja nie jest sprawą prostą, co wynika zarówno ze złożoności wspomnianych wyżej procesów, jak i bogactwa zachowań podmiotów gospodarczych w podobnych sytuacjach. Prawa ekonomiczne są to zatem słowne sformułowania wyrażające powtarzające się związki między różnymi elementami procesów gospodarczych .Na przykład, podstawowe prawo popytu orzeka, że, przy innych czynnikach nie zmienionych, kupowane ilości rosną wraz ze spadkiem ceny. I na odwrót W celach dydaktycznych wyróżnia się trzy rodzaje zależność: przyczynowe, współistnienia oraz funkcyjne. Ekonomia normatywna i pozytywna W nauce takiej jak ekonomia rozróżnienie między sądem wartościującym a konstatacją faktów jest sprawą zasadniczą. Dlatego we współczesnej ekonomii wyróżnia się dwa podejścia do procesu analizy opisowy ( pozytywny) oraz wartościujący ( normatywny). Ekonomia normatywna oparta jest na etyce i tworzonych na jej podstawie sądach wartościujących. Na ich podstawie dokonuje się wartościowania interpretacji i dokonuje się oceny zaobserwowanych zjawisk i zależności ekonomicznych. Chodzi tu o ustalenie norm, zasad, którym powinny odpowiadać zjawiska i procesy ekonomiczne. Ekonomia normatywna szuka odpowiedzi na pytanie jaką stopę inflacji czy bezrobocia można jeszcze tolerować? Czy wydatki na obronę powinny rosnąć rocznie o 3,5, czy o 10%? Oto pytania, w których w grę wchodzą głęboko zakorzenione oceny wartościujące czy moralne. Można je rozważać, nigdy jednak nie można ich rozstrzygnąć na podstawie samej tylko nauki czy odwoływania się do faktów. Po prostu nie istnieją „prawidłowe" czy „błędne" odpowiedzi na pytania, jak wysoka może być inflacja, jaki stopień ubóstwa jest do przyjęcia czy też jak dużej armii potrzebujemy. Problemy te są rozstrzygane przez wybór opcji politycznej. Przy formułowaniu pozytywnych hipotez wychodzi się z etycznych przesłanek, z subiektywnego pojmowania sprawiedliwości społecznej. Przykładem może być tu problem opodatkowania ludności. Kwestia sprawiedliwości społecznej może tu być rozmaicie pojmowana. Dla niektórych osób sprawiedliwe wydaje się jednakowe opodatkowanie każdego, bez względu na wysokość uzyskiwanych dochodów (podatek liniowy). Inni zaś za sprawiedliwe społecznie uważają wyższe opodatkowanie wyższych dochodów Ponieważ poglądy wielu ekonomistów są nie rzadko skrajnie odmienne, postulaty pożądanych kierunków polityki gospodarczej również często wyraźnie odbiegają od siebie. W makroekonomii np. jest to uzależnione od przyjętego za podstawę nurtu ekonomii: klasycznego czy keynesowskiego. Stąd też jedni ekonomiści opowiadają się za brakiem ingerencji państwa w mechanizmy rynkowe, inni zaś podważają zasadność tego rodzaju koncepcji jako podstawy polityki ekonomicznej. Ekonomia pozytywna zajmuje się opisem faktów, okoliczności i wzajemnych zależności w gospodarce. Takie podejście oznacza bezinterpretacyjny opis otaczającej rzeczywistości gospodarczej. Zajmuje się zatem światem takim jaki jest, a nie takim jakim powinien być. Przedmiotem jej analizy są faktyczne ( pozytywne i negatywne) konsekwencje zmian warunków ekonomicznych i ustalenie ich wpływu na efektywność gospodarowania. Jaka jest dziś stopa bezrobocia? Jak wzrost stopy bezrobocia wpływa na inflację? Jakie będzie oddziaływanie podatku od benzyny na jej zużycie? Są to pytania, na które można odpowiedzieć tylko odwołując się do faktów; mogą to być pytania łatwe albo trudne, wszystkie jednak należą do sfery ekonomii pozytywnej. Ekonomia pozytywna nie wydaje sądów wartościujących, ani w żaden inny sposób nie interpretuje dokonanych obserwacji. Przedstawia wyłącznie rzeczywiste fakty występujące między nimi zależności przyczyny różnego rodzaju zdarzeń i ich skutki i dlatego możemy tę wiedzę wykorzystywać. Największe zastosowanie znajduje ekonomia pozytywna przy budowie uproszczonych obrazów naszej rzeczywistości gospodarczej zwanych modelami ekonomicznymi docsity.com